Transcript ÖRGÜTLERDE YÖNETSEL YETKEN*N *RDELENMES* VE AST

ÖRGÜTLERDE YÖNETSEL
YETKENİN İRDELENMESİ
VE AST-ÜST İLİŞKİLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ
1)YÖNETSEL YETKE (OTORİTE) KAVRAMI
Yetke, yeterliliğine herkesi inandırarak bir kişinin kendine
sağladığı itaat ve güven; hâkimiyet ve emretme kudreti;
yaptırım koyma ve kullanma gücüdür.
A)Hukuksal Bir Kavram Olarak Yetke
Yetke her şeyden önce haklar ve ödevler açısından
tanımlanan hukuksal bir kavramdır. Yetkeyi elinde bulunduran
kimse itaat bekleme hakkına sahip olandır. İtaat etmek
durumunda olan kimse de alınan kararlara uymak zorundadır.
Bu düzen kanunlar, yönetmelikler, ananeler tarafından ortaya
konulmuş bir düzendir.
B)Manevi ve Demokratik Bir Kavram Olarak Yetke
Yetkeyi baskı kuvvetinin karşıtı olarak ‘’başkalarının rızalarının
ortaya çıkardığı yönetme hakkı olarak belirtebiliriz.’’
Bu ifade aynı zamanda öngörülen emir ve yasalara itaat etmek
için grup üyelerinin vermiş oldukları karar anlamını da
taşımaktadır
C)Yönetsel Bir Kavram Olarak Yetke
Yönetsel anlamda yetke emir-kumanda yetkisi ve gücünü ifade
eden ve grubu teşkil eden fertler arasında hiyerarşik ilişkiler
doğurmak suretiyle psiko-sosyal bir farklılaşma vücuda getiren
kuvvettir. Bu güç Fayol’ün ‘’kumanda etme hakkı ve kendine itaat
ettirme kudreti ‘’ olarak tanımlanmasından beri idare biliminde
yönetsel bir ilke olarak benimsenmiştir.
D)Yetkenin Kendisine Yakın Kavramlardan Ayrıldığı Yönler
a)Yetke ve Erk
• Yetke manevi ve kişisel bir erktir. Bu yönüyle araçsızdır.
• Erk, yetke niteliklerine sahip kişinin diğer kişilerle ilişkisinde
özel bir kuvvet olarak ortaya çıkmaktadır. Yani araçlıdır.
• Yetke serbest akıl ve iradeye dayanır.
• Yetke kavramı erk kavramından daha kişiseldir. En etkin erk
yetke sayesinde kurulabilir.
b)Yetke ve Otör (yetke niteliklerine sahip kişi)
Otör hareketleriyle, kalemiyle kısaca özellikleriyle gerçekten bir
eser vücuda getiren, bu eserin yaratılmasında sebep ve kaynak
teşkil eden bir kimsedir.
c)Yetke ve etki
Etkiler silsilesinin manevi, kişisel veya biyolojik olanlarına yetke
diyoruz. Toplumda bütün etkiler yetke tarafından vücuda
getirilmemişlerdir.
d)Yetke, Hiyerarşi ve Hukuk Sistemi
Özellikle büyük işletmelerde yetke, insanlarla devamlı yüz yüze
ilişkiler kurularak uygulanamaz. Bu durum da aracı yetkelere
ihtiyaç vardır ki bunlar üst kademe ile alt kademe arasında aşağıya
inildikçe üst kademelerdeki gücünü kaybeden birden fazla yetkenin
meydana getirdiği hiyerarşi sistemini oluşturmaktadır. hiyerarşi
piramidin zirvesinden tabanına doğru seyreden yetke ilişkileri
yetkeye sahip kişiler tarafından tespit edilir.
Bu kurallar hiyerarşi sisteminin yetkeye uygun şekilde işlenmesini
sağlayacak hukuk sistemini vücuda getirir.
E)Yetke Türleri
a)Kaynaklarına Göre Yetkeler
1-Güvene dayanan yetke;
Doğru ve isabetli iş yapacağından emin olduğumuz ve daha önceki
tecrübelerimizle bu türlü davranışlarını teyit etmiş kimselere karşı
duyulan güvendir.
2-Benimsemeye dayanan yetke ;
Bir iş grubuna sahip yönetici tüm astlar grubunun kabul sahaları
üzerine etki ederek kendisini gruba benimsetir.
3-Yaptırımlara dayanan yetke;
Bu yetke daha ziyade hukuksal anlamda ele aldığımız yetkenin
sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle manevi ve psikolojik
yönü zayıftır.
4-Töreye uygunluğuna dayanan yetke;
Belli bir sosyal düzende yaşayan insanlar o sosyal düzenin etkisi
altında kalarak, gerek kendilerini ve gerekse yaşayış tarzlarını
düzenin kaidelerine göre uydururlar.
b)Kişisel ve Örgütsel özelliklere Göre Yetkeler
1-Bilgisel yetke;
Bilgilerin ve uzmanlığın sonucu kazanılmış yetkedir. Akıl, öğrenme
arzu ve isteği, zeka, tecrübe gibi kişisel özelliklerle yakından ilgilidir.
2-Bünyesel yetke;
Hiyerarşik basamaklar halinde biçimlendirilmiş bir örgütte, bir üst
basmakta bulunan kimse onun altında ve ona bağlı olan
basamaklardaki astları üzerinde başka hiçbir koşul aranmaksızın
buyurma ve yöneltme yetkisine sahiptir.
3-Kişisel yetke;
İnsanların kişiliklerine bağlı olarak gerçekleştirdikleri baskı ve korku
gibi psikolojik olaylara dayanmayan manevi güçlerine kişisel yetke
diyoruz.
4-Manevi yetke;
Bir yöneticin manevi yetkeye sahip olması onun astları üzerinde
etkisinin sadece itaat ettirme yönünde değil sürükleyici olma,
kendisini taklit etme, benzetmeye çalışma, hayran olma şeklinde
ortaya çıkmasıdır.
c)Biçimsel ve Biçimsel Olmayan Yetke
Üstlerin astlara iş gördürürken organizasyondan yani kuruluşun
dayandığı kanun, talimat, yönetmelik hatta adet ve ananelerden
alınan yetkiye biçimsel yetke adını veriyoruz. Hiyerarşi nedeniyle
ortaya çıkan bünyesel yetkeye benzer. Hiyerarşiye bağlı olmayıp,
bilgisel, kişisel hatta manevi yetkelerden biri veya bunların karışımları
sonucunda ortaya çıkan yaptırım gücü biçimsel olmayan yetkeyi
meydana getirir.
d)Devredebilme Özelliklerine Göre Yetkeler;
Hiyerarşide üst mevkide bulunan kimseler sahip oldukları yetkileri
kendilerinden daha alt kademelerde bulunan astlarına
devredebilirler. Yönetim teorisinde bu olaya yetki devri denir.
II-YÖNETSEL YETKENİN KAYNAKLARI AÇISINDAN GELİŞTİRİLMESİ
İnsanları örgüt amaçlarını gerçekleştirmeye yöneltme, bu uğurda
yapılan tüm çabaları ahenkleştirme yönetsel bir güç olan yetke
sayesinde başarılabilir.
A)Yetke Özellikleri Doğuştan mı Kazanılır?
Yetke içinde temel olan özellikler arasında öğrenimle elde
edilebilen ya da büyük ölçüde değiştirilebilen yetenekler ve
hünerler vardır. Bunun yanında yetkede birçok nitelikler (çeşitli
sanat etkinliklerine yatkınlık, üstün zeka vb.) potansiyel bir yetenek
olarak doğuştan kazanılabilir.
C)Önderlik Yeteneklerinin Bağlı Olduğu Etmenler
Önderi benimseme duygusunu yaratan özellikleri McGregor dört
ana grupta toplamıştır. Bunlar;
a)Önderin kişisel özellikleri
b)Astların davranışları, gereksinimleri
c) Örgütün amaçları, yapısı
d)Toplumsal, ekonomik ve siyasal ortam.
a)Önderlik Yetkesinin Geliştirilmesi
Önderlik yetkesi büyük ölçüde gruba karşı anlayış ve davranış
özelliklerinden gelmektedir. Gerçek bir önder, kendisini astlarına bir
rehber , bir danışman bir dost olduğu ve bunu davranışlarıyla ispat
ettiği ölçüde benimsetecektir. Bir önder, insan kişiliğine saygı
gösterdiği, sistematik iş birliğine girişebildiği, yönetime katılma
havası yaratabildiği ölçüde yetkesini geliştirecek ve emir
kumandasını iyileştirebilecektir.
D)Bünyesel Yetkenin Gelişmesi
Merkezcil veya merkezkaç yönetim tiplerinin doğması, bünyesel
ve hiyerarşik yetkenin gelişmesine bağlıdır. Bünyesel yetkenin
geliştirilmesinde iki yön mevcuttur. Bunlardan birincisi yetkeyi
elinde bulunduranların devredebilme eğilimi , felsefe ve
olgunluğuna sahip olmaları, ikincisi ise, bu yetkeyi devralan astların
bunları kabul edebilecek ve kullanabilecek kapasiteye sahip
olmaları gerektiğidir.
Kısaca diyebiliriz ki töreye uygunluğu veya bünyesel yapılara
dayanan yetkelerin gelişmesi astın ve üstün bilgisel kişisel ve moral
yeteneklerinin gelişmesine bağlıdır.
III)ÖRGÜTLERDE GÜÇ KAVRAMI, ÇEŞİTLERİ VE YÖNETİCİLERİN
GÜÇLERİNİ ARTIRMAK İÇİN BAŞVURABİLECEKLERİ BAZI
POLİTİKALAR
A)Güç Kavramı
Güç başkaları üzerine baskı yapan onların davranışlarını zorlayan
ve hatta kısıtlayan bir unsur olarak görülmektedir.
B)Gücün Dayandığı Temeller ve French ve Rawen’in
Sınıflandırılması
a)Zorlayıcı Güç
Bir organizasyon hiyerarşisinde belirli görevleri yapmakla yükümlü
bireyler üzerinde başarısızlık halinde baskı ve korku gibi olumsuz
etkiler yapmaya dayanan cezalandırıcı nitelikteki güçtür.
b)Yasal Güç
Bu güç, bir örgütte çalışan veya örgüt içinde faaliyette bulunan
grupların o örgütün yöneticisine uygulamadan gelen yasal ilke ve
kurallar ile yönetmelikler nedeniyle itaat etmeleri hakkını veren
güçtür.
c)Ödüllendirme Gücü
Astlar üzerinde olumlu kazanımlar sağlayan böylece itaat ve
uyumun oluşmasına katkıda bulunan bir güçtür. Ücret artışı,
ikramiye, prim gibi araçlardan oluşur.
d)Uzmanlık Gücü
Bu güç yönetici veya liderlerin sahip oldukları yetenek bilgi ve
tecrübeden kaynaklanmaktadır. Astlar kendilerinden daha bilgi
beceri ve tecrübeli kimselerden etkilenirler.
e)Benzeşme Gücü
Bir kişinin üstün bireysel özelliklerine diğer kimselerin hayranlık
duyması, onlara yeni görüş ve ufuklar açması , bazı konularda ilham
ve vizyon kaynağı oluşturmasıdır.
• C)Yöneticilerin Güçlerini Arttırmak İçin Başvurdukları
Politikalar
• a) Dubrin’in Görüşleri
Dubrin’e göre yöneticilerin güçlerini arttırmak için başvurdukları
başlıca yollar;
• Daha güçlü kişilerle dostluk ve iş ilişkileri kur ve geliştir
• Farklı görüşlere sahip kişilerin bazı görüşlerini benimse
• Karşı taraftaki grupların içindeki birbirlerine muhalif
düşünceleri körükle onları küçük gruplara ayır ve yönet
• Örgütsel amaçlara ulaşma konusunda çabuk ve önemli
sonuçlar göster
• Birdenbire sonuca varma yerine adım adım sabırlı şekilde
hareket ederek sonuca doğru ilerle
• Çeşitli kişi ve gruplardan gelen önerileri dikkatle fakat tedbirle
değerlendir
b)Örgüt İçi Politik Manevra ve Güç Mücadeleleri Konusunda
Martin ve Simms’in Görüşleri
• Farklı görüşlere sahip kimselerin önerilerini dinlemeli, ancak
ihtiyatla değerlendirmelidir.
• Örgütün üst ve alt kademesindeki kişi ve gruplarla koalisyonlar
oluşturmalı
• Manevra yeteneğini korumak için herhangi bir görüşe kendini
tam olarak yöneltmemelidir.
• İnançlı ve saplantılı olmak yerine tavizci davranmalıdır.
IV-ÖRGÜTLERDE AST-ÜST İLİŞKİLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ
Psiko-sosyologlar emir vermenin önemli olmadığına, fakat verilen
emirleri işlevi görecek astlara benimsetmenin önemli olduğuna
dikkati çekmişlerdir. Önemli olan emrin veriliş biçimi, astın psikososyal durumu ve üstün davranışlarıdır.
A)Emrin Veriliş Biçimi
Emri verirken aşağıdaki objektif ve psikolojik noktalara dikkat
etmek gereklidir.
• Astlara verilen emirler açık ve anlaşılır olmalıdır.
• Emir, onu alan astların bilgi, yetenek ve uzmanlık alanına uygun
olmalıdır.
• Emir, organizasyonda kurulmuş bulunan hiyerarşik düzene ve
ilişkilere uygun olarak verilmeli, her ast tek bir üstten emir
almalıdır.
• Emir, astın organizasyonundan beklediği çıkarlara aykırı
düşmemelidir.
B)Astın Psiko-Sosyal Durumu
Ast-üst ilişkisinin bir önemli özelliği de astın ihtiyaçlarının
bilinmesi, davranışlarının nedeninin bu ihtiyaçlarda aranmasıdır.
Astlara güven duygusu aşılamanın başlıca koşulları şunlardır:
a)Uygun Bir Ortam
Güven duygusunun yaratılmasında en önemli unsur, üstlerin
yarattıkları ortamdır. Astlar üstlerinin samimiyetine inandıkları
ölçüde güvenli olurlar.
b)Bilgi
Astların ihtiyaç duydukları başlıca bilgi çeşitleri şunlardır:
• Örgütün bütününe ilişkin yönetsel politikaya ait bilgiler
• İş usullerine ve yönetmeliklerine ait bilgiler
• Astların örgüt içindeki sorumlulukları , görev ve yetkilerine
ilişkin bilgiler.
• Astların bilgi ve yeteneklerinin uygulanmasını etkileyecek olan
yöntem, usul ve diğer örgütsel değişimlere ilişkin önceden
verilecek bilgier.
c) İstikrarlı Disiplin
Disiplin ,yanlış hareketleri cezalandırma anlamına geldiği gibi
doğru hareketleri destekleme, savunma ve ödüllendirme
anlamına da gelmektedir. İstikrarlı disiplinin görevi, astı bu gerek
ve kaidelere uygun davranışa zorlayarak onu uzun vadede maddi,
sosyal ve psikolojik doyumlara yöneltmesidir.
d)Yönetime Katılma
Astlara kendi görüş ve fikirlerine itibar edilme olanağı verildiği
zaman gerçek bir doyum elde ederler. Astların fikirlerini almak,
üstlere yaptıracakları işlerin icrası için kolaylık sağlayacaktır.
Çünkü işin planlamasına katılan ast, icrasını severek yapacaktır.
e)Müracaat Hakkı
Astlar bazı konularda, üstleri ile fikir ayrılıklarına düşebilirler ve
kendilerine makul gelen nedenlerden dolayı üstlerine itiraz
edebilirler.
D)Üstün Davranışları
a)Baskı ve Korku Temeline Dayanan Davranışlar ve Sonuçları
Baskı, bir insana veya bir gruba belirli bir faaliyeti yaptırmak
üzere zorlayıcı tedbirler alınmasından doğar. Böylece insanı belli
bir işi yapmak üzere harekete geçirir. Baskı fiilinin araçları vardır.
Bunlar ücret vermeme, prim kesme, ikramiye vermemek, terfiyi
durdurmak , işten kovmak gibi hususlardan oluşur.
Baskı astlar üzerinde çalışma gücü doğurur. Görünüşte uyum
sağlanmış olduğu halde, gizli sabotajlar, iş yavaşlatmalar
görünmeyen israflar gibi içten yıkıcı faaliyetler yönetsel etkinliği
ve verimliliği azaltacak veya ortadan kaldıracaktır.
b)Yetke Kazandıracak ve İtaati Sağlatacak Davranışlar
Üst astları üzerinde gerçek bir yetke kurabilmek için aşağıdaki
özelliklere sahip olmalıdır.
• Üst verdiği emirlerde yasalara, örgüt hiyerarşisine, örgüt içi
yönetmeliklere saygılı olmayı bilmelidir.
• Üst biçimsel olmayan fakat örf, adet, gelenek ve dinsel
bağlılıklara hürmet etmeli
• Üst, iş grubunu teşkil eden her üyeye görüş ve fikirlerini
açıklama fırsatı vermeli
• Üst, ast gruplarını tanımaya çalışmalı, grup normlarını, grup içi
bağlılıkları, astların müşterek duygu ve ihtiyaçlarını
değerlendirmeli
• Üst gerekli uzmanlık bilgilerine sahip olmalı, yeni bilimsel
değişme ve gelişmeleri yakından izleme arzu ve davranışında
bulunmalıdır.
•
Yönetici, yazılı emir ve talimatlardan ziyade astlarla yüzyüze
ilişkileri geliştirmelidir.
• Üst, örgütün amaçları ile kumandası altında bulunan kişilerin
ihtiyaç ve amaçlarının bağdaştırılmasını sağlayabilmelidir.
• Üst grup içi ayrılıkları ortadan kaldırmak için grup üyelerini
ortak bir amaca inandırmalıdır.
•
•
•
•
•
•
Melek Çiftçi 120703012
Gül Aydın 120703074
Zehra Keleş 120703072
Figen Özer 120703037
Serpil Şahin 120703055
Betül Aydın 120703011