Transcript تجارت الکترونیکی دروازه ورود به بازار آینده محمدعلي شفيعا استاد دانشکده مهندس ي صنايع دانشگاه علم وصنعت ايران [email protected]

‫تجارت الکترونیکی دروازه ورود به بازار آینده‬
‫محمدعلي شفيعا‬
‫استاد دانشکده مهندس ي صنايع‬
‫دانشگاه علم وصنعت ايران‬
‫‪[email protected]‬‬
‫مباحثی که پی گرفته خواهد شد‬
‫روندتوسعه ونحوه ی ورود به سیستم تجارت الکترونیکی‪ ,‬بکارگیری‬
‫صحیح فناوری و ورود به سیستم تجارت الکترونیکی‪ ,‬الگوهای‬
‫موفق دنیا در تجارت الکترونیکی ‪,‬خدمات بازرگانی‬
‫الکترونیک‪,‬بانکداری الکترونیکی ‪,‬بازار سرمایه (بورس)‪ ,‬گردشگری‬
‫الکترونیکی ‪,‬زیر ساخت های تجارت الکترونیکی‪ ,‬ابعاد نرم افزاری‪,‬‬
‫امنیت در تجارت الکترونیکی‪ ,‬تجارت الکترونیکی و بیمه‪,‬نیازهای یک‬
‫شرکت در راستای انجام تجارت الکترونیکی‪,‬استاندارد تجارت‬
‫الکترونیکی‪,‬شبکه ارتباطی تجارت الکترونیکی‬
‫مدل های موفق تجارت الکترونیک‬
‫فناوری اطالعات‬
‫فناوری اطالعات در عصر جدید موسوم به دوره اطالعات و دانایی‬
‫عبارتست از گردآوری ‪ ،‬سازماندهی ‪ ،‬ذخیره سازی و نشر اطالعات اعم‬
‫از صوت ‪ ،‬تصویر ‪ ،‬متن یا عدد که با استفاده از ابزارهای رایانه ای‬
‫صورت گیرد‪.‬‬
‫حوزه تاثیر آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪ -1‬الگوهای زندگی ‪ -2‬شیوه تحقیق ‪ -3‬آموزش ‪ -4‬مدیریت ‪ -5‬حمل و نقل‬
‫‪ -6‬بهداشت ‪ -7‬امنیت‬
‫و از همه مهم تر ‪:‬‬
‫‪ -8‬سوق داده شدن تجارت به سمت تجارت الکترونیک‬
‫خرید و فروش اینترنتی باتجارت الکترونیک‬
‫‪ -1‬خرید و فروش عمده یا غیر عمده‬
‫‪ -2‬کاالی فیزیکی (اتومبیل) و غیر فیزیکی (نرم افزارهای رایانه ای)‬
‫‪ -3‬ارائه خدمات به مشتریان (مشاوره حقوقی)‬
‫‪ -4‬سایر موارد تجاری‪,‬تبادل کاال با کاال ‪ ،‬راه اندازی مناقصه ها‬
‫گفته می شود ‪.‬‬
‫هم چنین تجارت الکترونیک اصطالح معادلی برای خرید و فروش‬
‫محصوالت‪ ،‬خدمات و اطالعات به وسیله زیرساختارهای شبکه ای‬
‫است ‪.‬‬
‫ارزش تجارت الکترونیک‬
‫‪ ‬از ‪ 50‬میلیارد دالر در سال ‪ 1998‬به ‪ 120‬میلیارد دالر در سال ‪1999‬‬
‫‪ ‬از ‪ 150‬میلیارد دالر در سال ‪ 2000‬به ‪ 354‬میلیارد دالر در سال ‪2001‬‬
‫رشد ‪ 70‬درصدی‬
‫‪ ‬از ‪ 3‬تریلیون دالر در سال ‪ 2002‬به ‪ 10‬تریلیون دالر در سال ‪ 2005‬و به بیش‬
‫از ‪ 12/8‬تریلیون دالر در سال ‪ 2006‬افزایش داشته است ‪.‬‬
‫بنابراین کشورهایی که نتوانند از این فرصت طالیی و استثنایی برای دسترس ی‬
‫الکترونیکی و سریع به بازارهای جهانی جهت فروش محصوالت فکری‬
‫وکاالهای تولیدی خود استفاده نمایند‪ ،‬محکوم به شکست و عدم امکان‬
‫حضور در عرصه های تجاری و رقابتی جهان تجارت خواهند بود‪.‬‬
‫سرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت الکترونیک‬
‫مثال در آمریکا که رشد بسیاری کرده‬
‫ازسال ‪ 1990‬به بعد‪ ،‬سرمایه گذاری آنهادر تجارت الکترونیک سالیانه‬
‫‪ 300‬درصد رشد داشته‪ .‬بیش از ‪ 50‬درصد سرمایه گذاری بخش‬
‫خصوص ی‪ ،‬در حوزه تحقیقات و صنایع مرتبط با تجارت الکترونیک‬
‫بوده است ‪ .‬برآوردها نشان می دهد که فقط در این کشور تا سال‬
‫‪ 2003‬میالدی فروش عمده کاالها و خدمات از طریق تجارت‬
‫الکترونیکی به ‪ 1/5‬تریلیون دالر بوده ‪.‬‬
‫درحالیکه پیش بینی می شود در سال ‪ 2006‬به ‪ 7/1‬تریلیون دالر بالغ‬
‫شود که ‪ 26‬درصد از کل فروش این کشور را شامل خواهد شد‪.‬‬
‫روندسرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت‬
‫الکترونیک‬
‫مطابق پیش بینی ها‪,‬حجم پرداخت ها از طریق اینترنت بین بنگاه های‬
‫تجاری آمریکا از ‪ 85‬میلیارد دالر در سال ‪ 1999‬به ‪ 203‬میلیارد دالر‬
‫در سال ‪ 2003‬رسیده و تا پایان سال ‪ 2003‬میزان حجم مبادالت‬
‫تجارت الکترونیکی آمریکااز مرز‪ 1486‬میلیارد دالر گذشته است‪.‬‬
‫روندسرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت‬
‫الکترونیک درهندوستان‬
‫در این زمینه دولت هندوستان سرمایه گذاری خصوص ی را حمایت کرده و‬
‫پارک هایی را برای ایجاد نرم افزار احداث نموده و برای تشویق هر چه‬
‫بیشتر سرمایه گذاران‪ ،‬امتیازات مالیاتی خوبی به آنها اعطاء نموده است‬
‫‪.‬‬
‫سیاست دولت هند‪ ،‬تقویت زیربنای ارتباطات و توجه به سیاست های‬
‫فناوری اطالعات‪ ،‬از طریق آزادسازی مخابرات و تسهیل دسترس ی مردم‬
‫به اینترنت می باشد و به همین دلیل از سال ‪ 1990‬از رشد قابل مالحظه‬
‫ای در زمینه تجارت الکترونیکی برخوردار شده است ‪.‬‬
‫به عالوه کشور هند در سال ‪ 1990‬حدود ‪ 150‬میلیون دالر بابت تولید و‬
‫صادرا ت نرم افزار درآمد ارزی داشته است ‪.‬‬
‫درهندوستان‬
‫این میزان در سال ‪ 1995‬به ‪ 840‬میلیون دالر رسید و با توجه به نقش‬
‫محوری فناوری اطالعات در توسعه این کشور در سال ‪ 1999‬درآمد‬
‫حاصل از تولید و صادرات نرم افزار در هند به ‪ 3/9‬میلیارد دالر‬
‫افزایش یافت و تنها یک سال بعد‪ ،‬یعنی در سال ‪ 2000‬این رقم به ‪6‬‬
‫میلیارد دالر رسید ‪.‬‬
‫طبق برنامه ریزی های انجام شده‪ ،‬دولتمردان هند پیش بینی کرده اند‬
‫در سال ‪ 2008‬رقم حاصل از تولید و صادرات نرم افزار را به ‪87‬‬
‫میلیارد دالر برسانند ‪.‬‬
‫روندسرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت‬
‫الکترونیک درچین‬
‫چین با اتکاء به تجارت الکترونیک‪ ،‬تنها در سال ‪ 1999‬بیش از ‪100‬‬
‫میلیارد دالر صادرات به آمریکا داشته است که در مقایسه با رقم‬
‫‪ 3/5‬میلیاردی سال ‪ 1985‬یک جهش محسوب می شود ‪.‬‬
‫این تحوالت همگی ناش ی از عنایت مخصوص این کشورها به این‬
‫فناوری نوین و فرصت مناسبی است که این فناوری برای توسعه و‬
‫رشد در اختیار قرار می دهد ‪.‬‬
‫روندسرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت‬
‫الکترونیک درسنگاپور‬
‫سنگاپور یکی از اولین کشورهای جهان بود که با هدف توسعه کاربرد‬
‫فناوری اطالعات‪ ،‬ارایه خدمات به شهروندان از طریق اینترنت‪ ،‬راه‬
‫اندازی پروژه های بزرگ و نگاه به کشور به عنوان یک بنگاه بزرگ‬
‫اقتصادی‪ ،‬به برنامه ریزی بر روی فناوری اطالعات پرداخت ‪.‬‬
‫این کشور از لحاظ حجم تجارت دوازده امین و از نظر وسعت جزء آخرین‬
‫کشورهای جهان است که اقتصاد آن بر مبنای تجارت آزاد می باشد ‪.‬‬
‫کل تجارت خارجی سنگاپور در سال ‪ 2000‬میالدی معادل ‪ 272/6‬میلیارد‬
‫دالر و در سال ‪ 2001‬میالدی مبلغ ‪ 237/8‬میلیارد دالر بوده است ‪.‬‬
‫روندسرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت‬
‫الکترونیک درسنگاپور‬
‫شبکه تجارت این کشور خدمات دولتی تجارتی از جمله صدورمجوز‬
‫صادرات‪ ،‬واردات‪ ،‬گواهی مبدا و سایرخدمات مورد نیاز را در زمانی‬
‫کمتر از دو ساعت از طریق اینترنت ارائه می کند‪. .‬‬
‫تاریخچه تجارت الکترونیک‬
‫تجارت الکترونیک به شیوه امروزی در دهه ‪ 1960‬میالدی و بر مبنای مبادله‬
‫الکترونیکی داده ها )‪ Electronic Data Interchange (EDI‬یعنی تبادل اسناد‬
‫استانداردشده الکترونیکی از یک رایانه به رایانه دیگر‪ ،‬شکل گرفت ‪.‬‬
‫در واقع مبادله الکترونیک داده ها را می توان پدر تجارت الکترونیک‬
‫امروزی به حساب آورد ‪.‬‬
‫اگرچه‪ ،‬آنچه هم اکنون می توان نام تجارت الکترونیک سنتی بر آن نهاد‪،‬‬
‫تنها به مبادله الکترونیکی داده ها محدود نمی شده است و دامنه‬
‫گسترده ای از شکل های گوناگون پیام‪ ،‬رمزینه )‪ (Barcode‬و پرونده ها را‬
‫درکنار ارسال رایانه ای اسناد در برمی گیرد ‪.‬‬
‫تاریخچه تجارت الکترونیک‬
‫با پدیدآمدن ابزارهای ذخیره‪ ،‬بازاریابی و پردازش داده ها و دسترس ی‬
‫عامه مردم و سازمان ها و همچنین پیشرفت فناوری های مخابراتی و‬
‫شبکه های رایانه ای گسترده همچنین کاهش چشمگیر قیمت سخت‬
‫افزارهای رایانه ای طی بیست سال گذشته و مهم تر از آن ایجاد‬
‫استانداردهای جهانی برای توسعه سخت افزارها و ایجاد امکانات‬
‫شبکه ای و توانایی برقراری ارتباط میان سیستم های مختلف رایانه‬
‫ای تجارت الکترونیک رو به گسترش گذاشت ‪.‬‬
‫انواع تجارت الکترونیکی از بعد تراکنش ها‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪: B2B‬ارتباط بنگاه با بنگاه مثل قطعه سازان خودرو با سازندگان‬
‫خودرو‬
‫‪ : B2C‬ارتباط بین بنگاه و مصرف کننده‬
‫‪ : C2B‬ارتباط مصرف کنندگان و شرکتها ( اشخاص به کمک‬
‫اینترنت خدمات وکاالی خودرابه شرکتها می فروشند)‬
‫‪ : C2C‬ارتباط مصرف کننده با مصرف کننده مثل مناقصه‬
‫‪ : B2G‬ارتباط بین بنگاه و سازمانهای دولتی مثل مالیات‬
‫‪: G2C‬ارتباط بین دولت و شهروندان – دولت الکترونیکی‬
‫مزایای تجارت الکترونیک‬
‫طرف مصرف کننده (خرید) تجارت الکترونیکی‬
‫امکان انجام خریدهای کوچک تا بستن قراردادهای کالن وکشوری‬
‫ارزیابی کاالها و خدمات توسط خریداران‬
‫اطالع از نظرات بقیه خریداران در مورد کاالی مورد نظر توسط خریداران‬
‫جدید‬
‫خرید ‪ 24‬ساعته و در تمام روزهای هفته‬
‫در دریافت محصوالتی همچون نرم افزار کتاب های الکترونیکی موسیقی و‬
‫‪...‬در همان زمان خرید‬
‫مقایسه انواع گوناگون یک کاالی خاص درفروشگاه های مختلف تنها به‬
‫اندازه یک ‪click‬‬
‫جستجوکلیه فروشگاه ها برای یافتن مناسب ترین قیمت پیشنهادی‬
‫مزایای تجارت الکترونیک‬
‫طرف تجارت (فروش) تجارت الکترونیکی‬
‫هزینه بسیار پایین راه اندازی فروشگاه های الکترونیکی نسبت به‬
‫فروشگاه های فیزیکی‬
‫مطرح شدن محصوالت کشور در سطح جهانی و در نهایت باالرفتن‬
‫کیفیت محصوالت‬
‫کاهش موثرتر هزینه های عملیاتی بین عوامل بازرگانی مشتریان و کانال‬
‫های آن‬
‫افزایش درآمد از طرق مشتریان جدید و کانال های جدید همراه با‬
‫محصوالت جدید‬
‫تجارت الکترونیک درایران‬
‫هزینه تجارت کاال در دنیا حدود شش تریلیون دالراست که طی سال های‬
‫اخیر معموال رشدی ما بین ‪ 89‬تا ‪ 125‬درصد داشته است ‪.‬‬
‫از این مقدار حجم تجارت جهانی ساالنه حدود چهار تریلیون دالر آن از‬
‫طریق تجارت الکترونیکی انجام می شود که نشان دهنده یک نسبت ‪2‬‬
‫به ‪ 3‬بین تجارت الکترونیک وکل تجارت جهانی است‬
‫با استفاده از تجارت الکترونیک حدود یک چهارم یا ‪ 250‬میلیارد دالر‬
‫صرفه جویی خواهد شد و می توان این رقم را برای تجارت خارجی ایران‬
‫حدود ‪ 300‬میلیون دالر در سال تخمین زد ‪.‬‬
‫با توجه به تعلق این نرخ باالی رشد به تجارت الکترونیک و بی نصیب‬
‫بودن ایران از این تجارت قطعا سهم ایران از تجارت جهانی از آنچه که‬
‫امروزهست ‪ ،‬پایین تر هم خواهد آمد ‪.‬‬
‫تجارت الکترونیکی در بستر اقتصادی ایران‬
‫زیرساخت های فنی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬بانکی‪ ،‬حقوقی‪ ،‬گمرکی‪،‬‬
‫مدیریتی‪ ،‬مالی و اقتصادی ایران علرغم تالش ها رشد الزم را نکرده‬
‫است‪.‬‬
‫تجارت الکترونیک در ایران با این چالش ها روبرواست‪:‬‬
‫‪ -1‬چالش های فنی‬
‫‪ -2‬چالش های فرهنگی ‪ -‬اجتماعی‬
‫‪ -3‬چالش های مدیریتی‬
‫ابعاد هر یک از چالشها‬
‫(فنی)‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫دسترس ی پایین سازمان ها به شبکه وب‬
‫عدم تناسب سرعت خطوط اینترنت‬
‫عدم مطلوبیت پهنای باند خطوط اینترنت‬
‫کمبود مراکز ارایه خدمات اینترنتی )‪(ISP‬‬
‫ناکافی بودن متخصصین داخلی‬
‫پایین بودن دانش فنی متخصصان داخلی‬
‫ابعاد هر یک از چالشها‬
‫(فرهنگی ‪ -‬اجتماعی)‬
‫‪ ‬ماهیت و مزایای غیرملموس ‪e-com‬‬
‫‪ ‬گسترش نامناسب فرهنگ استفاده صحیح از ‪e-com‬‬
‫‪ ‬آگاهی پایین مدیران از اهداف ‪e-com‬‬
‫‪ ‬آگاهی کم استفاده کنندگان از مزایای ‪e-com‬‬
‫‪ ‬ناآشنایی مسئوولین و تصمیم گیران از ساختار و عملکرد ‪e-com‬‬
‫‪ ‬مقاومت استفاده کنندگان سیستم قبلی‬
‫ابعاد هر یک از چالشها‬
‫(مدیریتی)‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫فقدان مدیریت استراتژیک‬
‫عدم وجود هماهنگی فرابخش ی (میان بخش ی)‬
‫کمبود تعهد مدیران ارشد سازمان های دولتی و غیردولتی‬
‫مشخص نبودن درست متولیان استقرار ‪e-com‬‬
‫فقدان برنامه ملی مشخص در زمینه ‪e-com‬‬
‫تداخل وظایف سیاست گذاری‪ ،‬اجرا و نظارت‬
‫چندگانگی مراکز تصمیم گیری در زمینه ‪e-com‬‬
‫چرخش بیش از حد مدیران و تصمیم گیران ‪e-com‬‬
‫پیشنهادها و توصیه های کاربردی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫اتخاذ رویکرد راهبردی از سوی مدیران ارشد دولتی‬
‫ایجاد هماهنگی فرابخش ی میان سازمان های مختلف و پراکنده‬
‫دولتی‬
‫محور قراردادن بخش خصوص ی دراجرای طرح ها و پرو ژه های‬
‫ملی مربوط به تجارت الکترونیک‬
‫تهیه و تصویب یک سند استراتژیک دارای ضمانت اجرایی‬
‫گسترش فرهنگ صحیح و موثر بکارگیری تجارت الکترونیکی از‬
‫طریق آماده سازی و بستر سازی فرهنگی‬
‫اصالح و تقویت زیرساخت های فنی کشور‬
‫پیشنهادها و توصیه های کاربردی‬
‫• گسترش استفاده از اینترنت‬
‫• تشویق‪ ،‬ترغیب وجلب همکاری کارشناسان و متخصصین بخش‬
‫خصوص ی (اعم از داخلی و خارجی) برای مشارکت در اجرای طرح ها‪،‬‬
‫پروژه ها و فعالیت های مربوط به تجارت الکترونیک‬
‫• توسعه کیفی و کمی نیروی انسانی متخصص در بخش تجارت‬
‫الکترونیک‪.‬‬
‫نتیجه گیری‬
‫ایران از نظر پیش نیازهای اقتصاد الکترونیکی اختالف معنی داری با‬
‫کشورهای توسعه یافته دارد و هنوز نتوانسته است به جایگاه مطلوبی‬
‫دست یابد ‪.‬‬
‫به همین دلیل راه اندازی تجارت الکترونیک در ایران با چالش های مختلف‬
‫و متنوعی همچون موانع فنی‪ ،‬سیاستگذاری‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬حقوقی‪ ،‬قانونی‪،‬‬
‫بانکی‪ ،‬مالی‪ ،‬اقتصادی مدیریتی خاص ی مواجه است‪ .‬با این وجود‬
‫اقدامات اساس ی خوبی برای گسترش و ترویج تجارت الکترونیکی در ایران‬
‫صورت گرفته‬
‫تصویب سیاست تجارت الکترونیکی جمهوری اسالمی‪ ،‬طرح تکفا و قانون‬
‫تجارت الکترونیکی ازجمله آنها محسوب می شود‪.‬‬