Transcript Abdullah KARABOYACI - Kent-Koop

Abdullah KARABOYACI
Vergi Müfettişi
Antalya, 10 Şubat 2012

Kooperatiflere Yönelik Yasal Düzenlemeler

Yeni Türk Ticaret Kanunu

Yeni Ticaret Kanunu’nun Muhasebe ve Vergi
Uygulamalarına Etkileri

Değişiklik Tartışmaları
2

Anayasa’nın 171’inci maddesi:
“Devlet, milli ekonominin yararlarını
dikkate alarak, öncelikle üretimin artırılmasını
ve
tüketicinin
korunmasını
amaçlayan
kooperatifçiliğin
gelişmesini
sağlayacak
tedbirleri alır.”
3

Kooperatifler türlerine göre üç ayrı kanuna
tabi olarak kurulmakta ve faaliyet
göstermektedirler:
a) 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu
b) 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve
Birlikleri Hakkında Kanun
c) 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri
ve Birlikleri Kanunu
4

1969 yılına kadar 6762 sayılı Ticaret
Kanunu’nun 485 ila 502’nci maddeleri
arasındaki hükümler çerçevesinde faaliyet
gösteren kooperatifler, 24/04/1969 tarihli ve
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ile
müstakil bir kanuni düzenlemeye sahip
olmuştur.
5

Kooperatif Nedir?

Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının
belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle
meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü
ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım,
dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp
korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler
tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir
sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.
6

1163 sayılı Kanun Madde 98:
F) Anonim şirket hükümlerine atıf:
Madde 98 – Bu kanunda aksine açıklama
olmayan
hususlarda
Türk
Ticaret
Kanunundaki Anonim şirketlere ait
hükümler uygulanır.
7

Bu durumda, 1163 sayılı Kanun’da herhangi bir
düzenleme bulunmayan hallerde, “Türk Ticaret
Kanunu’nun
anonim
şirketlere
ilişkin
hükümleri” uygulanabilecektir.

Kuruluş işlemlerinde olduğu gibi 1163 sayılı
Kanun’da yer alan düzenleme emredici nitelikte
ise veya söz konusu Kanun ile bazı hususların
düzenlenmesi ana sözleşmeye bırakılmış ise,
anılan konularda anonim şirketlerle ilgili
hükümlere başvurulmasına gerek yoktur.
8

Yeni Ticaret Kanunu’na Neden İhtiyaç
Duyuldu?
1. Serbest pazar ve rekabet ekonomisinin
yaygınlık kazanmasının bir sonucu olarak
işletme ve şirketlerin uluslararası işlemlerinin
artması yeni dünya düzeni ile uyumlu bir
Ticaret Kanunu’na olan ihtiyacı gündeme
getirmiştir.
9
2. Finans ve sermaye piyasalarına yönelik
olanlar başta olmak üzere, Avrupa Birliği uyum
sürecinde bir çok kanunda meydana gelen
değişiklerin ticari hayatı etkilemesi
3. Uluslararası ticaret, endüstri, hizmet, finans
ve sermaye piyasalarının bir parçası olmak için
özellikle finansal raporlama yönetiminde şeffaflık
gibi güncel ve genel kabul görmüş konseptleri içeren
yeni bir Ticaret Kanunu’na sahip olunması gerekliliği
10

13/01/2011 tarihinde kabul edilen 6102 sayılı
Ticaret Kanunu (Yeni TTK), 14/02/2011
tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Yeni TTK genel olarak
yürürlüğe girecektir.

Ancak bir kısım hükümler için yürürlük
tarihine ilişkin istisnalar söz konusudur.
01/07/2012’de
11

Türkiye Denetim Standartlarının belirlenmesine
yönelik Geçici 2’nci ve denetçilerin denetimine
yönelik Geçici 3’üncü Maddesi yayım tarihi olan
14/02/2011 tarihinde,

Her sermaye şirketine bir internet sitesi açma
zorunluluğu veya internet sitesi zaten mevcutsa
internet sitesinde yayımlanması zorunlu hükümleri
düzenleyen 1524’ncü maddesi 01/07/2013 tarihinde,
12

Gerçek ile tüzel kişi tacirlerin Uluslararası
Finansal Raporlama Standartlarının (UFRS)
özdeşi olan Türkiye Muhasebe Standartları’na
(TMS)
tâbi
olmasını
öngören
finansal
raporlamaya ilişkin düzenlemeleri ise 01/01/2013
tarihinde
yürürlüğe girecektir.
13

Yeni TTK’nın uygulanması açısından önemli
tarihler:
1 Ocak 2012
01/01/2013 tarihinden itibaren tüm şirketler artık finansal
tablolarını Türkiye Muhasebe Standartları’na göre
hazırlamak zorunda olacaklardır. Ancak TMS’ye göre mali
tabloların
karşılaştırmalı
olarak
hazırlanması
gerekmektedir. Bu sebeple 31/12/2013 tarihi itibariyle
hazırlanacak mali tablolar 31/12/2012 tarihli mali tablolar
ile karşılaştırmalı olarak sunulacaktır. Ayrıca 2013 yılı
muhasebe açılış kaydının TMS’ye uygun yapılması da diğer
bir zorunluluktur.
14
1 Temmuz 2012
Yeni TTK’nın yürürlüğe girmesi
14 Ağustos 2012
Anonim Şirketler esas sözleşmelerini, limited
şirketler sözleşmelerini bu tarihe kadar Yeni TTK ile
uyumlu hale getireceklerdir.
1 Ocak 2013
Bu tarihten itibaren muhasebe kayıtları ve finansal
tabloların TMS/TFRS’ye göre düzenlenmesi gerekecektir.
15
1 Mart 2013
Bağımsız denetçi seçilmesi icin son tarihtir. Atama
yapmayan şirketlere mahkemece atama yapılacaktır.
1 Temmuz 2013
Sermaye şirketleri için internet sayfalarının
hazırlanması ve yayınlanması için son tarihtir. Bu
tarihten itibaren üç ay içinde internet sitesi kurma
zorunluluğunu yerine getirmeyenler veya gerekli bilgileri
burada yayımlamayanlar için ise çeşitli para ve hapis
cezaları öngörülmektedir.
16
14 Şubat 2014
Anonim ve limited şirketler, Yeni
TTK’nın yayımı tarihinden itibaren üç yıl
içinde yani 14 Şubat 2014 tarihine kadar
sermayelerini, Kanunun 332 ve 580 inci
maddelerinde öngörülen tutarlara yükseltmek
zorundadırlar. Bu süre birer yıl olarak en çok
iki defa uzatılabilecektir.
17

Yeni TTK, iyi yönetime, iç ve bağımsız denetime
ilişkin somut hükümler getirmiştir.

Bu kapsamda, Yeni TTK’nın kurumsal yönetim
yaklaşımı dört ana temel üzerine oturmaktadır.
1. Derinlemesine şeffaflık
2. Adillik
3. Hesap verilebilirlik
4. Sorumluluk
18

Yeni TTK’nın muhasebe uygulamaları ile
ilgili maddeleri 01/01/2013 tarihinden
itibaren yürürlüğe girecektir.

Yeni TTK’nın Beşinci Kısmında “Ticari
Defterler” başlığı altında 64 ila 88’inci
maddelerde muhasebe uygulamalarını ve
finansal raporlamayı etkileyen düzenlemeler
yer almaktadır.
19
Yeni TTK’nın 64 ilâ 88 inci madde hükümlerine
tabi gerçek ve tüzel kişiler gerek ticari defterlerini
tutarken, gerek münferit ve konsolide finansal
tablolarını
düzenlerken,
Türkiye
Muhasebe
Standartları Kurulu tarafından yayımlanan, Türkiye
Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer
alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası
olan yorumlara aynen uymak ve bunları uygulamak
zorundadırlar.
20

Defter Tutma Yükümlülüğü
Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde,
ticari işlemleriyle malvarlığı durumunu, Türkiye
Muhasebe Standartlarına ve 88. madde hükümleri
başta olmak üzere bu Kanun’a göre açıkça görülebilir
bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler,
üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde
yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve
finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde
tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi
defterlerden izlenebilmelidir. (Yeni TTK Md.64)
21

Yeni TTK’da defter tutmada gerçek kişi ve tüzel
kişi ayırımı ortadan kaldırılmış ve tüm tacirler
için tutulacak muhasebe defterleri; yevmiye
defteri, defteri kebir ve envanter defteri olarak
belirlenmiştir. Bunların dışında tutulacak defterler
Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK)
tarafından bir tebliğ ile belirlenecektir. İşletmenin
muhasebesi ile ilgili olmayan pay defteri, yönetim
kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve
müzakere defteri de ticari defter olarak
nitelendirilmiştir.
22

Kooperatifler
tarafından
tutulması
gereken defterler:
- Yevmiye Defteri
- Defteri Kebir
- Envanter ve Bilanço Defteri
- Karar Defterleri
* Genel Kurul Karar Defteri
* Yönetim Kurulu Karar Defteri
- Ortaklar Pay Defteri
23
- Stok giriş-çıkış defteri veya kartları
- Sabit kıymetler ve demirbaş defteri
- Kıymetli evrak defteri
- Teftiş defteri
- Gelen-giden evrak kayıt defteri
24
Yeni TTK’da, tutulacak defterler arasında
işletme defteri yer almamaktadır. Bilanço esasına
göre kayıt tutmak tüm tacirler açısından zorunlu
hale getirilmiştir.
Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe
tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller
kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça
belirtilmelidir.
25
Defterler ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve
işlemleri saptayan belgelerin dosyalanması seklinde
veya veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilir; Ancak,
muhasebenin bu tutuluş biçimleri ve bu konuda
uygulanan yöntemler Türkiye Muhasebe Standartlarına
uygun olmalıdır.
Defterlerin ve gerekli diğer kayıtların elektronik
ortamda tutulması durumunda, bilgilerin saklanma
süresince bunlara ulaşılmasının ve bu süre içinde
bunların her zaman kolaylıkla okunmasının temin
edilmis olması sarttır.
26

Bu kapsamda,
Bilgisayar ortamında yapılan bir kaydın, yanlış
veya eksik yapılması durumunda silinmemesi,
ancak yeni yapılacak bir kayıtla düzeltme
işleminin yapılması gerekir. Böylece geriye
dönük olarak düzeltme ve hesaplarla oynama
hususlarına engel getirilmiştir.
27

1 sıra numaralı Elektronik Defter Genel
Tebliği 13/12/2011 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır.
Gerçek ve tüzel kişi işletmeler istedikleri ve
anılan
Tebliğ’de
yer
alan
şartları
karşıladıkları takdirde defterlerini belirlenen
usuller çerçevesinde elektronik olarak
tutabileceklerdir.
28

Ticari Defterlerin Onaylanması
Ticari defterlerin kullanılmaya başlanmadan önce tasdik
ettirilmesi gerekmektedir.
Kapanış tasdikinin ise defter ayırımı olmaksızın izleyen
faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar yapılması
gerekmektedir. Ayrıca Türkiye Muhasebe Standartlarına
göre elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulacak
defterlerin açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları ile
bu defterlerin nasıl tutulacağı çıkarılacak bir tebliğ ile
belirlenecektir.
29

Finansal Tabloların Düzenlenmesi
Yeni TTK’nın 68’inci maddesine göre, tacir ticari
faaliyetinin başında ve her faaliyet döneminin sonunda,
varlık ve borçlarının ilişkisini gösteren finansal tabloyu
çıkarmak zorundadır. Bu finansal tablo sırasıyla, açılış
bilançosu ve yıllık bilançodur.
Hazırlanması gereken yılsonu finansal tabloları,
bilanço ile gelir tablosundan oluşmaktadır. Ancak
Yeni TTK’nın 514’üncü maddesi ile Türkiye Muhasebe
Standartlarının bu konudaki hükümlerine de uyulması
gerekmektedir.
30

Yeni TTK Madde 514:
Yönetim kurulu, geçmiş hesap dönemine
ait, Türkiye Muhasebe Standartlarında
öngörülmüş bulunan finansal tablolarını,
eklerini ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet
raporunu, bilanço gününü izleyen hesap
döneminin ilk üç ayı içinde hazırlar ve genel
kurula sunar.
31
Yılsonu finansal tablolar;
a- Türkiye Muhasebe Standartlarına uyularak
düzenlenmeli,
b- Açık ve anlaşılır olmalı,
c- Düzenli bir işletme faaliyeti akışının gerekli
kıldığı süre içinde çıkarılmalıdır.
Yeni TTK’ya göre finansal tabloların tacir
tarafından imzalanması gerekmektedir.
32

Envanter
Her tacir, ticari işletmesinin açılışında, taşınmazlarını,
alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer
varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve
varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten
bir envanter çıkarır.
Tacir açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda da
böyle bir envanter düzenler. Faaliyet dönemi veya
başka bir kanuni terimle hesap yılı oniki ayı geçemez.
Envanter, düzenli bir işletme faaliyetinin akışına uygun
düsen süre içinde çıkarılır.
33
Envanter çıkarılırken, malvarlığı mevcudu,
sondaj yöntemine göre ve genel kabul gören
matematiksel-istatistiksel yöntemler yardımı ile
çeşit, miktar ve değer olarak belirlenir.
Kullanılan yöntem, Türkiye Muhasebe
Standartlarına uygun olmalıdır. Bu şekilde
düzenlenen envanterin vardığı sonuçlar, fiziksel
sayım yapılmış olsaydı elde edilecek olan
envanterin sonuçlarına eş düşmelidir.
34

Değerleme İlkeleri
a) Bir önceki dönemin kapanış bilançosundaki
değerler
ile
faaliyet
döneminin
açılış
bilançosundaki değerler birbirinin aynı olmalıdır.
b) Fiilî veya hukuki duruma aykırı olmadıkça,
değerlemelerde
işletme
faaliyetinin
sürekliliğinden hareket edilir.
c) Bilanço kapanış gününde, varlıklar ve borçlar
teker teker değerlendirilir.
35
d) Değerleme ihtiyatla yapılmalıdır; özellikle de
bilanço gününe kadar doğmuş bulunan bütün muhtemel
riskler ve zararlar, bunlar bilanço günü ile yılsonu finansal
tablolarının düzenlenme tarihi arasında öğrenilmiş olsalar
bile, dikkate alınır; kazançlar bilanço günü itibarıyla
gerçekleşmişlerse hesaba katılır. Değerlemeye ilişkin
olumlu ve olumsuz farkların dönem sonuçlarıyla
ilişkilendirilmesinde Türkiye Muhasebe Standartlarındaki
esaslara uyulur.
e) Faaliyet yılının gider ve gelirleri, ödeme ve tahsilat
tarihlerine bakılmaksızın yılsonu finansal tablolarına
alınırlar.
f) Önceki yılsonu finansal tablolarında uygulanmış
bulunan yöntemler korunur.
36

Duran ve dönen varlıklar Türkiye Muhasebe
Standartları uyarınca bu standartlarda gösterilen
ölçülere göre değerlenir. Borçlar ve diğer
kalemler için de aynı standartlar uygulanır.

Değerlemede
uygulanacak
değerlerin
belirlenmesi, tanımları, kapsamları, uygulanacak
kalemlerin gösterilmesi ve değişiklikler Türkiye
Muhasebe Standartlarına tabidir.
37

Neden Ticari Kar Mali Kar Farklılığı
Ortaya Çıkar?
1. Muhasebe Standartları yatırımcılar, kredi verenler,
ortaklar içindir; Vergi Usul Kanunu ise vergi
güvenliği temelli olarak daimi ortak olan devlet
içindir.
2. Vergi Usul Kanunu, kanuni düzenlemeleri ve
kuralları herkesin uygulayacağı şekilde düzenlerken;
Muhasebe Standartlarında yaklaşım “ilkesel”dir ve
işletme yöneticilerinin kararları ve niyetlerine göre
uygulanacak yöntem de ortaya çıkmaktadır. Finansal
raporlar, büyük ölçüde, kesin açıklamalardan çok
tahminlere, yargılara ve yöntemlere dayanır.
38
3.
Vergi
Usul
Kanunu
kıymetlerin
değerlemesinde, ilgili kıymeti bir tek değerleme
ölçüsü ile değerlerken, Muhasebe Standartlarında
ise alternatifli olarak (örneğin maddi duran varlığın
yeniden değerleme ya da maliyet bedelinden
ölçümü) değerleme ölçülerinin uygulamasına izin
verilmektedir.
Kıymetin değerlenmesinde alternatiflerin
uygulanması
ile
de
ticari
karın
tutarı
değişebilmektedir.
39
4. Vergi Usul Kanunu’nda tek tek hangi kıymetin
nasıl değerleneceği belirlenmiştir (gayrimenkullerin
değerlemesi gibi); oysa Muhasebe Standartlarında ilgili
kıymetin bulunduğu “grup” açısından bir ölçümlemeden
(maddi duran varlıklar gibi) söz edilmektedir.
5. Vergi Usul Kanunu ve vergi uygulamaları
“gerçekleşme” olmadan karşılık ya da giderleştirmeye
izin vermediği halde Muhasebe Standartlarında
işletmenin kimi olumsuz beklentilerine de karşılık
ayrılabilmekte, bu sayede önceden “ihtiyatlılığın” gereği
olarak gelir azaltılabilmektedir.
40
Ticari Kar (Muhasebe Karı)
+
TMS/TFRS ile Vergi Kanunları
Karşılaştırılmasında EKLENECEKLER
TMS/TFRS ile Vergi Kanunları
Karşılaştırılmasında ÇIKARILACAKLAR
=
Düzeltilmiş Kar (Beyannameye İntikal
Ettirilecek Kar)
41

Defter ve Belgelerin Saklanması
Her tacir;
a) Ticari defterlerini, envanterleri, açılış bilançolarını, ara
bilançolarını, finansal tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını,
topluluk finansal tablolarını ve yıllık faaliyet raporlarını ve
bu belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak çalışma
talimatları ile diğer organizasyon belgelerini,
b) Alınan ticari mektupları,
c) Gönderilen ticari mektupların suretlerini,
d) Ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgeleri,
sınıflandırılmış bir şekilde saklamakla yükümlüdür.
42

Açılış ve ara bilançoları, finansal tablolar ve topluluk
finansal tabloları hariç olmak üzere, yukarıda sayılan
belgeler, Türkiye Muhasebe Standartlarına da uygun
olmak kaydıyla, görüntü veya veri taşıyıcılarda
saklanabilir. Ancak bunun iki koşulu bulunmaktadır:
1. Okunur hale getirildiklerinde, alınmış bulunan
ticari mektuplar ve defter dayanaklarıyla görsel ve
diğer belgelerle içerik olarak örtüşmeleri gerekir.
2. Saklama süresi boyunca kayıtlara her an
ulaşılabilmesi ve uygun bir süre içinde kayıtların
okunabilir hale getirilmesi gerekir.
43
Saklanması gereken belgelerin saklama süresi
on yıldır.
 Saklama süresi, ticari defterlere son kaydın
yapıldığı,
envanterin
çıkarıldığı,
ara
bilançonun düzenlendiği, yılsonu finansal
tablolarının ve konsolide finansal tabloların
hazırlandığı, ticari yazışmaların yapıldığı veya
muhasebe belgelerinin oluştuğu takvim yılının
bitişiyle başlar.

44





İnternet sitesi kurma ve bir takım bilgileri
yayımlama zorunluluğu
Düzenlenmesi gereken belgelerde bulunması
gereken hususlar
Bağımsız denetim, işlem denetimi ve özel
denetim
Şirkete borçlanma yasağı
Ekonomik suçlara nihai olarak hürriyeti bağlayıcı
cezaların verilebilmesi
45
Teşekkürler…
46