Transcript nutrition
MITRA MORADINIA MD 1 تغذیه سالمندان • تهیه وتنظیم : • دکتر میترا مرادی نیا 2 MITRA MORADINIA MD اهداف رفتاری بیان اهمیت تغذیه در دوران سالمندی بیان نیازهای غذایی سالمندان تعیین وزن مناسب برنامه ریزی غذایی MITRA MORADINIA MD 3 اهمیت تغذیه در دوره سالمندی کنترل بیماریها باال بودن احتمال سوءتغذیه MITRA MORADINIA MD 4 اهمیت تغذیه در کنترل بیماریها مصرف کمتر چربی میزان ابتالء به فشارخون،چربی خون ،دیابت،سکته قلبی مغزی ،سرطان روده پانکراس وپروستات راکم می کند. مصرف یک یا دو وعده در روز ازمیوه ها وسبزی های تازه ،خطر بیماری قلبی را30درصد کمتر میکند. MITRA MORADINIA MD 5 پاره ای ازعلل افزایش احتمال بروز سوءتغذیه درسالمندان کاهش ظرفیت هضم وجذب غذا به علت کاهش آنزیمهای گوارشی واسید معده کاهش اشتها به علت کاهش ترشح بزاق،تغییر دراحساس طعم ومزه وبوی غذا،عدم تحرک،مشکالت روحی و تنهایی کاهش قدرت خرید وپخت غذا مشکالت دندانی ودرنتیجه حذف بعضی مواد خوراکی MITRA MORADINIA MD 6 تغییرات فیزیولوژیک دستگاه گوارش سالمندان دهان کاهش جریان بزاق،تحلیل لثه بیماری پری دنتال و ازدست رفتن دندانها حس چشایی کاهش جوانه های چشایی وپاپی های روی زبان حس بویایی کاهش پایانه عصبی بویایی عملکردمری وبلع عملکرد معده تغییرات جزئی شامل اختالالتی دربلع کاهش اندازه معده،کاهش ترشح اسید کلریدریک ،فاکتور داخلی وپپسین(آتروفی معده) عملکرد کیسه صفرا کاهش جریان خون به کبد ،سرعت سنتز آلبومین وفعالیت آنزیمهای متابولیزه کننده داروها وکبد ترشح پانکراس کاهش جزئی در ترشح بیکربنات وآنزیمها روده باریک قلیایی شدن محیط روده کوچک ،افزایش رشد باکتریها،کاهش جذب کلسیم وویتامین ب12 روده بزرگ کاهش حرکات روده ،تاخیر در عبور مواد مدفوعی،تجمع مدفوع در رکتوم ویبوست 7 MITRA MORADINIA MD نیازهای مواد غذایی MITRA MORADINIA MD 8 انرژی نیاز به انرژی به علت کاهش توده عضالنی وکاهش فعالیت فیزیکی کم می شود. البته می بایست باحفظ فعالیت فیزیکی وتوده عضالنی مناسب به حفظ استقالل سالمندان کمک کرد. انرژی مورد نیاز روزانه: بطور متوسط 30کیلو کالری به ازای کیلو گرم وزن بدن باید وزن را در حد ایده آل حفظ کرد. MITRA MORADINIA MD 9 وزن مناسب زنان مردان 49کیکو گرم به ازای 153سانت قد + 1کیلو گرم به ازای هر سانت قد بیشتر 10 45کیکو گرم به ازای 153سانت قد + 1کیلو گرم به ازای هر سانت قد بیشتر MITRA MORADINIA MD منابع تامین کالری مورد نیاز 15% کربوهیدرات چربی پروت ئین 11 55% 30% MITRA MORADINIA MD کربوهیدرات بعنوان منبع اولیه انرژی برای بدن مورد نیاز هستند. 55درصد انرژی دریافتی برای پیشگیری ازکتوزیس :نیاز روزانه 50تا100گرم گلوکز یا بهتر از آن کربوهیدرات پیچیده 2واحد میوه 3واحد یابیشتر سبزی 6واحد یابیشتر غالت بادانه کامل MITRA MORADINIA MD 12 کربوهیدراتهای پیچیده کربوهیدراتهای پیچیده به علت جذب تدریجی مانع از نوسانات قند خون می شوند. از یبوست و دیورتیکوالر کولون پیشگیری میکنند. باعث پایین آمدن فشار خون نیز می شوند. MITRA MORADINIA MD 13 پروتئین .1 .2 نیاز سالمندان به پروتئین مشابه یا حتی بیش از افراد جوانتر است. چرا؟ کاهش توانایی بدن در هضم وجذب پروتئین افزایش مصرف در زمان بیماریها ،عفونتها ،شکستگیها واعمال جراحی پروتئین مورد نیاز باید ازمنابع کم کالری وبا کیفیت باال تامین گرددمثل گوشتهای کم چربی ،مرغ ،ماهی،لبنیات کم چرب غالت وحبوبات حدود 20تا25درصد باید ازنوع حیوانی باشدتاکاملتر بوده واسیدهای آمینه ضروری رابه بدن برساند. مقدار توصیه شده 1:گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن MITRA MORADINIA MD 14 چربی به منظور تامین ویتامینهای محلول در چربی و اسیدهای چرب ضروری مورد نیاز است. MITRA MORADINIA MD 15 انواع چربیها: (1چربیهای اشباع %7مانندروغنهای حیوانی وروغنهای نباتی جامد (2چربیهای غیر اشباع شامل دو دسته : تک غیر اشباع %15مانندروغن زیتون،بادام زمینی وکلزا وچند غیر اشباع%10مانند امگا(3ماهی ،گردو،شاهدانه) وامگا(6آفتابگردان،ذرت ،سویا) 16 MITRA MORADINIA MD نقش چربی تأمين انرژي مورد نياز بدن ،ايجاد سياليت در غشاي سلولها،ايجاد اليه محافظ اطراف اندامها و تأمين اسيدهاي چرب ضروري؛ هورمونهاوویتامینهای محلول در چربی ( ) E,K,D,A منابع روغن دريافتي ما دو نوع روغن حيواني ( مثل دنبه و كره و روغن ماهي ) و روغن نباتي ( مثل روغنهاي نباتي مايع ) است. 17 MITRA MORADINIA MD -1چربيهاي اشباع ( جامد ) : • اگر در زنجيره هيدروكربني،همه پيوندها بين اتمهاي كربن،از نوع يگانه(اشباع)باشند،به آن اسيد چرب اشباع ميگويند. CH3-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-COOH اين اسيدهاي چرب در دماي اتاق به روغن حالت جامد مي بخشند . • منابع اين چربيها عبارتند از :مارگارين ،كره ،روغن جامد ،پيه ،گوشت و ... • روغنهاي نخل و نارگيل هم ميزان چربي اشباع باال ولي حالت نيمه مايع دارند زيرا اسيدهاي چرب آنها متوسط زنجيره اند. • روغنهاي نخل و نارگيل جزء هايپركلستروميك ترين چربيها هستند. 18 MITRA MORADINIA MD چربيها ي اشباع و بيماريهاي قلبي عروقي مصرف چربيهاي اشباع خطر بيمارهاي قلبي و عروقي را به شدت افزايش ميدهد . 19 MITRA MORADINIA MD •Partially hydrogenation and Trans fatty acids روغن های نباتی جامد از فرآیند هیدروژناسیون بر روی روغن • های مایع بوجود می آیند. در جريان هيدروژناسيون ،نوعي از اسيدهاي چرب خطرناك در • روغن ها بوجود مي آيند بنام اسيد هاي چرب ترانس .كه اگرچه غير اشباعند ولي مشابه اشباع عمل ميكنند. 20 MITRA MORADINIA MD روغنهاي نباتي جامد نه تنها به خاطرباال بودن چربيهاي اشباع بلكه به خاطر وجود چربيهاي ترانس ،عامل خطر بزرگي براي بيماريهاي قلبي عروقي و سالمت مي باشند و بهتر است از رژيم غذايي حذف شوند 21 MITRA MORADINIA MD • روغنهاي حيواني اگر چه چربي ترانس ندارند ولي به خاطر ماهيت بسيار اشباع آنها و نيز محتوای کلسترول باال ،براي سالمت قلب و عروق مضرند و بهتر است محدود گردند کره گیاهی همان روغن جامد است با اسانس.پس ترانس باال دارد 22 MITRA MORADINIA MD • چربيهاي غير اشباع ( مايع ) : • اگر در زنجيره هيدروكربني ،بين اتمهاي كربن ،پيوند دوگانه يا سه گانه(غيراشباع)وجود داشته باشد،به آن اسيد چرب غير اشباع ميگويند. CH3-c-c-c-c-c=c-c-c-c-c=c-c-c-c-c-c-COOH • چربيهاي غير اشباع ،به روغن حالت مايع مي بخشند و منابع آنها عبارتند از انواع روغنهاي مايع گياهي مثل ذرت ،آفتابگردان ،سويا ،گلرنگ و ... • مصرف اين چربيها بر خالف چربيهاي اشباع خطر بيماريهاي قلبي عروقي را به همراه ندارند و حتي مي توانند براي سالمت قلب و عروق مفيد باشند 23 MITRA MORADINIA MD هرچه زنجيره اسید چرب کوتاه تر و یا پیوندهای دوگانه آن بیشتر باشد؛آن چربی در دمای اتاق مایع تر است. 24 MITRA MORADINIA MD دو نوع مهم اسيدهاي چرب غيراشباع ،امگا 3و امگا 6هستند • . انسانها توانايي سنتز امگا 3و امگا 6را در بدن ندارند ولي گياهان اين • توانايي را دارند. بدليل اين كه انسان نميتواند اين دو نوع اسيد چرب را در بدن • سنتز كند،براي بدن ضروري محسوب شده و حتما بايد از طريق رژيم غذايي دريافت گردند. 25 MITRA MORADINIA MD منابع آماده امگا 3عبارتند از: روغن ماهی:ماهيهای چرب امگا 3باالتری دارندمثل آزاد،ساردين،شاهمخالي ٍٍٔ،قزل آال ماهي،خال ٍٔ میگو کلسترول باالیی دارد ولی در عوض امگا 3باال و چربی اشباعپایين دارد روغن موجود در گردو :روزی 2عدد گردو توصیه میشود؛هر دوعدد گردو یک واحد چربی است. 26 MITRA MORADINIA MD اسيدهاي چرب امگا : 6 اگر اولين پيوند دوگانه بر روي كربن شماره 6از انتهاي متيل قرار گرفته باشد،به آن اسيد چرب،امگا 6ميگويند. مهمترين اسيد چرب امگا ، 6لينولئيك اسيد است كه درمنابع گياهي مثل ذرت و آفتابگردان و سويا يافت ميشود. انسان اين اسيد چرب را بعد از دريافت از رژيم غذايي،طي سيستم آنزيمي desaturase/elongaseتبديل به آراشيدونيك اسيد ()AAميكند. AA را در لیپیدهای غشا میتوان یافت روند ايجاد التهاب با آزاد شدن آراشيدونيك اسيد از غشاي سلول(تحت تاثير آنزيم ليپاز) و تبديل آن به پروستاگالندين هاي سري 2شروع ميشود. امگا 6باعث كاهش خطر بروز بيماريهاي قلبي و عروقي مي شوند .اين چربي ها با كاهش LDLو افزايش HDLاز ايجاد پالكهاي آترواسكلروز در عروق جلوگيري كرده و از بروز سكته قلبي پيشگيري مي كنند . 27 MITRA MORADINIA MD اسيدهاي چرب تك غير اشباع(: )MUFA در طول زنجيره هيدروكربني خود تنها داراي يك پيوند غيراشباع هستند. اين اسيدهاي چرب كه در روغن زيتون ،بادام زميني و كانوال ( كلزا ) يافت مي شوند ،براي سالمت قلب و عروق بسيار مفيدند و مصرف آنها ريسك بيماريهاي قلبي را كاهش ميدهد . با كاهش مقدار ترومبوكسان چسبندگي پالكت ها را به تاخير انداخته و مانع تشكيل لخته خون ميشود. 28 MITRA MORADINIA MD MUFA بر خالف امگا سه و امگا شش به حرارت حساس نيستند و مواجهه آنها با حرارت مشكلي ايجاد نمي كند MUFA with only one reactive bond,may be safer than PUFA and yet not increase risk for heart disease. MITRA MORADINIA MD 29 روغن زیتون: استMUFA.داراي %75 4نوع روغن زیتون در بازار هست: 1Extra Virgin Olive Oilبااولين پرس زیتون تحت سرمابه دست می آید که تمام خواص مفید را داراست و بوی شدید داردbeta-carotene and Vitamin E . acidity = 1% هرچه اسیدیته آن کمتر باشد بهتر است. 2Virgin Olive Oil - : با دومين پرس زیتون به دست می آید acidity = 3.3% 3 Refined Olive Oil - : تحت تاثير حرارت و مواد شیمیایی باقیمانده روغن زیتون از تفاله و هسته آن استخراج میشود که فاقد خواص روغن اولی است و یک محصول مرده است. 4Olive Oil - : Refinedو Virginهمان روغنی است که بیشتر در بازار هست ؛از ترکیب روغن به دست می آید و ارزش تغذیه ای آن پایين است. 30 MITRA MORADINIA MD عوارض كمبود اسيد هاي چرب ضروري: عوارض كمبود (امگا)3 عوارض كمبود (امگا)6 كاهش رشد الغري كاهش بينايي و اختالل در يادگيري خونTGافزايش التهاب بافتي ادم اگزما ريزش مو تحليل رفتن كبد تحليل رفتن كليه اختالل رشد افزايش ابتال به عفونت كند شدن روند بهبود زخم خشكي پوست 31 MITRA MORADINIA MD توصیه های سازمان بهداشت جهانی برای مصرف روغن و چربی: کالری رژیم غذاییروغن و چربی حداقل ٪15و حداکثر ٪30 اسیدهای چرب اشباع حداقل ٪7و حداکثر ٪10کل کالری اسیدهای چرب تک غير اشباع کمتر از ٪15کل کالری اسیدهای چرب چند غير اشباع کمتر از ٪10کل کالری 32 MITRA MORADINIA MD منابع غذايي كلسترول: تخم مرغ :زرده تخم مرغ غني از كلسترول است و در افرادي كه ريسك فاكتورهايبيماريهاي قلبي را دارند بايد به 3تا در هفته محدود شود.ضمن اينكه حاوي لسيتين است كه چربي خون را پايين مي آورد. سفيده تخم مرغ غني از پروتئين (با امتياز )100است و نبايد محدود شود كره :كره حيواني چربي اشباع است و حاوي كلسترول هم هست و دو فاكتور خطر دارد.كره گياهي (مارگارين) چربي اشباع است و كلسترول ندارد،ولي حاوي اسيد هاي چرب ترانس است كه فاكتور خطر بيماريهاي قلبي و سرطان است. در كل كره هاي گياهي نرم كه كمترين اسيد هاي چرب ترانس را دارا هستند نسبت به كره هاي حيواني ارجحيت دارند. 33 MITRA MORADINIA MD گوشت و امعاء و احشاء- : جگر :پروتئين آن باالترو لي چربي آن پايين تراز گوشت قرمز است - . است.كلسترول آن باالتر از vit B12و 3Vit Aبرابر گوشت قرمز آهن دارد و غني از گوشت است. دل و قلوه(قلب و كليه) :پروتئين و چربي شبيه به گوشت دارد،كلسترول قلوه باالتر از دل و گوشت و شبيه به جگر است.آهن آن بيشتر از گوشت است. سيرابي و شيردان :چربي آن در مقايسه با گوشت قرمز به ويژه گوشت گوسفند كمتر و • مشا به گوشت كم چرب است.پروتئين آن برابر با گوشت قرمز و سفيد است.كلسترول آن از دل و قلوه و جگر پايين تر است. مصرف آن 3-4بار در ماه همراه با نان اشکال ندارد. در افرادی که هایپرلیپیدمی دارند مصرف جگر و امعا و احشا به یک بار در ماه محدود میشود. 34 MITRA MORADINIA MD MITRA MORADINIA MD 35 علل افزایش احتمال کم آبی در سالمندان .1 .2 .3 .4 36 کاهش حجم کل آب بدن کاهش توانایی تغلیظ ادرار توسط کلیه ها کاهش احساس تشنگی حتی در مواجهه با کم آبی کم خوردن آب درسالمندان دچار بی اختیاری ادرار MITRA MORADINIA MD بهترین نوشیدنی آب است. میزان مورد نیاز روزانه 6تا 8لیوان 30سی سی به ازای هر کیلوگرم وزن نوشیدنیهای الکلی یا کافئین دار بعلت مدر بودن این کارایی را ندارند. 37 MITRA MORADINIA MD ویتامین A • نقش ویتامین آ: .1بینایی .2کارکرد سیستم ایمنی .3نگهداری بافتهای سطحی .4کاهش مرگ ومیر قلبی .5پیشگیری از COPD )به همراه ویتامین )C&E 38 • اثرات احتمالی کمبود آن: .1بیماری قلبی و عروقی .2دژنراسیون ماکوالر .3کاتاراکت MITRA MORADINIA MD غنی ترین منابع غذایی حاوی ویتامین آ • • • • 39 جگر زرده تخم مرغ اسفناج ،هویج ،جعفری گالبی ،انبه ،هلو MITRA MORADINIA MD میزان مورد نیازویتامین آ • مصرف زیاد مکمل:مسمومیت و هایپر ویتامینوز آ • درسالمندان معموال” کمبود ندارد. • میزان نیازروزانه500:تا600میکروگرم 40 MITRA MORADINIA MD ویتامین D • درکبد هیدروکسیله شده به 25هیدروکسی کوله کلسیفرول تبدیل می شود سپس درکلیه ها به فرم فعال 1و25دی هیدروکسی کوله کلسیفرول درمی آید. • نیاز در سالمندان به علت کاهش :استفاده از آفتاب ،سنتز زیر پوستی،هیدروکسیالسیون در کلیه،گیرنده ها در دستگاه گوارش • باالی 50سال 5 :میکروگرم روزانه • درفقدان آفتاب 10 :تا20میکروگرم 41 MITRA MORADINIA MD منابع ویتامین D • شیر غنی شده • روغن ماهی • آفتاب مستقیم 5تا15دقیقه در روز 42 MITRA MORADINIA MD ویتامین E • • • • • کمبود آن درسالمندان تاکنون گزارش نشده اثرات آنتی اکسیدانی وخاصیت ثبات غشایی بهبود پاسخ ایمنی کاهش خطر بیماری قلبی عروقی ،سرطان، کاتاراکت،اختالل تحمل گلوکز،آلزایمر ،پارکینسون میزان مورد نیاز8:تا10میلی گرم 43 MITRA MORADINIA MD منابع ویتامین E • • • • 44 روغن زیتون (غنی) جوانه گندم غالت سبوسدار سبزی با برگ سبز تیره MITRA MORADINIA MD ویتامین C با وجود آنکه کمبود ویتامین ث درسالمندان شایع است، کمبود آن به دلیل کمی دریافت غذایی است وبه سن ربطی ندارد. 45 MITRA MORADINIA MD ویتامین C • • • • 46 باداشتن خاصیت آنتی اکسیدانی نقش مهمی درجلوگیری از آسیب بافتی وکمک به ترمیم عضالت،پیشگیری از سرطانها بیماریهای قلبی وعروقی وکاتاراکت دارد. باعث افزایش جذب آهن غیرهم از غذا می شود. استرس وسیگارمیزان نیاز به ویتامین ث را باال می برند . نیاز روزانه60 :میلی گرم MITRA MORADINIA MD منابع ویتامین C • انواع میوه ها وسبزی های تازه : گوجه فرنگی ،فلفل سبز دلمه ای،ساقه سبز پیازچه ، مرکبات،پرتقال،کیوی،خربزه ،توت فرنگی،طالبی • باهوا ،نور و حرارت از بین می رود. 47 MITRA MORADINIA MD ویتامین B • • • • 48 کاهش خطر بیماریهای قلبی وعروقی گوشت ،تخم مرغ،شیر ،حبوبات ،غالت سبوس دار میوه ها وسبزیهای دارای برگ سبز تیره جوانه غالت وحبوبات MITRA MORADINIA MD کلسیم 49 هایپرکلسمی وهیپوکلسمی هردو شایع است. کلسیم بیشتر در استخوانهااست پس اندازه گیری غلظت سرمی مفید نیست . می توان هورمون پاراتیروئید PTHومیزان 1و25دی هیدروکسی کوله کلسیفرول رااندازه گیری کرد. تعیین کمی دانسیته استخوان در ارزیابی تغذیه ای مفید است. MITRA MORADINIA MD فسفر اگر در سرم به کمتر از ./32میلی مول در لیتر برسدعالئم ظاهر می شود: بی اشتهایی عصبی؛ ضعف ودرد استخوان شیر بهترین منبع غذایی فسفر است. کمبود آن شایع نیست. 50 MITRA MORADINIA MD آهن کمبود آهن :کم خونی احساس خستگی وضعف منابع آهن:انواع گوشتها تخم مرغ ،حبوبات مغزها،غالت سبوس دار،میوه های خشک شده ،برگهای سبز تیره آهن فراورده های گوشتی جذب خوبی دارد. فقرآهن درسالمندان کمتر است. 51 MITRA MORADINIA MD روی مکمل روی در سالمندان معموال” الزم است. 15 میلی گرم برای مردان و12میلیگرم برای زنان درترمیم بافت،تقسیم سلولی وعملکرد سیستم ایمنی نقش دارد. عالئم کمبود روی در سالمندان:کاهش حس چشایی،تاخیر بهبود زخم،درماتیتها،ضعف ایمنی منابع: انواع گوشتها،جگر،شیر وحبوبات 52 MITRA MORADINIA MD اسید فولیک درسالمندان برای پیشگیری از آترواسکلروز،افسردگی وسایر اختالالت عصبی شدیدا”توصیه می شود. نقش آن:خونسازی وتشکیل اسیدهای نوکلئیک منابع:جگر،تخم مرغ،ماهی،گندم،نخود،لوبیا،عدس وبرگهای سبز 53 MITRA MORADINIA MD منیزیم در استحکام ومقدار توده عضالنی بدن نقش دارد. درافراد سالمند کمبود آن وجود دارد. منابع: کاکائو ،آجیل ،لوبیای سویا،ادویه جات ،اسفناج، جگر ،گوشت گاو 54 MITRA MORADINIA MD مس کمبود آن :کم خونی هیپو کروم میکروسیتیک هیپرکلسترولمی،هیپر تری گلیسیریدمی،عدم تحمل گلوکز وفشار خون منابع: حبوبات،قارچ،شکالتهای حاوی مس،مغزها،جگر که افراد سالمند می بایست مصرف نمایند. 55 MITRA MORADINIA MD آلومینیم مسمومیت ناشی از آن افزایش یافته است. چرا؟ به علت ظروف آلومینیمی ،مواد افزودنی ،پنیر فرایند شده،بیسکوئیت حاوی پودربکینگ،چای،آنتی اسیدها عوارض: دیستروفی استخوانی،آنسفالوپاتی،آنمی،آلزایمر 56 MITRA MORADINIA MD خالصه • • • • • • • • 57 8لیوان آب 6واحد نان وغالت 3واحد سبزی 2واحد میوه 3واحد لبنیات 2واحد گوشت وحبوبات 15دقیقه تابش آفتاب (غیر از10صبح تا3بعدازظهر) پرهیز ازغذاهای پرچرب وشور ومانده MITRA MORADINIA MD . MITRA MORADINIA MD 58