Transcript تشخیص و درمان سرطان

‫تشخيص و درمان‬
‫سرطان‬
‫تشخيص سرطان ‪:‬‬
‫در مواجه با تشخيص احتمالي سرطان زمان پر از استرس براي بيمار‬
‫و خانواده وي طي ميشود ‪ ،.‬پرستار بايد فعاالنه به نگرانيهاي بيمار‬
‫گوش دهد ‪ .‬اطمينان كاذب به بيمار در مورد آنكه همه چيز درست‬
‫خواهد شد ‪ ،‬نامناسب است و ممكن است باعث قطع بيشتر ارتباط با‬
‫بيمار گردد ‪.‬‬
‫ارائه توضيحات در مورد روشهاي تشخيصي شامل اطالعات مورد نياز‬
‫با كلمات قابل فهم بيان شود ‪ ،‬در صورت نياز تاكيد شوند ‪ ،‬اطالعات‬
‫كتبي نيز مهم هستند ‪.‬‬
‫برنامه تشخيصي ‪ :‬تاريخچه بهداشتي ‪ ،‬شناسايي ريسكفاكتورها‬
‫معاينات باليني ‪ ،‬تستهاي تشخيصي اختصاصي‬
‫اهداف آزمايشات تشخيصي ‪ :‬ـ تعيين وجود تومور و ميزان وسعت آن‬
‫ـ تعيين انتشار احتمالي بيماري يا تهاجم به ساير بافتهاي بدن‬
‫ـ ارزشيابي كاركرد ارگانها و سيستمهاي درگير و غير درگير‬
‫ـ تهيه بافت و سلول براي تحليل وضعيت ‪ ،‬ارزشيابي تعيين درجه و‬
‫مرحله پيشرفت تومور‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ارزشيابی تشخيصی شامل ‪:‬‬
‫ بررسی سیستم های بدن‬‫ انجام معاینات فیزیکی‬‫ مطالعات تصویر برداری‬‫ تست های آزمایشگاهی خون ‪ ،‬ادرار و دیگر مایعات بدن‬‫‪ -‬گزارشات پاتولوژی‬
‫• طبقه بندي سرطان ‪:‬‬
‫• اهداف سيستمهاي طبقهبندي ‪:‬‬
‫• ‪1‬ـ آگاه كردن وضعيت سرطان براي تمام اعضاي تيم مراقبت‬
‫بهداشتي‬
‫• ‪2‬ـ كمك به تعيين مؤثرترين برنامه درماني‬
‫• ‪3‬ـ ارزيابي برنامهريزي درماني‬
‫• ‪4‬ـ تعيين پيشآگهي‬
‫• ‪5‬ـ مقايسه گروههاي مشابه به منظور اهداف آماري‬
‫• براساس ‪:‬‬
‫•‬
‫ـ موقعيت آناتوميكي‬
‫•‬
‫ـ آناليز هيستولوژيكي ( درجهبندي ‪) Grading‬‬
‫•‬
‫ـ وسعت بيماري ( مرحلهبندي ‪) Staging‬‬
‫• تقسيم بندي موقعيت آناتوميكي ‪:‬‬
‫• منشا ‪ ،‬موقعيت آناتوميكي ‪ ،‬رفتارهاي تومور (بدخيم ـ‬
‫خوشخيم)‬
‫• ـ كارسينوماها ‪ :‬منشا از اكتودرم جنيني (پوست و غدد ) و‬
‫اندودرم (دستگاه تنفسي ‪ ،‬دستگاه گوارشي ‪ ،‬دستگاه‬
‫تناسلي )‬
‫• ـ ساركوماها ‪ :‬منشا از مزودرم جنيني ( بافت همبند ‪ ،‬عضالت‬
‫‪ ،‬استخوان ‪ ،‬بافت چربي )‬
‫• ـ لنفوم و لوسمي ‪ :‬منشا از سيستم خونساز‬
‫طبقهبندي آناتوميكي تومورها‬
‫بدخيم‬
-Carcinoma
Carcinoma
Adenocarcinoma
-Sarcoma
Fibrosarcoma
Chondrosarcoma
Rhabdomyosarcoma
Osteosarcoma
-Oma
Meningealsarcoma
Neuroblastoma
‫ـ‬
‫خوشخيم‬
-Oma
•
‫موضع‬
•
‫بافت اپيتليال‬
•
Papilloma
•
Adenoma
•
-Oma
‫تومورهاي بافت همبند‬
•
‫فيبروز‬
•
‫پوست‬
•
‫عضالت صاف‬
•
‫استخوان‬
•
‫سيستمعصبي‬
•
‫مننژ‬
•
‫سلولهايعصبي‬
•
‫ـ‬
‫بافت خونساز‬
•
‫ـ‬
‫لنفوئيد‬
•
Fibroma
Chondroma
Rhabdomyoma
Oseoma
-Oma
Meningioma
Ganglioneuroma
‫هوچكين ـ غيرهوچكيني‬
‫مولتيپل ميلوما‬
‫ـ‬
‫پالسما‬
•
‫لوسمي لنفوسيتي وميلوژنوس‬
‫ـ‬
‫مغز استخوان‬
•
‫طبقهبندي آناليز هيستولوژيكي ‪:‬‬
‫ارزيابي ظاهر سلولها و درجه تمايز آنها ‪.‬‬
‫‪ : Grad 1‬ديسپالزي خفيف ‪ ،‬سلولها تفاوت كمي از سلولهاي‬
‫طبيعي دارند و كامال تمايز يافتهاند ‪.‬‬
‫‪ : Grad 2‬ديسپالزي متوسط ‪ .‬عدم تمايز بهميزان متوسط‬
‫‪ : Grad 3‬ديسپالزي شديد ‪ ،‬تمايز كم‬
‫‪ : Grad 4‬آناپالزي ‪ ،‬سلولها اوليه و نابالغند ‪ ،‬عدم تمايز ‪،‬‬
‫شناسايي سلول منشا مشكل است ‪.‬‬
‫• طبقهبندي وسعت بيماري ‪:‬‬
‫• الف ـ مرحله بندي باليني ‪:‬‬
‫• ‪ : Stage 0‬سرطان درجا‬
‫• ‪ : Stage1‬تومور محدود به بافت منشا ‪ ،‬رشد موضعي‬
‫• ‪ : Stage2‬گسترش محدود موضعي‬
‫• ‪ : Stage3‬افزايش گسترش موضعي و منطقهاي‬
‫• ‪ : Stage4‬متاستاز‬
‫ب ـ سيستم طبقهبندي ‪: TNM‬‬
‫پارامترها ‪ :‬ـ اندازه تومور ‪T‬‬
‫ـ درجه درگيري غدد لنفاوي ‪N‬‬
‫ـ متاستاز ‪M‬‬
‫تومور اوليه ‪ Tx : T‬تومور اوليه قابل بررس ي نيست‬
‫‪TO‬‬
‫هيچ مدركي مبني بر تومور اوليه وجود ندارد‬
‫‪Tis‬‬
‫كارسينوما در يك محل محدود است‬
‫‪ T1,T2,T3,T4‬تومور اوليه از نظر اندازه يا وسعت موضعي در حال افزايش‬
‫غدد لنفاوي موضعي ‪ Nx :‬قابل بررس ي نيست‬
‫‪ No‬عدم ريشهدواني به غدد لنفاوي‬
‫‪ N1,N2,N3‬درگيري روزافزون غدد لنفاوي ناحيه‬
‫ريشهدواني به نواحي دور ‪ Mx :‬غير قابل بررس ي‬
‫‪ Mo‬عدم وجود ريشهدواني به مسافت دور‬
‫‪ MI‬وجود دستاندازي‬
‫درمان سرطان‬
‫عوامل تعيين كنده نوع درمان ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫نوع سلولهاي سرطاني‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫موضع و اندازه تومور‬
‫گستردگي بيماري‬
‫• اهداف درمان سرطان ‪:‬‬
‫• الف ـ درمان ‪ :‬انتظار ميرود تا بعد از اقدامات درماني ‪ ،‬بيمار‬
‫از بيماري رهايي يافته و زندگي طبيعي داشته باشد ‪ .‬مانند‬
‫كارسينوماي بازال سل پوست كه معموال توسط برداشت‬
‫جراحي ضايعه و يا چندين هفته پرتودرماني بهبود مييابد ‪.‬‬
‫• ب ـ كنترل ‪ :‬ادامه حيات طوالني و محدود نگه داشتن رشد‬
‫سلول سرطاني ‪ .‬بيمار تحت دوره اوليه درمان و در ادامه ‪،‬‬
‫درمان نگهدارنده و كامال تحت نظر قرار ميگيرد تا عالئم و‬
‫نشانههاي زودرس عود مجدد را بتوان تشخيص داد ‪ .‬مانند‬
‫لوسمي لنفوسيتي مزمن ‪.‬‬
‫• ج ـ تسكين ‪ :‬تخفيف نشانگان مربوط به بيماري ‪ .‬در اين هدف‬
‫تسكين يا كنترل عالئم و حفظ كيفيت زندگي راضيكننده ‪،‬‬
‫اهداف اوليهتري نسبت به درمان يا كنترل فرايند بيماري‬
‫هستند ‪ .‬مانند پرتو درماني براي تسكين درد متاستاز‬
‫استخواني ‪.‬‬
‫• مدلهاي درماني سرطان ‪:‬‬
‫• ـ جراحي‬
‫•‬
‫•‬
‫ـ پرتودرماني‬
‫شيمي درماني‬‫ـ درمان بيولوژيك‬
‫•‬
‫• هريك از اين روشها را ميتوان به تنهايي و يا در‬
‫تركيب با يكديگر در فاز اوليه درمان و نيز در فازهاي‬
‫بعدي استفاده كرد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫جراحي ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫قديميترين شكل درمان سرطان است ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫انواع جراحي ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ـ جراحي تشخيصي ‪ :‬از قبيل بيوپسي براي تهيه نمونه بافتي براي‬
‫تحليل بافت مشكوك به بدخيمي‬
‫روشهاي بيوپسي شامل ‪:‬‬
‫ـ شكافتن ‪Excisional B.‬‬
‫‪‬‬
‫ـ برش دادن ‪Incisional B.‬‬
‫‪‬‬
‫ـ روشهاي سوزني ‪Needle B.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ـ جراحي ‪ ،‬درمان اوليه ‪ :‬خارج كردن كل تومور يا حداكثر مقدار ممكن‬
‫(تخليه حجمي) و نيز بافتهاي اطراف از قبيل غددلنفاوي موضع‬
‫درگيري است ‪ .‬به اشكال شكاف موضعي و شكاف وسيع (راديكال)‬
‫ـ جراحي نجات دهنده (‪ : )salvage‬جراحي وسيع به دنبال جراحي‬
‫كوچكتر و درصورت عود مجدد سرطان ‪ .‬ماستكتومي پس از‬
‫المپكتومي و پرتودرماني ‪.‬‬
‫•‬
‫ـ جراحي پيشگيرنده ‪ :‬خارج كردن بافتها يا احشاي غيرحياتي‬
‫درگير كه امكان رشد سرطاني در آنها زياد است ‪ .‬مانند‬
‫ماستكتومي ‪ .‬كلكتومي ‪ ،‬اوفوركتومي‬
‫•‬
‫به دليل ناشناخته بودن عوارض فيزيولوژيك و سايكولوژيك‬
‫درازمدت ‪ ،‬فقط در موارد خاص و پس از مطرح كردن جريان‬
‫جراحي براي بيمار و خانواده و كسب رضايت آنها از جراحي‬
‫پيشگيرنده استفاده ميشود ‪ .‬آموزش ‪ ،‬پيگيري طوالني مدت‬
‫و مشاوره مورد نياز است ‪.‬‬
‫•‬
‫ـ جراحي تسكيني ‪ :‬در جهت تخفيف عوارض سرطان نظير زخم‬
‫شدن ‪ ،‬انسداد ‪ ،‬خونريزي ‪ ،‬درد و تراوشهاي بدخيم انجام‬
‫ميشود ‪ .‬مانند ‪ :‬كولوستومي يا ايلئوستومي ‪ ،‬جايگذاري‬
‫استنت در مجراي صفراوي ‪ ،‬قطع طناب نخاعي (كوردوتومي) ‪.‬‬
‫•‬
‫ـ جراحي ترميمي ‪ :‬پس از اعمال جراحي با اهداف ديگر ‪ ،‬براي‬
‫بهبود بخشيدن به كاركرد يا رسيدن به اثرات زيبايي قابل‬
‫قبولتر استفاده ميشود ‪ .‬مانند بازسازي پستان بعد از‬
‫ماستكتومي ‪.‬‬
‫مراقبت پرستاري در جراحي سرطان ‪:‬‬
‫ـ مراقبتهاي كلي قبل از عمل‬
‫ـ مراقبتهاي خاص مربوط به سن ‪ ،‬عضو صدمه ديده و نواقص‬
‫تغذيهاي ‪ ،‬اختالالت انعقادي ‪ ،‬تغيير در سيستم ايمني كه خطر‬
‫عوارض بعد از عمل را افزايش ميدهد ‪.‬‬
‫ـ توجه به افزايش عوارض جراحي به دليل تركيب با ساير‬
‫روشهاي درماني (شيميدرماني ـ پرتودرماني) از قبيل عفونت‬
‫‪ ،‬تاخير در بهبودي ترميم زخم ‪ ،‬تغيير در كاركرد ريه و كليه ‪ ،‬ايجاد‬
‫ترومبوز در وريدهاي عمقي بدن ‪.‬‬
‫ـ آموزش كافي و حمايت عاطفي از بيمار درمورد رويه جراحي ‪،‬‬
‫يافتههاي احتمالي ‪ ،‬محدوديتهاي پس از جراحي‪ ،‬تغيير در‬
‫كاركردهاي بدن ‪ ،‬پيشآگهي ‪ .‬پاسخ به سئوالت بيمار بايد در را‬
‫ستاي اطالعاتي باشد كه قبال توسط پزشك ارائه شده است ‪.‬‬
‫توجه به عوارض جانبي احتمالي بعد از عمل‬
‫ـ فراهم كردن آرامش و آسايش بيمار‬
‫ـ آموزش بعد از عمل ‪ :‬مراقبت از زخم ‪ ،‬داشتن فعاليت ‪،‬‬
‫مراقبتهاي تغذيهاي ‪ ،‬مصرف داروها‬
‫• پرتودرماني‬
‫• پرتودرماني‬
‫• يك مدل درمان موضعي براي سرطان است ‪ .‬روشي‬
‫قديمي در درمان سرطان بوده و امروزه تخمين زده‬
‫ميشود بيش از ‪60‬درصد از كل بيماران مبتال به سرطان‬
‫پرتو درماني را به عنوان بخشي از درمان بيماري خود‬
‫دريافت خواهند كرد ‪.‬‬
‫• اهداف ‪:‬‬
‫• درمان ‪ :‬مرحله ‪2‬و‪ 1‬بيماري هوچكين ‪ ،‬كارسينوماي‬
‫تيروئيد‬
‫• كنترل ‪ :‬ـ عدم امكان جراحي تومور (بزرگي يا گسترش‬
‫تومور)‬
‫•‬
‫ـ ريشه دواني به غدد لنفاوي‬
‫ـ پيشگيري از انفيلتراسيون لوسمي به داخل مغز يا‬
‫•‬
‫طناب نخاعي‬
‫• تسكين ‪ :‬ـ تخفيف عالئم متاستاز خصوصا به بافت نرم و‬
‫مغز استخوان (با كوچك كردن اندازه تومور )‬
‫• ـ درمان اورژانسهاي انكولوژي (سندرم وريد اجوف‬
‫فوقاني )‬
‫• تاثير اشعه ‪:‬‬
‫• انرژي توليد شده توسط اشعه در زمان جذب توسط بافت ‪،‬‬
‫سبب بروز تغييراتي به شكل يونيزاسيون ميگردد ‪.‬‬
‫• انواع اشعه يونيزان ‪:‬‬
‫• ـ اشعه الكترومغناطيسي ( ايكس ـ گاما)‬
‫•‬
‫ـ ذرات ‪ :‬الكترونها (ذرات بتا) ـ پروتونها ‪ ،‬نوترونها ‪ ،‬ذرات‬
‫آلفا‬
‫• تغييرات سلولي ناشي از اشعه يونيزان ‪:‬‬
‫• ـ شكسته شدن شاخههاي مارپيچ ‪ ، DNA‬از دست دادن‬
‫توانايي تكثير‪،‬مرگ سلول‬
‫• ـ يونيزه كردن مايعات بدن و تشكيل راديكالهاي آزاد‬
‫• بيشترين آسيبپذيري سلول در برابر اثرات تخريبي اشعه‬
‫در طي مرحله سنتز ‪ DNA‬و ميتوز ( ‪ ) S- G2 – M‬است ‪.‬‬
‫• بافتهاي حساس به اشعه ‪ :‬بافتهايي كه مرتبا در مرحله‬
‫تقسيم سلولي قرار دارند نظير مغز استخوان ـ بافت لنفاوي‬
‫ـ پوششي مجراي گوارشي ـ مو ـ سلولهاي جنسي‬
‫• بافتهاي مقاوم تر نسبت به اشعه ‪ :‬بافتهايي با رشد‬
‫آهستهتر يا در حال استراحت نظير ‪ :‬بافت عضالني ‪،‬‬
‫غضروفي ‪ ،‬پيوندي‬
‫• تومور حساس به اشعه ‪ :‬توموري است كه بتواند توسط‬
‫ميزان تشعشعي كه اجازه ميدهد هنوز سلولها در بافت‬
‫طبيعي به تكثير ادامه دهند ‪ ،‬تخريب شود ‪ .‬تومورهايي كه‬
‫بهخوبي اكسيژنرساني شده باشند به اشعه حساسترند ‪.‬‬
‫• واحدهاي اندازهگيري اشعه ‪:‬‬
‫• ـ كوري ‪ :‬تعداد اتمهاي يك راديوايزوتوپ ويژه كه در ‪1‬ثانيه‬
‫متالشي ميشود ‪.‬‬
‫• ـ رونتگن ‪ :‬اشعه مورد نياز براي بوجود آوردن تعداد‬
‫استانداردي از يونها در هوا ‪.‬‬
‫• ـ راد (‪ : )Rad‬دوز جذب شده توسط بافتها‬
‫• ـ رم (‪ : )Rem‬تاثيرات بيولوژيكي اشكال مختلف اشعه برروي‬
‫سلول انساني‬
‫•‬
‫‪1 Rem = 1 Rad‬‬
‫• ـ گري (‪: )Gy‬‬
‫‪100 Rad =1 Gy‬‬
‫انواع پرتودرماني ‪:‬‬
‫ـ پرتودرماني خارجي ‪:‬‬
‫)‪External-Beam Radiation Therapy (EBRT‬‬
‫(‪)Teletherapy‬‬
‫شايعترين شكل درمان است ‪ .‬بيمار در معرض اشعه توليد شده از‬
‫ماشين قرار ميگيرد ‪ .‬در طي اين معالجه بيمار راديواكتيو نيست ‪.‬‬
‫تعداد درمانها در يك دوره ‪:‬‬
‫بستگي به نوع ‪ ،‬وسعت ‪ ،‬محل درمان ‪ ،‬دوز اشعه دارد ‪.‬‬
‫كل دوز اشعه به چند دوز كوچكتر روزانه تقسيم ميشود به اين‬
‫فرايند ‪ Fractionation‬اطالق ميگردد ‪.‬‬
‫اين تقسيم به سلولهاي طبيعي اجازه ميدهد آسيب ناشي از هر‬
‫درمان را ترميم نمايند و درعين حال آسيب به تومور را افزايش‬
‫ميدهد ‪.‬‬
‫قبل از انجام پرتودرماني محل و موضع مشخص شده با استفاده از‬
‫عالئم يا تاتوهاي كوچك برروي بدن محل درمان مشخص ميگردد ‪.‬‬
‫موضع درمان در قطعاتي كه بلوك ناميده ميشوند قرار داده‬
‫ميشوند كه از جنس سرب يا فلز ديگري با دانسيته باال تهيه شده و‬
‫كمك ميكند تا اشعه كمتري به بافت طبيعي نزديك به محل درمان‬
‫برسد ‪ .‬بيشتر زمان صرف پوزيشن دقيق دادن به بيمار ميگردد ‪.‬‬
‫درمان واقعي حدود ‪ 5‬ـ ‪ 2‬دقيقه به طول ميانجامد ‪.‬‬
‫• پرتودرماني حين جراحي ‪:‬‬
‫• (‪Intra Operative Radiation Therapy )IORT‬‬
‫• شامل تابش اشعه در يك دوز ‪ ،‬مستقيم و پس از بازكردن‬
‫جراحي موضع تومور ميباشد ‪ .‬در اين روش از صدمه‬
‫نواحي پوست وساير ساختارها اجتناب ميگردد ‪ .‬داراي‬
‫كمترين ميزان سميت و عوارض جانبي است ‪.‬‬
‫پرتودرماني داخلي ‪Brachytherapy :‬‬
‫به معناي درمان نزديك و شامل كاشت يا قرار دادن‬
‫مستقيم مواد راديواكتيو درون تومور يا كامال نزديك به‬
‫تومور است ‪.‬‬
‫در اين روش مقدار زيادي اشعه در مدت كوتاهي به يك‬
‫ناحيه موضعي تابانده ميشود ‪ .‬به تنهايي يا بعد از يك‬
‫دوره پرتودرماني به منظور فراهم كردن اشعه اضافي به‬
‫تومور انجام ميشود ‪.‬‬
‫روش درماني در درمان سرطانهاي مغز ‪ ،‬زبان ‪ ،‬لبها ‪،‬‬
‫ازوفاژ ‪ ،‬ريه ‪ ،‬پستان ‪ ،‬واژن ‪ ،‬سرويكس ‪ ،‬اندومتر ‪ ،‬ركتوم ‪،‬‬
‫پروستات‬
‫‪.‬‬
‫• روشها ‪:‬‬
‫• الف ـ كاشت ‪ :‬سوزني ـ بذرپاشي‬
‫• ـ دانهگذاري‬
‫• ـ كاتتر به داخل حفرات بدن يا اجزاء بينابيني‬
‫• ب ـ خوراكي ‪ ( :‬يد ‪ ، )131‬كارسينوماي تيروئيد‬
‫• ج ـ وريدي‬
‫• در روشهاي كاشتني ايزوتوپهاي راديواكتيو داراي پوشش‬
‫بوده لذا سبب آلوده شدن مايعات بدن نميشوند ‪.‬ولي‬
‫درصورت مصرف خوراكي يا تزريق وريدي ايزوتوپها ‪ ،‬بيمار و‬
‫ترشحات بدن وي ممكن است راديواكتيو باشند و مراقبت‬
‫پرستاري در اين موارد بايد براساس احتياطات مخصوص‬
‫اشعه انجام گيرد ‪ .‬براساس ايزوتوپ مورد استفاده ممكن‬
‫است بيمار به مدت ‪ 4‬ـ ‪ 3‬روز ايزوله شود‬
‫•‬
‫كاشت مواد راديو اكتيو ممكن است موقتي و يا دائم باشد ‪ .‬در‬
‫هنگام مراقبت از بيماري كه كاشت راديواكتيو دارد پرستار بايد‬
‫آگاه باشد كه بيمار راديواكتيو است ‪ .‬در كاشت موقت تنها تا‬
‫زماني كه منبع در داخل بدن قرار دارد راديواكتيو است ‪ .‬اگر‬
‫كاشت دائم باشد ‪ ،‬ميزان تشعشع به خارج و ديگران كم است‬
‫و بيمار را ميتوان با رعايت احتياطات مرخص نمود ‪.‬‬
‫•‬
‫موارد رعايت احتياطات ‪:‬‬
‫•‬
‫ـ زمان ‪ :‬مراقبتها به گونهاي تنظيم شوند كه زمان صرف شده‬
‫در نزد بيمار محدود باشد ‪ .‬بيمار نيز از اين محدوديت زماني آگاه‬
‫باشد ‪.‬‬
‫•‬
‫ـ رعايت فاصله مناسب با بيمار ‪ :‬اين فاصله براساس‬
‫دوز‬
‫اشعه راديواكتيو مشخص ميشود ‪.‬‬
‫•‬
‫ـ پوشش ‪ :‬استفاده از پوشش محافظ ‪ .‬هيچ مراقبتي را نبايد‬
‫بدون همراه داشتن فيلم بج انجام داد ‪.‬‬
‫احتياطات ايمني در مراقبت از بيمار داراي منابع دروني‬
‫پرتودرماني‬
‫ـ مراقبت از بيمار در اتاق خصوصي‬
‫ـ تهيه تابلوهاي آموزشي در مورد نكات مناسب ايمني‬
‫ـ استفاده از فيلم بج‬
‫ـ اطمينان از عدم بارداري پرسنل مراقبت كننده‬
‫ـ ممانعت از مالقات كودكان يا خانم باردار با بيمار مذكور‬
‫ـ محدود كردن مدت زمان تماس مستقيم با بيمار به‬
‫حداكثر نيم ساعت در روز‬
‫ـ رعايت فاصله با منبع اشعه به مقدار ‪ 180‬سانتيمتر‬
‫• عوارض پرتودرماني ‪:‬‬
‫•‬
‫الف ـ واكنشهاي موضعي حاد ‪ :‬بافتهايي كه در حالت‬
‫طبيعي تكثير سريعتري دارند ‪ ،‬بيشتر صدمه ميبينند‪ .‬مانند‬
‫پوست ‪ ،‬اپيتليوم مجاري گوارشي (دهان) ‪ ،‬مغز استخوان ‪.‬‬
‫•‬
‫عوارض پوست ‪ :‬آلوپسي ‪ ،‬قرمزي ‪ ،‬فلسيشدن پوست‬
‫•‬
‫عوارض مخاط دهان ‪ :‬التهاب زبان ‪،‬التهاب بافت دهان‬
‫•‬
‫(‪ ) Stomatitis‬خشكي شديد دهان ( ‪ ،) Xerostomia‬تغيير‬
‫حس طعم ‪ ،‬كم شدن ترشح بزاق‬
‫•‬
‫عوارض گوارشي ‪ :‬بياشتهايي ‪ ،‬تهوع ‪ ،‬استفراغ ‪ ،‬اسهال‬
‫•‬
‫عوارض مغز استخوان ‪ :‬آنمي ‪ ،‬لكوپني ‪ ،‬ترومبوسيتوپني‬
‫•‬
‫عوارض سيستميك ‪ :‬خستگي ‪ ،‬كسالت‬
‫•‬
‫ب ـ عوارض تاخيري ‪ :‬مزمن هستند ‪ .‬به دنبال كاهش گردش‬
‫عروقي تغييرات فيبروتيك غيرقابل برگشت ايجاد ميكنند ‪.‬‬
‫اعضا حياتي بدن نظير ريه ‪ ،‬قلب ‪ ،‬سيستم اعصاب مركزي و‬
‫مثانه را درگير مينمايند ‪.‬‬
‫•‬
‫مراقبتهاي پرستاري از پوست در طي پرتودرماني ‪:‬‬
‫•‬
‫ـ واكنشهاي پوستي ‪ :‬شامل تغييرات حاد و مزمن ‪ .‬بطور اوليه گذرا ‪.‬‬
‫شامل اريتم ‪ ،‬پوستهريزي (‪ )Desquamation‬خشك و مرطوب ‪ .‬مناطق‬
‫حساستر پوست نسبت به اشعه ‪ ،‬نواحي برجستگيهاي استخواني ‪،‬‬
‫زخمهاي جراحي ‪ ،‬چينهاي پوستي زيربغل ‪ ،‬پرينه ‪ ،‬كشاله ران و‬
‫پوست صورت ‪.‬‬
‫•‬
‫نكات مورد توجه در مراقبت از پوست ‪:‬‬
‫•‬
‫ـ محافظت از پوست بيمار قبل از شروع پرتودرماني‬
‫•‬
‫ـ قطع مصرف لوسيون يا پمادهايي كه در پرتودرماني منع مصرف دارند ‪.‬‬
‫•‬
‫ـ در طول پرتو درماني ‪ ،‬تميز كردن پوست با آب ولرم ‪ ،‬خشك كردن ماليم‬
‫پوست پوست بدون مالش ‪ ،‬اجتناب از مصرف صابون ‪ ،‬عدم استعمال‬
‫پودر ‪ ،‬عطر ‪ ،‬دئودورانت برروي پوست آسيب ديده ‪ ،‬عدم اصالح ناحيه‬
‫تحت درمان با تيغ ‪ ،‬استفاده از لباسهاي نخي ‪ ،‬محافظت ناحيه از سرما‬
‫‪ ،‬گرما و نورخورشيد ‪ ،‬استفاده از لوسيون غيرمعطر مرطوب كننده‬
‫برروي ناحيه و پاك كردن آن قبل از پرتودرماني ‪.‬‬
‫•‬
‫در پوستهريزي مرطوب ‪ :‬شستشو با نرمال سالين يا كمپرس سرد ‪ 3‬تا‬
‫‪ 4‬بار در روز ‪ ،‬استفاده از اليه نازكي از پماد آ ـ د و يا النولين ‪،‬‬
‫پانسمانهاي هيدروژل و هيدروكلوئيد ‪ ،‬استفاده از مسكنهاي‬
‫سيستميك در واكنشهاي دردناك پوست بخصوص در هنگام خواب ‪.‬‬