Transcript ماهیت طرح ریزی موجودیها

‫مقدمه‬
‫اعمال مدیریت موثر بر موجودیها ‪ ،‬در فرایند طرح ریزی کلی عملیات واحد های‬
‫تجاری ـ تولیدی ‪ ،‬از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا در بسیاری از این واحد ها‬
‫‪ ،‬سهم عمده ای از سرمایه در گردش صرف آن شده است ‪.‬‬
‫بنابر این حصول اطمینان از مصرف اثر بخش و کار آمد موجودیها اعم از کاالی‬
‫ساخته شده ‪ ،‬کاالی در جریان ساخت یا مواد اولیه ‪ ،‬از اهمیت خاص ی برخوردار‬
‫است ‪.‬‬
‫تصمیم گیری در مورد خرید انواع موجودیها ‪ ،‬باصرفه ترین مقدار سفارش و تجدید‬
‫سفارش ‪ ،‬برخی از انواع متداول تصمیمات مربوط به موجودیهاست و عالوه بر آن‬
‫مدیران ناگزیر از طرح ریزی برای تدوین روشهای موثر انبار داری ‪ ،‬جابجائی و‬
‫مصرف این موجودیها می باشند ‪.‬‬
‫در این فصل مطالب کلی به شرح ذیل می باشد‬
‫‪ ‬بیان مفهوم کلی طرح ریزی موجودیها‬
‫‪ ‬ارائه مدل تعین باصرفه ترین مقدار سفارش و حد تجدید سفارش‬
‫‪ ‬ارائه روشهای ارزشیابی موجودیها در سیستم ارزشیابی ادواری و دائمی‬
‫طرح ریزی موجودیها ‪:‬‬
‫کلیه دارائیهای یک واحد تجاری ـ تولیدی دارای ارزش اقتصادی هستند و حصول‬
‫اطمینان از بکارگیری آن طبق هدفهای تعین شده ‪ ،‬نیازمند طرح ریزی می باشد ‪.‬‬
‫موجودیها دارای دو ویژگی هستند که بذل توجه خاص و همچنین طرح ریزی آن را‬
‫الزامی می کند ‪.‬‬
‫ویژگی اول ‪ :‬صرف مقدار قابل توجهی از منابع واحد تجاری ـ تولیدی در‬
‫موجودیهاست ‪.‬‬
‫ویژگی دوم ‪ :‬گردش موجودیهاست که بر خالف دارائیهای غیر جاری ‪ ،‬به طور مداوم‬
‫مصرف و مجددا جایگزین می گردد ‪.‬‬
‫ماهیت طرح ریزی موجودیها‪:‬‬
‫موجودیها ‪ ،‬به خودی خود یک دارائی سود آور نیستند و تنها در صورت فروخته‬
‫شدن ‪ ،‬برای واحد تجاری ـ تولیدی ایجاد درآمد می کند ‪.‬‬
‫منظور از مدیریت موجودیها ‪ ،‬حفظ تداوم منظم و هماهنگ فعالیتهای تولیدی و‬
‫فروش و جلوگیری از توقف عملیات بدلیل کمبود موجودیهاست و بنابر این ‪،‬‬
‫مدیران سعی می کنند که حد مطلوبی از منابع مالی خود را درگیر موجودیها کنند‬
‫تا توازنی بین هزینه های سفارش و نگهداری موجودیها از یک طرف و هزینه فقدان‬
‫موجودیهای کافی ( هزینه فرصت از دست رفته ) از طرف دیگر ‪ ،‬ایجاد نمایند ‪ .‬این‬
‫توازن را می توان با تعین باصرفه ترین مقدار سفارش و حد تجدید سفارش به‬
‫دست آورد‪.‬‬
‫هزینه های موبوط به موجودی کاال‬
‫‪ ‬هزینه سفارش موجودیها‬
‫‪ ‬هزینه نگهداری موجودیها‬
‫‪ ‬هزینه فقدان موجودی کافی‬
‫هزینه سفارش موجودیها شامل ‪:‬‬
‫‪ ‬هزینه بدست آوردن فهرست قیمتها و آخرین قیمتهای فروشندگان‬
‫‪ ‬هزینه تهیه و به تصویب رسانیدن سفارش خرید‬
‫‪ ‬هزینه فعالیتهای دریافت و مقابله کاالی تحویلی با سفارش‬
‫هزینه نگهداری موجودیها شامل ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫هزینه تامین مالی وجوه مصرف شده در موجودیها‬
‫هزینه سوخت ‪ ،‬روشنائی و استهالک تسهیالت انبار‬
‫هزینه جابجا کردن موجودیها‬
‫هزینه بیمه موجودیها‬
‫هزینه فاسد شدن ‪ ،‬نابابی و از بین رفتن موجودیها‬
‫هزینه های پرسنلی انبار‬
‫هزینه فقدان موجودیهای کافی شامل ‪:‬‬
‫‪ ‬هزینه فرصت از دست رفته ناشی از فروشهای از دست رفته‬
‫‪ ‬هزینه اجرای عملیات تولیدی با کارائی کم‬
‫‪ ‬هزینه جایگزینی مواد اولیه با قیمت گرانتر‬
‫‪ ‬هزینه جرائم ناشی از عدم اجرای به موقع قراردادها‬
‫باصرفه ترین مقدار سفارش ( ‪(EOQ‬‬
‫‪ ‬با صرفه ترین مقدار سفارش برای یک قلم معین از موجودیها هنگامی‬
‫بدست می آید که مشروح هزینه های سفارش و نگهداری موجودیها به‬
‫حداقل برسد ‪.‬‬
‫جمع هزینه های نگهداری‬
‫جمع هزینه های سفارش‬
‫مقدار سفارش‬
‫هزینه های سفارش و نگهداری‬
‫مجموع هزینه های سفارش ونگهداری‬
‫برای یافتن نقطه ‪ EOQ‬چند روش وجود دارد ‪.‬روش اول آزمون و خطاست‬
‫که این روش بسیار وقت گیر است و از دقت کافی برخوردار نیست ‪.‬‬
‫روش دوم ‪ ،‬انعکاس منحنیهای هزینه سفارش و هزینه نگهداری در یک‬
‫نمودار و یافتن نقطه حداقل جمع هزینه ها بطور نظری است ‪.‬اما این روش‬
‫علمی و دقیق محسوب نمی شود ‪.‬‬
‫روش سوم ‪ ،‬روش ریاضی و دقیق است که مدل ‪ EOQ‬نام دارد ‪.‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(3‬‬
‫‪P + UI X‬‬
‫‪X‬‬
‫‪ ‬طرز محاسبه با صرفه ترین مقدار سفارش‬
‫زیر است ‪.‬‬
‫‪ : A‬مقدار مورد نیاز یک قلم کاالی معین در طول دوره مالی‬
‫‪ : P‬هزینه یک بار سفارش‬
‫‪ : U‬بهای تمام شده یک واحد کاال‬
‫‪ : I‬هزینه نگهداری (درصدی از بهای تمام شده یک واحد کاال)‬
‫‪ : TC‬مجموع هزینه های سفارش و نگهداری کاال‬
‫‪ : Q‬با صرفه ترین مقدار سفارش‬
‫‪A‬‬
‫= ‪TC‬‬
‫‪Q‬‬
‫)‪(Q‬امترهای این مدل به شرح‬
‫وپار‬
‫‪ ‬مدل بدست آمده فوق ‪ ،‬یک مدل ریاض ی است که رابطه بین هزینه سفارش و‬
‫هزینه نگهداری و مقدار سفارش را بیان می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬این مدل بر چند فرض مهم به شرح زیر ‪ ،‬مبتنی است ‪:‬‬
‫‪1‬ـ تقاضا برای کاالی مورد بررس ی معلوم و مقدار آن در طول دوره مالی ثابت است ‪.‬‬
‫‪2‬ـ هزینه های سفارش و نگهداری اقالم کاال نیز معلوم و در طول دوره مالی نیز ثابت‬
‫است ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ظرفیت تولید یا نگهداری موجودیها نامحدود است ‪.‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫‪ ‬شرکتی به خرید و فروش الستیک اتومبیل اشتغال دارد و ‪ 240‬روز در سال‬
‫کار میکند ‪ .‬اطالعات مورد نیاز در ارتباط با تقاضا ‪ ،‬بهای تمام شده و انواع‬
‫هزینه ها به شرح ذیل می باشد ‪:‬‬
‫‪ 50‬حلقه‬
‫‪ ‬نیاز مندی ( تقاضا ) متوسط‬
‫‪ 9.500‬ریال‬
‫‪ ‬قیمت فروش یک حلقه الستیک‬
‫‪ 6.000‬ریال‬
‫‪ ‬بهای تمام شده یک حلقه الستیک‬
‫‪ 50.000‬ریال‬
‫‪ ‬هزینه یک بار سفارش‬
‫‪ ‬هزینه نگهداری یک حلقه الستیک در سال ‪ ٪20‬بهای تمام شده‬
‫با استفاده از مدل ‪ EOQ‬و ارقام مشروح باال ‪ ،‬باصرفه ترین مقدار سفارش را‬
‫حماسبه کنید ‪.‬‬
‫حلقه ‪240 = 12.000‬‬
‫‪X‬‬
‫‪A= 50‬‬
‫‪A= 12.000‬‬
‫‪P= 50.000‬‬
‫‪U= 6000‬‬
‫‪I= %20 = ./20‬‬
‫روش های متداول ارزیابی موجودی مواد وکاال‬
‫یکی از موضوعات مهم واساس ی در حسابداری موجودی مواد وکاال تخصیص بهای تمام‬
‫شده کاالی آماده برای فروش بین موجودی کاالی پایان دوره وبهای تمام شده کاالی‬
‫فروش رفته می باشد‬
‫چنانچه بهای تمام شده هرواحد کاال ی تحصیل شده طی دوره یکسان باشد این‬
‫تخصیص پیچیده نخواهد بود ‪ ،‬اما از آنجا که تحصیل کاال در طی دوره با قیمت های‬
‫مختلف صورت می گیرد ممکن است کاالهای مشابه با قیمت مختلف خریداری یا‬
‫تولید شود‬
‫بنابراین برای تعیین بهای تمام شده موجودی کاال پایان دوره وبهای تمام‬
‫شده کاالی فروش رفته طی دوره باید مشخص نمود که موجودی پایان‬
‫دوره وکاالی فروش رفته ازکدام اقالم و کدام خریدها می باشد‬
‫بدیهی است اعمال روشی که مبتنی بر شناسایی ویزه اقالم موجود واقالم‬
‫فروش رفته باشد نه تنها دشوار بلکه غیر ممکن است ‪ ،‬لذا واحد تجاری‬
‫جهت دستیابی به اهداف گزارشگری مالی باید یکی از روش های معمول‬
‫بهای تمام شده موجودی را که مبتنی بر مفروضات جریان هزینه‬
‫موجودی است انتخاب و اعمال نماید‬
‫روش های متداول ارزیابی موجودی ها‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫روش شناسایی ویژه‬
‫روش قیمت میانگین‬
‫روش اولین صاده از اولین وارده‬
‫روش اولین صادره از آخرین وارد ه‬
‫روش شناسایی ویژه‬
‫در روش شناسایی ویژه ‪ ،‬جریان تخصیص بهای تمام شده کاالی آماده برای فروش‬
‫بین بهای تمام شده موجودی کاالپا یان دوره وبهای تمام شده کاالی فروش رفته‬
‫دقیقا مشابه جریان فیزیکی کاالها است ‪ ،‬بدین صورت که بهای تمام شده هر‬
‫واحد در زمان تحصیل به تفکیک مشخص شده ودر زمان تحویل کاال به مشتری ‪،‬‬
‫بهای تمام شده موجودی بین هریک از اقالم فروش رفته طی دوره واقالم باقی‬
‫مانده موجودی ها بر اساس قیمت واقعی آنها تخصیص می یابد‬
‫روش شناسایی ویژه در هردو سیستم ادواری ودایمی موجودی کاال قابل‬
‫استفاده است و در مواردی کاربر دارد که بتوان خریدهای مختلف را به‬
‫طور عینی از یکدیگر تفکیک نمود این روش در مورد کاالهایی قابل‬
‫اعمال است که‪:‬‬
‫‪‬تعداد آنها نسبتا کم ومحدود است‬
‫‪‬قیمت هر واحد آن نسبتا قابل توجه باشد‬
‫‪‬به سادگی از دیگر اقالم مشابه متمایز گردد‬
‫روش شناسایی ویژه از دیدگاه نظری بسیار مطلوب است ‪ ،‬زیرا تطابق در‬
‫آمدها وهزینه ها به بهترین شکل ممکن انجام شده و موجودی کاال ی‬
‫پایان دوره بر حسب بهای تمام شده واقعی گزارش می شود‬
‫روش قیمت میانگین‬
‫در روش قیمت میانگین ‪ ،‬ابتدا میانگین بهای تمام شده هر واحد در پایان دوره‬
‫محاسبه شده وسپس بر اساس تعداد موجودی کاال ارزش کاال محاسبه می شود‪.‬‬
‫این روش در هردو سیستم ثبت ادواری ودائمی موجودی کاال قابل استفاده می‬
‫باشد که در صورت استفاده آزآن در سیستم ادواری ‪ ،‬روش میانگین موزون ودر‬
‫صورت استفاده در سسیستم ثبت دایمی از روش میانگین متحرک استفاده می‬
‫شود‬
‫روش میانگین به دلیل سادگی وعینی بودن در عمل به طور وسیعی مورد استفاده‬
‫قرار می گیرد‬
‫روش اولین صادره از اولین وارده‬
‫در روش اولین صادره از اولین وارده فرض بر این است که موجودی ها به ترتیبی که‬
‫خریداری یا تولید می شوند فروخته شده یا در فرایند تولید مصرف می شوند به‬
‫عبارتی دیگر کاال یا موادی که ابتدا خریداری می شوند ابتدا نیز به فروش رسیده‬
‫یا مصرف می شوند‪ ،‬بنابراین موجودی پایان دوره از خریدهای آخر می باشند‬
‫‪.‬این فرض معموال با واقعیت منطبق می باشد چرا که مدیریت تمایل دارد ابتدا‬
‫کاالهای قدیمی را به فروش رساند ‪.‬استفاده از این روش ساده بوده و استفاده از‬
‫آن باعث می شود تا بهای تمام شده موجودی پایان دوره تقریبا بر مبنای ارزش‬
‫جاری محاسبه شود ‪.‬‬
‫روش اولین صادره از اولین وارده در هردو سیستم ثبت ادواری و دائمی موجودی کاال‬
‫قابل استفاده بوده ونتایج حاصل از بکارگیری آن در هردو سیستم یکسان است‬
‫روش اولین صادره ازا خرین وارده‬
‫در روش اولین صادره از آخرین وارده فرض بر این است که موجودی هایی که اخیرا‬
‫تولید یا خریداری شده اند ‪ ،‬ابتدا به فروش رسیده یا در فرایند تولید مصرف می‬
‫شوند‪ .‬این روش در هر دوسیستم ثبت موجودی ها قابل استفاده است اما نتایج‬
‫حاصل بکارگیری آن لزوما در هردو سیتم یکسان نخواهد بود چرا که درسیستم‬
‫ثبت ادواری فرض بر این است که اخرین خریدها ی دوره ‪ ،‬در طول دوره مالی‬
‫مصرف یا فروخته شده اند در حالی که که درسیستم دایمی فرض میشود که در‬
‫آخرین خریدها قبل از فروش یا مصرف مورد نظر فروخته شده یا مصرف شده‬
‫اند‬
‫حد تجدید سفارش‬
‫حد تجدید سفارش در واقع میزان یا مقدار موجودی ها است بین حداقل و حداکثر‬
‫موجودی که در زمان کاهش میزان موجودی به آن مقدار باید به خرید موجودی‬
‫اقدام نمود تا مطمئن شد قبل از اینکه موجودی به میزان حداقل برسد به انبار‬
‫خواهد رسید‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫حد تجدید سفارش به دو فاکتور زیر بستگی دارد‪:‬‬
‫الف) حداکثر مصرف روزانه موجودی‬
‫ب) مدت تحویل موجودی سفارش شده‬
‫که از فرمول زیر حد تجدید سفارش محاسبه خواهد شد‪.‬‬
‫حداکثر مصرف روزانه موجودی × حداکثر مدت وصول موجودی = حد تجدید‬
‫سفارش‬
‫به عنوان مثال شرکتی روزانه ‪ 500‬حلقه الستیک به فروش می رساند مدت زمان‬
‫الزم برای تهیه الستیک از خریداران برای فروش ‪ 5‬روز طول می کشد بنابراین‬
‫واحد تجاری زمانی که موجودی الستیک به ‪ 2500‬عدد می رسد اقدام به خرید‬
‫باید بکند چو ن در روز ‪ 500‬عدد الستیک به فروش می رسد و‪ 5‬روز برای تهیه آن‬
‫وقت الزم است‬
‫مدیریت به موقع موجودیها‬
‫ارزش موجودی مواد وکاالها دربسیاری از واحدهای تجاری رقم قابل مالحظه ای است‬
‫بنابراین اخذ تصمیم مناسب جهت این گونه داراییها از اهمیت فوق العاده ای‬
‫برخوردار می باشد‬
‫در نتیجه راکد ماندن این گونه داراییها باعث افزایش هزینه های شرکت وبعضا موجب‬
‫زیان آنها می گردد ‪ .‬وهمچنین باعث از دست دادن فرصت های سرمایه گذاری های‬
‫دیگری می شود بنابراین مدیریت باید از سیاستهای مناسبی استفاده کند یکی از این‬
‫سیاستها استفاده از سیستم ‪jit‬یا تولید به موقع می باشد فلسفه این سیستم‬
‫عبارت است از این که زمانی که به موجودی مواد و کاال احتیاج است خریداری شود‬
‫در این سیستم اشاره به این موضوع دارد که فعال یت های فاقد ارزش افزوده‬
‫حذف گردند ‪ .‬یکی از این فعالیت های فاقد ارزش افزوده هزینه های انبارداری برای‬
‫نگهداری این اقالم می باشد ‪.‬‬
‫ازنظر رویکرد مدیریت تولید سیستم تولیدی ‪ ،JIT‬اصطالح " ‪JUST IN‬‬
‫"‪TIME‬معموال به این معنی است که خرید مواد خام و سایر قطعات تولید‬
‫فقط در زمان مصرف این مواد قطعات در فرایند تولید‪ ،‬از فروشندگان‬
‫تحویل شوند‪ .‬و ازطرفی تولید زمانی انجام خواهدشد که سفارش از‬
‫مشتری گرفته شود به همین خاطر این سیستم تولید رااصطالحا سیستم‬
‫کشش تولید "تقاضا" نیز نامیده اند‪ ،‬زیرا تا مشتری تقاضا نکند تولیدی‬
‫انجام نمی شود و لذا عکس سیستم تولیدی سنتی است که در آن مواد تاحد‬
‫ممکن به فرایند تولید تزریق می شود و فرایند نیز تاحد ممکن تولید می‬
‫‪.‬‬
‫کند‪.‬‬
‫برای راه اندازی این سیستم به ایتم های زیر احتیاج است‬
‫‪ ‬سرعت یکنواخت وهموار تولید‬
‫‪ ‬مراحل هم اهنگ تولید‬
‫‪ ‬خریدیا تولید به مقدار نسبتا کم‬
‫‪ ‬راه اندازی سریع وکم هزینه ماشین االت‬
‫‪ ‬کیفیت باالی مواد اولیه کاالی ساخته شده‬
‫‪ ‬بهبود سیستم تولید از طریق کار گروهی‬
‫سیستم مدیریت به موقع خرید‬
‫ویزگی هاعمده سیستم مدیریت به موقع خرید به شرح زیر است‬
‫فروشندگان معدود‬
‫انعقاد قراردادهای بلند مدت با فروشندگان‬
‫تحویل به موقع نیازمندیها با مقدار کم‬
‫کم شدن زمان بازرس ی کاالهای تحویلی‬
‫کاهش هزینه های پرداخت‬