Transcript دانلود
سیستم های اطالعاتی در مدیریت تألیف:دکتر سید محمد محمودی فصل اول: درآمدی بر دانشMIS ارائه دهندگان :حدیث یوسفوند سمیه سپهوند سوال تفاوت MISبا سیستم های اطالعاتی چیست؟ مفهوم MISاز سه واژه ی مهم و کلیدی سیستم،اطالعات و مدیریت تشکیل شده است. MIS سیستم اطالعات مدیریت MISچیست؟ MIS نخست برای کاربردهای سازمانی و مدیریتی،پیش بینی و طراحی شده بود که عنوان سیستم های اطالعات مدیریت برای آن انتخاب شد. هدف اساس ی MISدر آغاز،پیدایش،ارائه شناخت ها،راه حل ها و تدوین اصول و فنون علمی الزم برای متخصصان رشته مدیریت،مدیران،تصمیم گیران جامعه،در جهت طراحی،ایجاد و مدیریت سیستم های اطالعاتی اتوماتیک در سازمان ها و مدیریت بود،اما خیلی سریع از قلمرو علم مدیریت پا فراترنهاد و در بسیاری از رشته ها و علوم دانشگاهی دیگر نفوذ کرده و تدریس شد. ابهامات مفهومیMIS صاحب نظران و متخصصان بر سر انتخاب عنوان MISبا یکدیگر اختالف نظر دارند. گروه زیادی از نویسندگان MIS،را به منزله نوعی سیستم اطالعاتی کاربردی تلقی کرده تنها درصد کمی از آنان MISرا به عنوان دانش سیستم های اطالعاتی معرفی می کنند. سه نوع برداشت مختلف از مفهوم:MIS (MISسیستم های اطالعات مدیریت): information systems management گرایش علمی مستقلی که مانند علوم دیگر،شناخت های الزم را برای طراحی،ایجاد و به کارگیری سیستم های اطالعاتی کاربردی تهیه و ارائه می کند. دانش MISتنها در مدیریت کاربرد ندارد ،بلکه در هر زمینه ای که نیاز به اطالعات و سیستم های اطالعاتی باشد ،به عنوان تأمین کننده شناخت های نظری و عملی استفاده می شود. مفهوم ،MISبه عنوان دانش ،برای اولین بار به منظور کاربردهای سازمانی و مدیریتی انتخاب و متداول شد،بنابراین همچنان نام اصلی خود را حفظ کرده است اما امروزه در همه زمینه ها استفاده می شود. برداشت دوم (MISسیستم های اطالعات مدیریتی) systems information managerial نوعی سیستم اطالعاتی کاربردی در مدیریت که تعریف و اهداف آن به طور کامل مشخص و روشن بوده و با تعریف اول تفاوت عمده ای دارد. سیستم اطالعات مدیریتی،مجموعه ای از سخت افزارها،نرم افزار ها،منابع مختلف و فناوری وابسته که به منظور جمع آوری،ذخیره سازی،پردازش،تولید و تبادل اطالعات مورد نیاز سازمان به طور اتوماتیک،سازماندهی و یکپارچه شده اند. برداشت سوم (MISمدیریت سیستم های اطالعاتی) managing information systems به مفهوم «مدیریت سیستم » مجموعه ای از متدها و شیوه های مدیریتی خاص اطالق می شود که به منظور نگهداری ،هدایت و کنترل سیستم های اطالعاتی خودکار در سازمان ها و مدیریت مورد استفاده قرار می گیرد. در بعض ی از کشورهای اروپایی مانند فرانسه عنوانMISبه مفهوم دانش سیستم های اطالعاتی چندان رایج نیست و به جای آن از نام سیستم های اطالعاتی استفاده می کنند. مزایای عنوان سیستم های اطالعاتی: بسیار ساده و گویا کلی و عمومی زمینه کاربردی خاص ی را مشخص نمی کند. بنابراین بدون هیچ ابهامی به عنوان دانش سیستم های اطالعاتی در تمام رشته های علمی به جای MISاستفاده می شود. در این کتاب برای نشان دادن دانش، MISعنوان سیستم های اطالعاتی در مدیریت انتخاب شده است.. سیر پیدایش و تکوین سیستم های اطالعاتی و دانش MIS دوران اول:کشف ماده،انرژی و اطالعات انسان با جهان بینی و توان ذهنی و فکری بالقوه و فطری خود ،توانست در نخستین لحظات زندگی خود بر روی زمین ماده و صور مختلف آن را کشف کند که این آغاز هستی شناس ی و مقدمه بروز و شکل گیری ادراک در انسان است. نیاز ،کنجکاوی و اتفاقات طبیعی سه عامل بسیار مهم کشف عالم هستی و قوانین حاکم بر جهان هستند. شناخت آدمیان با ساخت نخستین مصنوعات دستی مثل سنگ چخماق شکل گرفت و پیچیده تر شدو انسان حرارت را که مصداق انرژی بود کشف کرد. اطالعات خمیر مایه و عنصر اساس ی شناخت های انسانی است. دوران دوم:پیدایش سیستم های اطالعاتی آدمیان نخستین اطالعات،آموزه ها و معلومات خود را به صورت سینه به سینه به دیگران انتقال می دادند. غارنشینان عقاید،آمال،حوادث و رویدادهای روزمره خود را به صورت نقاش ی بر روی دیواره های غارها به تصویر می کشیدند. اختراع خط تصویری در بخش جنوبی بین النهرین سومریان متمدن کارهای مربوط به دارایی ها و معامالت را با وسواس فراوان به صورت دفتر کل بر روی لوح های گلی ثبت و مدیریت می کردند. دوران سوم:توسعه اطالع رسانی و ارتباطات سیستم های اطالعاتی در ابتدا برای ذخیره سازی و مدیریت اطالعات ایجاد شدند. به تدریج نسل جدیدی از سیستم های اطالعاتی طراحی شد که بیشتر برای اطالع رسانی مورد استفاده قرار می گرفتند. در سوریه و مصرقدیم کتابخانه های بزرگی از لوح های گلی وجود داشت که در آنها داستان ها،دعاها،ضرب املثل ها ،آواز ها و کلیه مسائلی که به نوعی با زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم ارتباط داشت ،ثبت شده و در دسترس عموم قرار می گرفت. دوران چهارم:شکل گیری مبانی مفهومی اطالعات یونانیان دوران باستان برای نخستین بار با تأسیس آکادمی همه جویبارهای پراکنده دانش را به هم پیوند داده و نخستین دانشگاه و مکتب فکری و علمی جهان ایجاد شد. فلسفه یا علم العلوم به عنوان مادر و سرچشمه تمامی علوم بشری در یونان متولد شد منشأ گسترش علوم مختلف شد. برای نخستین بار ارسطو تعریف دقیقی از اطالعات ارائه کرد که کامل ترین و جامع ترین تعریف در محافل علمی محسوب می شود.ارسطو برای اطالعات دو بعد را تعیین کرد: • یعنی آنچه از واقعیت،تجسمی دقیق ارائه می کند • به وسیله آن می توان به پدیده ها شکل داده و یا تغییر شکل بدهیم. اطالعات به معنی «شناخت» اطالعات به معنی «عمل» دوران پنجم:از الگوریتم تا انفورماتیک زمانی که اهمیت اطالعات و شناخت برای بشر مشخص شد ،پردازش اطالعات نیز مورد توجه قرار گرفت. نخستین دانشمندی که به صورت اصولی و علمی روش بدیعی را برای اجرای فرایند پردازش اطالعات ارائه کرد ،ریاض ی دان معروف ایرانی محمدبن موس ی خوارزمی بود که علم جبر را پایه گذاری کرد. روش خوارزمی که برای حل مسائل پیچیده مورد استفاده قرار می گرفت چندی بعد به زبان التین به الگوریتم معروف شد.که ترجمه التین لفظ عربی الخوارزمی است. • تجسم منطقی و قدم به قدم و یا مرحله به مرحله انجام کار و یا حل مسئله است که از نقطه ای شروع شده و در نقطه ای پایان می پذیرد. • الگوریتم پایه و اساس علم انفورماتیک است . الگوریتم فرایند پردازش اطالعات ادامه دوران پنجم قرن نوزدهم به عنوان عصر شکل گیری روش های کدگذاری اطالعات به حساب می آید. در منطق باینری تنها دو ارزش مقداری برای موجودیت های منطقی در نظر گرفته می شود.چنانچه یک واقعیت صحیح باشد آن را معادل 1و اگر غلط باشد معادل0 قلمداد میکنند. منطق بولی یا باینری بهترین مدل برای کدبندی و ترجمه یک الگوریتم به زبان ماشین(کامپیوتر) است.در این منطق پدیده ای را که به طور کلی دارای حالت های دوگانه مختلفی مثل و،یا،آری،نه هستند کدبندی می کنیم. ادامه دوران پنجم در سال 1910منطق سمبولیک توسط وایت هد و راسل تعریف شد که مبنای عملکرد و برنامه نویس ی کامپیوترو هوش مصنوعی است. در سال 1937طرح ساخت ماشین مفهومی که عملکرد آن مبتنی بر مدل های الگوریتمی و بولی بود منتشر شد. با ابداع الگوریتم ،زبان ها و برنامه های کامپیوتری چون،اسمبلر،کامپایلرو بعدها فورتون و غیره با سنتز و همگرایی نظریه ها،روش های پردازش اطالعات و فناوری ساخت کامپیوترها،دانش جدیدی به منظور پردازش اتوماتیک اطالعات به نام انفورماتیک در سال 1962پا به عرصه نهاد که معادل علوم کامپیوتر محسوب می شود. • دانش پردازش عقالنی اطالعات به منزله پایه و اساس شناخت های انسانی و ارتباطاتی در زمینه های فنی،اقتصادی،اجتماعی،به ویژه به وسیله ماشین های اتوماتیک انفورماتیک پردازش اتوماتیک اطالعات دوران ششم:ابداع ماشین های اتوماتیک نخستین ابزار محاسبه و پردازش اطالعات به نام چرتکه برای محاسبات دخل و خرج در معامالت اختراع شد. قرن هفدهم عصر ماشین های حساب مکانیکی می باشد. پس از ساخت ماشین های حساب ساده مکانیکی،طراحی ماشین های برنامه ریزی شده مطرح شد.نخستین ابداع در این زمینه مربوط به ماشین بافندگی خودکار توس ژاکار فرانسوی می باشد. در سال 1873چالز بابیچ با الهام از مدل ژاکار،طرحی از یک ماشین حساب برنامه ریزی شده دارای واحد محاسبه،فرمان،حافظه و برنامه ای که با کارت های پانچ تنظیم می شد ارائه کرد. الگوریتم • سه رکن اساسی طراحی و عملکرد کامپیوتر کارت های پانچ منطق باینری ادامه دوران ششم برای نخستین بار در سال 1943شرکت IBMبا همکاری استادان دانشگاه هاروارد ماشین حسابگر الکترومغناطیس ی عظیمی به نام مارک 1را ساخت که در این ماشین از کارت های پانچ برای ثبت اطالعات استفاده می شد. سرانجام در سال 1946نخستین کامپیوتر جهان به معنی واقعی خود به نام انیاک ENIACدر آمریکا طراحی و ساخته شد. در سال 1947فون نیومان نسل جدیدتری به نام ادواکEDVACساخته شد که بسیار پیشرفته تر از انیاک بود. با پیشرفت فناوری،وزن و حجم کامپیوترها روز به روز کمتر شد و همچنین افزایش حجم حافظه،سرعت،دقت،و توان باالی پردازش اطالعات و ارزان شدن قیمت آنها را در پی داشت. بنابراین با تولید سخت افزارها و نرم افزارها و گسترش دانش انفورماتیک نخستین پایه های فناوری اطالعات شالوده گذاری شد. دوران هفتم:پیدایش علوم اطالعات و ارتباطات فناوری اطالعات و ارتباطات با هم آمیخته اند،اما فناوری اطالعات بر فناوری ارتباطات مقدم است،پس ابتدا باید اطالعاتی تولید شود تا بتوانیم آن را مبادله کنیم. پس از فناوری اطالعات،نوبت به ظهور فناوری ارتباطات می رسد. ادامه دوران هفتم • سیبرنتیک یا کنترل و ارتباطات در حیوان و ماشین توسط وینر • مکانیزم خود کنترلی و یا خود تنظیمی در سیستم ها • نظریه ریاض ی ارتباطات یا نظریه کمی اطالعات یا مدل فیزیکی ارتباطات • توسط شانون برای ارسال مطلوب پیام های مخابراتی فناوری ارتباطات ،به عنوان مکمل فناوری اطالعات و کامپیوتر،برآمده از دو ابتکار مهم علمی است که در ابتدای قرن بیستم ارائه شد و به سرعت رشد پیدا کرد. ادامه دوران هفتم مدل شانون که مدل فیزیکی ارتباطات بود با مدل های ارتباطات انسانی و اجتماعی تلفیق و حاصل آن سیستم عمومی ارتباطات و یا به عبارتی مدل جامع ارتباطات شد که در کلیه زمینه های اجتماعی،اقتصادی،زیست شناس ی،زبان شناس ی و تشکیالتی مطرح و مورد استفاده قرار گرفت. مدل فیزیکی ارتباطات سیستم عمومی ارتباطات یا مدل جامع ارتباطات مدل های ارتباطات انسانی و اجتماعی :MISظهور یک پارادایم علمی جدید علوم اطالعات و ارتباطات که ازعلوم سیستم ها و یا عبارتی از علوم میان رشته ای و چند تخصص ی محسوب می شود،با به هم پیوستن چندین شاخه علمی نوین ،مانند سیبرنتیک ،انفورماتیک ،فناوری اطالعات و ارتباطات،دانشMISو چند رسانه ای ها به تدریج شکل گرفت ودر پایان نیمه دوم قرن بیستم به تکامل خود نزدیک شد. یکی از ارکان و پایه های مهم و اساس ی علوم اطالعات و ارتباطات دانش سیستم های اطالعاتی است که ضرورت آن پس از پیدایش و توسعه کامپیوترها و انفورماتیک ،بارها احساس و مورد تأکید قرار گرفت. در سال 1965برای نخستین بار مفهوم MISبه معنی دانش سیستم های اطالعاتی کاربردی مبتنی بر کامپیوتر پایه گذاری شد. علوم سیستم ها دینامیک سیستم ها نظریه سیستمی بیوتیک تجزیه و تحلیل سیستم ها باز مهندس ی سیستم ها علوم شناختی علوم اطالعات و ارتباطات سیبرنتیک انفورماتیک MIS ICT خصوصیات مهم دانش MIS MIS آمیزه ای از سه مفهوم علمی بسیار مهم سیستم ،اطالعات و مدیریت است که هر کدام به تنهایی دانش مستقل و گسترده به حساب می آید. دانش سیستم ها :از راه جست و جوی قوانین،روش ها و الگوهای مشترک کلیه سیستم ها ،مدل های جامع MISرا ارائه می دهد. دانش اطالعات :مبانی اطالعات و چگونگی تأمین آن را معرفی و مشخص کرده و فرایندهای عملی پردازش اطالعات را تعریف می کند.مشخص می کند که چه نوع فناوری و ابزاری مناسب طراحی کدام یک از سیستم های اطالعاتی اند. دانش مدیریت :تعیین می کند که چه نوع سیستم اطالعاتی برای تحقق کدام یک از اهداف سازمانی مناسب تر است.دانش مدیریت ،کلیه روش ها و الگوهای مقتض ی را برای مدیریت و هدایت سیستم های اطالعاتی نیز تهیه می کند. اطالعات MIS سیستم مدیریت خصوصیات مهم دانش MIS MIS و سیستم های اطالعاتی به مفهوم مدرن و جدید خود از دانش کامپیوتر تفکیک ناپذیر است.دانش MISبسیار فراتر از کامپیوتر و سیستم های کامپیوتری است. کامپیوتر یکی از ارکان اساس ی MISمحسوب می شود MIS از فناوری اطالعات و ارتباطات به صورت گسترده بهره مند می شود اما MISمعادلICTنیست. MIS به منزله یک پارادایم علمی جدید،دانش ارتباطات نیز محسوب می شود. اطالعات مهم ترین عنصر حیاتی ارتباطات است. سیر تحوالت دانش MIS -1تغییردیدگاهها:از داده پردازی تا تصمیم سازی بیشتر سیستم های اطالعاتی این دوران مبتنی بر پردازش داده ها بودند ()DBISکه برای محاسبه،پرداخت و دستمزد کارکنان طراحی شده است.این سیستم ها را سیستم پردازش الکترونیکی داده ها یاEDPSمی نامیدند .که بعد ها تبدیل به سیستم پردازش داده ها یا DPSشد.و امروزه تحول یافته آنها به نام سیستم های اطالعات حسابداری AISاست. به خاطر اینکه بیشتر شرکت ها با حجم انبوهی از داده ها روبرو شدند و پردازش آنها بسیار مشکل بود سیستم های اطالعات مدیریت منابع انسانی برای نخستین بار ابداع شدکه مبتنی بر پردازش اطالعات اند)IBIS(. با پیچیدگی سازمان ها و نیاز به اطالعات پردازش شده ،سرعت ،دقت و قدرت پردازش آنها بهبود پیدا کرد و برای نخستین بار کامپیوترها و سیستم های اطالعات به منزله سیستم های پشتیبان تصمیم ()DSSمورد توجه قرار گرفتند. سیستم های پشتیبان تصمیم برای کمک به مدیران در حل مسائل نیمه ساختاریافته،تصمیم سازی و تصمیم گیری،مدل سازی و شبیه سازی طراحی شدند مانند سیستم های هشدار دهنده،سیستم های خبره -2توسعه سیستم ها و کاربردهای جدید MIS تمایل شدیدی به طرف سیستم های هوشمند،به ویژه سیستم های اطالعاتی مبتنی بر دانش( )KBISپیدا کردکه بر پایه تجربه ،شناخت و الگوهای استداللی انسان،مدل سازی می شوند. سیستم های اطالعاتی مبتنی بر دانش به صورت بالقوه و کامل،هوشمند نشده و نمی توانند به طور مستقیم تصمیم گرفته و انتخاب کنند. با توجه به کاستی ها و نارسایی ها پروژه بسیار جدید طراحی سیستم های اطالعاتی مبتنی بر یادگیری()LBISطراحی شد. سیستم های اطالعاتی مبتنی بر یادگیری به سیستم هایی گفته می شود که در حل مسائل پیچیده مورد استفاده قرار می گیرد.این نوع سیستم ها یاد می گیرند که چگونه در مقابل شرایط پیچیده از خود واکنش معقول نشان دهند .و همزمان خود را کنترل و تنظیم کرده و به پیش بینی آینده بپردازند. DBIS IBIS KBIS LBIS سیر تحول سیستم های اطالعاتی -3تحول رویکردها و روش ها بیشتر بنیانگذاران اولیه MISابزارگرا بودند تا تحلیل گرا قبل از سالهای 1980رویکرد تمرکز در رابطه با طراحی و به کارگیری سیستم های اطالعاتی وجود داشت و اعتقاد داشتند کامپیوتر باعث تمرکز می شود اما با توسعه کامپیوترهای شخص ی رویکرد تمرکززدایی فرهنگ عمومی شد . در سال های 1990بهترین سیستم اطالعاتی سیستمی است که تلفیقی از تمرکز و عدم تمرکز باشد بنابراین رویکرد اتمیزه،تکه تکه و سلولی تبدیل به رویکرد ارگانیکی و سیستمی شد. توسعه روش های فازی و اکتشافی به جای روش های کالسیک و الگوریتمی و به عنوان مکمل آنها مورد استفاده قرار می گیرد. -4بهبود الگوها و مدل ها • توسط دیویسMIS:سیستم جامع انسان –ماشین و دارای سه رکن اساس ی انسان،ماشین و مدیریت که به وسیله حلقه های بازخور اطالعات پشتیبان تصمیم سازمان تأمین می شود. مدل سایبرنتیکی • MISرا معادل بازخور به حساب می آوند. • توسط لوموآن و سایمون :اساس این مدل تجزیه و تحلیل و تولید اطالعات جدید است .می توان از اطالعات محیط و آموخته های گذشتگان استفاده کرد.ومسائل مبهم و پیچیده راتجزیه و تحلیل و با طراحی فرضیه ها و پژوهش ها به تولید اطالعات نائل شد. مدل ارگانیکی یا سیستمی MIS= feed back کنش سازمان یا سیستم تصمیم گیری محیط یا وضعیت آتی واکنش Feed back ضعف های مدل سیبرنتیکی: این مدل بسیار ماشینی بوده،بیش از حد مکانیزه است و سازمان ترکیبی از نظم و بی نظمی است. فقط به دنبال جمع آوری اطالعات موجود است ،نه تولید اطالعات شباهت بسیار زیادی به مدل رفلکس ی و یا شرطی پاولوف که مبتنی بر مکانیسم تحریک و پاسخ است دارد .اگر تحریکی وجود نداشته باشد لزوما پاسخی وجود ندارد. فقط به بازخورها می پردازد و توجهی به اطالعات بایگانی و تاریخی ندارد.پس بسیار محدود و مقطع نگر است. تجزیه و تحلیل و تولید اطالعات داده اطالعات رجوع کنش سازمان یا سیستم تصمیم گیری وضعیت موجود محیط وضعیت آتی واکنش Feed back سیستم ذخیره سازی یا بایگانی وضعیت گذشته استناد Feed forward مدل ارگانیکی یا سیستمی MIS مقایسه مدل های سیبرنتیکی و ارگانیکی مدل سایبرنتیکی بیشتر به تجزیه رویدادها به زنجیره های علی و خطی تأکید می ورزد و واقعیت های جهان را نتیجه برخورد و تعامل عناصر و رویدادهای احتمالی می داند. مدل ارگانیکی به عنوان سیستم باز عمل می کند،قوانین بازی همانند قوانین سیستم های زنده وبیولوژیکی اند و از پویایی بسیار باالتری برخوردار هستند. اهمیت و کاربرد تفکر سیستمی درMIS سازمان در تفکر سیستمی به منزله یک سیستم جامع و یکپارچه در نظر گرفته می شود(.توجه به مجموعه ای از عوامل) تفکر سیستمی بهترین روش برای الگوبرداری و مدلسازی جهت طراحی و ایجاد مدلها در سیستم های اطالعاتی و کامپیوتری است. تفکر سیستمی کارآمدترین روش برای حل مسائل پیچیده است. تفکر سیستمی به عنوان روش ی برای اندیشیدن و عمل کردن نقش بسیار مؤثر در افزایش توان منطقی ،ذهنی و فکری و تقویت ادراک درست درانسان دارد. با تشکر از توجه شما