Transcript کمکهای اولیه

‫كمك هاي اوليه در خونريزي و شوك‬
‫تهيه كننده‪ :‬پريسا رسولي‬
‫سوپروايزر آموزشي مركز آموزشي و درماني شهيد بهشتي‬
‫تابستان ‪88‬‬
‫خونريزي‬
‫خارج شدن خون از درون عروق كه در نتيجه جراحت و بريدگي اتفاق مي افتد‪.‬‬
‫عاليم و نشانه ها‪:‬‬
‫رنگ پريدگي پوست و مخاط ها (عالمت شايع و اوليه)‬
‫تشنگي ‪ ،‬ضعف‪ ،‬بي حالي‪ ،‬بي قراري و پرخاشگري‬
‫تاكي كاردي و ضعيف شدن نبض هاي محيطي ‪ ،‬تنفس سريع و سطحي‬
‫تهوع و استفراغ ‪ ،‬افت فشار خون‬
‫احساس سبكي سر‪ ،‬سرگيجه و سردي پوست (به دليل كاهش خون اكسيژن‬
‫دار رسيده به مغز فرد دچار خواب آلودگي‪ ،‬گيجي‪ ،‬سياهي رفتن چشم ها و‬
‫يا اضطراب و بي قراري مي شود‪).‬‬
‫وجود عاليم خاص خونريزي در ارتباط با بعضي از قسمت هاي بدن مثالً‬
‫خونريزي جمجمه درون قفسه سينه يا شكم و‪...‬‬
‫مشاهده خروج خون از زخم در موارد خونريزي خارجي‬
‫الف‪ -‬خونريزي خارجي‬
‫‪ ‬خونريزي شرياني‪ :‬جهنده با فشار زياد و رنگ قرمز‬
‫روشن و به آساني مهار نمي شود‪.‬‬
‫‪ ‬خونريزي وريدي‪ :‬تيره و بدون جهت و فشار بوده و‬
‫با فشار ماليم مهار مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬خونريزي مويرگي‪ :‬كه شايع ترين نوع خونريزي‬
‫است‪ ،‬اغلب شديد نيست و به راحتي بند مي آيدبيشتر‬
‫اوقات هم لخته تشكيل مي دهد و خودبخود متوقف مي‬
‫شود‪.‬‬
‫خونريزي داخلي‬
‫‪ ‬خونريزي داخلي زماني ايجاد مي شود كه پوست پاره نشده باشد و خوني‬
‫ديده نشود‪ .‬گرچه پيدا كردن آن مشكل است اما مي تواند حيات فرد را به‬
‫خطر اندازدو خونريزي داخلي يا از آسيب و ضربه اي ناشي مي شود كه‬
‫پوست را پاره نمي كند و يا بر اثر اختالالتي غير از ضربه است مانند زخم‬
‫معده‬
‫به دنبال چه بايد بود‪:‬‬
‫‪ ‬كبودي يا له شدگي پوست‬
‫‪ ‬درد‪ ،‬حساسيت به لمس سفت شدن‪ ،‬يا كبود شدن شكم‬
‫‪ ‬استفراغ يا سرفه خوني‬
‫‪ ‬مدفوع سياه رنگ يا حاوي خون قرمز روشن‬
‫چه بايد كرد‪:‬‬
‫در مورد يك خونريزي داخلي شديد اين مراحل الزم است‪:‬‬
‫‪ABC -1‬را بررسي كنيد‪.‬‬
‫‪ -2‬منتظر استفراغ باشيد‪ ،‬اگر مصدوم استفراغ كرد‪ ،‬او را در حالي‬
‫كه دراز كشيده است به پهلو برگردانيد تا محتويان بيرون بيايد‪ .‬با‬
‫اين كار محتويات وارد راه هوايي نمي شود و بعالوه از خروج‬
‫محتويات معده نيز جلوگيري به عمل مي آيد‪.‬‬
‫‪ -3‬براي درمان شوك ‪ 20‬تا ‪ 30‬سانتي متر پاهاي مصدوم را باال‬
‫ببريد و روي او را با كت يا پتو بپوشانيد تا گرم شود‪.‬‬
‫‪ -4‬خيلي سريع به دنبال مراقبت هاي پزشكي باشد‪.‬‬
‫‪ -5‬در صورت امكان به بيمار اكسيژن داده وبه او هيچ چيز نخورانيد‪.‬‬
‫‪ -6‬در اولين فرصت ممكن بيمار را به مركز درماني انتقال دهيد‪.‬‬
‫‪ ‬نكته‪ : 1‬در صورت ضربه به سر‪ -‬استفراغ هاي مكرر‬
‫زنگ خطر بزرگي جهت اعالم خونريزي داخل مغزي‬
‫ميباشد كه ميتواند باعث مرگ مصدوم گردد‪.‬همچنين خروج‬
‫مايع مغزي نخاعي كه همانند آبريزش از بيني و مايع‬
‫شفافي از گوش مي باشد از عاليم ضربه مغزي مي باشد‬
‫در ضربه مغزي ‪ :‬سر مصدوم را باالتر از ساير اندام او‬
‫قرار دهيد ‪ .‬از خروج مايع مغزي نخاعي به بيرون‬
‫جلوگيري نكنيد و هر چه سريعتر مصدوم را به مركز‬
‫درماني انتقال دهيد ‪.‬‬
‫‪ ‬نكته‪ : 2‬در صورت ضربه به شكم ‪ -‬دل درد شديد زنگ‬
‫خطر بزرگي جهت اعالم خونريزي داخل شكم ميباشد ودر‬
‫صورت عدم توجه باعث مرگ مصدوم خواهد شد‪.‬‬
‫‪ .1‬در ارائه كمكهاي اوليه سرعت عمل داشته باشيد اما خونسردي خود را‬
‫حفظ كنيد تاخيرممكن است به قيمت از دست رفتن جان مصدوم تمام‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ .2‬عاليم حياتي را كنترل كنيد‬
‫‪ .3‬مصدوم را به پشت بخوابانيد و پاها را در وضعيت باال ببريد‪.‬‬
‫‪ .4‬خونريزي را كنترل كنيد‪.‬‬
‫‪ .5‬مصدوم را گرم نگه داريد‬
‫‪ .6‬مصدوم را در وضعيت استراحت قرار داده و اندام زخمي را بي‬
‫حركت كنيد‬
‫‪ .7‬لباس مصدوم را شل كنيد‬
‫‪ .8‬در صورت بروز شوك‪ ،‬پاهاي مصدوم را باال نگه داريد اما در‬
‫صورت خونريزي سر و گردن نبايد سر را نسبت به بقيه بدن پايين تر‬
‫نگه داشت ‪ ،‬چون سبب خونريزي بيشتر مي شود‪.‬‬
‫‪ .9‬جهت بررسي وضعيت جريان خون اعضاء از لمس نبض و گرمي‬
‫هر اندام و همچنين معاينه پر شدن مويرگي ناخن ها ( ‪Capillary‬‬
‫‪ ) Nail Test - Blanch Test‬استفاده كنيد‪.‬پر شدن فوري بستر‬
‫ناخن نشاندهنده جريان خون مناسب است و پرشدن بستر ناخن در‬
‫مدت زمان بيش از ‪ 2‬ثانيه غير طبيعي است‪.‬‬
‫‪ .10‬در صورتي كه خون لخته شده باشد‪ ،‬از كندن و تميز كردن آن‬
‫خودداري كنيد؛ زيرااين كار سبب خونريزي مجدد ميشود‪.‬‬
‫‪ .11‬هرگز اشيائي مانند چاقو‪ ،‬تكه هاي شيشه و‪ ...‬را از زخم خارج‬
‫نكنيد زيرا امكان تشديد آسيب و خونريزي بيشتر وجود دارد‪ .‬در اين‬
‫شرايط‪ ،‬از يك دستمال و يا باند حلقه شده به نام تــامپون استفاده‬
‫كنيد‪ .‬توجه داشته باشيد كه تامپون بايد كامال اطراف جسم را بپوشاند‬
‫طوري كه وقتي خواستيد روي آن باندپيچي كنيد‪ ،‬به جسم فشار وارد‬
‫نشود‪.‬‬
‫‪ .12‬مصدوم را به مركز درماني انتقال دهيد‪.‬‬
‫روشهاي مهار خونريزي كمكهاي اوليه در خونريزي‬
‫‪ .1‬باال نگه داشتن عضو آسيب ديده ‪.‬‬
‫‪ .2‬فشار مستقيم بر روي محل خونريزي ‪.‬‬
‫‪ .3‬فشار بر روي نقاط فشار (منظور از نقاط فشار‪ ،‬نقاطي هستند كه‬
‫شريان يا همان سرخرگ اصلي‪ ،‬از آن عبور كرده است‪).‬‬
‫‪ .4‬اگر خونريزي جزئي باشد‪ ،‬خونريزي ممكن است با ريختن آب سرد‬
‫بر روي آن بند بيايد‪.‬‬
‫‪ .5‬استفاده از تورنيكت يا شريان بند در خونريزي هاي شديد تورنيكت‬
‫باند عريضي است كه استفاده از آن به طور صحيح سرخرگ را بسته و‬
‫مانع خونريزي ميشود‪ .‬از اين وسيله تنها در موارد بسيار ضروري‬
‫(نظير قطع سرخرگ بزرگ‪ ،‬قطع عضو و يا عدم مهار خونريزي با‬
‫روشهاي ديگر) استفاده مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬چه بايد كرد‪:‬‬
‫اقدام اوليه در همه انواع خونريزي ها يكسان است‪ ،‬بدون در نظر‬
‫گرفتن نوع خونريزي يا نوع زخم ابتدا و مهمترين قسمت اينست كه‬
‫جلوي خونريزي را بگيريد‪.‬‬
‫(نگاه عملي)‬
‫‪ -1‬با پوشيدن دستكش معاينه خود را در برابر بيماريهاي احتمالي‬
‫محافظت كنيد‪ .‬اگر دستكش نبود‪ ،‬از چند اليه گاز يا پوشش پالستيكي‪،‬‬
‫كيسه نايلون‪ ،‬پارچه تميز‪ ،‬يا پوشش ضد آب استفاده كنيد‪ .‬مي توانيد از‬
‫مصدوم خود بخواهيد تا با دست خودش روي زخم فشار وارد كند‪.‬‬
‫همين كه خونريزي بند آمد و به زخم رسيدگي شد‪ ،‬خيلي سريع دست‬
‫خود را با آب و صابون بشوييد‬
‫‪ -2‬روي زخم را با برداشتن يا بريدن لباس باز كنيد تا منشأ خونريزي را‬
‫بيابيد‪.‬‬
‫‪ -3‬يك گاز استريل يا پارچه تمييز مانند دستمال كاغذي‪ ،‬يا حوله را روي‬
‫تمام زخم بگذاريد و با انگشتان يا كف دست خود روي زخم خود فشار‬
‫مستقيم وارد كنيد‪ .‬گاز يا پارچه اجازه مي دهد كه شما يك فشار‬
‫يكنواخت وارد كنيد‪.‬‬
‫‪ -4‬اگر خونريزي از بازو يا پا باشد‪ ،‬همچنان كه فشار وارد مي كنيد تا‬
‫جلوي جريان خون را بگيريد‪ ،‬منطقه مجروح را باالتر از سطح قلب‬
‫نگه داريد‪ .‬با اين كار بدن به سختي مي تواند خون را به علت جاذبه‬
‫زمين به اندام آسيب ديده پمپ كند‪.‬‬
‫‪ -5‬اگر خونريزي همچنان ادامه دارد‪ ،‬فشار را طوري روي زخم نگه‬
‫داريد كه جريان خون را كاهش دهد‪ .‬نقطه فشار جايي است كه‬
‫شريان نزديك پوست و از كنار يك استخوان عبور كند و مي توان‬
‫آن را روي استخوان فشار داد‪ .‬مناسب ترين نقاط فشار در دو طرف‬
‫بدن نقطه براكيال (بازويي) در داخل بازو و نقطه فمورال (راني)‬
‫در كشاله ران هستند‪.‬‬
‫‪ -6‬براي آنكه آزادانه بتوانيد به ديگر جراحت هاي مصدوم يا مصدومان‬
‫ديگر بپردازيد‪ ،‬از يك بانداژ فشاري براي بستن زخم استفاده كنيد‪.‬‬
‫براي اينكار يك لوله گاز را محكم از باال تا پايين زخم و دور پانسمان‬
‫بپيچيد‪.‬‬
‫‪ -7‬اگر نمي توانيد فشار مستقيم وارد كنيد( مثالً استخوان بيرون زده و يا‬
‫شكستگي جمجمه رخ داده يا شيئي فرورفته)‪ ،‬براي بند آوردن‬
‫خونريزي از گاز حلقه اي شكل(دونات) استفاده كنيد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫طبق آمار به طور تقريبي يك نفر از هر ‪ 10‬نفر دست كم يكبار سابقه خونريزي‬
‫شديد از بيني داشته است‪ .‬خونريزي ممكن است جزئي و يا خيلي شديد باشد‪ .‬بعد‬
‫از خونريزيهاي قاعدگي‪ ،‬خونريزي بيني شايعترين خونريزي خودبخودي در‬
‫انسان است كه به علت پارگي عروق مخاط بيني كه بدون محافظ ميباشد اتفاق‬
‫ميافتد‪.‬‬
‫شايعترين محل خونريزي در اطفال و بالغين جوان قسمت قدامي تيغه بيني است‬
‫( كه ناحيه كيسلباخ ‪ kisselbakh‬يا ليتل ‪ little‬ناميده ميشود)‪ .‬خونريزي اين‬
‫ناحيه را ميتوان به آساني كنترل نمود‪.‬‬
‫مشكلترين و پيچيدهترين محل خونريزي در قسمت خلفي – فوقاني جدار خارجي و‬
‫تيغهي وسط بيني در اشخاص مسن است‪ .‬شايعترين علت خونريزي بيني ضربه يا‬
‫تروما است‪ .‬ضربههاي شديد باعث شكستگي استخوان بيني شده و ضربههاي‬
‫خفيف نظير دستكاري بيني با انگشت آسيب به ناحيه ليتل وارد آورده و سبب از‬
‫بين رفتن موكوس محافظ آن ناحيه ميشود‪.‬‬
‫عوامل مهم در كنترل خونريزيهاي بيني عبارتند از‪ :‬علت‪ ،‬محل خونريزي‪ ،‬نحوه‬
‫معالجه آن‪.‬‬
‫‪‬‬
‫علت شناسي ‪ :‬ضربهي موضعي يكي از شايعترين علل خون دماغ‬
‫است‬
‫عوامل موضعي‬
‫عوامل سيستميك‬
‫بد شكليهاي ساختماني‬
‫‪‬‬
‫عالئم باليني‬
‫بيماران از خونريزي هر دو بيني معموالً شكايت دارند در حالي كه در‬
‫حقيقت يك بيني خونريزي دارد‪ .‬از بيمار بايد پرسش كرد اگر دو‬
‫طرف خونريزي دارد شدت كدام بيني بيشتر است‪ .‬بهتر است لختههاي‬
‫خون خارج شود بعد به دقت داخل بيني معاينه شود تا محل خونريزي‬
‫مشخص گردد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬درمان كلي‬
‫‪ -1‬حفظ خونسردي‬
‫‪ -2‬بيمار بايد بنشيند و باالتنهي خود را به جلو خم كند و دهان خود را باز نمايد او در اين‬
‫حالت ميتواند خون را تف كرده و آن را قورت ندهد سرانجام باالتنه بايد به حالت‬
‫معمول در آيد‪.‬تنها اگر به مدت ‪ 5‬دقيقه قسمت جلوئي بيني را در سمت خونريزي به‬
‫روي تيغهي بيني با انگشت دست بفشاريم بسياري از خونريزيهاي بيني مهار ميشوند‬
‫به بيماران گوشزد ميشود كه پنبه يا دستمال در بيني خود نگذارند‪ .‬زيرا ممكن است‬
‫هنگام در آوردن آنها دچار مشكل شوند و مخاط بيني بيشتر دچار آسيب شوند‪ .‬اگر سابقه‬
‫خونريزي شديد يا طوالني وجود دارد يا در حين معاينه بيمار دچار افت فشار خون‬
‫ارتوستاتيك (كاهش فشار خون وضعيتي) ميشود‪ .‬تعيين سطح هموگلوبين و هماتوكريت‬
‫جهت تصميمگيري در مورد ضرورت تزريق خون به بيمار الزامي است‪.‬‬
‫‪ -3‬كمپرسهاي سرد بايد پشت گردن و همچنين پشت بيني گذارده شود‪.‬‬
‫‪ -4‬پايين آوردن فشار خون‬
‫‪ -5‬قطع داروهاي ضد انعقادي‬
‫‪ -6‬هنگامي كه خونريزي بند آمد استفاده از قطره كلرورسديم ‪ -‬اجتناب از دستكاري داخل‬
‫بيني و استفاده از پماد مناسب بر روي تيغه بيني ميتواند از خونريزي مجدد بين‬
‫جلوگيري كنيد‪.‬‬
‫‪ ‬درمان موضعي‬
‫‪ ‬كوتر كردن (‪ )cautery‬تامپوناد قدامي و خلفي‬
‫‪ ‬شوك‬
‫دستگاه گردش خون شامل قلب به عوان پمپ كننده شبكه عروق خوني و خون‬
‫مي باشد كه وظيفه آن رساندن خون حاوي اكسيژن و مواد غذايي به سلول هاي‬
‫بدن مي باشد‪ .‬كاهش عاليم حياتي بدن به داليل مختلف بالفاصله بعد از آسيب و‬
‫يا با تآفير كه بر اثر ناتواني دستگاه گردش خون در رساندن خون كافي به‬
‫اعضاي بدن ايجاد مي شود را شوك گويند كه از يك ضعف تا يك وضعيت كشنده‬
‫بر اثر آسيب شديد متغير است‪.‬‬
‫”در حقيقت شوك دفاع بدن در برابر كاهش خونرساني است“‬
‫اين اختالل به سه دليل مي تواند بروز يا پيشرفت كند‪:‬‬
‫‪ -1‬كاهش قدرت قلب‬
‫‪ -2‬تغيير ناگهاني قطر رگهاي خوني‬
‫‪ -3‬ناكافي بودن حجم مايع داخل عروقي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫رنگ پريدگي‬
‫پوست سرد و مرطوب‬
‫نبض تند و ضعيف‬
‫تنفس تند و سطحي‬
‫كاهش فشارخون (عالمت ديررس)‬
‫كاهش درجه حرارت بدن‬
‫مردمك هاي گشاد‬
‫تهوع و استفراغ‬
‫‪‬اضطراب‬
‫‪‬بي قراري‬
‫‪‬كاهش سطح هوشياري يا بيهوشي‬
‫‪‬تشنگي‬
‫‪‬گيجي و منگي‬
‫طبقه بندی شوک و اتیولوژی آن‬
‫نوع‬
‫شوک‬
‫هیپوولمیک‬
‫اختالل اولیه در گردش‬
‫خون‬
‫کاهش حجم خون در گردش‬
‫اتیولوژی شایع‬
‫دیابت بتتم هت د ا دیابت نتتدی ا تتتندرگ ن ت هتتویرگم اسهههال‪،‬‬
‫اسههتفرا ‪ ،‬تعريههق شههديد‪، ،‬ههم آب ه ‪ ،‬خههونريزر داخل ه و خههارج ‪،‬‬
‫سوختگ وسيع و وقايع حاد داخل شکم مثل پاره شدن آپانديس‬
‫اتساع عروق هوجت احتبتاخ ختون در تپتم تمم ا آنافیالکسم ا آتی به ‪ CNS‬یتا ناتاع ا هستموی‬
‫شوک‬
‫وریتتد هتتا شتتدد کتته در نرای ت هنجتتر بتته دارویتتما ضههربه محکههم بههه سههتون فقههرات يهها سههر و ايجههاد درد و‬
‫توزیعم(وازوژنیك کتتتاهش تتتیش بتتتار هتتتم گتتتردد ‪ .‬توزیتتتع درک آن توسههط سيسههتم عصههب و نهايتهها د گشههاد شههدن ناگهههان‬
‫کاهش درت انقباض ل‬
‫عروق و سقوط شديد فشارخون‪ ،‬شنيدن خبر ناگهان ‪ ،‬خسهتگ‬
‫)‬
‫مفرط‪ ،‬ايستادن طوالن و … ‪.‬‬
‫شوک‬
‫کاردیوژنیک‬
‫شوک‬
‫انسدادی‬
‫شوک‬
‫کاهش درت انقباض ل‬
‫بیمتتاری هتتای هتتادرزادی ل ت ا نارتتتایم شتتدید ل ت ا آریتمتتم ا‬
‫آتتتتی هیپوکستتتیک – ایستتتکمیک ا کاردیوهیو تتتاتما اختتتتالالت‬
‫هتابولیتتتک ا هیوکاردیتتت ا هستتتموهی دارویتتتم ا سهههکته قلبههه ‪،‬‬
‫صدمات قلب ‪ ،‬پرفشارر عروق در ريه‪ ،‬تنگ دريچه آئورت‬
‫انستتتتتداد هکتتتتتانیکم در برابتتتتتر جریتتتتتان تاهپوناد لبتم ا آهبتولم حجتیم ریتوی ا نوهوتتوراک‬
‫توهور لبم‬
‫خروجم بطن‬
‫اکسیژن از هموگلوبین آزاد نمم شود‬
‫هسموهی با هونواکسید کربن ا ه هموگلوبینمم‬
‫ف تاری ا‬
‫‪ -1‬شوك هيپوولميك‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ايجاد شوک به علت از دست دادن مايعات به هر دليل شوک کمبود حجم ( هيپوولميک ‪ ،‬هيپو= کمبود‬
‫‪ ،‬ولميک = حجم ) ناميده میشود‪ .‬در مصدومين رايجترين نوع شوک که خطرناک نيز میباشد ‪،‬‬
‫شوک هيپوولميک (‪ )Hypovolemic‬يا شوک ناشی از کاهش حجم خون است ‪ %60‬وزن بدن را‬
‫مايعات تشكيل مي دهد از بين رفتن ‪ %10‬اين حجم با مكانيسم هاي جبراني‪ ،‬جبران مي شود ولي‬
‫اگر حجم در گردش ‪ %20-25‬كاهش يابد‪ ،‬مكانيسم هاي جبراني قادر به جبران نبوده و شوك‬
‫هيپوولميك رخ مي دهد‪ .‬کاهش حجم خون میتواند مستقيما ً به علت از دست رفتن خون ‪( ،‬مثالً در‬
‫خونريزيهای خارجی و داخلی) يا پالسما ( مثالً در سوختگيهای وسيع و ‪ ) ...‬باشد‪ .‬در اکثر موارد ‪،‬‬
‫شوک کمبود حجم به علت خونريزی است که به آن شوک خونريزی يا شوک هموراژيک میگويند‪.‬‬
‫عالئم اين شوک می تواند بی قراری‪ ،‬نگرانی‪ ،‬ضعف تنفس‪ ،‬نبض تند‪ ،‬کبودی در بعضی از اندامها‬
‫عرق سرد تشنگی و در اواخر همراه با بيهوشی باشد‪.‬‬
‫‪،‬مکهار اوليه الزم برار اين افراد ‪:‬‬
‫نخست ارزيابی اوليه را که شامل ‪ ABCH‬بود را انجام می دهيم‪ .‬شخص را گرم نگه داريم در‬
‫حالت ريکاوری شخص را قرار دهيد و يا زير پای بيمار را حدود ‪ ۳۰cm‬از سطح زمين باال بياوريد‬
‫و شخص را به مراکز درمانی برسانيد‬
‫جايگزين كردن مايع و خون‪ :‬براي اين منظور دو خط سياهرگي برقرار كردهو دو سرم رينگر‬
‫الكتات و محلول نرمال سالين براي درمان شوك استفاده مي كنيم و در صورتي كه شوك ناشي از‬
‫خونريزي باشد از فراورده هاي خون همينطور كلوئيدها ضرورت پيدا مي كند‪.‬‬
‫‪ -2‬شوك ناشي از تغيير قطر عروق(وازوژنيك)‬
‫ظرفيت رگهای بدن در مقايسه با حجم خون نبايد خيلی بزرگ باشد‪ .‬انبساط رگهای خونی ‪ ،‬بدون‬
‫انقباض کافی ديگر رگهای خونی (به منظور جبران اين انبساط) ايجاد شوک میکند‪ .‬سرخرگها و‬
‫سياهرگهای بدن ‪ ،‬میتوانند در پاسخ به تاثيرات هورمونی (شيميايی) و عصبی قطر خود را تغيير‬
‫دهند‬
‫بر اثر عوامل زير ممكن است بروز كند‪:‬‬
‫‪ ‬شوك عصبي (نوروژنيك)‪ :‬بر اثر آسيب هاي نخاعي‪ ،‬ضربه محكم به ستون فقرات يا سر و ايجاد درد‬
‫و درك آن توسط سيستم عصبي و نهايتا ً گشاد شدن ناگهاني عروق و سقوط شديد فشار خون‪ ،‬ايجاد مي‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬كمك هاي اوليه‪ :‬ارزيابي‪ ABC‬را انجام داده با حفظ رعايت مشكل نخاعي مصدوم به مراكز درماني‬
‫انتقال مي دهيم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫شوك رواني (سايكوژنيك)‪ :‬به علت اختالل موقت و گذراي خون رساني به مغز براي چند لحظه ايجاد‬
‫مي شود مثل شنيدن خبر ناگهاني‪ ،‬خستگي مفرط‪ ،‬ايستادن طوالني و‪ ...‬عاليم آن به صورت ديدن نقاط‬
‫نوراني (سياهي و تاريكي چشم ها) سرگيجه‪-‬بيهوشي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫كمك هاي اوليه‪ :‬اوالً شخص را از زمين خوردن محافظت مي كنيم و سپس زير پاي‬
‫او را ‪ 20‬تا ‪ 30‬سانتي متر باال آورده و بگذاريم اكسيژن به راحتي به او برسد و‬
‫اطراف آن را شلوغ نمي كنيم‪ .‬پس از هوشياري كامل مي توانيم به وي مايعات يا آب‬
‫قند بدهيم‪ .‬امكان دارد اين بي هوشي ‪ 3‬تا ‪ 5‬دقيقه طول بكشد اگر بيشتر از اين زمان‬
‫بود حتما ً ارزيابي اوليه را انجام دهيم و به مراكز درماني انتقال دهيم‬
‫نبايد به صورت مصدوم سيلي بزنيد و تا هوشياري كامل مايعات به وي نمي دهيم و‬
‫به صورتش آب نمي پاشيم‪.‬‬
‫شوك عفوني (سپتيك)‪ :‬شايع ترين و مهم ترين شوك وازوژنيك است كه ارگانيسم‬
‫هاي بيماريزا با آزاد كردن سم در تمام بافت هاي بدن از طريق افزايش نفوذ‬
‫پذيري عروق و اتساع آنهاو اختالل در كاركرد قلب‪ ،‬موجب بروز شوك مي‬
‫شوند‪ .‬مرگ و مير در شوك عفوني پيشرفته زياد است (‪ )%50‬كه اكثراً به دليل‬
‫كاهش شديد فشار خون و نارسايي چند عضو اتفاق مي افتد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫كمك هاي اوليه‪ :‬ارزيابي‪ ABC‬را انجام داده و عامل شوك را مشخص مي نماييم و به مراكز‬
‫درماني انتقال مي دهيم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫شوك حساسيتي (آنافيالكتيك)‬
‫‪ -3‬شوك كارديوژنيك‬
‫اگر قلب نتواند بخوبی عمل پمپاژ خون را انجام داده و رگهای بدن را پر از خون نگه دارد‪ ،‬شوک ايجاد‬
‫می شود‪ .‬برونده قلب محصولی از دو عامل است‪ :‬ضربان قلب وحجم ضربهار‬
‫شوک قلبی معموالً در اثر صدمه به قلب ‪ ،‬حمله قلبی و ساير بيماريهای قلبی ايجاد میشود‪ .‬اکثر‬
‫بيماريهای قلبی که درمان آن به تعويق میافتد‪ ،‬سرانجام آن قدر به قلب صدمه میرساند تا اين که شوک‬
‫قلبی رخ میدهد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫فشار خون باال ‪ :‬عالئم اين عارضه در اثر گرفتگی رگها يا وارد شدن ويروس به بدن و نشانه های آن‬
‫احساس سردرد و سرگيجه احساس درد نقطه بيشتر از ‪ ۲‬دقيقه در قلب و دست چپ احساس ويزويز‬
‫گوش و درد در پشت قلب می باشد‪.‬‬
‫‪،‬مکهار اوليه‪ :‬شخص را به حالت نشسته قرار می دهيم طوری که زاويه سر از ‪ ۹۰‬درجه کاهش پيدا‬
‫کند و سپس در صورت فشار باالتر از ‪ ۱۶۰‬به او قرصهای کاهش دهنده فشار خون زير زبانی می دهيم‬
‫تا ‪ ۲۰‬دقيقه‪ .‬فشار وی را چک کرده و در صورت پايين نيامدن دوباره از اين روش استفاده می نمائيم‪.‬‬
‫برای بار سوم حتما ً شخص را به مراكز درماني انتقال مي دهيم‬
‫فشار خون پايين ‪ :‬عالئم احساس سرگيجه‪ ،‬ضعف و سياه و تاريکی چشمها‪.‬‬
‫‪،‬مکهار اوليه ‪ :‬جلوگيری از زمين نخوردن شخص باال بردن کف پاها بين ‪ ۲۰‬تا ‪ ۳۰‬سانتيمتر استفاده‬
‫بعد از هوشياری کامل از آب قند و مواد قندی استفاده کرده و در صورت کاهش فشار خون می توانيم از‬
‫اپی نفرينها استفاده کنيم‪.‬‬
‫نکته‪:‬استفاده از بعض از داروهار ذ‪،‬ر شده بايد با گذراندن دوره ان صورت گيرد در غير اينصورت‬
‫امدادگر مجاز نم باشد‬
‫‪‬‬
‫علت اصلي انسداد تامپوناد قلبي است‪ .‬از نظر باليني هرگاه در‬
‫زمينه تروما يا جراحي اخير قلب فشار نبض بيمار كاهش يافته‪،‬‬
‫صداهاي قلبي گنگ شده قلب در دق يا كليشه راديوگرافي بزرگ‬
‫شده يا انفكاك مكانيكي‪ ،‬الكتريكي وجود داشته بايد به تامپوناد شك‬
‫كرد‪ ،‬درمان شامل برطرف كردن انسداد به وسيله آسپيراسيون‬
‫سوزني فوري فضاي پريكارد است‬
‫‪ -5‬شوك انفكاكي‬
‫‪‬‬
‫حالتي كه درآن خونرساني بافتي طبيعي بوده اما اكسيژن نمي تواند‬
‫به وسيله سلول ها استفاده شود مانند مسموميت با مونوكسيد كربن يا‬
‫مت همو گلوبينمي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اقدامات اورژانس در بيمار مبتال به شوک‬
‫مدت زمانی را که فرصت داريد تا اقدامات اورژانس را برای مصدوم به اجرا در‬
‫آوريد‪ ،‬بسيار اندک است‪ .‬لذا اقدامات درمانی بايد هرچه سريعتر شروع شوند‪.‬‬
‫مصدومينی که دچار شوک شدهاند و يا احتمال شوک در آنها وجود دارد‪ ،‬بايد سريع به‬
‫بيمارستان منتقل شوند‪.‬‬
‫مصدوم را در موقعيت مناسب قرار دهيد با توجه به مشکالت و صدمات مصدوم‬
‫میتوان وی را در وضعيت مناسب قرار داد‪:‬‬
‫بلند کردن پا بهترين روش است‪ .‬پاهای مصدوم را ‪ 25‬سانتيمتر بلند کنيد‪ .‬در موارد‬
‫صدمه در ناحيه گردن و يا ستون فقرات ‪ ،‬صدمه در ناحيه سر ‪ ،‬صدمه به قفسه‬
‫سينه و شکم ‪ ،‬در رفتگی و يا شکستگی استخوان لگن و يا شکستگی لگن خاصره از‬
‫اين روش استفاده نکنيد‪ .‬بدن مصدوم را به حالتی که سر و سينهاش از سطح بدن‬
‫پايينتر قرار گيرد‪ ،‬قرار ندهيد‪ ،‬زيرا باعث میشود احشاء شکمی به ديافراگم فشار‬
‫بياورد‪ .‬هدف اين است که مصدوم در وضعيتی (طاق باز يا نيم نشسته) قرار بگيرد‬
‫که کامالً راحت باشد و به راحتی تنفس کند‪ .‬مصدوم را در هر موقعيتی که قرار‬
‫میدهيد‪ ،‬بايد عالئم حياتی را در او بررسی کنيد و مراقب باشيد زيرا امکان استفراغ‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫راه تنفس مصدوم را باز کنيد‪ .‬جهت اين کار يک دست را بر پييشانی مصدوم و دست‬
‫ديگر را زير چانه او قرار دهيد‪ .‬سر مصدوم را به عقب خم کنيد‪ .‬اين کار سبب‬
‫میشود دهان او اندکی باز شود‪ .‬اگر مصدوم نفس میکشد‪ ،‬مجاری تنفسی او را باز‬
‫نگه داريد‪ .‬اگر مصدوم نفس نمیکشد به او تنفس مصنوع بدهيد‪ .‬مراقب مواد‬
‫مترشحه و استفراغ مصدوم باشيد و در صورت وجود آنها را پاک کنيد‪ .‬اگر تنفس و‬
‫گردش خون مصدوم متوقف شده است‪ ،‬اقدامات احياء قلب – ريور (‪ )CPR‬را انجام‬
‫دهيد‪.‬‬
‫خونريزر را با روشهای فشار مستقيم ‪ ،‬باال نگه داشتن عضو مجروح ‪ ،‬اعمال فشار‬
‫نقطهای و يا ديگر راههای الزم مهار کنيد‪ .‬کاهش حجم خون برای مصدومی که دچار‬
‫شوک شده ‪،‬خطرناک است‪ .‬در صورت در دسترس بودن ‪ ،‬از لباسهار ضد شوک نيز‬
‫استفاده کنيد‪ .‬اگر چنين لباسی در دسترس نداريد میتوانيد با استفاده از باندهای کشی‬
‫سرتاسر اندام تحتانی را با فشار متوسط بانداژ نماييد‪.‬‬
‫هرچه سريعتر به مصدوم ا‪،‬سيژن برسانيد‪ .‬کمبود اکسيژن در اثر کاهش جريان خون‬
‫ايجاد میشود‪ .‬به مصدوم اکسيژن خالص برسانيد‪.‬‬
‫در صورت وجود آسيب احتمالی در ناحيه ستون فقرات ‪ ،‬مصدوم را بیحرکت نگه‬
‫داريد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شکستگيها را آتل بندر کنيد‪ .‬اين کار باعث میشود که خونريزی و درد که هر‬
‫دو شوک را تشديد میکنند‪ ،‬تخفيف يابد‪ .‬مصدوم را به تندی و با شدت تکان‬
‫ندهيد چرا که حرکت بدن ‪ ،‬شوک را تشديد میکند‪.‬‬
‫از کاهش دمای بدن جلوگيری کنيد‪ .‬بايد دمای بدن مصدوم را تا حد امکان‬
‫نزديک به ميزان طبيعی نگهداريد‪ .‬ولی مصدوم را بيش از حد گرم نکنيد‪ .‬اگر‬
‫امکان دارد‪ ،‬لباسهای خيس را از تن مصدوم در آوريد‪ .‬مصدومينی را که از‬
‫ناحيه سر ‪ ،‬ستون فقرات و گردن آسيب ديدهاند‪ ،‬آنها را برای گذاشتن پتو در‬
‫زيرشان تکان ندهيد‪.‬‬
‫هيچ چيز به مصدوم نخورانيد‪ .‬مصدومی که دچار شوک شده است‪ ،‬دهانش‬
‫خشک میشود و احساس تشنگی میکند‪ .‬همچنين ممکن است در اثر اکسيژن‬
‫رسانی به مصدوم ‪ ،‬دهان و مجاری بينی مصدوم خشک شوند‪ .‬مصدوم نبايد‬
‫چيزی بنوشد‪ .‬هيچ نوع دارو و غذا و مايعی را از طريق دهان به مصدوم‬
‫ندهيد‪ .‬اگر چنين کنيد‪ ،‬احتمال وقوع استفراغ را در مصدوم افزايش میدهيد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هدف درمان اوليه در شوک کمبود حجم ‪ ،‬جلوگيری از تداوم از دست دادن خون است‪.‬‬
‫درمان جايگزينی خون از دست رفته با دادن مايع است‪ .‬در مرحله اول درمان در‬
‫صحنه حادثه يک سرم فيزيولوژيک (که جزئی از وسايل هر امدادگری میباشد) يا‬
‫محلول رينگرالکتات میتواند مورد استفاده قرار گيرد‪ .‬محلول رينگرالکتات حاوی‬
‫نمک در غلظتی معادل غلظت خون است و با وجود اينکه گلبولهای خونی را ندارد و‬
‫نمیتواند تمام اعمال خون را انجام دهد‪ ،‬میتواند در مراحل اوليه درمان جايگزينی‬
‫حجم خون و باال آوردن فشار آن نقش موثری ايفا کند‪ .‬با اين کار رينگرالکتات در حفظ‬
‫جريان خون به تمام اعضای بدن کمک میکند‪ .‬انتقال خون تنها با دستور پزشک و در‬
‫مراحل درمان انجام میشود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به مصدوم اطمينان و قوت قلب دهيد و او را بیحرکت نگه داريد‪ .‬اگر‬
‫مصدومينی که دچار شوک شدهاند‪ ،‬بیحرکت و آرام باشند‪ ،‬شانس بيشتری‬
‫برای زنده ماندن خواهند داشت‬
‫‪ ‬آنافيالكسي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫گاه واكنش بسيار شديد به مواد خوراكي يا تزريقي در عرض چند دقيقه و‬
‫گاه چند ثانيه رخ مي دهد‪ .‬اين واكنش را آنافيالكسي گويند كه اگر خيلي‬
‫فوري درمان نشود مي تواند زندگي فرد را به خطر اندازد‪ .‬اصوالً واكنش‬
‫آنافيالكسي در عرض چند دقيقه پس از برخورد با ماده مربوطه ايجاد مي‬
‫شود‪ ،‬و در عرض ‪ 15‬تا ‪ 30‬دقيقه به اوج خود مي رسد‪ ،‬و چند ساعت‬
‫بعد از بين مي رود‪.‬‬
‫علل شناخته شده آنافيالكسي عبارتند از‪:‬‬
‫داروها(پني سيلين و داروهاي مشابه‪ ،‬آسپرين‪ ،‬سولفوناميدها)‬
‫غذاها و چاشني ها(صدف‪ ،‬آجيل‪ ،‬تخم مرغ‪،‬نيترات ها و نيتريت ها)‬
‫گزش حشرات(زنبور عسل‪ ،‬زنبور زرد‪ ،‬زنبور قرمز‪ ،‬مورچه آتشين)‬
‫گرده گياهان‬
‫رنگ هاي راديوگرافي‬
‫عالئم شوک حساسيت‬
‫‪ -1‬سطح هوشيارر‪:‬بیقراری که معموالً غش وبيهوشی را به دنبال دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬تنفس‪ :‬با تنگي نفس وخسخس و فشردگي قفسه سينه همراه است‪.‬‬
‫‪ -3‬نبض‪ :‬تند و ضعيف میشود و يا کامالً نامحسوس است‪.‬‬
‫‪ -4‬فشار خون ‪ :‬در ابتدا باالتر از حد طبيعی است ولی ممکن است بعداً تا‬
‫حدی که ايجاد شوک کند کاهش يابد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -5‬پوست‪ :‬آثار حساسيت به صورت قرمزی و کهير بر روی آن‬
‫مشخص میشوند‪.‬‬
‫‪ -6‬صورت‪ :‬زبان و صورت ورم میکند‪ ،‬لبها کبود شده اطراف زبان و‬
‫دهان بیرنگ میشوند‪ .‬و با احساس تنگي‪ ،‬سفتي و ورم گلو و عطسه‪،‬‬
‫و سرفه و ويز همراه است‬
‫‪ -7‬استفرا‬
‫‪ -8‬تورم مچ پا و مچ دست‬
‫بيمار مبتال به شوک حساسيتی معموال از موارد زير شکايت میکند‪:‬‬
‫خارش و سوزش پوست خصوصا ً پوست صورت ‪،‬سينه و پشت‪،‬‬
‫انقباض دردناک سينه و سختی تنفس‪ ،‬سرگيجه‪ ،‬بيقراری و آشفتگی‬
‫حالت تهوع ‪ ،‬دل درد و يا اسهال سردرد عطسه ‪ ،‬خارش ‪ ،‬احساس‬
‫مرگ و خشونت صدا ممکن است عالئم آغازگر شوک باشند‪ .‬اين نوع‬
‫شوک ‪ ،‬موقعيت خطرناک و اورژانسی است که برای جلوگيری از‬
‫واکنشهای حاد احتياج به تزريق دارو دارد‪.‬‬
‫درمان شوک حساسيتی قبل از هر چيز عامل حساستزا بايد شناخته شده و تماس‬
‫با آن قطع شود‪.‬‬
‫‪ -1 ‬اقدامات اوليه شامل اقدامات اصول احيا است‪ .‬مجرای تنفسی بيمار را باز‬
‫نموده و اقدام به تنفس مصنوعی يا ‪ CPR‬نماييد‪ .‬اکسيژن خالص (با غلظت‬
‫باال) به مصدوم برسانيد و اقدام به درمان شوک نماييد‪.‬‬
‫‪ -2 ‬مصدوم را فوراً به مراکز پزشکی برسانيد اگر مصدوم بيهوش نيست‪ ،‬او‬
‫را به حالت طاق باز و يا به پهلو بخوابانيد‪.‬‬
‫‪ -3 ‬در صورت آگاهی از ماده آلرژیزا و يا علت حساسيت (مثالً نيش حشرات‬
‫و غيره ) به کادر پزشکی نيز اطالع دهيد‪ .‬ضمن انتقال مصدوم ‪ ،‬اصول اوليه‬
‫احياء را انجام دهيد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -4‬از مصدوم بپرسيد که آيا به ماده خاصی حساسيت دارد يا خير‪ ،‬از‬
‫جمله حساسيت نسبت به بعضی از غذاها ‪ ،‬عوامل محيطی‪ ،‬بعضی از‬
‫داروها و ديگر عوامل‪ .‬عوامل نامشخص از طريق واکنشی که مصدوم‬
‫نشان میدهد‪ ،‬مشخص میشوند‪ .‬مصدومينی که نسبت به بعضی عوامل‬
‫‪ ،‬واکنش شديد از خود نشان میدهند‪ ،‬در صورت تماس با آن عوامل ‪،‬‬
‫بايد فوراً داروهای الزم را مصرف کنند‪.‬‬
‫‪ -5‬اولين داروی تزريقی جهت درمان شوک حساسيتی آمپول اپی نفرين‬
‫است که حدود ‪ mg/kg۰.۰۱‬و حداکثر تا ‪ ۰.۳‬ميليگرم به صورت زير‬
‫جلدی تزريق میشود‪ .‬داروهای بعدی عبارتند از آمپولهای ضد حساسيت‬
‫مثل کلرفنيرامين که داخل رگ تزريق میشود‪ .‬داروهای گشاد کننده‬
‫راههای هوايی مثل آمينوفيلين و داروهای تعديل کننده سيستم ايمنی مثل‬
‫هيدرو کورتيزون نيز استفاده میشوند‪ .‬شروع دادن مايع داخل رگی مثل‬
‫سرم رينگرالکتات نيز اهميت زيادی دارند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شوک ناشي از برخي بيماري هاي نسبتا شايع دوران ‪،‬ود‪،‬ي است از جمله‬
‫‪ :‬گاسترو آنتريت ديابت مليتوس ‪ ،‬تروما عفونت و خوردن اتفاقي دارو ‪.‬‬
‫بررسي ‪:‬توجهات پرستاري در شوک کودکان بايد روي سيستم قلبي تنفسي و‬
‫نورولوژيک متمرکز شود‪ ،‬تغيير سطح هوشياري از اولين عواملي است که‬
‫نشان دهنده وخيم تر شدن شرايط مي باشد ‪.‬‬
‫تشخيص به موقع و درمان سريع شوک در نوزادان و کودکان ميزان مرگ و‬
‫مير را کاهش مي دهد ‪ .‬در درجه اول بايد از باز بودن راه هوايي مطمئن‬
‫شويم و بيمار را از نظر تنفسي مانيتورينگ کنيم ‪ .‬همچنين بايد از باز شدن‬
‫ريه در زمان تنفس اطمينان حاصل شود ‪ .‬جريان خون مرکزي بوسيله چک‬
‫کردن نبض هاي فمورال‪ ،‬براکيال يا کاروتيد بررسي شود ‪.‬‬
‫بهترين نتايج باليني شوک بستگي به تشخيص زودرس ودرمان مناسب و‬
‫سريع دارد‪ .‬در کودک بزرگتر يا فرد بزرگسال زياد شدن حجم ضربه اي به‬
‫طور بسيار کارآمدي برون ده قلب را افزايش مي دهد ‪.‬‬
As ones gift increase, his friends decrease. 
.‫كس ي كه توانايي هايش افزايش مي يابد دوستانش كاهش مي يابد‬
)jibran khalil jibran( 
‫درپناه حق موفق وسر بلند باشيد‬
‫باتشکر وسپاس فراوان‬