اجزاء یک واحد خون کامل شامل پلاسما، گلبول قرمز و پلاکت می باشد
Download
Report
Transcript اجزاء یک واحد خون کامل شامل پلاسما، گلبول قرمز و پلاکت می باشد
تهیه فراورده های سلولی و پالسمای ی
دک تر فخر الملوک یاوری
اجزاء یک واحد خون کامل شامل پالسما ،گلبول قرمز و پالکت می باشد .
برای ذخیره سازی و حفظ عملکردشان شرایط متفاوتی دارند .پالکت های باقی مانده در
یک واحد گلبول قرمز در دمای یخچال به صورت توده در آمده و تحت تاثیر پروتئین
پالسما و گلبول قرمز بسرعت خاصیت هموستاز آن کاهش می یابد .همچنین فاکتورهای
انعقادی موجود در یک واحد خون (فاکتور )8-5گاهی در 4درجه تغییر می یابند.
بنابراین بهترین فایده را از یک واحد خون اهدایی زمانی بدست می آوریم که فرآورده
های آن ،پالسما ،گلبول قرمز ،پالکت از یکدیگر جدا گردد و بسته به نوع فرآورده در دما
الا گلبول قرمز طبق شرایط خاص برای 42
و وضعیت های متفاوت ذخیره سازی شود .مث ً
روز و پالسما و کرایو حدود 1سال و حتی بیشتر و پالکت برای 5روز ذخیره می شود.
جمع آوری خون از طریق ورید بازویی و با رعایت شرایط استاندارد و در کیسه های
مخصوص که حاوی 63میلی لیتر ماده ضد انعقاد و 450سی سی خون ،می باشد،ا نجام
می گردد.
نسبت ماده ضد انعقاد به خون 4/1به 10می باشد و حداکثرحجم استاندارد
خون جمع آوری شده 5/10میلی لیتر به ازای هرکیلوگرم وزن اهداکننده می باشد.
کیسه های جمع آوری خون می تواند چندین نوع (منفرد -دوتایی ،سه تایی،
چهارتایی و یا کیسه مخصوص اطفال) باشد.
مواد ضد انعقاد و محلولهای نگهدارنده:
پایه اصلی همه آنها سیترات سدیم می باشد.
تا 1980محلولهای نگهدارنده و ضد انعقاد بصورت تک محلولی بوده مانند
اسید سیترات دکستروز ) (ACDو یا سیترات فسفات دکستروز )(CPD
و CPDA-1که طول عمر گلبول قرمز را به 35روز میرساند.
درطول مدت 72ساعت گلبول قرمز را می توان با محلولهای Adetive
solutionمانند سالین -گلوکز -آدنین و گاهی مانیتول مخلوط کرد .این محلولها
مدت زمان نگهداری فرآورده های گلبول قرمز راتا 42روز افزایش می دهد.
ادامه
خاصیت ضد انعقادی ،مواد ضد انعقاد بواسطه اتصال به کلسیم می باشد.
دکستروز و آدنین موجود در مواد ضد انعقاد به سنتز ATPدر سلولهای
ذخیره شده کمک می کند.
فسفات هم در سنتز ATPو هم در به حداقل رساندن اثرات کاهش pH
در فرآورده ذخیره شده ،نقش دارد.
آدنین توانایی زیست گلبول را افزایش میدهدوباعث بهبود سنتز ATP
میشود.
فرآوردهًگیری
برای تهیه پالکت و پالسما ،حداکثر ظرف مدت 8ساعت از زمان جمع
آوری خون کامل ،باید جداسازی صورت گیرد.
پالسمایی که ظرف مدت 72ساعت جداسازی شود برای تهیه آلبومین و
گاما گلبولین بکار می رود
.
اگر فاکتورهای انعقادی مدنظر باشد نهایتا ً ظرف مدت 24ساعت باید
پالسما جداسازی شود.
خون کامل Whole blood
تعریف:
بهًیکًواحدًخونًکاملًکهًدرًطیًخونگیریًازًبازویًاهداکنندهًدرًکیسهًهایًمخصوصًجمع
آوریًمیًگرددًوًحاویًگلبولًقرمزً– پالسماًپروتئینًهایًپالسماً،فاکتورهایًانعقادیً ...میً
باشدًوًحدود 109عددًگلبولًسفیدًوً 63میلیًلیترًمادهًضدًانعقادًداردً،اطالقًمیًگردد.
حجمًکلیًآنً490-510وً Hctآنً %35-40وً Hbآنًبیشترًازً 45میًباشد.
مدتًًزمانًنگهداری آنًباًتوجهًبهًمادهًضدًانعقادًبینً 21تاً 35روزًمیًباشد.
خون كامل
حاوی 450ميلی ليتر خون اهداي ی به اضافه محلول ضد
انعقاد و نگهدارنده 63( CPDA-1ميلی ليتر) است.
هماتوكريت = 35تا % 40
تغییرات خون درطی مدت نگهداری
در طول مدت نگهداری در 24ساعت اول ،عملکرد پالکت هاً ،
کامال از بین می رود گرانولوسیت ها
کاهش می یابد وعملکرد فاک تورهای انعقادی پایدار در طول مدت نگهداری به خوبی حفظ می شود.
فاک تورهای ناپایدار ( )8-5بعد از گذشت 21روز از زمان نگهداری کاهش می یابد.
عملکرد لکوسیت ها در مدت نگهداری حفظ می شود و سیتوکین ها انباشته می گردد که منجر به
عوارض ناشی از گلبول سفید در طی تزریق خون می شود.
گلبول قرمز متراکم packed RBC
طی روند سانتریفوژ یک واحد خون کامل حدود 200تا 250سی سی پالسما
جدا می گردد و بر اساس وزن مولکولی اجزاء خون ،گلبول قرمز متراکم در
پایین کیسه باقی می ماند،
حجم آن 300-200و Hctآن %60-70می باشد .طول مدت نگهداری آن
مانند خون کامل و دمای نگهداری 1-6درجه سانتی گراد می باشد.
در طی مدت نگهداری گلبول قرمز متراکم ،گلبول سفید و پالکت آن از بین
رفته واز نظر فاکتورهای انعقادی شبیه خون کامل می باشد.
1 واحد آن سطح Hbرا ) g/dL1 - 10(g/Lو Hctرا %3افزایش می دهد
و طی مدت 4ساعت باید تزریق گردد.
تهيه گلبول قرمز متراكم
تهيه گلبول قرمز متراكم
FFP
PC
موارد مصرف PRBC
تزريق خون قبل و بعد از
عمل جراحی
كم خونیهای ناشی از
بيماریهای مزمن
بيماران وابسته به تزريق خون
مانند سندرمهای تاالسمی
تعويض خون نوزاد
تزريق خون به نوزادان و شيرخواران
نارساي ی مغز استخوان
تعويض خون بزرگساالن
خونريزی حاد
بيماری سلول داسی شكل
اشکال مختلف فراوردهای مرتبط با گلبول قرمز متراکم
-1 گلبول قرمز کم لکوسیت
-2 گلبول قرمز شسته شده
-3 گلبول قرمز اشعه دیده
-4 گلبول قرمز دگلیسیرولیزه شده یا منجمد شده
گلبول قرمز کم لکوسیت
لکوسیت ها در ایجاد عوارض متعدد ناشی از تزریق خون دخالت دارند لذا روش های ی برای کاهش
لکوسیت های باقی مانده در فراورده های سلولی خون بکار می رود تا عوارض ناشی از انتقال خون را
کاهش دهد.
طبق تعریف و استانداردهای AABBو مقررات ، FDAفراورده کم لکوسیت به فراورده ای اطالق
می گردد که میزان گلبول سفید باقی مانده در ان کمتر از 5 ×106در هر واحد باشد و در کنسانتره های
پالک تی کم لکوسیت تهیه شده از خون کامل کمتر از 83/0 ×106گلبول سفید در واحد باشد .
روش های تهیه فراورده کم لکوسیت:
الف) کاهش لکوسیت قبل از ذخیره سازی
ب) کاهش لکوسیت در ازمایشگاه
ج) کاهش لکوسیت در بالین بیمار
بهترین راه کاهش لکوسیت ،قبل از ذخیره سازی یعنی در مدت کوتاهی بعد از جمع اوری خون یا در طول تهیه فراورده یا
ظرف 5روز اول ذخیره سازی ،لکوسیت ها را کاهش بدهیم ،که در عمل در 24ساعت اول پس از خونگیری انجام می
شود .در روش کاهش لکوسیت بر بالین بیمار به علت ترشح سیتوکاین ها و تجمع انها ،ممکن است واکنش تب زای
ناشی از تزریق به میزان بیشتری رخ دهد.هر واحد خون کامل دارای 2-5 × 109لکوسیت می باشد که اگر شمارش
لکوسیت ها به حدود یک یا )%90-99( log2کاهش یابد واکنش تب زای ناشی از تزریق خون محدود می گردد .
گلبول قرمز شسته شده یا washed RBC
به منظور کاهش پروتئین های مولد عوارض آلرژیک تزریق خون از روش
شستشو استفاده می گردد.
حدود %20از گلبول قرمز – %85گلبول سفید ( 107سفید باقی می ماند) و
%99پالسمای اولیه کاهش می یابد.
حجم آن با افزودن مقدار نرمال سالین 300میلی لیتر می باشد که گلبول های
قرمز به جای محلول در پالسما در نرمال سالین معلق هستند.
روش شستشو روشی پر زحمت و گران می باشد و %10-20محتویات
سلولی آن کاهش می یابد.
چون طی روند شستشو از حالت بسته خارج شده است باید طی 24ساعت
تزریق گردد.
گلبول قرمز پرتوتابی شده
به منظور جلوگیری از واکنش ( GvHDبیماری پیوند علیه میزبان ناشی
از تزریق خون) که در اکثر موارد کشنده است از گلبول قرمز پرتوتابی
شده استفاده می گردد.
تزریق فرآورده های خون آلوژن حاوی لنفوسیت های صالحیت دار ایمنی
که بواسطه مشکل سیستم ایمنی فرد گیرنده دفع نمی گرددو تکثیر لنفوسیت
را در بدن فرد گیرنده سبب می شود ،با هجوم لنفوسیت های تکثیر یافته
به بافت مغز استخوان پوست ،کبد ،دستگاه گوارش موجب واکنش
GvHDمی شود.
پرتوتابی این فرآورده ها سبب غیرفعال شدن لنفوسیت ها شده و بهترین
راه مقابله با این واکنش GvHDپرتوتابی فرآورده RBCبرای این
بیماران می باشد.
پالکت ها نسبت به پرتوتابی مقاومند .عملکرد گرانولوسیت ها از نظر عمل
ضدباک تریای ی -اکسیداتیو و تمایالت کموتاک تیک تحت تاثیر قرار نمی گیرد.
گلبولهای قرمز خیلی کم تحت تاثیر قرار می گیرند و فقط مقادیر پتاسیم به
علت افزایش تخریب غشا افزایش می یابد و طول عمر گلبول قرمز به 28روز کاهش می یابد .سیتومگالوویروس
) (CMVتحت تاثیر پرتوتابی قرار نمی گیرد و در پیشگیری از انتقال ویروس ها و سایر عوارض انتقال خون
مانند واکنش تب زای غیرهمولیتیک و ایجاد الوایمیونیزاسیون تاثیری ندارد.
روشهای مورد استفاده در پرتوتابی فراورده ها
استفاده از منابع اشعه گاما (شتاب دهنده های خطی -کبالت -60سنریوم )137
میزان اشعه 1500 Rad( Gy 15-50اشعه به باال) بهترین دوز 25 Gyمی باشد.
گلبول قرمز منجمد یا گلیسیرولیزه شده
به منظور نگهداری فراورده گلبول قرمز با گروههای خون نادر یا
نگهداری گلبول قرمز هر فرد برای خودش (خون اتولوگ) از فرایند
انجماد گلبول قرمز استفاده می گردد.
روش انجماد
برای انجماد گلبول قرمز باید از مواد محافظ در سرما مثل گلیسیرول یا دی متیل
سولفید یا هیدروکسی اتیل استارچ استفاده کرد که قابلیت زنده مانده گلبول قرمز
را در سرما افزایش دهد.
روشهای مورد استفاده –گلیسیرول با غلظت باال و با غلظت پایین می باشد که
طول عمر گلبول قرمز را به 10سال در دمای ( -65نهای ی) درجه سانتیگراد افزایش می دهد.
استفاده از فراورده بعد از ذوب گلبول ها و شستشو با نرمال سالین می باشد.
محصول بدست امده حاوی حدود %80گلبول قرمز اولیه و 107گلبول سفید -مقدار
جزئی پالسما و گلیسیرول حدود کمتر از %1را دارا می باشد .حجم ان
250میلی لیتر می باشد و طول مدت نگهداری 24ساعت است.
پالکت ها
یکی دیگر از فراورده های سلولی ،پالکت ها می باشد پالکت ها نقش
عمده ای در هموستاز طبیعی و ترمیم دیواره رگهای خون و ازادسازی
فسفولیپیدها دارد که 2نوع فراورده پالک تی در دسترس می باشد.
انديكاسيون مصرف پالكت
نارسایی مغز استخوان ناشی از درمان میلوتوكسیك یا بیماری
اختالل عملكرد پالكت
ترمبوسیتوبنی ناشی از رقیق شدن خون
جراحی بای پاس قلبی ـ ریوی
طریقه تهیه پالکت
-1 کنسانتره پالکتی یا پالکت تهیه شده از واحد خون اهداکننده تصادفی.
-2 پالکت حاصل از آفرزیس یا پالکت تک واحدی که از نظر فعالیت
هموستاز مشابه یکدیگرند اما از نظر میزان پالکت درواحد حجم و اثرات
جانبی بالقوه درگیرنده متفاوتند.
پالکتًکنسانتره
ازسانتریفوژ یک واحد خون کامل طی 8ساعت بعد از خونگیری با دور پایین
و سپس سانتریفوژ پالسمای غنی از پالکت با دور باال بدست میآید.
حجم آن 70-50سی سی و حدود 5/5×1010پالکت درهر واحد دارد و در
شیکر برای مدت 5روز قابل نگهداری می باشد.
pH آن تا پایان ذخیره سازی بیشتر از 6است (عموما ً در یک حجم پالکت
کنسانتره حدود 7 × 1010 ،پالکت می باشد).
ذخیره پالکت بیش از 5روز با خطر آلودگی شدید باکتریایی روبرو
می شود .دمای نگهداری 24-20درجه است.
پالکتًبدستًآمدهًازًآفرز
فرآورده پالکتی بدست آمده از داوطلب اهدای پالکت طی فرآیند نیمه
اتوماتیک آفرزیس را می گویند.
در این فرآیند فقط پالکت تهیه و بقیه اجزاء خون به اهداکننده بر می گردد.
ماده ضد انعقاد معموالً ACD-Aیا مواد ضدانعقاد حاوی سیترات میباشد.
حدود 1-2ساعت زمان می برد و هر واحد پالکت 300-200سی سی
حجم و 3 ×1011پالکت در واحد حجم دارد و هر واحد آن 60000تا
30000پالکت گیرنده را افزایش می دهد .میزان پالکت در واحد حجم
آن 4-6برابر پالکت تهیه شده از یک واحد خون کامل به روش تصادفی
می باشد.
•
•
•
•
•
از نظراثربخشی و ایمنی ،واحد پالکت آفرز برای دریافت کننده نسبت به پالکت تهیه
شده از خون کامل بهتر می باشد و عوارض تب زای ناشی از لکوسیت ها کاهش می
یابد.
پالکت حاصل از آفرز حاوی 10 6-104لکوسیت (کمتر از %1تعداد گلبولهای سفید
موجود در کنسانتره پالکتی لکوسیت زدایی شده) می باشد و مقدار RBCآن کمتر از
mL5/0است.
فرآورده های اختصاصی پالکت شامل پالکت کنسانتره فاقد -CMVپالکت شسته شده-
پالکت اشعه تابی شده می باشد.
می
پالکت ها را نیز با استفاده از dimethylسولفوکسید ماده نگهدارنده در سرما
توان برای مدت طوالنی تری ذخیره سازی کرد ولی هنوز توسط FDAتایید نشده و
در دست بررسی می باشد.
در جریان آفرزیس ،به طور موثری لکوسیت های فرآورده پالکتی کاهش می یابد ولی
در صورت نیاز به کاهش شدیدتر می توان از فیلتر قبل از تزریق استفاده کرد .نقش
الودگی باک تریای ی پالکت
محیط پالسمایی پالکت و دمای نگهداری محیط مناسبی جهت رشد باکتریها
برای پالکت می باشد که در طی مدت ذخیره سازی این آلودگی افزایش می یابد.
سازگاریًپالکتًازًنظرً ABOوًRH
در بیماران نیازمند به تزریق پالکت تعیین فنوتیپ و RHدهنده و گیرنده عامل
مهمی نیست .
مگر در بیماران دارای تزریق مکرر پالکت و مقاوم شده نسبت به تزریق پالکت
بررسی پاسخ مورد انتظار به تزریق پالکت
در یک فرد بالغ یک واحد کنسانتره پالکتی تجمعی و یا یک واحد پالکت
حاصل از آفرز تعداد پالکت را بین 30000 -60000در میکرولیتر ظرف
10-60دقیقه بعد از تزریق افزایش می دهد.
روش ارزیابی دقیق فرمول زیر می باشد:
اندکس افزایش تعداد پالکت اصالح شده=
سطح بدن برحسب متر مربع ( تعداد pltقبل از تزریق – تعداد pltبعد از
تزریق) (/تعداد پالکت های تزریق شده)
فراورده های پالسمای ی و موارد مصرف انها
- پالسمایًتازهًمنجمدًشدهًیاً(FFP) Fresh frozen plama
- کرایوپرسیًپیتیتًیاًرسوبًکرایوًدرًسرماًیاًCP
PCRیاًCPPپالسمایًفاقدًکرایوً
-پالسمایًمایع
پالسمای تازه منجمد شده
Fresh frozen plama
واحد پالسمایی که در طی روند سانتریفوژ یک واحد خون کامل؛ که در طی
مدت 8ساعت بعد از خونگیری (که مدت 10دقیقه مدت خونگیری آن باشد)،
جدا می گردد به اسم FFPمی باشد باید بالفاصله فریز گردد.
حجم حدود 180-300میلی لیتر دارد.
ولی اگر در طی آفرزیس بدست آید حجم حدود 500-800میلی لیتر دارد.
مطابق Sopهای انتقال خون ایران ،در دمای 25تا -18درجه سانتیگراد
برای مدت 3ماه و در-30درجه برای 36ماه قابل نگهداری می باشد در
صورت نگهداری در -65درجه یاپایین ترحتی تا 7سال قابل نگهداری می
باشد.
پالسمای تازه منجمد
FFP شامل همه فاکتورهای انعقادی می باشد فقط مختصر سطح فاکتورهای
ناپایدار آن مثل فاکتور 8کاهش یافته است .
یک FFP mLشامل 2-3میکروگرم فیبرینوژن 60 -میکروگرم فاکتور ،8
5-10میکروگرم فاکتور ون ویلبراند و 1واحد از هر یک از فاکتورهای
انعقادی پایدار را دارا می باشد و حدود 100نانوگرم در میلی لیتر فاکتور 8
دارد.
درصورتی که ذوب شود (در دمای 37-30درجه) فقط به مدت 24ساعت در
دمای 1-6درجه قابل نگهداری و استفاده می باشد و نهایتا ً تا 5روز قابل
نگهداری در 4درجه سانتی می باشد ،که سطح فاکتور 5آن بیش از %60و
سطح فاکتور 8آن بیش از %40کاهش می یابد که در برخی از بانک خون ها
فقط برای مصارف خاص استفاده می گردد چون طی روند انجماد و ذوب
سالمت فرآورده و فعالیت پروتئین های انعقادی آن به مخاطره می افتد
ادامه
به عنوان منبع فاکتورهای انعقادی در صورتی که کنسانتره های فاکتور انقعادی
در دسترس باشد به هیچ وجه از FFPنباید استفاده گردد (.کنسانتره فاکتور -8
-9ون ویلبراند)
اگر ضرورتی در دمان با فاکتورهای 13 ،11-7-5باشد می توان از FFP
استفاده کرد.
خطر عفونت های منتقل شده از طریق FFPمانند ( CMVسیتومگالوویروس)
نادر می باشد و یا وجود ندارد .اما خطر انتقال HBS, HCV, HIVوجود
دارد.
غیرفعال سازی ویروس با محلول های حالل شوینده روی ویروسهای کپسول
دار لیپیدی تاثیر دارد و در مجموع %10همه فاکتورهای انعقادی آن کاهش می
یابد بجز فاکتور 8که %20کاهش می یابد.
کرایوپرسی پیتیت یا رسوب کرایو در سرما یا CP در صورتی که FFPدر طی یک شب over nightدر یخچال و یا در حمام کرایو
ذوب شود و حالت ( Sludgeیخ در بهشت) بگیرد و طی سانتریفوژ رسوب بدست آمده
جداسازی شود تحت عنوان کرایو نامگذاری می شود.
حجم آن حدود 10-15 ccکه بالفاصله باید فریز گردد و در دمای -25تا -18تا یک
سال و در دمای -25یا پایین تر تا سه سال قابل نگهداری می باشد.
هر واحد کرایو حاوی 150-250میلی گرم فیبرینوژن
30-60میلی گرم فیبرونکتین
80-120واحد فاکتور8
80( %40-70واحد) فاکتور ون ویلبراند
40-60( %30واحد) فاکتور 13
ادامه
کرایو ذوب شده در دمای اتاق قابل نگهداری می باشد ولی سطح فاکتور
8آن طی 2ساعت اول %10و طی 4ساعت %20و طی 6ساعت
%30کاهش می باشد و در صورتی که برای انتقال فاکتور VIIIفعال
استفاده شود باید طی 4ساعت مصرف گردد.
سطح فاکتور آنتی هموفیلی آن در کرایو با گروه Aو Bدر مقایسه با
کرایو بدست آمده از خون با گروه Oباالتر می باشد ( 120در مقایسه با
80واحد )bag/
موارد مصرف FFP
بعنوان جایگزین شونده در كمبود فاكتور مشخص مانند VII,V,II
PT و PTTمختل
به منظور خنثی كردن اثروارفاین
در كمبود آنتی ترومبین III
در درمان سندرم Refsums
برای درمانTTP
كمبود پروتین Cیا S
تزریق خون Massive
موارد مصرف كرايو
هموفیلی كالسیك یا A
فون ویلبراند
جایگزینی فیبرینوژن
جایگزینی فاكتور سیزده انعقادی
جایگزینی فیبرونكتین
چسب فیبرین
پالسمایًفاقدًکرایوً CPPیاًPCR
پالسمایی که بعد از ذوب ،کرایو آن جداسازی شود تحت عنوان پالسمای
فاقد کرایو می باشد که برای 12ماه در قابل نگهداری می باشد.
سطح فاکتور 5آن %85میزان FFPو سطح فیبرینوژن آن حدود 200
می باشد.
سطح فاکتور , X, VIII, VIIآنتی پالسمین -آنتی ترومبین ،پروتئین cو
پروتئین Sثابت می باشد .
سطح فاکتور ون ویلبراند و فعالیت آن کاهش می یابد.
پالسمایًمایع
• در صورت جداسازی پالسما از یک واحد خون کامل در هر مرحله از ذخیره
سازی تا بعد از 5روز از تاریخ انقضاء پالسمای مایع به دست
می آید.
پالسمای مایع نامگذاری شده که برای تهیه مشتقات پالسمای مثل آلبومین
و ایمنوگلوبولین در پاالیشگاه استفاده می گردد.
«موفق باشيد»