Transcript 10-Expanded Program on Immunization

Expanded Program on
Immunization
(EPI)
‫اهداف درس‬
‫انتظار می رود شما با مطالعه این درس‪ ،‬قادر باشید‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ایمنی فعال و ایمنی غیرفعال را تعریف نماید‪.‬‬
‫تفاوت های ایمنی فعال و غیرفعال را توضیح دهد‪.‬‬
‫ایمنی جامعه را توضیح دهد‪.‬‬
‫انواع واکسن ها را نام ببرد‪.‬‬
‫بیماری های قابل پیشگیری با واکسن را نام ببرد‪.‬‬
‫برنامه ايمنسازي همگاني را بر اساس برنامه كشوري توضيح دهند‪.‬‬
‫واكسن هاي رايج در برنامه واكسيناسيون كشوري را نام برده و خصوصيات آنها را بيان‬
‫نمايند‪.‬‬
‫منبع‪ :‬کتاب درسنامه پزشکی پیشگیری و اجتماعی‪ ،‬پارک‪ ،‬جلد اول – فصل سوم‬
‫برنامه کشوری واکسیناسیون‬
‫جزوه‬
‫دفاع اختصاصي‬
‫‪‬‬
‫ايمني فعال (‪) Active immunity‬‬
‫‪ ‬ايمني هومورال (‪) Humoral immunity‬‬
‫‪ ‬ايمني سلولي ( ‪) Cellular immunity‬‬
‫‪ ‬تركيبي از ايمني هومورال و سلولي‬
‫‪‬‬
‫ايمني غیرفعال ( ‪)Passive immunity‬‬
‫‪ ‬ايمونوگلبولين طبيعي انساني‬
‫‪ ‬ايمونوگلبولين اختصاصي انساني‬
‫‪ ‬پادزهرها يا آنتي سرم هاي حيواني‬
‫ايمني فعال‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نوعي ايمني كه در نتیجه آلودگي يا ايمنسازي در فرد‬
‫بوجود مي آيد‪.‬‬
‫راههاي بدست آمدن ايمني فعال‪:‬‬
‫‪ ‬پس از عفونت به شكل باليني ( آبله مرغان ‪ ,‬سرخك)‬
‫‪ ‬پس از آلودگي پنهاني يا نيمه باليني ( فلج اطفال ‪ ,‬ديفتري )‬
‫‪ ‬پس از ايمن سازي با آنتي ژن ( واكسن ها )‬
‫ايمني غیرفعال‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نوعي ايمني كه در نتیجه انتقال پادتن ساخته شده در بدن‬
‫يك انسان (يا حیوان) به بدن فرد بوجود مي آيد‪.‬‬
‫راههاي بدست آمدن ايمني غیرفعال‪:‬‬
‫‪ ‬تجويز فراورده هاي داراي پادتن ( ايمونوگلبولين ‪ ,‬آنتي سرم)‬
‫‪ ‬انتقال پادتن هاي مادري از راه جفت يا شير‬
‫‪ ‬انتقال لنفوسيت ها به منظور ايجاد ايمني سلولي (در دست بررسي)‬
‫تفاوت هاي ايمني فعال و غیرفعال‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مدت حفاظت در ايمني فعال غالبا ً بادوام است اما در‬
‫ايمني غیرفعال موقتي است‪.‬‬
‫درايمني فعال به استثناي مواردي چند‪ ,‬واكنش هاي شديد‬
‫نادر است‪.‬‬
‫اثر حفاظتي ايمني فعال بیش از ايمني غیر فعال است‪.‬‬
‫ايمني فعال ارزانتر است‪.‬‬
‫در ايمني غیرفعال ‪ ,‬ايمني سريع برقرار مي شود‪.‬‬
‫ايمني جامعه (مصونیت گروهي)‬
‫‪Herd immunity‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سطح مقاومت يك جامعه يا يك گروه از مردم نسبت به‬
‫يك بیماري خاص‬
‫سطح ايمني در يك جمعیت كه از همه گیري پیشگیري‬
‫مي نمايد‪.‬‬
Herd Immunity
(Indirect Protection)
‫ايمني جامعه (مصونیت گروهي)‬
‫‪Herd immunity‬‬
‫‪ ‬عوامل موثر در ايجاد ايمني جامعه‪:‬‬
‫‪ ‬بروز آلودگي باليني يا غير باليني در جامعه‬
‫‪ ‬ايمن سازي افراد جامعه‬
‫‪ ‬ساختار جامعه‬
‫عوامل ايمن كننده‬
‫‪ ‬واكسن ‪ :‬ماده ايمونوبیولوژيك كه براي ايجاد حفاظت‬
‫اختصاصي در برابر يك بیماري معین تهیه شده است‪.‬‬
‫‪ ‬انواع ‪:‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪(5‬‬
‫ارگانيسم هاي كشته شده و غيرفعال‬
‫ارگانيسم هاي زنده و تغيير شكل يافته‬
‫عصاره قسمت هاي مختلف سلولي‬
‫توكسوئيدها‬
‫تركيبي از موارد فوق‬
‫واكسن ها‬
‫‪‬‬
‫واكسن هاي زنده ‪:‬‬
‫‪ ‬ارگانيسم هاي زنده و معموالً ضعيف شده‬
‫‪ ‬مثال ‪ :‬سرخك ‪ ,‬سرخجه‪ ,‬اوريون‪ ,‬پوليوميليت خوراكي‪BCG ,‬‬
‫‪ ‬اين واكسن ها از ساير عوامل ايمن كننده موثرترند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن هاي كشته يا غیرفعال شده ‪:‬‬
‫‪ ‬با كشتن ارگانيسم ها توسط حرارت يا مواد شيميايي بدست مي آيند‪.‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ :‬واكسن سياه سرفه‬
‫‪ ‬تاثير اين واكسن ها معموالً از واكسن هاي زنده كمتر است‪.‬‬
‫‪ ‬مدت ايمني حاصله از چند ماه تا چند سال مي باشد‪.‬‬
‫واكسن ها‬
‫‪‬‬
‫اجزاي میكروبي ‪:‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ :‬واكسن مننژيت‪ ,‬پنوموكوك‪ ,‬هپاتيت ‪B‬‬
‫‪‬‬
‫توكسوئیدها ‪:‬‬
‫‪ ‬از طريق سم زدائي سم توليد شده توسط ميكروب ها تهيه مي شوند‪.‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ :‬واكسن ديفتري ‪ ,‬كزاز‬
‫واكسن ها‬
‫‪‬‬
‫واكسن هاي مركب ‪:‬‬
‫‪ ‬بيش از يك ماده ايمن كننده در واكسن گنجانده شده است‪.‬‬
‫‪ ‬مثال ‪DPT , MMR :‬‬
‫‪ ‬هدف ‪ :‬ساده نمودن روش تجويز‬
‫كاهش هزينه ها‬
‫به حداقل رساندن مراجعه افراد‬
‫‪‬‬
‫واكسن هاي چند ظرفیتي ‪:‬‬
‫‪ ‬واكسن هايي كه از دو يا چند سويه يك نوع ميكروب يا ويروس‬
‫ساخته شده باشند‪.‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ , OPV :‬واكسن انفلوانزا‬
‫سل‬
‫‪‬‬
‫‪TB‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬مايكو باكتريوم توبركلوزيس‬
‫‪ ‬انواع ‪ :‬ريوي (‪ )%85‬و خارج ريوي (‪)%15‬‬
‫‪ ‬عالئم عمومي ‪ :‬خستگي‪ ,‬بي اشتهايي و كاهش وزن‪ ,‬تعريق و تب‬
‫‪ ‬عالئم اختصاصي ‪ :‬سرفه‪ ,‬دفع خلط‪ ,‬خلط خوني‪ ,‬درد قفسه سينه‪ ,‬لنفادنوپاتي‪ ,‬خون‬
‫در ادرار‪ ,‬نازايي ‪....‬‬
‫‪‬‬
‫مبارزه با بیماري سل ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تشخيص زودرس بيماران‬
‫درمان بيماران‬
‫واكسيناسيون‬
‫پيشگيري با دارو‬
‫بازتواني‬
‫مراقبت از بيماري‬
‫سل‬
‫‪‬‬
‫‪TB‬‬
‫واكسن ‪: BCG‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬ميكروب زنده ضعيف شده (باسيل گالمت و گرين)‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬خشك و فريز شده‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪ :‬بدو تولد‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬داخل جلدي (‪ Intera dermal‬در ناحيه دلتوئيد بازو )‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬مقاومت در برابر گرما كم مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 0 – 8 C :‬در طبقه فوقاني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف‪ :‬اگزماي عمومي بدن‪ ,‬درماتوزهاي عفوني‪ ,‬هيپوگاما‬
‫گلبولينمي‪ ,‬نارسايي ايمني ( بدخيمي ‪ ,‬ايدز)‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬لنفادنيت چركي (شايعترين)‪ ,‬زخم طوالني ‪ ,‬آلودگي منتشر و اوسئيت (‬
‫وخيم ترين)‬
‫سیاه سرفه ‪Pertussis‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬بوردتال پرتوسیس‬
‫‪ ‬عالئم باليني ‪:‬‬
‫‪ ‬مرحله كاتارال(نزله اي) – عطسه ‪ ,‬آبريزش بيني ‪ ,‬سرفه‬
‫‪ ‬مرحله حمله – سرفه هاي قطاري ‪ ,‬استفراغ‬
‫‪ ‬مرحله نقاهت – توقف سرفه ها‬
‫حدود ‪ 10‬روز‬
‫‪ 2‬تا ‪ 4‬هفته‬
‫‪ 1‬تا ‪ 2‬هفته‬
‫سیاه سرفه ‪Pertussis‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن سیاه سرفه ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬باكتري كشته شده‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬مايع‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪4,2 :‬و ‪6‬ماهگي ؛يادآور در ‪18‬ماهگي و ‪4‬تا ‪ 6‬سالگي‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬عضالني‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬واكسن نبايد يخ بزند‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 2 – 8 C :‬در طبقه مياني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف‪ :‬بيماريهاي پيشرونده مغزي‪ ,‬تشنج هاي غير قابل كنترل‪ ,‬بروز تب‬
‫باالي ‪ 40‬درجه (مقعدي) يا تشنج بدنبال تزريق اولين واكسن سه گانه ‪ ,‬سن باالي ‪ 6‬سال‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬آنسفالوپاتي‬
‫ديفتري ‪Diphteria‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬كورينه باكتريوم ديفتريه‬
‫‪ ‬بيماري حاد باكتريال كه بيشتر لوزه ها‪ ,‬گلو‪ ,‬حنجره و بيني را مبتال مي‬
‫سازد‪.‬‬
‫‪ ‬گاهي پوست ‪ ,‬ملتحمه ‪ ,‬گوش و اندام تناسلي را نيز گرفتار مي سازد‪.‬‬
‫‪ ‬بيماريزايي باسيل ديفتري مربوط به آزاد سازي توكسين قوي مي باشد‪.‬‬
‫ديفتري ‪Diphteria‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن ديفتري ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬سم غيرفعال شده توسط فرمالدئيد‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬مايع‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪4,2 :‬و ‪6‬ماهگي ؛يادآور در ‪18‬ماهگي و ‪4‬تا ‪ 6‬سالگي و سپس‬
‫هر ‪ 10‬سال يكبار‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬عضالني‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬واكسن نبايد يخ بزند‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 2 – 8 C :‬در طبقه مياني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف‪ :‬بيماريهاي حاد تب دار‪ ,‬بروز واكنشهاي شديد در ايمنسازي قبلي‬
‫(نظير واكنشهاي عصبي و شوك آنافيالكسي)‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬تب زودگذر‪ ,‬التهاب موضعي ‪ ,‬آبسه استريل ( نادر)‬
‫كزاز ‪Tetanus‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬كلستريديوم تتاني‬
‫‪ ‬بيماري حاد عفوني كه با گرفتگي عضالت و سفت شدن آنها مشخص مي‬
‫گردد كه در سراسر دوره ادامه مي يابد‪.‬‬
‫‪ ‬بيماريزايي بعلت آزاد سازي نوروتوكسين قوي مي باشد‪.‬‬
‫كزاز ‪Tetanus‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن كزاز ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬سم غيرفعال شده‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬مايع‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪4,2 :‬و ‪6‬ماهگي ؛يادآور در ‪18‬ماهگي و ‪4‬تا ‪ 6‬سالگي و هر‬
‫‪ 10‬سال يكبار‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬عضالني‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬واكسن نبايد يخ بزند‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 2 – 8 C :‬در طبقه مياني يخچال‬
‫سرخك ‪Measles‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬ويروس سرخك‬
‫‪ ‬بيماري ويروسي حاد كه بشدت واگير دار بوده و عمدتا ً در اطفال ايجاد‬
‫مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬عالئم ‪:‬تب‪ ,‬آبريزش‪ ,‬عطسه و سرفه‪ ,‬كونژكتيويت‪ ,‬بثورات پوستي‬
‫سرخك ‪Measles‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن سرخك ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬ويروس زنده ضعيف شده‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬خشك و فريز شده‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪ 12 :‬ماهگي و تكرار در ‪ 4‬تا ‪ 6‬سالگي‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬زير جلدي (‪)Sub cutaneus‬‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬مقاومت در برابر گرما كم است‪.‬‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 0 – 8 C :‬در طبقه فوقاني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف ‪ :‬كودكان دچار سركوب ايمني ‪ ,‬زنان باردار‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬تب و بثورات خفيف ‪ ,‬بندرت انسفاليت‬
‫سرخجه ‪Rubella‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬ويروس سرخجه‬
‫‪ ‬بيماري ويروسي تب دار خفيفي مي باشد كه با بثورات جلدي و تظاهرات‬
‫باليني مشابه سرخك مشخص مي گردد‬
‫‪ ‬عالئم ‪ :‬تب خفيف‪ ,‬سردرد‪ ,‬بيقراري‪ ,‬ترشح خفيف بيني و التهاب ملتحمه‬
‫سرخجه ‪Rubella‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن سرخجه ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬ويروس زنده ضعيف شده‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬خشك و فريز شده‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪ 12 :‬ماهگي و تكرار در ‪ 4‬تا ‪ 6‬سالگي‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬زير جلدي (‪)Sub cutaneus‬‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬مقاومت در برابر گرما كم است‪.‬‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 0 – 8 C :‬در طبقه فوقاني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف ‪ :‬بيماريهاي حاد وتب دار‪ ,‬بارداري و حداقل يكماه قبل از آن‪ ,‬موارد‬
‫نقص ايمني و بدخيمي ها‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬گاهي واكنشهاي خفيفي مثل تب‪ ,‬لنفادنوپاتي‪ ,‬گلودرد‪ ,‬بيحالي‪ ,‬سردرد‪ ,‬بثورات جلدي‬
‫اوريون ‪Mumps‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬ويروس اوريون‬
‫‪ ‬بيماري ويروسي حاد است كه با تب ‪ ,‬متورم و حساس شدن يك يا چند‬
‫غده بزاقي تظاهر مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬در بيشتر موارد بيماري‪ ,‬تورم غدد پاروتيد به صورت دو طرفه بروز مي‬
‫كند‪ .‬اين تورم و التهاب در مورد غدد بزاقي تحت فكي و زير زباني هم‬
‫ديده مي شود‬
‫‪ ‬اين بيماري بيشتر به دليل عوارض ي كه ايجاد مي كند (اركيت‪ ,‬نازايي‪ ,‬مننگو‬
‫آنسفاليت‪ ,‬پانكراتيت‪ ,‬اافوريت‪ ,‬آرتريت‪ )...,‬شهرت يافته است‪.‬‬
‫اوريون ‪Mumps‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن اوريون ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬ويروس زنده ضعيف شده‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬خشك و فريز شده‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪ 12 :‬ماهگي و تكرار در ‪ 4‬تا ‪ 6‬سالگي‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬زير جلدي (‪)Sub cutaneus‬‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬مقاومت در برابر گرما كم است‪.‬‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 0 – 8 C :‬در طبقه فوقاني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف ‪ :‬بيماريهاي حاد وتب دار‪ ,‬نقص ايمني و بدخيمي ها‪ ,‬حاملگي و نيز سه‬
‫ماه قبل از باردارشدن‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬نادر‬
‫فلج اطفال ‪Poliomeilitis‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬ويروس فلج اطفال‬
‫‪ ‬بيماري حاد ويروسي كه در درجه نخست يك عفونت دستگاه گوارش‬
‫مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در بخش بسيار كوچكي از بيماران (كمتر از ‪ )%1‬دستگاه عصبي مركزي‬
‫نيز گرفتار شده و منجر به درجات گوناگوني از فلج مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬عالئم باليني در شكل خفيف بيماري ‪:‬‬
‫تب ‪ ,‬بيقراري ‪ ,‬سردرد ‪ ,‬تهوع و استفراغ‬
‫فلج اطفال ‪Poliomeilitis‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن فلج اطفال ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬ويروس زنده ضعيف شده (‪ )OPV‬؛ ويروس كشته شده ( ‪)IPV‬‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬مايع‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪ :‬بدو تولد‪4 ,2 ,‬و ‪ 6‬ماهگي ؛ يادآور در ‪ 18‬ماهگي و ‪4‬تا ‪ 6‬سالگي‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ OPV :‬بصورت خوراكي و ‪ IPV‬بصورت عضالني‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬حساس به گرما‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 0 – 8 C :‬در طبقه فوقاني يخچال‬
‫‪ ‬موارد منع مصرف ‪ :‬بيماريهاي حاد وتب دار‪ ,‬نقص ايمني و بدخيمي ها‪ ,‬اسهال و استفراغ‬
‫‪ ‬عوارض ‪ :‬نادر‪ ,‬بندرت فلج بدنبال ‪OPV‬‬
‫هپاتیت ‪Hepatitis-B‬‬
‫‪‬‬
‫عامل بیماري ‪ :‬ويروس هپاتیت ‪B‬‬
‫‪ ‬بيماري ويروسي كه بيشترين آسيب در آن به كبد وارد مي شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫واكسن ‪:‬‬
‫‪ ‬ماهيت ‪ :‬قسمتي از آنتي ژن سطحي ويروس‬
‫‪ ‬شكل ‪ :‬مايع‬
‫‪ ‬پايداري ‪ :‬نبايد يخ بزند‬
‫‪ ‬نگهداري ‪ 2 – 8C :‬در طبقه مياني يخچال‬
‫‪ ‬طرز تجويز ‪ :‬عضالني‬
‫‪ ‬زمان واكسيناسيون ‪ :‬بدو تولد‪2 ,‬و ‪ 6‬ماهگي‬
‫‪ ‬در گروههاي پرخطر ‪ :‬نوبت اول در اولين مراجعه‬
‫نوبت دوم ‪ ,‬يك ماه پس از نوبت اول‬
‫نوبت سوم ‪ ,‬شش ماه پس از نوبت اول (‪) 0 , 1 , 6‬‬