Transcript بيماريهاي ناشي از عوامل فيزيكي

‫بيماريهاي ناشي از عوامل فيزيكي‬
‫مقدمه‬
‫علل توجه به شرائط فيزيكي محيط كار‬
‫‪.1‬‬
‫افزايش بازده كار؛‬
‫‪.2‬‬
‫جلوگيري از سوانح و حوادث؛‬
‫‪.3‬‬
‫تاثير روحي‪-‬رواني بر كارگران؛‬
‫”افزايش بهره وري“‬
‫دماي محيط كار‬
‫• دماي مطلوب محيط كار‪:‬‬
‫‪ 18-21‬درجه سانتيگراد‬
‫• دماي مطلوب بدن در محيط كار‪:‬‬
‫‪ 36-38‬درجه سانتيگراد‬
‫• عوامل مؤثر بر دماي محيط كار‪:‬‬
‫خصوصيات فردي‪ ،‬نوع پوشش‪،‬كيفيت هواي محيط‬
‫گرما‬
‫روشهاي مقابله بدن با گرما‬
‫‪‬‬
‫فيزيكي‪( :‬پوست‪ ،‬ريه ها)‬
‫در دماي متوسط‪ :‬تشعشع‪ ،‬هدايت‪،‬انتقال دما به محيط‪،‬‬
‫در دماي باال‪ :‬تعريق‪،‬‬
‫دفع بخار آب؛‬
‫‪‬‬
‫شيميائي‪ :‬كاهش سوخت و ساز عضالني؛‬
‫نتيجه كمبود آب در بدن‬
‫• ‪ 5-8‬درصد وزن بدن‪:‬‬
‫افت بازده كار(خستگي‪ ،‬تحريك پذيري‪ ،‬خواب آلودگي‪ ،‬عطش‪ ،‬تاكيكاردي)‬
‫• ‪ 10‬درصد وزن بدن‪:‬‬
‫عدم توانائي فعاليت بدني‬
‫• ‪ 15‬درصد وزن بدن‪:‬‬
‫شوك هيپوولميك‪ ،‬مرگ‬
‫”دفع نمك از بدن“‬
‫تاثير گرما‬
‫• مشكالت عمومي‪:‬‬
‫بي عالقگي و غيبت‪ ،‬كاهش بازده كار‪ ،‬خستگي و تحريك پذيري‪،‬‬
‫• بيماريها‪:‬‬
‫كرامپهاي عضالني‪:‬‬
‫كار هاي سنگين ‪ +‬محيط گرم‬
‫دفع آب و سديم‬
‫كرامپ عضالني توام با درد‪ ،‬دست و بازو‪ ،‬شكم‬
‫ادامه‬
‫• گرما زدگي‪:‬‬
‫كار در هواي گرم و زير نور آفتاب‬
‫اختالل در مركز تنظيم حرارت بدن‬
‫پوست گرم و خشك‪ ،‬سيانوز‪ ،‬بيهوشي‬
‫• آستني‪:‬‬
‫تعريق زياد در حين كار‬
‫ضعف‪ ،‬سرگيجه‪ ،‬خستگي‪ ،‬اسهال و استفراغ‪،‬‬
‫پوست مرطوب‪ ،‬نبض تند و ضعيف‪ ،‬كاهش ‪BP‬‬
‫پيشگيري‬
‫• حرارت محيط‪:‬‬
‫ايزوله كردن منبع گرمائي از طريق‪:‬‬
‫سطوح انعكاس دهنده‪ ،‬سطوح جاذب حرارت‪...،‬‬
‫ايزوله كردن كارگران به وسيله‪:‬‬
‫لباسهاي مخصوص‪ ،‬تعبيه اطاقك مخصوص‪...،‬‬
‫• گرماي ناشي از كار‪:‬‬
‫استفاده از افراد مقاوم به گرما‪،‬‬
‫استراحت كوتاه مدت در محيطهاي خنك‪،‬‬
‫نوشيدنيهاي خنك‪ ،‬نمك‬
‫سرما‬
‫• نحوه عمل سرما در بدن‪:‬‬
‫اختالل در گردش خون موضعي‪،‬‬
‫تخريب انتهاهاي عصبي‪،‬‬
‫انجماد مايعات بدن‪،‬‬
‫• نتيجه سرما‪:‬‬
‫حرارت مركزي باالتر از ‪ 35‬درجه سانتيگراد‬
‫حرارت مركزي حدود ‪ 30‬درجه سانتيگراد‬
‫حرارت مركزي ‪ 24‬درجه سانتيگراد‬
‫عوارض و بيماريها‬
‫”عمومی“‬
‫ سرمازدگي‪:‬‬‫لرز و بيقراري‪ ،‬درد عضالني(پشت گردن)‪ ،‬تشديد رفلكسها‪ ،‬پر فشاري‪ ،‬تاكيكاردي‪ ،‬تاكي‬
‫پنه‪ ،‬خواب آلودگي‪ ،‬اغماء‪،‬‬
‫”موضعي“‬
‫ يخ زدگي‪ /‬ژلور‪( :‬اختالل گردش خون در نسوج جلدی)‬‫مرحله اول‪ :‬رنگ پريدگي‪ ،‬هيپوترمي موضعي‪ ،‬بي حسي‬
‫مرحله دوم‪ :‬نكروز نسجي ناشي از تغيير در حالت كلوئيدي سلول‬
‫موضوعات مهم در ژلور‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ضايعه معموال از نسوج سطحي شروع ميشود؛‬
‫ضايعه عموما در انتهاها بروز ميكند؛‬
‫براي بروز ضايعه به سرماي شديد نياز نيست؛‬
‫مرحله دوم داراي چهار درجه است‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫پرخوني ساده‪،‬‬
‫پرخوني ‪ +‬تاول‪،‬‬
‫نكروز كامل پوستي‪،‬‬
‫‪.4‬‬
‫نكروز نسوج عمقي‪،‬‬
‫پيشگيري‬
‫• به حد اقل رساندن مواجهه با سرما‪،‬‬
‫• به كارگيري كارگران مقاوم به سرما‪،‬‬
‫• پوشش مناسب توسط كارگران‪،‬‬
‫• استراحت دوره اي در محيط گرم‪،‬‬
‫• استفاده از غذاي گرم و حمام آب گرم‪،‬‬
‫تغييرات فشار‬
‫• فشار هوا در سطح دريا‪:‬‬
‫‪mmhg 760‬‬
‫• فشار هواي وارده بر سطح بدن‪:‬‬
‫‪ 17-20‬هزار كيلوگرم‬
‫• در فشار هواي عادي بين هواي آزاد بيرون از بدن و گازهاي آزاد و‬
‫محلول در بدن تعادلي برقرار است‪.‬‬
‫• در ارتفاعات به تدريج بدن تطابق يافته‪ ،‬مجددا تعادل برقرار ميشود‪.‬‬
‫كاهش فشار هوا‬
‫• فشار هوا در ‪ 5500‬متري‬
‫‪mmhg 380‬‬
‫• فشار هوا در ‪ 8000‬متري‬
‫‪mmhg 250‬‬
‫• فشار هوا در ‪ 16000‬متري‬
‫كاهش فشار هوا‬
‫كاهش فشار اكسيژن‪،‬‬
‫كاهش درجه حرارت‪،‬‬
‫افزايش مقدار اشعه ‪UV‬‬
‫‪mmhg 76‬‬
‫عوارض‬
‫• تنگي نفس‪،‬‬
‫• كرخي و مورمور شدن اندامها‪،‬‬
‫• سوزش و خارش پوست‪،‬‬
‫• ناراحتي هاي گوارشي‪،‬‬
‫• اختالالت گردش خون‪ ،‬شنوائي و بينائي‬
‫افزايش فشار هوا‬
‫• يك اتمسفر افزايش فشار به ازاي ‪ 10‬متر عمق آب‪،‬‬
‫• افزايش فشار‬
‫قدرت‬
‫• صعود ناگهاني‬
‫افزايش تدريجي‬
‫حل شدن گازها‬
‫ايجاد حبابهاي گازها‬
‫عوارض‬
‫• عمدتا ناشي از رفع ناگهاني فشار هوا است‪.‬‬
‫• عوارض به دليل آزاد شدن حبابهاي نيتروژن در خون و انتشار آن در‬
‫نسوج مختلف ايجاد ميشود‪.‬‬
‫• درد و بي حسي اطراف مفاصل و استخوانها‪ ،‬درد صورت‪ ،‬سرگيجه‪،‬‬
‫تهوع و استفراغ‪ ،‬وزوزگوش‪ ،‬عدم تعادل‪ ،‬عوارض ناشي از آمبولي گاز‬
‫پيشگيري‬
‫• انتخاب كارگران مناسب شرائط كار‪،‬‬
‫افراد چاق‪،‬الكلي‪،‬بيماران قلبي‪-‬عروقي‪ ،‬بيش از ‪ 35‬سال‪ ،‬سينوزيت‪... ،‬‬
‫• آموزش و توجيه کارگران‪،‬‬
‫• محدوديت ساعات كار متناسب با فشار محيطي‪،‬‬
‫• رعايت دقيق مراحل كاهش فشار‪،‬‬
‫• استفاده از محفظه ‪،Caisson‬‬
‫روشنائي‬
‫• مادون قرمز‬
‫• نور مرئي‬
‫• ماوراء بنفش‬
‫تقسيم بندي‬
‫‪1mm -780 nm‬‬
‫‪780 nm -380 nm‬‬
‫‪380 nm -100 nm‬‬
‫بخشهاي اشعه ‪UV‬‬
‫• ناحيه طول موج بلند‬
‫‪400 -315‬‬
‫قابليت عبور از شيشه‪ ،‬تغيير رنگ پوست بدون اريتم‬
‫• ناحيه طول موج متوسط‬
‫‪315 -280‬‬
‫سنتز ويتامين ‪ ، D‬ايجاد اريتم پوستي‬
‫• ناحيه طول موج كوتاه‬
‫كمتر از ‪280‬‬
‫اثرات فتوشيميائي‪ ،‬اثرات ميكروبك كشي قوي‬
‫خصوصيات‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫امواج ‪ IR‬در صورت تراكم‪ ،‬تاثيرات گرمائي روي پوست دارند‪.‬‬
‫چشم انسان براي طول موج ‪( 550nm‬سبز‪-‬زرد) بيشترين حساسيت را داراست‪.‬‬
‫امواج ‪ UV‬با طول موج كمتر از ‪ 320 nm‬براي نسوج بدن مضر است و روي پوست‬
‫ايجاد لكه هاي قرمز وتاول مي كند‪.‬‬
‫پرتو فرا بنفش موجود در نور آفتاب يكي از عوامل مهم ايجاد سرطان پوست است‪.‬‬
‫تاثير نور مناسب در محيط كار‬
‫• دقت عمل‪،‬‬
‫• سالمت چشم‪،‬‬
‫• انجام دقيقتر‪ ،‬باكيفيت تر و راحت تر كار‪،‬‬
‫• كاهش ميزان حوادث‪،‬‬
‫• جلوگيري از خستگي زودرس‪،‬‬
‫منابع نور‬
‫• روشنائي طبيعي (روز)‬
‫سالم ترين و ارزان ترين‪ ،‬داراي خواص ضد عفوني كننده‪،‬‬
‫نوع كار‬
‫نسبت مساحت پنجره به مساحت كف كارگاه‬
‫كارهاي ظريف‬
‫يك سوم تا يك پنجم‬
‫كارهاي معمولي‬
‫يك پنجم تا يك هفتم‬
‫انبارها و راهروها‬
‫يك دهم‬
‫بيماريها‬
‫كاتاراكت (آب مرواريد)‬
‫• در نتيجه تاثير اشعه ‪ IR‬به عدسي چشم و افزايش درجه حرارت‪ ،‬تغييرات شيميائي در‬
‫نسج عدسي اتفاق مي افتد‪.‬‬
‫• در صنايع شيشه و ذوب فلزات ديده مي شود‪.‬‬
‫• راه پيشگيري‪ ،‬استفاده از عينكهاي ايمني جاذب اشعه ‪ IR‬است‬
‫ادامه‬
‫عوارض ناشي از ‪UV‬‬
‫• سوختگي هاي پوست‪،‬‬
‫• درماتيت‪،‬‬
‫• سرطان پوست‪،‬‬
‫• كراتيت جوشكاري‪،‬‬
‫سر و صدا‬
‫• صوتي نامطلوب‪ ،‬ناخوشايند و يا ناخواسته؛‬
‫• مخلوطي از اصوات مختلف با طول موجها و شدتهاي متفاوت‬
‫كه تركيب مشخص و معيني نداشته‪ ،‬براي گوش ناخوشايند مي‬
‫باشد؛‬
‫نكات‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫هرچه شدت دوام صوت بيشتر باشد‪ ،‬اثرات نامطلوب آن بر‬
‫انسان زيادتر است؛‬
‫هرچه صوت زيرتر باشد‪ ،‬زيان آن از صوت بم با همان شدت‬
‫بيشتر است؛‬
‫حساسيت افراد به سر و صدا متفاوت است؛‬
‫هرچه سن باالتر برود‪ ،‬براثر سر و صداي شديد زودتر دچار‬
‫عوارض مي شود؛‬
‫نكات (ادامه)‬
‫• اصوات باشدت ‪ db 55-35‬صداهاي طبيعي هستند؛‬
‫• حد قابل تحمل سر و صدا در كار فكري ‪ 75‬و در كارهاي غير‬
‫فكري ‪ db 85‬تعيين شده است؛‬
‫اثرات سر و صدا بر كارگران‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫اثرات فيزيولوژيكي صدا‪:‬‬
‫خستگي شنوائي و حالت ماسكه كردن (از حدود ‪db 90‬‬
‫شروع مي شود)؛‬
‫اثرات فيزيولوژيكي‪-‬رواني صدا‪:‬‬
‫كاهش بازده كاري؛‬
‫اثرات پاتولوژيكي صدا‪:‬‬
‫كاهش قدرت شنوائي؛‬
‫اثرات فيزيولوژيكي‬
‫• خستگي شنوائي‪:‬‬
‫‪ ‬به نسبت افزايش شدت صوت زياد مي شود؛‬
‫‪ ‬ممكن است با وزوز گوش و ياسوت كشيدن همراه باشد؛‬
‫•‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اثر ماسكه كردن‪:‬‬
‫حالتي كه رسائي و قابليت شنيدن يك صدا وقتي سر و صداي زياد وجود دارد كم شود و‬
‫حالت هوشياري در شنوائي كاهش يابد؛‬
‫صداي ماسكه كننده حد قابليت شنوائي بعضي اصوات را تغيير مي دهد (به ويژه اصواتي‬
‫كه به فركانس صداي ماسكه كننده نزديك باشند)؛‬
‫وقتي شدت صداي ماسكه كننده زياد شود‪ ،‬اثرات آن پيشرفت كرده‪ ،‬فركانسهاي باالتر را‬
‫نيز شامل مي شود؛‬
‫اثرات فيزيولوژيكي (ادامه)‬
‫• اثرات غير اختصاصي‪:‬‬
‫‪ ‬افزايش تعداد ضربان قلب‪ ،‬افزايش فشار خون‪ ،‬تاكي پنه‪ ،‬باز شدن مردمكها‪ ،‬كم شدن‬
‫ميدان ديد‪ ،‬كاهش قدرت تشخيص رنگها‪ ،‬شب كوري‪ ،‬تاثر بر ميزان قند خون و‬
‫هورمونهاي مترشحه داخلي؛‬
‫اثرات فيزيولوژيكي‪-‬رواني صدا‬
‫• سر و صدا مي تواند اختالالت خواب ايجاد نمايد‪ ،‬طرز ايفاي كار و وظايف‬
‫را تغيير دهد و موجب تحريك اعصاب شود؛‬
‫• سر و صدا مي تواند موجب اشكال در تطابق يافتن انسان با محيط كار و يا‬
‫حتي محيط خانواده و اجتماع گردد؛‬
‫• سر و صدا موجب كاهش بازده كاري مي شود؛‬
‫‪ %8/8‬افزايش بازده كار‬
‫كاهش ‪ %5/14‬از سر و صدا‬
‫‪ %29‬كاهش اشتباه ماشين نويسها‬
‫اثرات پاتولوژيكي صدا‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مهمترين اثر پاتولوژيكي صدا‪ ،‬كاهش شنوائي است؛‬
‫كاهش شنوائي ممكن است موقت يا دائمي باشد؛‬
‫افت دائمي در قدرت شنوائي هميشه با افت موقت شروع مي شود؛‬
‫كري دائمي عالوه بر تاثير قابل توجه بر توانائي شغلي‪ ،‬بر شخصيت و‬
‫اعتماد به نفس فرد نيز تاثير منفي مي گذارد؛‬
‫جدول درجه شنوائی برحسب شدت صوت‬
‫شدت صوت‬
‫درجه شنوائي‬
‫نشنيدن صدا با شدت ‪db20‬‬
‫نقص مهمي وجود ندارد‬
‫نشنيدن صدا با شدت ‪db30‬‬
‫نقص در مكالمه‬
‫نشنيدن صدا با شدت ‪db45‬‬
‫سنگيني گوش‬
‫نشنيدن صدا با شدت ‪db85‬‬
‫كري‬
‫كنترل سر و صدا‬
‫•‬
‫صداي زياد در محيط كار يعني نامناسب بودن طرح و نصب ابزار‬
‫كار؛‬
‫‪ .1‬كاهش صدا در منبع توليد‪( :‬نصب مناسب‪ ،‬تجزيه فركانسهاي صدا و‬
‫حذف فركانسهاي خطرناك از طريق تعويض قطعات‪ ،‬استفاده از وسايل‬
‫خنك كننده اي كه صداي كمتري توليد مي كنند‪ ،‬تعمير و نگهداري به‬
‫موقع و مناسب ماشينها‪ ،‬نصب صدا خفه كن در مسير خروجي هوا‪،‬‬
‫گازها و اگزوز ماشينها‪ ،‬استفاده از پايه هاي فنري‪،‬نمدي‪ ،‬چوب پنبه‬
‫اي‪ ،‬پشمي‪ ،‬الستيكي و بالشتكهاي هوا به منظور كاهش ارتعاش و‬
‫صداي توليدي آن‪)... ،‬؛‬
‫‪ .2‬جلوگيري از انتقال صدا‪( :‬افزايش فاصله بين منبع توليد صدا و كارگر‪،‬‬
‫ايجاد عايق صدا‪ ،‬محصور كردن منبع توليد صدا‪ ،‬محصور كردن‬
‫محيط كار كارگر‪)... ،‬؛‬
‫‪ .3‬حفاظت انفرادي‪)Ear Plug, Ear Muff( :‬؛‬
‫هدف اصلي كنترل صدا‬
‫كاهش تراز صدا تا حد بيضرر و قابل قبول‬
‫بيماريها و عوارض ناشي از ارتعاشات‬
‫ارتعاشات مي توانند بيماريهاي ناشي از كار توليد كنند؛‬
‫•‬
‫كيفيت و عالئم بيماري به محل تماس بدن با جسم مرتعش‪ ،‬فركانس‬
‫•‬
‫ارتعاشات‪ ،‬عوامل محيطي (سر و صدا‪ ،‬حرارتهاي محيطي باال‪،‬‬
‫كارسنگين)‪ ،‬وضع بدني نامناسب و‪ ...‬بستگي دارد؛‬
‫‪ .1‬ضايعات استخواني‪ :‬كاهش كلسيم استخوان‪ ،‬ايجاد كيستهاي استخواني؛‬
‫‪ .2‬ضابعات بافت نرم‪ :‬الغري عضالت‪ ،‬آسيب عصبي‪ ،‬درد‪ ،‬تورم‪،‬‬
‫قرمزي؛‬
‫بيماريها و عوارض ناشي از ارتعاشات (ادامه)‬
‫‪ .3‬ضايعات مفصلي‪ :‬بيشتر در مچ‪ ،‬آرنج و شانه؛‬
‫‪ .4‬عوارض عمومي‪ :‬عدم تمايل به كار‪ ،‬بي حوصلگي‪ ،‬عصبي و حساس‬
‫شدن‪ ،‬اختالل شنوائي‪ ،‬بيخوابي؛‬
‫بيماري رينو‪ :‬ايجاد عوارض عروقي‪ ،‬سفيدي كف دست‪ ،‬كبودي كف دست‪،‬‬
‫تضعيف قدرت عضالت انگشتان و دست‪ ،‬الغري ماهيچه ها؛‬
‫مهم‪ :‬به جز تظاهرات عروقي كه اجتناب سريع از ارتعاشات را طلب مي‬
‫كند‪ ،‬ساير اختالالت مدتها قابل تحمل است؛‬
‫پيشگيري از بيماريها و عوارض ناشي از ارتعاشات‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫محكم كردن پايه هاي ماشين؛‬
‫حذف قطعات لرزان و آزاد ماشين؛‬
‫جلوگيري از انتقال ارتعاش (بسترهاي شني‪ ،‬صفحات عايق ارتعاش)؛‬
‫استفاده از ماشين آالت با ار تعاش كمتر (موتور الكتريكي به جاي ديزلي)؛‬
‫استفاده از پايه هاي قابل انعطاف (فنر‪ ،‬الستيك فشرده‪ ،‬كائوچو)؛‬
‫بازرسي و كنترل مداوم دستگاهها و سفت و محكم كردن قطعات؛‬
‫تعليم كارگران به منظور استفاده صحيح از دستگاهها؛‬
‫كاهش مدت كار روزانه‪ ،‬منقطع كردن مدت كار؛‬
‫حتي المقدور جدا كردن كارگر از محوطه هاي داراي سر و صداي زياد و ارتعاش؛‬
‫بيماريها و عوارض ناشي از تشعشعات و مواد راديواكتيو‬
‫•‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫انواع اشعه ها‪:‬‬
‫اشعه هاي يونيزان (راديواكتيو)‪ :‬انرژي موجود در اشعه‪ ،‬در اتمهائي‬
‫كه آنرا دريافت مي كنند توليد يونيزاسيون مي كند (‪)αβγχ‬؛‬
‫اشعه هاي غير يونيزان‪ :‬قسمتي از طيف الكترو ماگنتيك كه فوتونهاي‬
‫منتشر در آن قادر نيستند در اتمهاي مولكولهائي كه آنها را جذب مي‬
‫كنند توليد يونيزاسيون نمايند (اشعه هاي ماوراء بنفش‪ ،‬مادون قرمز و‬
‫مرئي)؛‬
‫عناصر و مواد راديو اكتيو‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫عدد اتمي‪ :‬تعداد پروتونهاي هسته؛‬
‫عدد جرمي (جرم اتمي)‪ :‬مجموع تعداد پروتونها و نوترونهاي هسته؛‬
‫ايزوتوپ‪ :‬اتمهائي كه عدد اتمي مساوي و جرم اتمي متفاوت دارند؛‬
‫مواد راديواكتيو‪ :‬ايزوتوپهائي از يك عنصر كه در حال برانگيختگي و حالتي غير ثابت‬
‫بوده‪ ،‬با جذب يا دفع يك يا چند نوكلئون (مجموع ذرات تشكيل دهنده اتم)‪ ،‬همچنين با‬
‫تشعشع انرژي زائد‪ ،‬اتم آنها به حالت تعادل در مي آيد (عناصري كه هسته اتم آنها‬
‫ناپايدار است و به تدريج شكسته شده ذراتي از آنها به خارج پرتاب مي شود)؛‬
‫اجسام راديواكتيو از خود سه نوع اشعه‪ αβγ‬منتشر مي كنند؛‬
‫مواد راديواكتيو‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫راديواكتيو طبيعي‪ :‬ناشي از تشعشعات كيهاني و ديگر منابع طبيعي؛‬
‫راديواكتيو مصنوعي‪ :‬از سه منبع تحقيقات و صنعت‪ ،‬طب و انفجارات هسته اي ناشي‬
‫مي شود؛‬
‫نيمه عمر مواد راديواكتيو‪ :‬مدت زماني كه طي آن تعداد اتمهاي عنصر راديواكتيو نصف مي‬
‫شود؛‬
‫نيمه عمر بيولوژيكي‪ :‬مدت زماني كه شماره كلي اتمهاي راديواكتيو كه در بدن وجود دارد با‬
‫خارج ساختن آنها به روش بيولوژيك مقدارش به نصف كاهش يابد؛‬
‫اثرات بيولوژيكي پرتوهاي يونساز‬
‫•‬
‫•‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫سلولهاي تشكيل دهنده اندامهاي مختلف بدن از نظر ميزان حساسيت نسبت به پرتوهاي‬
‫يونساز با هم تفاوت دارند‪:‬‬
‫قانون برگونيه تريبوندو‪:‬‬
‫حساسيت سلولي با قدرت توليدي و تكثير آن رابطه مستقيم دارد؛‬
‫هرچه ميزان سوخت و ساز سلول بيشتر باشد مقاومت كمتري در برابر پرتوهاي‬
‫يونساز نشان مي دهد؛‬
‫هرچه فعاليت تقسيمي سلول زيادتر و مدت تقسيم (حفظ قابليت تقسيم) آن طوالني تر‬
‫باشد‪ ،‬سلول حساس تر است؛‬
‫اثرات پرتوهاي يونساز بر موجود زنده‬
‫•‬
‫•‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫اثرات زودرس (حاد)‪ :‬عالئم بيماري و ضايعات به مقدار دوز جذب‬
‫شده و مدت زمان پرتوگيري بستگي دارد؛‬
‫ضايعات ناشي از پرتوگيري حاد بر حسب ميزان دوز به سه دسته‬
‫تقسيم مي شوند‪:‬‬
‫ضايعات مراكز خونساز‪ :‬پرتوگيري حاد بيش از ‪ 200‬راد؛‬
‫ضايعات دستگاه گوارش‪ :‬بيش از ‪1000‬راد؛‬
‫ضايعات سيستم اعصاب مركزي‪ :‬بيش از ‪2000-1500‬راد؛‬
‫ضايعات مراكز خونساز‬
‫• حساسترين دستگاه بدن د رمقابل پرتوهاي يونساز؛‬
‫• ضايعه در مغز استخوان ايجاد شده‪ ،‬از سلولهاي خونساز تهي مي شود‪،‬‬
‫كاهش گلبولهاي خون‪ ،‬كاهش قدرت سيستم ايمني‪ ،‬عفونت‪ ،‬اختالالت‬
‫انعقادي‪ ،‬آنمي؛‬
‫• مرگ در عرض كمتر از يكماه؛‬
‫ضايعات دستگاه گوارش‬
‫• صدمه به سلولهاي پوششي دستگاه گوارش؛‬
‫• عالئم‪ :‬اختالالت خوني‪ ،‬اسهال شديد‪ ،‬استفراغ‪ ،‬كاهش وزن‪ ،‬عفونت‬
‫دستگاه گوارش؛‬
‫• مرگ د رعرض يكهفته پس از پرتوگيري؛‬
‫مهم‪ :‬اگر موجود زنده بتواند از آسيب دستگاه گوارش نجات پيدا كند (سلولهاي‬
‫پوششي با تكثير خود مخاط را بپوشانند)‪ ،‬بيمار از آسيب دستگاه خونساز‬
‫نجات نخواهد يافت؛‬
‫ضايعات سيستم اعصاب مركزي‬
‫• عالئم‪ :‬تشنج‪ ،‬اغماء‪ ،‬بيهوشي و مرگ در عرض چند ساعت تا چند روز؛‬
‫• عالئم مشترك موجود در هر سه دسته‪:‬‬
‫تهوع و استفراغ‪ ،‬احساس خفگي و افسردگي‪ ،‬افزايش درجه حرارت‪،‬‬
‫تغييرات خوني؛‬
‫اثرات ديررس (مزمن)‬
‫• عالئم سالها پس از پرتوگيري (حاد‪ ،‬مزمن) بروز مي كند؛‬
‫• امكان بروز صدمات ديررس پس از پرتوگيري با دوز كم بسيار بيشتر از‬
‫پرتوگيري با دوز زياد در مدت زمان كوتاه است؛‬
‫• مهمترين صدمات ديررس عبارتند از‪:‬‬
‫سرطان در اعضاي مختلف‪ ،‬آب مرواريد‪ ،‬صدمات ژنتيكي؛‬
‫مقادير مجاز پرتوگيري‬
‫•‬
‫•‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫مقدار پرتو دريافتي كه اگر بدن شخص به طور مداوم و يا در مدت‬
‫معيني آن را جذب كند هيچگونه اثر سوئي در اعضاء و دستگاههاي‬
‫بدن او ديده نشود؛‬
‫متوسط پرتوگيري ساالنه براي تمام بدن‪:‬‬
‫در شاغلين با پرتوها‪ :‬كمتر از ‪ 5‬رم (‪)Rem‬؛‬
‫در افراد عادي‪ :‬كمتر از ‪ 5/0‬رم (‪)Rem‬؛‬