Transcript دانلود

‫به نام او كه در همين‬
‫نزديكيست‬
‫خوشبختي يعني خدا آنقدر عزيزت كند كه وجودت براي‬
‫ديگران مايه آرامش باشد‬
‫اصول كار مرجع‬
‫پيشينه خدمات مرجع‬
‫و‬
‫خدمات مرجع ديجيتال‬
‫پیشینه خدمات مرجع‬
‫ویلیام کتس‪:‬‬
‫پیشینه خدمات مرجع به ‪ 5‬هزار سال پیش برمی گردد‬
‫ساموئل روتشتاین‪:‬‬
‫ا‬
‫ریشه های خدمات مرجع کامل امروزی است و به اواسط قرن ‪ 19‬باز میگردد‬
‫عوامل مهم در شکل گیری خدمات مرجع‬
‫سه عامل مهم در شکل گیری خدمات مرجع دخیل بوده است‪:‬‬
‫‪ -1‬رشد و انفجار گسترده اطالعات‬
‫‪ -2‬باسواد شدن افراد و توده ها و نیاز به سوادآموزی و کسب دانش‬
‫‪ -3‬رشد بی سابقه نشریات در اواسط قرن ‪19‬‬
‫تاریخچه‬
‫نخستین مقاله در رابطه با خدمات مرجع ‪ :‬ساموئل سوئیت گرین (‪)1876‬‬
‫نخستین اظهارنظر در زمینه ارائه خدمات مرجع به عنوان ابزاری جهت کمک به مراجعه کننده در جلوگیری از هدر‬
‫رفتن وقتش ‪ :‬اسپوفورد (‪)1876‬‬
‫نخستین كتاب در زمينه خدمات مرجع‪ :‬جيمز واير (‪)1930‬‬
‫با عنوان ‪A Textbook for Students of Library Work & Librarians‬‬
‫مهمترين و اصليترين كتاب در حوزه خدمات مرجع‪ :‬ويليام كتز (‪)1969‬‬
‫با عنوان ‪Introduction to Reference Work‬‬
‫اين اثر ارزشمند تا به حال ‪8‬بار و در سالهاي ‪ 2002 ،1997 ،1992 ،1987 ،1982 ،1978 ،1974 ،1969‬ويرايش شده‬
‫است‬
‫تفاوتهاي اساس ي كتابداران مرجع امروز با كتابداران مرجع پيشین‬
‫كتز معتقد است‪:‬‬
‫‪ -1‬امروزه كتابداران نه تنها از منابع چاپي بهره ميبرند بلكه از پايگاههاي اطلعاتي‪ ،‬س يديها و‪ ...‬نیز استفاده‬
‫ميكنند‬
‫ا‬
‫‪ -2‬امروزه كتابداران ديگر نميتوانند صرفا به منابع مجموعه خود و منطقه جهت پاسخگويي اكتفا كنند بلكه‬
‫با بهرهگیري از اينترنت و دسترس ي به پايگاههاي خاص ميتوانند گستره جستجوي خود را گسترش دهند‬
‫‪ -3‬امروزه كتابدار مرجع به عنوان واسطه ميان انبوه اطلعات الكترونيك و كاربران شناخته ميشود‬
‫تغيیر در نحوه ارائه خدمات مرجع‬
‫از اوايل دهه ‪ :1930‬كتابخانههاي آمريكا به صورت تلفني به برخي پرسشها پاسخ ميگفتند‬
‫از اواسط دهه ‪ :1980‬منابع چاپي‬
‫منابع الكترونيك‬
‫از اوايل دهه ‪ :1990‬ظهور پرشتاب اينترنت و شكلگیري موتورهاي جستجو‬
‫شكلگیري خدمات مرجع ‪24/7‬‬
‫خدمات مرجع الكترونيك در كتابخانهها‬
‫اين نوع از خدمات مرجع به ‪ 3‬طريق عمده ارائه ميشود‪:‬‬
‫‪ -1‬پست الكترونيك (‪)Email‬‬
‫‪Ask a Librarian -2‬‬
‫‪FAQ -3‬‬
‫سه ايراد عمده پست الكترونيك‬
‫‪ -1‬سرعت پايین اينترنت به خصوص در كشورهاي درحال توسعه‬
‫‪ -2‬تعيین احراز هويت‬
‫‪ -3‬عدم توانايي در شكلگیري مصاحبه مرجع‬
‫)‪MOO (Multi-user Object-Oriented‬‬
‫خدمات مرجع ديجيتال‬
‫خدمات مرجع ديجيتال يا مجازي در واقع همكاري بین كاربر كتابخانه وكتابدار را در يك‬
‫بستر مبتني بر رايانه در بردارد‪ .‬اين خدمات ميتوانند از رسانههاي متنوعي شامل پست‬
‫الكترونيك‪ ،‬فرمهاي وب‪ ،‬گفتگوي اينترنتي‪ ،‬ويدئو كنفرانس‪ ،‬انتقال صوت از طريق‬
‫اينترنت و ‪ ....‬استفاده كنند (اسلون ‪.)2002 ،‬‬
‫خدمات مرجع ديجيتال‬
‫نتايج پژوهش مركز تحقيقاتي ‪ PEW‬در سال ‪ 2002‬در اياالت متحده نشان داد‪:‬‬
‫‪ %73‬دانشجويان براي جستجوهاي اطالعاتيشان از‬
‫اينترنت بيش از كتابخانه بهره ميبرند در حاليكه تنها‬
‫‪ %9‬آنها از كتابخانه در جستجوهاي اطالعاتيشان‬
‫بيش از اينترنت استفاده ميكنند‬
‫آمار استفاده از اينترنت در دنيا طي سالهاي‪2005 -2000‬‬
‫منطقه‬
‫جمعيت‬
‫جمعيت (به درصد)‬
‫استفاده از اينترنت‬
‫ضريب نفوذ اينترنت‬
‫در بین جمعيت (به‬
‫درصد)‬
‫استفاده از اينترنت (به‬
‫درصد كل دنيا)‬
‫رشد استفاده از‬
‫اينترنت (‪)2005-2000‬‬
‫آفريقا‬
‫‪915210928‬‬
‫‪14/1‬‬
‫‪22737500‬‬
‫‪2/5‬‬
‫‪2/2‬‬
‫‪403/7‬‬
‫آسيا‬
‫‪3667774066‬‬
‫‪56/4‬‬
‫‪364270713‬‬
‫‪9/9‬‬
‫‪35/7‬‬
‫‪218/7‬‬
‫اروپا‬
‫‪807289020‬‬
‫‪12/4‬‬
‫‪290121957‬‬
‫‪35/9‬‬
‫‪28/5‬‬
‫‪176/1‬‬
‫خاورميانه‬
‫‪190084161‬‬
‫‪2/9‬‬
‫‪18203500‬‬
‫‪9/6‬‬
‫‪1/8‬‬
‫‪454/2‬‬
‫آمريكاي شمالي‬
‫‪331473276‬‬
‫‪5/1‬‬
‫‪250801428‬‬
‫‪68/1‬‬
‫‪22/2‬‬
‫‪108/2‬‬
‫آمريكاي التین‬
‫‪553908632‬‬
‫‪8/5‬‬
‫‪79033597‬‬
‫‪14/3‬‬
‫‪7/8‬‬
‫‪337/4‬‬
‫استراليا‪/‬‬
‫اقيانوسيه‬
‫‪33956977‬‬
‫‪0/5‬‬
‫‪17690762‬‬
‫‪52/9‬‬
‫‪1/8‬‬
‫‪132/2‬‬
‫كل جهان‬
‫‪6499697060‬‬
‫‪100‬‬
‫‪1018057389‬‬
‫‪15/7‬‬
‫‪100‬‬
‫‪182‬‬
‫به نام او كه در همين‬
‫نزديكيست‬
‫اصول كار مرجع‬
‫خدمات مرجع ديجيتال‬
‫ً‬
‫آيا اساسا استفاده از كتابداران متخصص و آشنا به منابع‬
‫مرجع حوزههاي گوناگون‪ ،‬در چنین شرايطي‪ ،‬ضرورت‬
‫دارد؟!‬
‫پرسش‪ :‬آيا ممكن است اطالعاتي راجعبه اينكه آمريكاييها تعطيالت عيد پاك را چگونه ميگذرانند در اختيار‬
‫من قرار دهيد؟‬
‫!‪Ask Yahoo‬‬
‫‪Library of Congress‬‬
‫‪Ask a Librarian‬‬
‫نحوه ارسال پرسش‬
‫پر كردن يك فرم ساده جستجوي وبي‬
‫پر كردن فرم جستجو با فيلدهاي متنوع درمورد‬
‫موضوع پرسش‬
‫زمان پاسخگويي‬
‫هيچگاه!‬
‫دو ساعت و پنج دقيقه پس از ارسال پرسش (‬
‫روز تعطيل شنبه)‬
‫شيوه دستيابي به پاسخ‬
‫كاربر بايستي خود در بخشهايي كه به نظرش‬
‫مناسب ميرسند و توسط ياهو پيشنهاد شده به‬
‫جستجو بپردازد‬
‫ارسال پيام از طريق ايميل به آدرس شخص ي‬
‫كاربر‬
‫پاسخ‬
‫پاسخي دريافت نشد!‬
‫هيچ توضيحي نیز ارائه نگرديد!‬
‫پاسخي مفصل در قالب عباراتي دوستانه و‬
‫صميمي‬
‫پيگیري‬
‫هرگز!‬
‫توسط كتابدار انجام پذيرفت‬
‫ّ‬
‫فرآيند كلي خدمات مرجع ديجيتال‬
‫ارجاع پرسش به كاربر در صورت ابهام‬
‫كاربر‬
‫ارسال اصل پرسش و‬
‫پاسخ آن‬
‫طرح پرسش‬
‫كتابدار مرجع براي‬
‫تشخيص موضوع و‬
‫پاسخگويي‬
‫ذخیره و نمايهسازي پرسش و‬
‫پاسخ در بانك اطالعاتي‬
‫پرسش و پاسخ و آدرس منابع‬
‫پرسش بدون ابهام‬
‫جستجو از منابع وبي و چاپي‬
‫ارجاع به مؤسسات‬
‫تهيه از ديگر كتابخانهها‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫ارائه خدمات‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫كاربران‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫ارائه خدمات‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫كاربران‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫ارائه خدمات‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫كاربران‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫ارائه خدمات‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫كاربران‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫سطح آموزش ي‬
‫ارائه خدمات‬
‫كاربران‬
‫اطلع از اينترنت‬
‫تجارب قبلي از سرويس‬
‫دانش عمومي از كتابخانه‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫شناسايي‬
‫توضيح‬
‫مثالها‬
‫ارائه خدمات‬
‫كاربران‬
‫ارتباطات‬
‫گزينهها‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫مدل سه وجهي مصاحبه مرجع ديجيتال (آمنتروپ و هاملشاي‪)2001 ،‬‬
‫سواد تكنولوژي اطلعاتي (سواد‬
‫اطلعاتي كاربر)‬
‫ارائه خدمات‬
‫كاربران‬
‫شكل پرسش مرجع‬
‫ساختار پرسش‬
‫تكنيك مصاحبه‬
‫نمونههاي قبلي‬
‫ابزارهاي شناختي‬
‫نياز اطلعاتي‬
‫كاركردهاي اساس ي سرويس مرجع ديجيتال‬
‫‪ -1‬حمايت از آموزش از راه دور‬
‫‪ -2‬عملكرد مناسب در مديريت دانش‬
‫كاركردهاي اساس ي سرويس مرجع ديجيتال‬
‫‪ -1‬حمايت از آموزش از راه دور‬
‫‪ -2‬عملكرد مناسب در مديريت دانش‬
‫كاركردهاي اساس ي سرويس مرجع ديجيتال‬
‫حمايت از آموزش از راه دور‬
‫آن ليپو (‪:)2006‬‬
‫به جاي اينكه فكر كنيم كاربران ما دور هستند بايد تصديق كنيم كه اين ما هستيم‬
‫كه از كاربران خود دوريم‬
‫كاركردهاي اساس ي سرويس مرجع ديجيتال‬
‫‪ -1‬حمايت از آموزش از راه دور‬
‫‪ -2‬عملكرد مناسب در مديريت دانش‬
‫كاركردهاي اساس ي سرويس مرجع ديجيتال‬
‫عملكرد مناسب در مديريت دانش‬
‫■خدمات مرجع آنلين‪ ،‬مرجع فوري‪ ،‬پست الكترونيك و‪ ...‬توسعه پايگاه دانش را تسهيل ميكند‬
‫■ايجاد يك پايگاه دانش از پرسش و پاسخهاي پيشین باعث صرفهجويي در وقت كاركنان و كاربران ميشود‬
‫■سرويس مرجع ديجيتال پتانسيل بااليي براي ثبت دانش و مديريت مؤثر دانش بر عهده دارد‬
‫انواع خدمات مرجع‬
‫غیر همزمان‬
‫(‪)Asynchronous‬‬
‫همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫پست الكترونيك‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫فرمهاي وبي‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫پيام كوتاه (‪)SMS‬‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫پست الكترونيك (‪)e-mail‬‬
‫مزايا‬
‫معايب‬
‫به لحاظ فني براي اجرا آسان است‬
‫پاسخهاي فوري و مورد انتظار كاربر را تأمین نميكند‬
‫كم هزينه و ارزان است‬
‫امكان انجام يك مصاحبه مرجع مفيد را از كتابدار و كاربر سلب مينمايد‬
‫در ارائه سرويس از اين طريق عالوه بر متن ساده ميتوان تصاوير‪ ،‬و‬
‫فايلهاي اطالعاتي حجيم را به پاسخ ضميمه نمود‬
‫در اين روش عمده مسئوليت پاسخگويي به پرسش به عهده شخص‬
‫كتابدار است‬
‫كتابداران زمان بيشتري براي تحليل پرسشها خواهند داشت‬
‫امكان آموزش سواد اطالعاتي در اين روش امكانپذير نميباشد‬
‫موانع روانشناختي پيش روي برخي كاربران را به طور قابل مالحظهاي‬
‫كاهش ميدهد‬
‫ً‬
‫معموال كتابداران در اين روش به دليل در اختيار داشتن زمان بيشتر‪،‬‬
‫پاسخهاي دقيقتري ارائه ميكنند‬
‫پاسخگويي به پرسشهاي پيچيده از اين طريق‪ ،‬مفيد نيست و تنها ميتوان‬
‫به پرسشهاي ساده پاسخ داد‬
‫براي افرادي كه توانايي نگارش باالتري به نسبت توانايي گفتاري دارند‪،‬‬
‫مناسبتر است‬
‫فاقد هرگونه عنصر ارتباطي كالمي براي اشخاص ي است كه توانايي‬
‫گفتاري باالتري به نسبت توانايي نگارش ي دارند‬
Ask-a-Librarian - Email
‫فرمهاي وبي (‪)WEB- BASED FORMS‬‬
‫اصول و ساختار اين فرمها تفاوتي با پست الكترونيك ندارد و داراي همان مزايا و‬
‫معايب نیز ميباشد‬
‫اما‬
‫به دليل ساختاريافتهتر بودن اين فرمها به نسبت پست الكترونيك سوء ارتباطات و‬
‫سوء تفاهمات ميان كتابدار و كاربر تا حدي كاهش مييابد‬
http://askalibrarian.sl.nsw.gov.au/reft100.aspx?k
ey=reqclient&ref=120
‫پيام كوتاه (‪)sms‬‬
‫مزايا‬
‫معايب‬
‫روش ي آسان‪ ،‬سريع و قابل دسترس ي براي اغلب افراد ميباشد كه آموزش‬
‫آن نیز از طريق جزوه كمتر از ‪ 15‬دقيقه زمان ميگیرد‬
‫پيامها به حداكثر ‪ 160‬كاراكتر محدود ميباشد‬
‫هزينه راهاندازي آن پايین است ( با استفاده از نرمافزار‬
‫‪)MS Outlook‬‬
‫فرآيند مصاحبه را نميتوان به درستي در اين سرويس اجرا نمود‬
‫كاركنان به آموزش اندكي نياز دارند‬
‫ممكن است يك پرسش يا پاسخ در چند پيام براي كتابدار يا كاربر ارسال‬
‫گردد‬
‫كتابدار بايد با عالئم اختصاري اين نوع ارسال پيام آشنايي داشته باشد‬
http://www.library.yale.edu/reference/asklive/tex
t_sms.html
‫انواع خدمات مرجع‬
‫غیر همزمان‬
‫(‪)Asynchronous‬‬
‫همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫پست الكترونيك‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫فرمهاي وبي‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫پيام كوتاه (‪)SMS‬‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫انواع خدمات مرجع همزمان يا خدمات مرجع زنده‬
‫)‪(Live reference services‬‬
‫خدمات مرجع همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫)‪(Simple chat‬‬
‫مزايا‬
‫معايب‬
‫كاربر و كتابدار را قادر ميسازد تا پيامهاي نوشتاري كوتاه را‬
‫به صورت سريع و پيدرپي مبادله كنند‬
‫پرسشهاي پيچيده ممكن است به شكل رضايتبخش‬
‫پاسخ داده نشود‬
‫از آنجا كه طرفین همزمان روي خط هستند امكان انجام‬
‫عكسالعمل فوري را فراهم ميكند‬
‫اغلب كاربراني كه از اين شيوه بهره ميبرند كمحوصله بوده‬
‫و خواهان پاسخهاي سريع هستند‬
‫به محض اتمام مصاحبه‪ ،‬يك نسخه از تمام مكامله براي‬
‫كاربر ارسال ميگردد‬
‫در اين شيوه اغلب اطالعات متني قابل مبادله هستند‬
‫انواع خدمات مرجع همزمان يا خدمات مرجع زنده‬
‫)‪(Live reference services‬‬
‫خدمات مرجع همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫)‪(extended chat reference‬‬
‫تلفيق گفتگوي ساده اينترنتي با ويژگيهايي از قبيل ارسال صفحه (‪ ،)page pushing‬همراهي (‪ ،)escorting‬و مرور‬
‫مشترك (‪ )Co-browsing‬منجر به شكلگیري اين نوع گفتگو ميشود‬
‫مزايا‬
‫كتابداران ميتوانند از ابزارهاي متنوعي براي تسهيل ارتباط با كاربر استفاده كنند؛ يعني در حالي كه صفحات وبي را‬
‫مشاهده ميكنند با يكديگر ارتباط برقرار نمايند‬
‫كتابدار ميتواند در اين روش از پيامهاي از پيشآماده براي كاهش زمان و نوشتن استفاده نمايد‬
‫ديدن همزمان جستجوي كتابدار توسط كاربر بر روي صفحه مانيتور خودش‬
‫انواع خدمات مرجع همزمان يا خدمات مرجع زنده‬
‫)‪(Live reference services‬‬
‫خدمات مرجع همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫)‪(instant messaging‬‬
‫مزايا‬
‫معايب‬
‫امكان گفتگوي مستقيم بین كاربر و كتابدار وجود دارد‬
‫فقط يك ارتباط كالمي است؛ يعني كتابدار نميتواند‬
‫همپاي كاربر به جستجو بپردازد‬
‫استفاده و فهم آن بسيار آسان است‬
‫نسبت به ارتباطات صوتي وقتگیر است زيرا مجبوريد همه‬
‫چیز را تايپ نماييد‬
‫براي كساني كه مشكل شنوايي يا گفتاري دارند مفيد است‬
‫اگر كاربر به طور ناگهاني از سيستم خارج شود‪ ،‬كتابدار‬
‫نميتواند فوري متوجه اين موضوع شود‬
‫امكان گمنام ماندن براي كاربران خجالتي وجود دارد‬
‫كاربران ممكن است در اين سيستم به همان اندازه كه‬
‫كتابدار انتظار دارد‪ ،‬براي خو به جستجو نپردازند‬
‫به نام‬
‫بخشايندهي‬
‫بزرگدر همين‬
‫او كه‬
‫به نام‬
‫نزديكيست‬
‫اصول كار مرجع‬
‫انواع پرسشهاي مرجع‬
‫و‬
‫مهارتهاي مربوط به برقراري ارتباط با مخاطب‬
‫انواع خدمات مرجع همزمان يا خدمات مرجع زنده‬
‫)‪(Live reference services‬‬
‫خدمات مرجع همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫انواع خدمات مرجع همزمان يا خدمات مرجع زنده‬
‫)‪(Live reference services‬‬
‫خدمات مرجع همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫انواع خدمات مرجع همزمان يا خدمات مرجع زنده‬
‫)‪(Live reference services‬‬
‫خدمات مرجع همزمان‬
‫(‪)Synchronous‬‬
‫گفتگوي اينترنتي ساده‬
‫گفتگوي اينترنتي پيشرفته‬
‫پيامگذاري فوري‬
‫انتقال صوت از طريق اينترنت‬
‫ويدئو كنفرانس‬
‫روباتهاي مرجع (هوش مصنوعي)‬
‫انواع پرسشهاي مرجع‪ -‬ويليام كتز‬
‫‪ -1‬پرسشهاي تعيین جهت‬
‫‪ -2‬مرجع آماده‬
‫‪ -3‬جستجوي ويژه‬
‫‪ -4‬پرسشهاي پژوهش ي‬
‫انواع پرسشهاي مرجع‪ -‬اوانز و همكاران‬
‫‪ -1‬پرسشهاي تعيین جهت‬
‫‪ -2‬مرجع آماده‬
‫‪ -3‬پرسشهاي مرجع‬
‫‪ -4‬پرسشهاي پژوهش ي‬
‫انواع پرسشهاي مرجع‪ -‬گروگان‬
‫‪ -1‬پرسشهاي اداري و تعيین جهت‬
‫‪ -2‬پرسشهاي مؤلف‪ /‬عنوان‬
‫‪ -3‬پرسشهاي واقعيتيابي‬
‫‪ -4‬پرسشهاي منبعيابي‬
‫‪ -5‬پرسشهاي تغيیرپذير‬
‫‪ -6‬پرسشهاي پژوهش ي‬
‫‪ -7‬پرسشهاي اضافي‬
‫‪ -8‬پرسشهاي بدون پاسخ‬
‫پرسشهاي اداري و تعيین جهت‬
‫سادهترين نوع پرسشهايي كه با كتابداران مرجع در ميان گذاشته ميشود‬
‫مثالها‪:‬‬
‫‪ -1‬دستگاه كپي خراب شده‪ ،‬ميتوانيد به من كمك نماييد؟‬
‫‪ -2‬بخش نشريات التین كجاست؟‬
‫‪ -3‬آيا ميتوانم از صفحات پاياننامه عكسبرداري نمايم؟‬
‫پرسشهاي مؤلف‪ /‬عنوان‬
‫پرسشهايي كه در آن كتابدار مرجع بر اساس نام مؤلف يا عنوان اثر‪ ،‬به جستجو‬
‫ميپردازد‬
‫مثالها‪:‬‬
‫‪ -1‬به دنبال كتابي از صادق چوبك هستم‪ ،‬آيا كتابخانه دارد؟‬
‫‪ -2‬آيا كتابخانه‪ ،‬كتاب ”آيین نگارش علمي“ را دارد؟‬
‫‪ -3‬كتابخانه شما چه آثاري از دكتر فتاحي در اختيار دارد؟‬
‫پرسشهاي واقعيتيابي‬
‫براي پاسخ به اين پرسشها‪ ،‬به استفاده از انواع منابع اطالعاتي نياز است؛ به‬
‫اين پرسشها مرجع فوري يا مرجع آماده نیز گفته ميشود‪ .‬حدود ‪ 50‬تا ‪ 60‬درصد‬
‫پرسشها در كتابخانههاي عمومي از اين نوع است‬
‫مثالها‪:‬‬
‫‪ -1‬نخستین رئيس جمهوري ايران پس از انقالب چه كس ي بود؟‬
‫‪ -2‬بلندترين قله جهان چند متر ارتفاع دارد؟‬
‫‪ -3‬واحد پول كشور روسيه چيست؟‬
‫پرسشهاي منبعيابي‬
‫در اينجا كاربران مجموعهاي از منابع را در مورد يك موضوع خاص تقاضا‬
‫ميكنند؛ به اين پرسشها پرسشهاي موضوعي‪ ،‬پرسشهاي جستجويي‪ ،‬و‬
‫پرسشهاي كتابشناس ي نیز گفته ميشود‪ .‬پاسخگويي به اين پرسشها از چند‬
‫دقيقه تا چند ساعت ممكن است به طول بيانجامد‪.‬‬
‫مثالها‪:‬‬
‫‪ -1‬آيا كتابخانه شما‪ ،‬منابعي در مورد تاريخچه انرژي هستهاي در اختيار دارد؟‬
‫‪ -2‬به منابعي در زمينه آموزش زبانهاي خارجي به كودكان نياز دارم؛ ميتوانيد‬
‫كمكم نماييد؟‬
‫‪ -3‬آيا ميتوانم به مقاالتي در زمينه استانداردهاي سواد اطالعاتي دسترس ي داشته‬
‫باشم؟‬
‫پرسشهاي تغيیرپذير‬
‫به پرسشهايي اطالق ميشود كه در زمان انجام مصاحبه ميان كتابدار مرجع و‬
‫ً‬
‫كاربر‪ ،‬از نوعي به نوع ديگر تبديل ميشود مثال از مؤلف‪/‬عنوان به منبعيابي تبديل‬
‫ميشود‪.‬‬
‫پرسشهاي پژوهش ي‬
‫در اين نوع پرسشها آنچه مورد نياز است استفاده از ابزارهاي خاص پژوهش‬
‫ً‬
‫مانند تحليل آماري‪ ،‬پيمايش‪ ،‬فرضيهسازي‪ ،‬استنتاج و‪ ...‬ميباشد كه معموال به‬
‫تنهايي از عهده كتابدار خارج است؛ در اين عرصه كتابدار با استفاده از دانش‬
‫خود افراد صاحب صالحيت را به كاربر معرفي مينمايد‬
‫پرسشهاي اضافي و بدون پاسخ‬
‫اساسا براي اين قبيل پرسشها به دليل كاستي منطقي‪ ،‬و يا امكان ناپذيري ذاتي‬
‫پاسخي وجود ندارد‬
‫مثالها‪:‬‬
‫‪ -1‬در يك سبد ‪ 2‬كيلويي ُپر از شن‪ ،‬چند دانه شن موجود است؟‬
‫‪ -2‬در جنگلهاي شمال چه تعداد بوته جنگلي وجود دارد؟‬
‫‪ -3‬آمار دقيق متكديان در كشور چه تعداد است؟‬
‫مهارتهاي مربوط به انجام مصاحبه مرجع‬
‫‪ -1‬مذاكره و گفتگو در مورد پرسش‬
‫‪ -2‬روشن نمودن دقيق مسأله‬
‫‪ -3‬مشخص ساختن اطالعات مورد نياز براي پاسخگويي‬
‫‪ -4‬گام برداشتن در جهت حل مسأله‬
‫‪ -5‬خاتمه موفق مصاحبه‬
‫به نام‬
‫بخشايندهي‬
‫بزرگدر همين‬
‫او كه‬
‫به نام‬
‫نزديكيست‬
‫اصول كار مرجع‬
‫انواع مهارتها‬
‫و‬
‫الگوهاي جستجو‬
‫مهارتهاي مربوط به انجام مصاحبه مرجع‪ -‬انواع‬
‫مهارتهاي غیر كالمي‬
‫مهارتهاي كالمي‬
‫مهارتهاي غیر كالمي‬
‫‪ -1‬برخورد چشمها (‪)Eye Contact‬‬
‫‪ -2‬اشارات و حركات جسمي (‪)Gestures‬‬
‫‪ -3‬حالت راحت فیزيكي (‪)Relaxed Position‬‬
‫‪ -4‬حالت چهره و لحن صدا (‪)Facial Position & Tone of Voice‬‬
‫مهارتهاي كالمي‬
‫‪ -1‬به ياد آوردن‬
‫‪ -2‬اجتناب از تشخيص پيش از موعد‬
‫‪ -3‬انعكاس كالمي احساسات كاربر‬
‫‪-4‬استفاده از عبارات مشوق‬
‫‪ -5‬بازگويي يا نقل محتواي مصاحبه‬
‫‪ -6‬خاتمه موفق مصاحبه‬
‫‪ -7‬بيان ديدگاهها و ارائه پيشنهادها‬
‫‪ -8‬طرح پرسشهاي باز‬
‫به نام‬
‫بخشايندهي‬
‫بزرگدر همين‬
‫او كه‬
‫به نام‬
‫نزديكيست‬
)1936( ‫الگوي جستجوي كارتر الكساندر‬
)Clarify the Question( ‫ روشن نمودن سؤال‬-1
)Select the Materials( ‫ انتخاب منابع‬-2
)Prioritize the Sources( ‫ اولويتبندي منابع‬-3
)Locate the Sources( ‫ جايابي منابع‬-4
)Search the Materials( ‫ جستجو در منابع‬-5
)Evaluate & Repeat if Necessary( ‫ ارزيابي و تكرار‬-6
‫الگوي جستجوي ريس و ساراسويك (‪ -)1963‬مراحل تكاملي‬
‫‪ -1‬مشكل و نياز اطالعاتي‬
‫‪ -2‬فرمولهكردن سؤال‬
‫‪ -3‬تحليل توسط كتابدار‬
‫‪ -4‬مذاكره بین كتابدار و كاربر‬
‫‪ -5‬تعريف سؤال‬
‫‪ -6‬تعيین مفاهيم مورد جستجو‬
‫‪ -7‬همخوان كردن مفاهيم جستجو با زبان نمايهسازي‬
‫‪ -8‬انتخاب راهكار جستجو‬
‫‪ -9‬هدايت جستجو‬
‫‪ -10‬فرموله كردن راهكارهاي جايگزين جستجو‬
‫الگوي میراندلي پائو (‪ -)1989‬پيش از شروع به بازيابي و جستجو‬
‫‪ -1‬مسأله اطالعاتي (‪)Information Problem‬‬
‫‪ -2‬نياز اطالعاتي(‪)Information Need‬‬
‫‪ -3‬بيان نياز در قالب سؤال(ً‪)Question‬‬
‫‪ -4‬تقاضاي اطالعاتي(‪)Information Request‬‬
‫الگوي ماركيونيني(‪ -)1995‬پس از مشخصشدن تقاضاي اطالعاتي‬
‫‪ -1‬انتخاب نظام اطالعاتي‬
‫‪ -2‬همخوان كردن تقاضا با راهكارهاي جستجوي آن نظام‬
‫‪ -3‬انجام جستجو‬
‫‪ -4‬ارزيابي نتايج‬
‫‪ -5‬استخراج اطالعات‬
‫‪ -6‬عكسالعمل در برابر اطالعات بازيابيشده‬
‫‪ -7‬تكرار جستجو در صورت نياز‬
‫‪ -8‬جمعبندي‬
‫قواعد جستجو‪ -‬انواع‬
‫جستجو براي منابع معلوم‬
‫جستجو براي منابع نامعلوم‬
‫(جستجوي موضوعي)‬
‫قواعد جستجو‪ -‬راهكارها‬
‫قواعد جستجو‪ -‬ساير امكانات‬