Transcript برنامه کاهش آلودگی آبها در جهان

‫بنام خداوند بخشنده مهربان‬
‫برنامه كاهش آلودگي آبها در جهان‬
‫نمونه موردي‬
‫راين – اروپا‬
‫همايش‪ :‬بررسي تجارب موفق در زمينه مديريت محيط زيست‬
‫وكيفيت منابع آب‬
‫اهواز‪ -‬اسفند ‪88‬‬
‫مقدمه ‪ :‬شاخص هاي پايداري‬
‫مجموعه ‪ 70-80‬سري اطالعات پايشي ومداومي هستند كه براي‬
‫بررسي وشناخت شرايط مختلف ‪:‬‬
‫مديريتي‬
‫ظرفيت و توان جامعه‬
‫تالشهاي عمومي در مورد محيط ومنابع طبيعي واقدامات‬
‫مرتبط با آن براي وضعيت‪:‬‬
‫گذشته‬
‫حال‬
‫آينده‬
‫كشورهايي كه داراي سيستمهاي تعدل بخشي و نگهداري هستند‬
‫مورد استفاده قرارمي گيرد‬
‫بر اساس آن دستهبنديهاي مختلفي بوجود ميايد‪:‬‬
‫ادامه‪:‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫الف ) سيستم‌هاي‌محيط‌زيستي ‪:‬‬
‫هوا‌‪:‬‬
‫بيروني‬
‫دروني (داخل خانه وفضاهاي بسته)‬
‫خاك ‪:‬‬
‫موجودات‌زنده ‪:‬‬
‫آب ‪( :‬سطحي‌‪‌،‬زيرزميني)‬
‫كيفي‬
‫كمي‬
‫ب ) كاهش تنشهاي محيط زيستي (تخريب محيط‪ ،‬كمبود وبحران آب‪ ،‬انتشار اثرات مخرب و ‪)...‬‬
‫پ ) كاهش آسيبپذيري از تنشهاي محيط زيستي (آسيبپذيري از سيل و زلزله)‬
‫ت ) ظرفيت نهادي و اجتماعي براي جوابگويي به چالشهاي محيط زيستي (آلودگي هوا و مبارزه با‬
‫آن‪ ،‬ترافيك شهري و ‪)...‬‬
‫ث) نظارت و مباشرت جهاني (گرم شدن كره خاكي‪ ،‬انتشار و انتقال آلودگي ‪ ،‬باران اسيدي و ‪)...‬‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫كاهش‌تنش‌هاي‌زيست‌محيطي‪:‬‬
‫هوا مانند‪ :‬كاهش آلودگي‪ /‬جلوگيري از انتشار گازهاي ناشي از مصرف سوختهاي ناسالم در‬
‫نواحي مسكوني ‪ /‬كاهش مصرف آن ‪/‬كاهش سرانه توليداكسيد ازت‪ ،‬ا كسيد گوگرد مصرف بنزين و‪.........‬‬
‫كاهش‌تنش‌هاي‌اكوسيستم‪:‬‬
‫مانند‪ :‬مبارزه با بيابانزايي‪ /‬افزايش درصد رسوب‪/‬كاهش پوشش هاي پوشش جنگلي در يك‬
‫دوره ده ساله‪ /‬اسيدي شدن خاك ‪/‬رسوب سولفورهاي انتقالي و‪......‬‬
‫فشارهاي‌جمعيت ‪:‬‬
‫مانند‪ :‬دسترسي كل مردم به تغذيه مناسب ‪ /‬افزايش نرخ رشد‪ /‬شاخص باروري ‪،‬زاد و لد‪ ،‬مرگ و‬
‫مير‪ ،‬و ‪...‬‬
‫كاهش‌ضايعات‌و‌فشارهاي‌مصرف‪:‬‬
‫مانند‪ :‬سرانه مصارف مردم ‪ /‬نرخ بازچرخاني ضايعات ‪،‬توليد زبالههاي خطرناك‬
‫كاهش‌تنش‌آبي‪:‬‬
‫مانند‪ :‬درصد تحقق تامين آب‪،‬رفع كمبودها ‪/‬كاهش مصرف كودها و سموم شيميايي در هر هكتار و‪....‬‬
‫مديريت‌منابع‌طبيعي‪:‬‬
‫مانند‪:‬كنترل توليد و صيد بي رويه ‪/‬تعيين ميزان سطوح جنگلي مستلزم مديريت پايدار‪/‬‬
‫درصد اراضي شور شده بر اثر آبياري نسبت به كل اراضي ‪ /‬مالحظات و ديدگاه هاي جهاني‬
‫براي عدم پرداخت يارانه ‪ /‬يارانههاي كشاورزي و‪.........‬‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫بهداشت‌محيط‌ وكاهش‌مخاطرات‌انساني‪:‬‬
‫مانند ‪ :‬مرگ و مير در اثر بيماريهاي مسري‪،/‬مرگ و مير كودكان در اثربيماريهاي‬
‫تنفسي‪ /‬مرگ و مير كودكان زير ‪ 5‬سال و‪....‬‬
‫نيازهاي‌انساني‌‪:‬‬
‫مانند‪:‬درصد زير پوشش تغذيه ‪/‬درصد افرادبرخوردار از آب نسبتا ً سالم و‪....‬‬
‫كاهش‌آسيب‌پذيري‌غيرمترقبه‌طبيعي‌‪:‬‬
‫مانند‪ :‬تعداد متوسط مرگ و مير به ازاء هر ميليون نفر از مردم در اثر سيل‪ ،‬طوفان و‬
‫خشكسالي ‪،‬شاخص مخاطرات و‪....‬‬
‫شاخص‌هاي‌نهادي‌و‌اجتماعي مديريت‌زيست‌محيطي ‪:‬‬
‫مانند‪ :‬نسبت سوختهاي مصرفي (فسيلي‪ ،‬پاك‪ ،‬گاز و‪)......‬‬
‫اثربخشي‌دولت‪:‬‬
‫مانند‪ :‬قوانين حفاظت و گردش آن‪/‬درصد كل اراضي حفاظت شده‪،‬ارزيابي جهاني از محيط‬
‫زيست‬
‫اثربخشي‌اقتصادي‪:‬‬
‫مانند ‪:‬نرخ دسترسي به انرژي برقآبي‪/‬انرژيهاي تجديد پذير‪/‬توليد و درصد مصرف انرژي‬
‫مسئوليت‌بخش‌خصوصي‪:‬‬
‫مانند‪ :‬شاخصهاي اقتصادي جهاني ‪ /‬وابستگيها‪/‬نوآوريها و دسترسي مردم به آن‬
‫علوم‌و‌تكنولوژي وميزان‌آن‪:‬‬
‫مانند ‪ :‬دسترسي همگانی به علوم‪ ،‬آموزش ابتدايي كودكان ‪/‬نوآوري ودانش بومی‪ ،‬آموزش عالي‬
‫براي مردم و دسترسي آنان ‪/‬تعداد محققين و پژوهشگران (برحسب نفر بر ميليون نفر)‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫همكاري‌ها‌ونظارت‌جهاني‌‪:‬‬
‫مانند‪ :‬مشاركت در تالشهاي جهانيان‪ ،‬ميزان عضويت در نهادهاي بينالمللي‪،‬مشاركت درسرمايه‬
‫گذاريهاي چند مليتي ‪،‬تفاهمنامههاي بينالمللي و جهاني و‪....‬‬
‫گازهاي‌گلخانه‌اي و‌جلوگيري‌از‌انتشار‌آلودگي‌بين‌كشورها ‪:‬‬
‫مانند‪:‬توليد كربن و انتشار آن ‪،‬توليد كربن به ازاي هر نفر‪ /‬صدور كاالها و خدمات به ساير كشورها ‪،‬‬
‫پوشش‌اطالعات‌و‌دسترسي‌به‌آمار ‪:‬‬
‫مانند‪:‬انتقال اطالعات ‪،‬نقش محوري دولت و‪....‬‬
‫اثرات‌اقتصادي‌و‌اجتماعي ‪:‬‬
‫مانند‪ :‬تغييرات جمعيت ‪/‬رشد درآمدورفاه ‪/‬رشد اجتماعي‪ ،‬دسترسي به آب و آبياري ‪ /‬تقاضا براي كار‪،‬‬
‫نيروي كارگري واشتغال‪ /‬مهاجرت افراد‪،‬اسكان مجدد وادامه زندگي ‪/‬معيشت و‪....‬‬
‫نقش‌زنان‌‪:‬‬
‫مانند‪ :‬اثرات مثبت و منفي در زندگي جوامع‬
‫اثرات‌ناحيه‌اي‌‪:‬‬
‫مانند‪ :‬مقاومتهاي افراد در ساخت يا توسعه غير متوازن‪ /‬بازاريابي‪/‬امكانات حمل و نقل‪ ،‬افزايش‬
‫عالقمندي براي انجام طرح ها و‪....‬‬
‫مشاركت‌مردم‪ :‬در برنامهريزي‪ ،‬اجرا‪ ،‬بهرهبرداري‪،‬موفقيت پروژه وعدم تضاد بين وضعفعلي وآينده‪/‬استفاده‬
‫از سيستمهاي موجود (دانش بومي)‪/‬مالكيت اراضي‪ ،‬نحوه آبياري سنتي‪ ،‬مدرن‪،‬تلفيقي‪ ،‬ساختارهاي‬
‫اجتماعي و سازماني موجود‪/‬ايجاد و توسعه اعتبارات مالي‪ /‬بازاريابي‪ ،‬ترويج كشاورزي و آموزش و‪...‬‬
‫اماكن‌ارزشمند‪ :‬مناظر زيبا و اماكن باستاني‪ ،‬مذهبي و معدني مهم‪ /‬تفريحات سالم و امكانات دسترسي به آب بهداشتي‬
‫و سيستمهاي دفع فاضالب‪/‬ديرينه شناسي طبيعي ‪/‬تخريب اماكن و‪....‬‬
‫قسمت دوم ‪:‬آلودگي آب در جهان‬
‫بعد از آلودگي هوا آلودگي آب جهاني ميشود‬
‫آلودگي‌در‌تمام‌منابع‌آب‪ :‬سطحي‪ ،‬زيرزميني‪ ،‬ذخيره گاه طبيعي وغير طبيعي‬
‫درمنابع‌آب‌سطحي ‪:‬‬
‫•‬
‫• رودخانه‌هاي‌داخلي‬
‫در مناطق سراب‪،‬‬
‫درمناطق ميان اب ‪،‬‬
‫درمناطق پاياب‪،‬‬
‫• رودخانه‌هاي‌بزرگ‌و‌چند‌مليتي‌(راين و دانوب‪،‬آمازون‪ ،‬سند‪ ،‬نيل و‪)......‬‬
‫تركيب ويا يكي از حاالت فوق‪ ،‬كانال هاي دست سازانتقال آب بين درياها!‪،‬‬
‫سدها‪،‬گذرگاه هاي كشتي و‪.......‬‬
‫• درياچه‌هاي‌بزرگ‌طبيعي– چند‌ويا‌يك‌مليتي‬
‫تانگانيکا‪ ،‬ويكتوريا‪،‬نوشاتل ‪،‬زوريخ‪ ،‬و كنستانس و‪ .....‬در سراب ‪،‬ميانابو‬
‫پاياب رودخانهها(حبانيه ‪،‬صرصر‪ ،‬هويزه‪ ،‬شادگان و‪).....‬‬
‫• درياچه هاي‌دست‌ساز ويا‌مشترك‌مرزي‌وغير‌مرزي درسراب ‪،‬ميانابو پاياب رودخانهها‬
‫رودخانه هاي بين المللي‬
‫بسياري از رودخانه هاي جهان بين المللي هستند‪:‬‬
‫• فرات ‪ 3 :‬كشور( تركيه ‪ ،‬سوريه ‪،‬عراق)‬
‫• نيل ‪ 10 :‬كشور(زامبيا‪،‬تانزانيا‪،‬رواندا‪،‬بروندی‪،‬زئير‪،‬اوگاندا‪،‬کنيا‪،‬اتيوپی‪،‬سودان ومصر‬
‫• آمازون‪ 7:‬كشور (پرو‪،‬بوليوي‪،‬گويان‪،‬كلمبيا‪،‬اكوادر‪ ،‬سورينام وعمدتا برزيل )‬
‫• دانوب‪ 14 :‬كشور(اطريش‪،‬آلمان‪،‬مجارستان‪،‬مونته نگرو‪،‬صربستان‪،‬يوگوسالوی‪ ،‬بوسني‬
‫وهرزگوين‪ ،‬اسلوني ‪،‬چك‪ ،‬اسلواكي ‪،‬لهستان‪ ،‬مولداوي‪ ،‬اوكراين و روماني)‬
‫• راين ‪ 6 :‬كشور ( اطريش‪ ،‬سوئيس‪ ،‬آلمان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬لوكزامبورگ وهلند)‬
‫• بسياري از درياچه هاي جهان هم بين المللي هستند‪:‬‬
‫خزر‪ ،‬درياچه هاي پنج گانه آمريكاي شمالي‪،‬تاركانا(اتيوپي وكنيا )‬
‫چاد(نيجر‪،‬نيجريه‪ ،‬چاد) ‪،‬تانگانيکا(زامبيا‪ ،‬تانزانيا‪،‬بوروندی ‪،‬زئير)‬
‫ويكتوريا(تانزانيا‪،‬بوروندی ‪،‬اوگاندا‪ ،‬كنيا) آرال‪ ،‬و‪....‬‬
‫كه بررسي وكاهش‌آلودگيآنها پيچيدگي ودشواري هاي خاص خود را دارد‪،‬‬
‫رودخانه راين‪:‬‬
‫سرچشمه‌رودخانه‌راين‌‬
‫گريزون‬
‫‪.‬‬
‫‪ :‬از‌چشمه‌هاي‌اطراف روستای رايشن او (‪ )Reichenau‬يخچالهای ناحيه‬
‫سوئيس در جنوب شرق درياچه كنستانس‪ ،‬نزديکی مرزاطريش و سوئيس‬
‫از‌آلپهای‌سوئيس در ناحيه سيون در مرزسوئيس وايتاليا( رودخانه‌آر) وگذر‬
‫ازدرياچه های نوشاتل وزوريخ و كنستانس سوئيس ‪.‬‬
‫ازارتفاعات‌ژورا‌در شرق ومركز فرانسه ( رودخانه‌موزل)‬
‫ازارتفاعات‌ووژ‪،‬هارتس‌درجنوب ومركز آلمان(رودخانه‌هاي‌ماين‌والن)‬
‫‪ 1320 :‬کيلومتر (پنجمين رودخانه طوالني اروپا)‬
‫طول تنه‌اصلي راين‬
‫ازمحل تالقی در بازل ‪ 300 :‬كيلومتر ‪،‬مرزهاي آبي كشورها آلمان ‪ ،‬سوئيس‪ ،‬فرانسه‬
‫ازمحل تالقی در بازل ‪ 883 :‬کيلومتر تا دهانه رودخانه دردريای شمال (بندرروتردام )هلند قابل کشتيرانی‬
‫جمعيت‌برخوردار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪ 50 :‬ميليون نفر از‪ 6‬كشورآلمان ‪،‬سوئيس‪،‬فرانسه‪ ،‬اطريش‪ ،‬لوگزامبورگ وهلند‬
‫وسعت‌حوضه‌آبريز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪ 250000 :‬كيلومتر مربع‬
‫كل آورد رودخانه ‪ 69/3 :‬ميليارد متر مكعب در سال‬
‫دبي متوسط ساالنه ‪ 2197 :‬مترمكعب بر ثانيه‬
‫عبورومرورشناورها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪ 35000 :‬دستگاه حمل ونقل رودخانهاي درسال برای حمل زغال سنگ‪ ،‬گل‪ ،‬شن و‬
‫ماسه ‪ ،‬الوار و آهن ‪ ،‬چدن ‪ ،‬و ‪ ...‬ومسافر توسط بارجها و قايقهاي مسافربري از‬
‫درياي شمال و اقيانوس اطلس تا درياي سياه از طريق کانالها ورودخانه( تجاريترين و‬
‫شلوغترين آبراهه حمل بارومسافرداخل خشكي درجهان‪،‬رتردام درشمال بزرگترين‬
‫بندردريايي جهان ودويسبورگ درخروجي دره روهر‪،‬بزرگترين بندررودخانهاي جهان)‬
‫کانالهای‌ارتباطی‌وآبی‌‌‌‌‌‌‌‌‪ :‬كانال ‪ 349‬كيلومتري راين‪ -‬رون‌به‌درياي‌مديترانه‬
‫كانال ‪ 171‬كيلومتري راين‌– ماين‪ -‬دانوب‌به‌درياي‌سياه‬
‫محدوده راين‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫راين‌شاهراه‌آبی‌ـ‌تجارتي‌ميان صنعتی ترين دره های دنيا يعنی روهر آلمان است‬
‫سرشاخه ها و شاخه های ميانی رودخانه راين را شبکه های وسيع حمل ونقل ريلی و جاده ای مرتبا ً قطع می کند‬
‫آب رودخانه براي مقاصد خانگي‪ ،‬صنعتي‪ ،‬كشاورزي‪ ،‬توليد برقآبي ‪ ،‬ماهيگيري‪ ،‬گردشگري و تفريحات سالم استفاده‬
‫ميشود‬
‫سكنه‌شهرهاي‌اطراف‌اين رودخانه‪ ،‬پس آبها و مازاد مصارف خود را به رودخانه ميريزند‪.‬‬
‫روستاها فاضالب وجريان پس آب دامپروری‌ها‌و‌خوکدانی‌ها و‌مزارع‌كشاورزي يعني عامل تخريب کيفيت آب را‬
‫در آن می ريزند ‪.‬‬
‫عالوه بر اين كه رودخانه زهكش‌و‌فاضالب‌بر‌است ‪،‬آب‌آشاميدنی‌هزاران نفر از مردم نيز از آن تامين می شود‪.‬‬
‫رودخانه به شبکه های آبياری وسيعی که باالترين بازده توليد کشاورزی و باغات انگور دنيا را دارد ومحصوالت‬
‫ديگری مانند ذرت‪ ،‬توتون‪ ،‬چغندر قند ‪،‬توليدات تجاری گلخانه ای که كود زيادي را مصرف کرده و آسيب زيادی را‬
‫به محيط زيست می زند‪ ،‬آبرسانی می کند‪.‬‬
‫با انقالب صنعتي اروپا‪ ،‬بسياري از صنايع در حاشيه رودخانه مستقر وحجم پساب وضايعات انواع آن تغيير وبه‬
‫رودخانه افزوده شد‪.‬‬
‫پس‌آب‌كارخانجات‌و‌صنايع‌با فاضالب شهري و خانگي مخلوط و عالوه برآن ‪ ،‬فسفات‌ها‌وفلزات‌سنگين‌مانند‌سرب‌‬
‫و‌جيوه‌كه نه تنها باعث تغيير حيات رودخانهاي بلكه سمي‌هم هستند به آب افزوده شد‪.‬‬
‫صنايع‌شيميايي‌و‌دارويي‪ ،‬كاغذسازي ‪ ،‬صنايع پاك كننده‪ ،‬مشروب سازيها‪ ،‬پوست وچرم ضايعات صنعتي خود مانند‬
‫كادميوم‪ ،‬سرب و جيوه را به رودخانه سرازير كردند‪.‬‬
‫پسابهاي‌خانگي‌حاوي صابونها‪ ،‬ضدعفوني كننده ها ومواد شوينده‪ ،‬فاضالب خانگي و نخالهها با تركيبي از يك برگ‬
‫كاغذ تا تشك و يا چارچوب تختهاي شکسته و يا حتي دوچرخه هاوالستيك ها در آن ريخته شد‬
‫پسابهاي‌كشاورزي‌مركب ازمواد آلي‪ ،‬كودهاي شيميايي وعناصروسموم هيدروكربن دارونيتراته و فسفاته هم به آبهاي‬
‫رودخانه وارد گرديد‪.‬‬
‫اين‌ضايعات درواقع ورودي‌هاي‌مجاز‌و‌به‌غير‌از‌آلودگي‌هاي‌اتفاقي‌ناشي‌از سوانح غيرمترقبه‌بود‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در نتيجه ‪:‬‬
‫بندر رتردام كه نبض اقتصاد كشور هلند است به علت تغير نحوه‬
‫رسوبگذاري دچار اختالل شد‪.‬‬
‫فلزات سنگين آلوده سازمانند سرب و كادميوم به ذرات كوچك رسي‬
‫چسبيده و با ته نشينی دردهانه بندرمانع ازانتقال ذرات سنگين به درياي‬
‫شمال وموجب اختالل در آمد وشد کشتی ها شدند‪.‬‬
‫بهداشت مردم به خطر افتاد‪ ،‬وجود بيش ازحد فسفات‪،‬تصفيه آب را‬
‫مشکل ترساخت ودر عوض رشد آلگ و جلبك که موجب انسداد لوله و‬
‫فيلترها ميشود بيشتر گرديد‬
‫وجود نمك زياد در آب نيز باعث بدطعمي آب و خوردگي لولهها ميشد‬
‫نمك وارده ازطريق معادن آلمان به آب بازار باغداري هلند را آشفته‬
‫ساخته و اين مسئله باعث ضرورت تصفيه و نمك زدايي از آب براي‬
‫آبياري باغات هلند شدكه بسيار گران وهزينه بر است‪.‬‬
‫راين‌مناقشه‌‪ 200‬ساله‌!‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در ‪ 1816‬ميالدی (تقريبا ً ‪ 200‬سال قبل) اروپای قديم ‪ ،‬اولين خط آبی روي راين را داير کرد‪.‬‬
‫‪ 15‬سال بعد يعني در ‪ 1831‬مقررات و تفاهم های بعدی که به معاهده ما ينز شهرت يافت‬
‫مبادله شد‬
‫در ‪ 1868‬اين تفاهم نامه بعنوان قانون مانهايم و توسط کميسيون مرکزی دره راين در‬
‫استراسبورگ فرانسه اصالح شد‪ .‬وبنام قانون «آزادي‌حرکت‌در‌شاهراه‌آبی‌بين‌المللی» شهرت‬
‫يافت‪.‬‬
‫در اين ايام گوره های اطراف شاخه های رودخانه و باتالقهای كناره آن احداث شد تا امکان‬
‫عبور و مرور شناورها تا ظرفيت ‪ 3000‬تن بر روی رود «راين» بيشتر شود‪.‬‬
‫در سال ‪ ،1885‬پنج‌‌کشور حاشيه راين « پيمان‌ماهی‌آزاد» را بستند که در نوع خود بی نظير‬
‫بود‪.‬‬
‫ماهيان آزاد به علت آلودگی و احداث سدهای متعدد از رودخانه رفته بودند ‪ ،‬ماهيان آزادنشانه‬
‫سالمت آب رودخانه ها ‪ ،‬تقريبا ً در ‪ 18‬ماهگی از« راين» به درياي شمال می روند و در سنين‬
‫بلوغ و باالتر و معموال در ‪ 4‬يا ‪ 5‬سالگی برای تخم ريزی به طرف باالی رودخانه و زادگاه‬
‫خود بر می گردند‪ .‬در آن سالها‪ ،‬هيچ ماهی آزادی در رودخانه نبود‪.‬‬
‫در طول قرن‌‪ 19‬بسياری از پروژه های مهندسی کشورها بدون هماهنگی با پائين دست و يا‬
‫قسمتی تفاهم نامه ای دو جانبه ساخته شد‪.‬‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در ‪ 1807‬دوک‌بزرگ‌بادن (بازل) تصميم يک جانبه ای براي «حفر‌کانال‌انتقال‌آب‌از‌رودخانه‌راين»‬
‫را گرفت ‪ ،‬آب را از مسير خود خارج وبا اين عمل به اصطالح «بهبود آبرسانی» سطح آب مناطق‬
‫باالدست رودخانه و اراضي اطراف آن به سرعت پايين افتاد‪ .‬و يک آسيب جدی و ناگهانی به منطقه وارد‬
‫شد‪ .‬سيالب به دشت های پرآب و جگن زارهای وسيع منطقه راين بااليی نرسيد‪ ،‬آنها خشک شدند‪.‬‬
‫ضربه‌ديگر‌احداث‌‌کانال‌آلزاس‌فرانسه در ‪1920‬بود که بدون توجه به مالحظات مهندسی کشورهای‬
‫اطراف ساخته شد‪ .‬اين تصميم توسط فاتحين جنگ جهانی اول و بعنوان يکی از بندهای پيمان ورسای‬
‫گرفته شد‪ .‬به موجب يکی از بندهای پيمان ورسای‪ ،‬به فرانسه اجازه داده می شد که ‪ 10‬نيروگاه آبی و سد‬
‫در فاصله بين بازل و استراسبورگ احداث کند‪.‬‬
‫در ‪ ، 1935‬رودخانه کامالً از ماهی آزاد تهی شده بود‪ .‬برداشت آب از رودخانه دشوار بود ‪.‬آب شور و‬
‫بدمزه شده و بوي اسيد کاربوليک از آن متصاعد می شد‪.‬‬
‫اما هنوز در آنسالها رودخانه توان خود پااليی خود را داشت و تااينكه رودخانه در اواسط قرن بيستم به‬
‫مقادير بسيار زياد«ضايعات مايع »که اغلب از شهرها و مزارع و توسعه صنايع سرازير ميشد ‪ ،‬آلوده‬
‫وميزان فسفات وارده ناشی از مصارف خانگی وضد عفونی کننده ها به حد خطرناکی رسيده بود‪.‬‬
‫بعد‌از‌جنگ‌جهانی‌دوم‌بسياری‌از‌کشورها‌از‌گفتگو‌با‌آلمان‌زمين‌گير‌شده‌امتناع‌داشتند‌ولی در‌‬
‫عوض‌نمی‌خواستند‪‌،‬راين‌مانندآلمان‌زمين‌گير‌شود‬
‫در ‪ 1946‬هلند از سوئيس درخواست نمود که در گفتگوهای «آلودگی راين» شرکت کند‪ .‬اين گفتگو ها‬
‫باب جديدی در مورد نجات ماهی آزاد در بازل سوئيس بود که بعدها در ‪ 11‬ژوئن‌‪ 1951‬منجر به تشکيل‬
‫«کميسيون‌حفاظت‌از‌راين» يا (‪ )ICPR‬شد‪.‬‬
‫در‌همان‌سال‌‪ 5‬کشور‌حاشيه رودخانه بانضمام لوگزامبورگ حاضر به مشارکت برای سرمايه گذاری در‬
‫امر مبارزه با آلودگی آب شدند‪ .‬کار کند بود و نتايج کم‪ .‬در مدت ‪ 20‬سال بعدی اوضاع وخيم تر شد اما‬
‫سرانجام کشورها متقاعد شدند که نمونه برداری وپايش دائمی و کاملی را انجام دهند‪.‬‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در‌‪ 1963‬امضاء‌اولين‌تفاهم‌نامه‌جديد‌جلوگيری‌از‌آلودگی‌در‌برن‌سوئيس‌‪/‬تشکيل دبيرخانه وستاد مرکزی دائمی کميسيون حفاظت آب‬
‫در لوکزامبورگ و سپس در کوبلنز (آملان و محل تالقی رودخانه هاي الن و موزل)‪.‬‬
‫جمع آوری و توزيع اطالعات ارزشمندی در مورد شرایط رودخانه وتهيه گزارشهای اولیه پیشرفت کار در مورد پایش موضوعات‬
‫متعدد اکولوژی از آن سال به بعد توسط دبیرخانه‬
‫شرکت مرتب وزراي محیط زیست و کارشناسان و هر یک از اعضاء دولتي ‪ ICPR‬در همایش هاي مرتبط‬
‫اتخاذ تصمیمات مشترک (هر کشوری در اراض ی و یا دولت های محلی توصیه هاي به عمل آمده را به کار می برد ولی هیچ کشوری و با‬
‫حتی کمیسیون‪ ICPR‬و با دبیرخانه آن به تنهایی قدرت اجرایی و با حقوقي برای طرح و یا اجازه ای برای صدور دستور اجرای تصمیمات‬
‫جدید را ندارد‪).‬‬
‫پروژه های محیط زیستی توسط کمیسیون مطرح با هزينههاي هريك از دولتهاي عضو انجام ميشود‪ .‬كميسيون فقط به اجراي آن در‬
‫تمام طول رودخانه نظارت دارد‪.‬‬
‫در فاصله سالهاي ‪ 1970‬تا ‪ 1974‬اكسیژن محلول در آب هنوز بین دو و چهار ميليگرم در ليتر بوده كه بسيار كمتر از حد تقويت رشد‬
‫هرگونه ارگانيسم‬
‫در ‪« ،1976‬كميته اروپا »كه بعدها «اتحاديه اروپا» ناميده شد به ‪ ICPR‬پيوست كه قدرت واختيارات‪ .‬بيشتري به آن داد و در نتيجه‬
‫ابزارهاي به كارگیري و معيارهاي سنجش تقويت شد ‪.‬‬
‫در سال ‪ 1976‬اعضاء ‪ ، ICPR‬يك كنوانسيون كه در آن ليست مواد شيميايي از سياه تا خاكستري طبقهبندي شده بود را تهيه‬
‫كردند‪.‬‬
‫سطوح باالي خطر به ًكادميوم و جيوه و ساير عناصر خطرناك داده شده بود و براي برطرف كردن هر يك گامهايي پيشبيني شده بود‪.‬‬
‫ً‬
‫مثال كارخانجاتي كه قبال فقط تصفيهخانه داشتند‪ ،‬بايد در تمام طول «خط توليد» خود از فنآوري مناسب حذف آلودگيهاي‬
‫خطرناك استفاده كنند‪.‬‬
‫به موازات آن در منطقه پاياب رودخانه راين ودر مرز آملان و هلند‪ ،‬برنامه كاهش كلرايدهاي رودخانه از ‪ 500‬به ‪ 200‬ميليگرم در ليتر‬
‫به اجرا گذاشته شد‪.‬‬
‫در اين مناطق امالح زيادي پس از جوشاندن آب در كتري ديده ميشد كه بيشتر آن از معادن پتاس آلزاس فرانسه‪ ،‬و شستشوي‬
‫اراض ي و واريز مستقيم نمكها به رودخانه هاي راين وموزل و ضايعات شيميايي كارخانجات حاشيه رود راين به وجود ميآيد ‪.‬میزان‬
‫نمك حمل شده از طريق رودخانه «وسر» ومعادن پتاس در گاهي اوقات به ‪ 3000‬ميلي‌گرم در ليتر ميرسيد ‪.‬‬
‫ادامه‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫فاصله ‪ 1976‬تا ‪ 1990‬با صرف هزينهاي بالغ بر ‪ 38/5‬ميليارد دالر و ساخت يك رشته از تصفيه‌خانه‌ها ي زنجيره اي سطح اكسیژن‬
‫در ً‬
‫متناوبا افزايش يافت و تنوع زيستي رودخانه بهبود يافت‪.‬‬
‫تصفيه‌خانه‌ها وظيفه خود را انجام و آلودگي به وجود آمده و شكافهاي موجود برطرف گرديد‬
‫گياهان كنار آبزي هم میزان كمي از آلودگيها و فلزات سنگین را جذب و برطرف كردند ولي هنوز هم رودخانه مقادير زيادي از فلزات‬
‫سنگین مانند جيوه كادميوم و روي و تركيبات خطرناك مانند بنزن و يا مشتقات پلي كلرايد ها‪ ،‬را دارد ‪.‬‬
‫در سال ‪ ، 1986‬به مردم حاشيه رودخانه يك شوك بزرگ وارد شد و آن آتشسوزي و تخريب كارخانه دارويي ساندوز در شوايتزرهال‬
‫نزديك بازل بود‪ .‬آبي كه آتش نشانان براي اطفاء حريق به كار بردند‪ ،‬مقادير زيادي حشره‌كش و آفت كش را به رودخانه سرازير كرد كه‬
‫منجر به يك فاجعه اكولوژيكي شد ‪.‬‬
‫هشدارهاي زيست‌محيطي افزايش يافت و كارخانجات براي مبارزه با آلودگي حساس تر شدند‪.‬اين موضوع قدرت تحقق اهداف ‪ICPR‬‬
‫را افزايش داد ‪.‬‬
‫در ‪ 1987‬برنامه اقدام احياء اكولوژيكي راين يا‬
‫‪ Rhine Action Programmer for Ecological Rehabilitation‬يا بنيان گذاشته شد‪.‬‬
‫در نتيجه اين اقدامات ‪ :‬مقادير آلوده سازها به شدت كاهش يافت‬
‫میزان جيوه رودخانه در فاصله ‪ 1985‬تا ‪ 1992‬در شهر بايمان‪ -‬لوبيت ‪ Bimnen-Lo bith‬در نزديكي مرز آملان و هلند از ‪ 6‬به ‪ 3/2‬تن‬
‫و كادميوم از ‪ 9‬به ‪5/9‬تن وروی از ‪ 3/6‬به ‪ 1/9‬تنرسيد‪.‬‬
‫تصفيه‌خانه‌هاي ويژه‌اي در پايين دست شوايترزرهال احداث شد‪ .‬در اجراي اين برنامه‪ ،‬انواع ماهي ها واز جمله «ماهي آزاد» به‬
‫رودخانه بازمي گشتند براي اين امر بايد آب سالم تر ميشد‪.‬‬
‫در سال ‪ 1991‬بيش از يك ميليون قطعه ماهي در رودخانه رها شدند ولي هنوز پاياني براي ماهيان مهاجر نبود‪.‬‬
‫در ‪ ،1996‬بعداز سال‌ها نخستين ماهي آزاد رودخانه ‪ ،‬در پاياب سد ايفز هايم ‪ Iffezheim‬نزديك بادن‪ -‬بادن صيد شد‪ .‬اين ماهي از‬
‫درياي شمال تا پاي سد آمده بود‪ .‬به كمك سد و نیروگاه ايفزهايم‪ ،‬گذرگاه ماهي هم براي اين منطقه ساخته شد ‪.‬تا سال ‪ 2000‬تقریبا‬
‫نیمی از اهداف تعیين شده بر آورد شده بود ولی هنوز تا پاك‌سازي كامل رودخانه از آلودگي راه درازي باقي است‬
‫ساختار اداري و نتيجه گيری‪:‬‬
‫•‬
‫محدوده راين به مثابه شهر بسيار بزرگي است كه در آن مسائل متعددی از جمله تأمین آب ‪،‬دفع سيل‪ ،‬بدي كيفيت آب‪ ،‬تأمین انرژي‪ ،‬حمل و نقل و‬
‫مسائل اداري وجود دارد‪ .‬تقاضاي آب در طيف وسيعي از اهداف در زمانهاي مختلف با رشد جمعيت ‪ ،‬صنايع ‪ ،‬كشاورزي‪ ،‬توليد برق آبي افزايش يافته‬
‫است‪.‬‬
‫ازاينرو سازماني داراي هيئت رئيسه مجمع‪ ،‬رئيس دبيرخانه گروه‌ هماهنگي و گروه‌هاي كاري دائمي بادو برنامه اصلي توسعه پايدار و دفاع در مقابل‬
‫سيل مرتبط با گروههاي كاري‪ ،‬كيفيت آب‪ ،‬اكولوژي و بررس ي و اندازهگیري انتشار آلودگي بوجود آمده است‬
‫بنابراين همكاري بیناملللي رودخانه راين يا پيمان ممنوعيت صيد ماهي در سال ‪ 1887‬به علت آلودگي آب ‪ ،‬به يك نهضت بزرگ مبارزه با آلودگي آب‬
‫تبديل شد‬
‫« كميسيون بين‌املللي حفاظت رودخانه راين در مقابل آلودگي» يا‬
‫)‪(International commission for protection of the Rheine against pollution) )ICPR‬سال‪1946‬‬
‫وبرنامه اقدام سال ‪ «1986‬برنامه اقدام رود راين» يا )‪Rhine Action programmer (RAP‬به كه هدف آن برگرداندن گونههاي مهاجر‬
‫از جمله ماهي آزاد (معرف سالمتي آب) به رودخانه ‪،‬تشديدجلوگیري از آلودگي دائمي‪ ،‬كاهش خطرات سرريز‪ ،‬ورود ضايعات آلوده غیرمترقبه به آب و‬
‫بهبود شرايط هيدرولوژيكي رودخانه در سطوح ملي و بیناملللي از اهداف ديگرآن بود در قالب يك سيستم بین املللي فعال شدكه داراي وظايفي‬
‫بشرح زير است‪:‬‬
‫•‬
‫در سطح ملي ‪:‬‬
‫تعيین شاخص و میزان آلودگي مجاز ورودي به رودخانه ومقررات آن‬
‫تجهیز اجباري صنايع به احداث تصفيهخانه پساب‬
‫عوارض آلودهسازي براي بخشهاي مختلف و صنايع‬
‫نصب و راه اندازي ايستگاههاي اندازهگیري رودخانه وخروجي تصفيه خانه ها‬
‫در سطح بين‌املللي ‪:‬‬
‫مشاركت بيشتر كشور در همكاري براي كاهش آلودگي‬
‫نصب سيستم هشدار دهنده فوري در هنگام مشاهده آلودگيهاي بيش از حد مجاز بعض ي از آلوده كنندهها‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫يك پيشنهاد‬
‫• در ايران براي رودخانههاي مثل‌كارون‌تقسيم‌بندي‌خاصي‌مانند‪:‬‬
‫• منطقه ساحلي از دهانه خيلج فارس تا ا هواز و باالتر از آن (منطقه انتهايي)‬
‫• منطقه مياني پاياب از اهواز تا گتوند‬
‫• منطقه كوهستاني مياني از گتوند تا كارون ‪1‬‬
‫• منطقه كوهستاني بااليي از كارون يك تا كارون چهارم‬
‫• منطقه كوهستاني سراب از كارون چهار تا كوهرنگ‬
‫• براساس‌اين‌منطقه‌بندي‪:‬‬
‫• شناسايي و دستهبندي تعداد روستاها‪ ،‬شهرها‪ ،‬مزارع و باغات و حاشيه رودخانه و‬
‫كارخانجات وچشمه های آب شور‬
‫• آثار مثبت و منفي هر يك‬
‫• انواع آبزيان‪ ،‬كنار آبزيان‪،‬گونه های گياهی وجانوری‬
‫• درجهبندي شوري‪ ،‬آلودگي و يا مسموميتهاي مناطق مختلف‬
‫• تعيين ميزان كمينه وبيشينه مواد آلوده كننده براي هر يك از مناطق‬
‫• ونهايتا اعمال قوانين مناسب وبرنامه جلوگيری از آلودگی آب منطقه ای‬
‫مناسب است‬
‫باتشكر از دقت وتوجه شما‬