Transcript فاطمه سادات ضيافتي

‫فهرست‬
‫‪ -1‬نام‬
‫‪-2‬پیشینه‬
‫‪-3‬جشنن یلدا و عادات مرسوم در ایران‬
‫‪-4‬اشعار شب یلدا‬
‫‪-5‬معرفی چند بازی شب یلدا‬
‫است‪]۱[.‬‬
‫‪ ‬شب یَلدا یا شب چل ّه یکی از جشنهای کهن ایرانی‬
‫در این جشن‪ ،‬طی شدن بلندترین شب سال در نیمکر ٔه شمالی‬
‫گرامی داشته میشود‪ .‬این شب به زمان بین غروب آفتاب از ‪۳۰‬‬
‫آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز‬
‫زمستان) گفتهمیشود‪ .‬ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا‬
‫را جشن میگیرند‪ .‬این شب در نیمکره شمالی با انقالب‬
‫زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول‬
‫روز بیشتر و طول شب کوتاهتر میشود‪.‬‬
‫‪ ‬نام‬
‫‪ ‬واژ ٔه «یلدا» ریش ٔه سریانی دارد و بهمعنای «والدت» و «تولد»‬
‫است‪ .‬منظور از تولد‪ ،‬والدت خورشید (مهر‪/‬میترا) است‪ .‬رومیان آن‬
‫را ناتالیس آنایکتوس یعنی روز تولد مهر شکستناپذیر‬
‫مینامند‪ ]۲[.‬ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میالد اکبر» نام‬
‫برده و منظور از آن را «میالد خورشید» دانستهاست‪]۳[.‬‬
‫‪ ‬چل ّه‪ ،‬دو موقعیت گاهشمارانه در طول یک سال خورشیدی با‬
‫کارکردهای فرهنگ عامه‪ ،‬یکی در آغاز تابستان (تیرماه) و دیگری‬
‫در آغاز زمستان (دی ماه)‪ ،‬هریک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل‬
‫روز) و کوچک (بیست روز)‪ .‬واژه چل ّه برگرفته از چهل (معین‪ ،‬ذیل‬
‫واژه) و مخفف «چهله» و صرفآ نشاندهنده گذشت یک دوره‬
‫زمانی معین (و نه الزامآ چهل روزه) است‪]۴[.‬‬
‫‪ ‬پیشینه‬
‫‪ ‬چله و جشنهایی که در این شب برگزار میشود‪ ،‬یک سنت‬
‫باستانی است‪ .‬مردم روزگاران دور و گذشته‪ ،‬که کشاورزی‪ ،‬بنیان‬
‫زندگی آنان را تشکیل میداد و در طول سال با سپری شدن‬
‫فصلها و تضادهای طبیعی خوی داشتند‪ ،‬بر اثر تجربه و گذشت‬
‫زمان توانستند کارها و فعالیتهای خود را با گردش خورشید و‬
‫تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار‬
‫ستارگان تنظیم کنند‪.‬‬
‫‪ ‬آنان مالحظه میکردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند‬
‫میشود و در نتیجه در آن روزها‪ ،‬از روشنی و نور خورشید بیشتر‬
‫میتوانستند استفاده کنند‪ .‬این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و‬
‫تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در‬
‫نبرد و کشمکشاند‪ .‬مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی‪ ،‬از هند‬
‫و ایرانی ‪ -‬هند و اروپایی‪ ،‬دریافتند که کوتاهترین روزها‪ ،‬آخرین روز پاییز و‬
‫شب اول زمستان است و بالفاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و‬
‫شبها کوتاهتر میشوند‪ ،‬از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده‬
‫و آنرا آغاز سال قرار دادند‪ ]۵[.‬بدینسان در دوران کهن فرهنگ اوستایی‪،‬‬
‫سال با فصل سرد شروع میشد و در اوستا‪ ،‬واژه ‪Sareda, Saredha‬‬
‫س ِر َذ» که مفهوم «سال» را افاده میکند‪ ،‬خود به معنای‬
‫س ِر َد» یا « َ‬
‫« َ‬
‫«سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و‬
‫روشنی بر تاریکی است‪ ]۶[.‬در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی‪ ،‬ص ‪ ،۲۵۵‬از‬
‫روز اول دی ماه‪ ،‬با عنوان «خور» نیز یاد شدهاست و در قانون مسعودی‬
‫خره روز» ثبت شده‪ ،‬اگرچه در برخی‬
‫نسخه موزه بریتانیا در لندن‪ُ « ،‬‬
‫منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده است‪ ]۷[.‬در برهان قاطع ذیل واژه‬
‫«یلدا» چنین آمده است‪]۸[:‬‬
‫جدی و آخر‬
‫‪ ‬یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول َ‬
‫قوس باشد و آن درازترین شبهاست در تمام سال و در آن شب‬
‫و یا نزدیک به آن شب‪ ،‬آفتاب به برج جدی تحویل میکند و گویند‬
‫آن شب بهغایت شوم و نامبارک میباشد و بعضی گفتهاند شب‬
‫یلدا یازدهم جدی است‪.‬‬
‫‪ ‬تاریکی نماینده اهریمن بود و چون در طوالنیترین شب سال‪،‬‬
‫تاریکی اهریمنی بیشتر میپاید‪ ،‬این شب برای ایرانیان نحس بود‬
‫و چون فرا میرسید‪ ،‬آتش میافروختند تا تاریکی و عامالن‬
‫اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند‪ ،‬مردم گرد هم جمع‬
‫شده و شب را با خوردن‪ ،‬نوشیدن‪ ،‬شادی و پایکوبی و گفتگو به‬
‫سر میآوردند و خوانی ویژه میگستردند‪ ،‬هرآنچه میوه تازه فصل‬
‫که نگاهداری شده بود و میوههای خشک در سفره مینهادند‪.‬‬
‫‪ ‬سفره شب یلدا‪« ،‬میَزد» ‪ Myazd‬نام داشت و شامل میوههای تر‬
‫و خشک‪ ،‬نیز آجیل یا به اصطالح زرتشتیان‪« ،‬لُرک» ‪ Lork‬که از‬
‫لوازم این جشن و ولیمه بود‪ ،‬به افتخار و ویژگی «اورمزد» و‬
‫«مهر» یا خورشید برگزار میشد‪ ]۹[.‬در آیینهای ایران باستان‬
‫برای هر مراسم جشن و سرور آیینی‪ ،‬خوانی میگستردند که بر‬
‫آن افزون بر آالت و ادوات نیایش‪ ،‬مانند آتشدان‪ ،‬عطردان‪ ،‬بخوردان‪،‬‬
‫برسم و غیره‪ ،‬برآوردهها و فراوردههای خوردنی فصل و‬
‫خوراکهای گوناگون‪ ،‬خوراک مقدس مانند «میزد» نیز نهاده‬
‫میشد‪.‬‬
‫‪ ‬ایرانیان گاه شب یلدا را تا دمیدن پرتو پگاه در دامن ٔه کوههای البرز‬
‫به انتظار باززاییده شدن خورشید مینشستند‪ .‬برخی در‬
‫مهرابهها (نیایشگاههای پیروان آیین مهر) به نیایش مشغول‬
‫میشدند تا پیروزی مهر و شکست اهریمن را از خداوند طلب‬
‫کنند و شبهنگام دعایی به نام «نی ید» را میخوانند که دعای‬
‫شکرانه نعمت بودهاست‪ .‬روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را‬
‫خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ میخواندند و به استراحت‬
‫میپرداختند و تعطیل عمومی بود (خرمدینان‪ ،‬این روز را خرم روز‬
‫یا خره روز مینامیدند)‪.‬‬
‫‪ ‬خورروز در ایران باستان روز برابری انسانها بود در این روز همگان‬
‫از جمله پادشاه لباس ساده میپوشیدند تا یکسان به نظر آیند و‬
‫کسی حق دستور دادن به دیگری نداشت و کارها داوطلبانه‬
‫انجام میگرفت نه تحت امر‪.‬‬
‫‪ ‬در این روز جنگ کردن و خونریزی حتی کشتن گوسفند و مرغ هم‬
‫ممنوع بود این موضوع را نیروهای متخاصم با ایرانیان نیز‬
‫میدانستند و در جبههها رعایت میکردند و خونریزی به طور‬
‫موقت متوقف میشد و بسیار دیده شده که همین قطع موقت‬
‫جنگ به صلح طوالنی و صفا تبدیل شده است‪.‬‬
‫‪ ‬در این روز بیشتر از این رو دست از کار میکشیدند که‬
‫نمیخواستند احیاناً مرتکب بدی شوند که آیین مهر ارتکاب هر کار‬
‫بد کوچک را در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ میشمرد‪.‬‬
‫ایرانیان به سرو به چشم مظهر قدرت در برابر تاریکی و سرما‬
‫مینگریستند و در خورروز در برابر آن میایستادند و عهد‬
‫میکردند که تا سال بعد یک سرو دیگر بکارند‪.‬‬
‫‪ ‬جشن یلدا و عادات مرسوم در ایران‬
‫‪ ‬سفر ٔه شب یلدا‬
‫‪ ‬ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا آخرین شب‬
‫پاییز را که درازترین و تاریکترین شب در طول سال است تا‬
‫سپیدهدم بیدار میمانند و در کنار یکدیگر خود را سرگرم میدارند‬
‫تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحی ٔه آنان را تضعیف‬
‫نکند و با به روشنایی گراییدن آسمان به رخت خواب روند و لختی‬
‫بیاسایند‪.‬‬
‫‪ ‬در آیین کهن‪ ،‬بنابر یک سنت دیرینه آیین مهر شاهان ایرانی در روز‬
‫اول دیماه تاج و تخت شاهی را بر زمین میگذاشتند و با‬
‫جامهای سپید به صحرا میرفتند و بر فرشی سپید مینشستند‪.‬‬
‫دربانها و نگهبانان کاخ شاهی و (ایرانیان برده نداشتند ‪ /‬پیرایش)‬
‫خدمتکاران در سطح شهر آزاد شده و بهسان دیگران زندگی‬
‫میکردند‪.‬‬
‫‪ ‬رئیس و مرئوس‪ ،‬پادشاه و مردم عادی همگی یکسان بودند‪ .‬البته‬
‫درستی این امر تایید نشده و شاید افسانهای بیش نباشد‪.‬‬
‫ایرانیان در این شب باقیمانده میوههایی را که انبار کرده بودند به‬
‫همراه خشکبار و تنقالت میخوردند و دور هم گرد هیزم افروخته‬
‫مینشستند تا سپیده دم بشارت روشنایی دهد زیرا به زعم آنان‬
‫در این شب تاریکی و سیاهی در اوج خود است‪ .‬جشن یلدا در‬
‫ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شبنشینی اعضای خانواده و‬
‫اقوام در کنار یکدیگر برگزار میشود‪ .‬متلگویی که نوعی‬
‫شعرخوانی و داستانخوانی است در قدیم اجرا میشدهاست به‬
‫این صورت که خانوادهها در این شب گرد میآمدند و پیرترها برای‬
‫همه قصه تعریف میکردند‪ .‬آیین شب یلدا یا شب چله‪ ،‬خوردن‬
‫آجیل مخصوص‪ ،‬هندوانه‪ ،‬انار و شیرینی و میوههای گوناگون‬
‫است که همه جنب ٔه نمادی دارند و نشان ٔه برکت‪ ،‬تندرستی‪،‬‬
‫فراوانی و شادکامی هستند‪ ،‬در این شب هم مثل جشن تیرگان‪،‬‬
‫فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است‪ .‬حاضران با انتخاب و‬
‫شکستن گردو از روی پوکی و یا ُپری آن‪ ،‬آیندهگویی میکنند‪.‬‬
‫‪ ‬اشعار زیبای شب یلدا‬
‫‪ ‬شب یلدا‪ ،‬شب شعر‪ ،‬شب حافظ شب شور‬
‫شب یلدا‪ ،‬شب سرد‪ ،‬شب طوالنی اما بیدرد‬
‫شب یلدا‪ ،‬شب خرمالو‪ ،‬هندونه و خیار سبز‬
‫شب یلدا‪ ،‬کوچیکا و بزرگترا زیر یک سقف‬
‫شب یلدا‪ ،‬شب فال‪ ،‬فال حافظ‪ ،‬فال حال‬
‫شب یلدا‪ ،‬شیشهها بخار دارن کرسیا گرما دارن‬
‫شب یلدا‪ ،‬شب آجیل‪ ،‬شب فندق و بستههای دربسته و‬
‫بادومای تلخ‬
‫شب یلدا‪ ،‬شب قصههای مادربزرگ و پدربزرگ‬
‫شب یلدا‪ ،‬شب انار دونکرده و گلپر و دالر سبز‬
‫شب یلدا‪ ،‬شده حاال تلویزیون و دیویدی و ماهوارهها‬
‫شب یلدا‪ ،‬همه از هم سوا شدن‬
‫شب یلدا‪ ،‬بهجای بابابزرگ و مادربزرگ‬
‫یهور سفره کامل جا شده تلویزیون صفحه تخت‬
‫شب یلدا اگه بود‪ ،‬شب یلدای قدیم زیر کرسی‬
‫فال حافظ مجمع میوه و خنده و آجیل‬
‫یادش بخیر شب یلدا‪ ،‬اگه شد‪ ،‬منو بیدار نکنید‬
‫‪‬‬
‫شب یلدا ز راه آمـــــــــــد دوبـــــــــاره بگیر ای دوست! از غمهـــــــا کناره‬
‫شب شادی وشـــور و مهربانی است زمـــــــان همدلی و همزبانی است‬
‫در آن دیدارهــــــــــــا تا تـــــــــازه گردد محبت نیـــــــــــــــز بی اندازه گـردد‬
‫به هرجا محفلی گرم و صمیمی است که مهمانی درآن رسمی قدیمی است‬
‫به دور هم تمـــــــــــام اهــــــل فامیل شده بر پا بســــاط میــــوه – آجیل‬
‫ن این شـــــــــام چل ّه شود مهمان حسابی چاق و چل ّه!!‬
‫ز خـــوردن خورد ِ‬
‫همــــــــــه با انتظاری عاشقــــــــــانه نظـــــــر دارند ســـــــــوی هندوانه!‬
‫نشسته با تفاخـــــــــر تــوی سینی کنارش چاقـــــــــــویی را هم ببینی‬
‫چو گــــــــردد قــاچ قــــاچ آن هندوانه شود آب از لب و لوچـــــــــــه روانه!‬
‫بســــــاط خنده و شادی فراهـــــــــم اس ام اس می رسد پشت سر هم‬
‫جوانان آن طرف تـــر جـــــــوک بگویند دل از گرد و غبــــــار غـــــم بشویند‬
‫کسی را گـــر صدایی نیم دانگ است در این محفل پی تولید بانگ است!!‬
‫زند بــــــــا “ای دل ای دل” زیـــــر آواز ز بعد آن “هاهاها”یی کند ســـــاز!‬
‫ببندد چشــــــــم و جنباند ســـرش را بخواند شعـــــــــــــرهای از برش را!‬
‫چنین با شور و نغمه – شعر و دستان خرامان می رســــــد از ره زمستان‬
‫شمردم مــــن ز چل ّــــــــه تا به نـــوروز نمانده هیچ؛ جز هشتاد و نه روز !‬
‫کنـــــون معکــــــــــوس بشمارید یاران که در راه است فصــــــــل نوبهاران…‪.‬‬
‫‪ ‬یلدا شبی به یاد ماندنی است چرا که خانواده ها به دور یکدیگر‬
‫جمع شده و از میوه ها و آجیل های تازه می خورند و مهمتر از آن‬
‫بازی های مختلفی را به دور از تمام تکنولوژی ها انجام می‬
‫دهند‪.‬‬
‫به گزارش گروه خواندنی های باشگاه خبرنگاران‪ ،‬شب یلدا‬
‫بلندترین شب سال است که خانواده ها به دور هم چمع شده و‬
‫لحظات خوشی را در کنار هم تجربه می کنند‪ .‬این شب در حالی‬
‫که بلند است می تواند بهترین شب زندگی نیز باشد‪ .‬برای اینکه‬
‫آن را به یکی از بهترین شب های زندگی تبدیل کنید می توانید‬
‫چند بازی زیبا و ساده را پیشنهاد دهید که به کمترین امکانات نیاز‬
‫مند هستند‪.‬‬
‫‪ ‬اسم و فامیل‬
‫یکی از بازی های سنتی که در بچگی به تکرار از آن لذت برده‬
‫ایم‪" .‬اسم و فامیل" بازی بسیار شیرینی است که هم حس‬
‫رقابت و هم هوش و سرعت عمل شما را در یک لحظه به چالش‬
‫می کشد‪ .‬تنها مواد الزم برای آن قلم و کاغذ به تعداد تمامی‬
‫افرادی است که می خواهند در بازی شرکت کنند‪.‬‬
‫در باالی هر برگه باید سر فصل های خاصی مانند اسم‪ ،‬فامیل‪،‬‬
‫میوه‪ ،‬غذا‪ ،‬ماشین‪ ،‬شهر‪ ،‬کشور و حیوان را یادداشت کنید و با‬
‫انتخاب یک حرف شروع به بازی کنید‪ .‬نوع امتیاز دهی نیز بسیار‬
‫آسان است‪ ،‬برای هر موردی که منحصر به فرد است ‪ 10‬امتیاز و‬
‫موارد مشترک تنها ‪ 5‬امتیاز نسیبشان می شود‪ .‬در انتها هر که‬
‫امتیاز بیشتری داشته باشد برنده بازی می شود‪.‬‬
‫‪ ‬پانتومیم‬
‫بازی بسیار جذاب و سرگرم کننده "پانتومیم" یا "الل بازی" یکی از‬
‫سرگرمی های است که می تواند شب یلدای شما را به یاد‬
‫ماندنی تر کند‪ .‬در این بازی باید به دو گروه مختلف تقسیم شوید‬
‫و افراد گروه اول کلمه ای را انتخاب می کنند و پس از توافق یک‬
‫نفر از گروه دوم برای شنیدن کلمه برگزیده می شود‪ .‬کلمه مورد‬
‫نظر تنها به این فرد گفته می شود و او باید با استفاده از دستان‬
‫و حرکاتی که انجام می دهد این کلمه را به هم گروه یانش‬
‫بفهماند‪ .‬برای اینکه بازی جذابیت بیشتری نیز داشته باشد می‬
‫توانید زمان نیز برای هر کلمه انتخاب کنید برای مثال تنها ‪ 3‬دقیقه‬
‫برای اجرای نمایش به افراد زمان دهید‪.‬‬
‫‪ ‬بیست سوالی‬
‫در این بازی نیز که تقریبا با قوانین آن آشنا هستید باید به دو گروه‬
‫تبدیل شوید‪ .‬گروه اول کلمه ای را انتخاب می کنند و این بار گروه‬
‫دوم باید با پرسیدن سواالت مختلف مانند‪ :‬جسم جامد است؟ یا‬
‫تو جیب جا می شود؟ به کلمه مورد نظر دست پیدا کنند‪ .‬این‬
‫بازی بیشتر هم شما را درگیر حس ششم و همچنین به جواب‬
‫رسیدن از طریق سواالت است‪ .‬این بازی می تواند حداقل چند‬
‫ساعتی شما را سرگرم کند و گاها اتفاقات جالبی نیز در حین‬
‫بازی رخ می دهد‪.‬‬
‫پاییز ثانیه ثانیه می گذرد یادت نرود‬
‫اینجا کسی هست که به اندازه‬
‫تمام برگ های رقصان پاییز برایت‬
‫آرزوهای خوب دارد‪ ،‬عمرت یلدایی‪،‬‬
‫دلت دریایی‪ ،‬روزگارت دریایی‪،‬‬
‫یلدایت مبارک‪.‬‬
‫پایان‬