Transcript ترجمه فصل دوازدهم

‫کنترل مالی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫توانایی درک و توضیح ماهیت و حوزه کنترلهای مالی و نقش مهم آن در داخل و خارج‬
‫سازمانها‬
‫درک دلیل تمرکززدایی مسئولیت تصمیم گیری در سازمانها و مسائل انگیزشی و کنترلی این‬
‫موضوع‬
‫چرا شرکتها از مراکز مسئولیت استفاده می کنند و چه نوع از این مراکز در شرایط مشخص‬
‫مناسب است و محدودیتهای مرکز مسئولیت در ارزیابی عملکرد چیست و مدیریت از چه‬
‫شاخصهایی برای ارزیابی عملکرد مرکز مسئولیت استفاده می کند‪.‬‬
‫طراحی و تفسیر شاخصهای ارزیابی مناسب برای هر نوع مرکز مسئولیت‬
‫دلیل استفاده از قیمتهای انتقالی و انواع آن‬
‫تعیین و محاسبه قیمت انتقالی در شرایط مشخص‬
‫درک ماهیت و حوزه روشهای ارزیابی عملکرد اقتصادی بر اساس ‪ ROI‬و شاخصهای سود‬
‫اضافی‬
‫درک ماهیت و حوزه و محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبت های مالی و توانایی محاسبه‬
‫نسبتهای استاندارد مالی جهت ارزیابی عناصر عملکردی سازمان‬
‫دو نوع اصلی کارخانه فوالد‬
‫کارخانه یکپارچه بزرگ‬
‫مینی کارخانه‬
‫در اینجا توضیحی در مورد این دو نوع کارخانه به نقل از سایت دفاع از محیط آمده‬
‫بطور سنتی فوالد از مواد خام در کارخانجات یکپارچه تولید می شود‪ .‬کلمه یکپارچه به ترکیب سه‬
‫مرحله ساختن کک و ساختن آهن و ساختن پوالد اشاره دارد‪.‬‬
‫‪ 20‬سال گذشته شاهد رشد قابل مالحظه ای در کارخانجات کوچک فوالد که ضایعات فوالد بجای‬
‫سنگ آهن و کک برای ساختن فوالد استفاده می کنند ‪ ،‬بوده ایم‪.‬‬
‫شکل ‪ 12-1‬چرخه تولید فوالد را که در سایت ‪sleelconslwet‬آمده نشان می دهد مراحلی که‬
‫در قسمت چپ و باالی نمودار نشان داده ده در کارخانجات کوچک حذف می شوند در‬
‫نتیجه این کارخانه ها کوچکتر هستند و از این رو به آنها مینی گفته می شود‪.‬‬
‫از گذشته تولید فوالد ضایعات بدلیل قیمت پایین ضایعات و احتیاج به سرمایه گزاری کمتر هزینه‬
‫کمتری داشته‪.‬‬
‫از آنجایی که ضایعات فوالد حدود ‪ %70‬هزینه مواد کارگاههای کوچک را تشکیل می دهد‬
‫مقرون به صرفه بودن این کارخانجات به موازات هزینه های تاسیس مربوط به قیمت‬
‫ضایعات نیز می باشد‪ .‬از طرفی به دلیل استفاده‬
‫•‬
‫•‬
‫این شرکتها از ضایعات اتومبیل و اجاق گاز و یخچال ها آنها می توانند با استقرار در نواحی‬
‫نزدیک به شهر بجای معادن دورافتاده هزینه های ترابری کمتری نیز بپردازند‪.‬‬
‫مهمترین ضعف این کارخانه ها(بدلیل استفاده از ضایعات) عدم کنترل ترکیبات شیمیایی فوالد‬
‫تولید شده می باشد که این ضعف در کارخانه های یکپارچه نیز وجود دارد بعالوه این کارخانه‬
‫ها نمی توانند محصوالت خاص با حاشیه سود باال تر تولید کنند در نتیجه در مقایسه باشرکتهای‬
‫یکپارچه فرصتهای کمتری در بازار خواهند یافت‪ .‬شرکت ‪ Nucor‬یکی از مدافعین این نوع‬
‫کارخانه ها بوده و از منافع حاصل از تولید کنندگان کم هزینه خود استفاده می کرد‪ .‬رشد چشم‬
‫گیر تقاضای فوالد در چین در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم توسعه رقابتی آن‬
‫باعث نگرانی ‪ Nucor‬شد افزایش تقاضای فوالد باعث افزایش تقاضا و قیمت ضایعات فوالد‬
‫شد و مقرون به صرفه بودن استفاده از ضایعات را تحت الشعاع قرار داد‪ .‬در سالهای‬
‫‪2003‬و‪ 2004‬قیمت ضایعات فوالد ‪ %70‬افزایش یافت (‪ )12-2‬دایره تجزیه و تحلیل و‬
‫بحثهای مدیریتی شرکت در گزارش ساالنه خود به تاثیر قیمت ضایعات در بهای تمام شده مواد‬
‫اولیه که بخش عمده ای از قیمت محصول نهایی می باشد اشاره کرد‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در سال ‪ 2003‬قیمت ضایعات و سایر مواد اولیه افزایش قابل توجهی داشته و در سود دهی شرکت تاثیر منفی داشته‪.‬‬
‫قیمت هر تن ضایعات برای شرکت از پایان ‪ 2002‬تا پایان ‪65 2003‬دالر(‪ )%75‬و از پایان ‪ 2003‬تا پایان‬
‫‪99، 2004‬دالر(‪ )%55‬افزایش یافته ‪ .‬این اضافه پرداختی شرکت در سال ‪ 2004‬برای مواجهه با این افزایش قیمت‬
‫های خود را افزایش داد و این کار به شرکت در جهت تعدیل تاثیر این افزایش قیمت مواد کمک کرد و شرکت توانست‬
‫با خرید مواد به مشتریان خود پاسخگو باشد‪.‬قیمت ضایعات فوالدی و کاهش عرضه آن در آمریکا باعث شد تا چند‬
‫سازمان بر کنگره جهت وضع موانعی بر صادرات ضایعات فوالد فشار آورند بعالوه بسیاری از شرکتهای بزرگ‬
‫فوالدسازی (یکپارچه) خط تولید فوالد از ضایعات راه اندازی کردند که خود باعث افزایش تقاضا برای ضایعات شد و‬
‫از طرفی شرکتهای بزرگ (یکپارچه) شروع و یا ادامه به استخراج کک و سنگ آهن کردند که باعث کنترل و کاهش‬
‫قیمت این مواد اولیه شد این گسترش و توسعه باعث کاهش انتظارات عملکردی شرکتهایی مانند ‪ Nucor‬که به تولید‬
‫فوالد از ضایعات می پرداختند‪،‬شد‪ .‬بعضی تحلیل گران بر این عقیده بودند که رشد بلند مدت بیشتری بویژه برای‬
‫محصوالتی که کارخانه های کوچک نمی توانند تولید کنند وجود داشته‪.‬‬
‫شکلهای ‪12-3‬و‪12-4‬و‪ 12-5‬صورت سود و زیان شرکت ‪ Nucor‬و ترازنامه و صورت جریان نقدی آنرا برای‬
‫سالهای ‪2000‬تا‪ 2004‬نشان می دهند‪.‬‬
‫محیط کنترل مالی‬
‫معنی کنترل مالی چیست؟ کنترل مالی از شاخصهایی که از اطالعات مالی بدست می آیند برای ارزیابی عملکرد‬
‫مدیریت سازمان استفاده می کند‪ .‬مرکز توجه ممکن است یک محصول یا خط تولید یا یک دایره یا بخش یا کل سازمان‬
‫باشد‪ .‬کنترل مالی که برذ نتایج مالی تاکید دارند در مقابل ارزیابی متوازن (‪ )BSC‬قرار دارد که در پی ارتباط دادن‬
‫شاخصهای مالی با عوامل ایجاد آنها می باشد‪ .‬در موسسات انتفاعی‪ ،‬کنترل مالی به عوامل ایجاد سود مثل توانایی‬
‫سازمان در استفاده کارا از دارییها و کنترل هزینه ها برای سطح مشخصی از‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫فروش توجه دارد اما در موسسه غیر انتفاعی کنترل مالی بر تواناییسازمان در استفاده کارا از‬
‫منابع برای رسیدن به اهداف خدماتی سازمان تمرکز دارد در فصل ‪ 9‬ما به نقش مهم ارزیابی‬
‫متوازن بعنوان ابزاری جهت کمی کردن راهبرد و اجرای راهبرد در سلسله مراتب سازمان‬
‫پی بردیم‪ .‬ساختار علت و معلولی ارزیابی متوازن ارزیابی مدیریت از عوامل موفقیت در‬
‫رسیدن به اهداف را منعکس می کند‪ .‬در سازمانهای انتفاعی اهداف عمدتا ً مالی هستند و شامل‬
‫شاخصهایی مانند‪ RDI‬و ‪ EPS‬و رشد سهم بازار و رشد سود می باشند‪.‬‬
‫از آنجایی که مخاطبان خارجی مانند سرمایه گزاران و تحلیل گران بورس و بستانکاران بطور‬
‫سنتی بر شاخصهای عملکردی مالی برای ارزیابی توانایی سازمان استفاده می کنند‪ ،‬سازمانها‬
‫شاخصهای مالی را برای ارزیابی عملکرد و حوزه هایی که نیاز به بهبود دارند تهیه می‬
‫کنندهمانطور که در فصل ‪ 9‬بحث شد شاخصهای مالی وجود مشکل را بیان می کنند اما دلیل آن‬
‫یا حداقل اقدام الزم و توضیح مسئله یا عدم رسیدن به اهداف مورد انتظار یا هشدار برای آن را‬
‫بیان نمی کنند‪ .‬بطور مثال کاهش سود که می تواند بیانگر کاهش فروش که خود بیانگر عدم‬
‫رضایت مشتریان از کیفیت و خدمات نامناسب و یا قیمت باال می باشد‪ .‬شاخصهای مالی فقط‬
‫کاهش سود یا فروش را نشان می دهند نه دلیل آن را که در فصل ‪ 9‬به آن پرداخته شده‬
‫کنترل مالی ‪ ،‬بخشی از یک موضوع گسترده تر به نام کنترل سازمان که در فصل ‪7‬و‪ 8‬در‬
‫مورد آن بحث کردیم ‪ ،‬می باشد‬
‫کنترل مالی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در فصل ‪ 10‬تجزیه و تحلیل انحرافات را آموختیم که یکی از کنترلهای قدیمی‬
‫و فراگیر مالی است‪ .‬در این فصل ما با گستردگی بیشتری به بررسی کنترلهای‬
‫مالی شامل ارزیابی واحدها و کل سازمان می پردازیم‪.‬‬
‫وقتی مدیران از ابزار کنترل مالی برای ارزیابی واحد ها استفاده می کنند نتایج‬
‫حاصله عمدتا ً در داخل سازمان استفاده می شوند و به استفاده کنندگان خارجی‬
‫ارایه نمی شوند( شاخصهایی مانند سودآوری یک محصول یا خط تولید)‬
‫مدیران ژنرال موتورز در سالهای ‪ 1920‬این نوع کنترل مالی داخلی را برای‬
‫پشتیبانی اطالعاتی از تصمیم گیری غیر متمرکز در سازمانهای بزرگ طراحی‬
‫کردند‪.‬‬
‫تحلیل گران خارجی ابزار کنترل مالی را برای ارزیابی جنبه های مختلف‬
‫عملکردی سازمان مانند قابلیت پرداخت بدهی و کارایی و سودآوری ارائه‬
‫کردند‪ .‬از آنجایی که شاخصهای مالی منعکس کننده نظر افراد خارج از‬
‫سازمان می باشد این ابزار کنترل مالی خارجی برای مدیریت و ارزیابی‬
‫مربوط و مفید می باشند‪.‬‬
‫ایجاد انگیز برای تمرکز زدایی‬
‫• محیط باثبات شرایطی است که در آن اختالف اطالعاتی بین پرسنلی که با‬
‫مشتریان در ارتباط هستند یا مسئول فعالیتهایی که منجر به تولید کاال و خدمات‬
‫می شوند با مسئولین شرکت وجود ندارد و هیچ تغییری که سازمان بخواهد خود‬
‫را با آنها وقف بدهد وجود نداشته باشد‪ .‬در نتیجه هیچ نیازی برای پاسخ سریع‬
‫به محیط متغیر و یا تعویض اختیار تصمیم گیری به مدیران محلی وجود نداشت‬
‫و سازمانها می توانستند فرایندهای استاندارد عملیاتی برای محیطی شناخته شده‬
‫طراحی و اجرا کنند و انتظار می رفت پرسنل آنرا اجرا کنند‪.‬‬
‫• در چنین سازمانهایی شناخت خوبی از فن آوری و نیاز مشتریان وجود دارد و‬
‫در خط تولید قیمت و کیفیت بیشترین اهمیت را دارند‪ .‬وقتی قیمت اهمیت دارد‬
‫کنترل بهای تمام شده نیز اهمیت دارد‪ .‬بدین منظور شرکتها از فرایندهای‬
‫عملیاتی استاندارد برای حصول اطمینان از اینکه { ‪ -1‬آنها از کاراترین روشها‬
‫و فن آوریها جهت تولید محصول با کیفیت ثابت و بهای تمام شده پایین استفاده‬
‫می کنند‪ -2.‬هیچ راه دیگری بجزء راه انتخاب شده برای انجام کار وجود‬
‫ندارد‪}.‬استفاده می کنند‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫بطور مثال شرکت مکدونالد استفاده خود از ‪ SMP‬را تقریبا ً به یک علم تبدیل کرده طراحی‬
‫آشپزخانه و طراحی محصول و شکل مواد اولیه و فرایند عملیاتی توضیح داده شده همه برای‬
‫رسیدن به اهداف ‪ -1‬کیفیت باال ‪ -2‬قیمت تمام شده پایین می باشد‪.‬‬
‫مک دونالد به دنبال سرآشپز خالق در تهیه غذا و ارائه منو جدید نیست بلکه بدنبال کسی است‬
‫که بتواند فرایند استاندارد شده را برای ارتقاء کیفیت و کاهش بهای تمام شده اجرا کند‪ .‬در مقابل‬
‫رقابت روزافزون و باز شدن بازارهای انحصاری قدیمی برای رقابت بسیاری از سازمانها حتی‬
‫آنهایی که قبالً تصور شد با شرایط با ثباتی روبرو هستند مثل موسسات مالی روشها و‬
‫سازماندهی خود را برای پاسخ گویی به شرایط جدید تغییر داده اند‪ .‬در شرایط تغییر ذائقه‬
‫مشتری و فن آوری و راهبردهای رقبا سازمانها باید قادر به تغییر سریع باشند مک دونالد یک‬
‫مثال خوب در این مورد می باشد چون در سالهای ‪ 2003-2005‬همراه با سخت گیریهای‬
‫بهداشتی (سالمت) برای اولین بار شاهد زیان و کاهش مشتری در فروشگاه هایش روبرو شد و‬
‫تغییرات مهمی در منو خود ایجاد کرد از جمله معرفی فروشگاههای ‪ 24‬ساعته‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در گذشته بانکها سیستمهای سخت و پرمسئولیت مدیریتیبرای حفاظت از اموال خود و پیروی از‬
‫قوانین و مقررات بکار می بردند‪ .‬هرچند این سیستمها برای رسیدن به اهداف خود موفق بودند‬
‫در بسیاری از موارد در رابطه با مشتری خوب عمل نمی کردند‪ .‬ارائه خدمات با کیفیت به‬
‫مشتری به معنی باز بودن شعبه در غروب و استفاده از دستگاههای اتوماتیک برای پاسخگویی‬
‫‪ 24‬ساعته و ارائه خدمات تحت وب برای دسترسی آسان مشتریان از طریق تلفن و کامپیوتر و‬
‫ارائه کارتهای اعتباری (بدهکار و بستانکار) و پاسخگویی سریع و ارائه وام خودرو خدمات‬
‫اعتباری و اوراق قرضه رهنی می باشد‪.‬‬
‫سازگار بودن نیازمند تفویض مسئولیت تصمیم گیری به افراد بیشتری در سازمان ‪ ...‬همان‬
‫تمرکز زدایی می باشد‪ .‬تمرکز زدایی به پرسنل با انگیزه و آموزش دیره امکان درک سریع‬
‫تغییر ذائقه مشتریان را می دهد وبه پرسنل خط مقدم شرکت امکان و مسئولیت اجرای برنامه‬
‫هایی جهت همسویی با آن تغییرات را می دهد‪.‬‬
‫سطوح مختلفی از تمرکززدایی وجود دارد‪ .‬بعضی شرکتها بیشتر تصمیم گیری ها را محدود به‬
‫مدیران سطح باال و میانی می کنند‪ .‬اما بعضی دیگر تصمیمات مهم درباره چگونگی ساخت‬
‫محصوالت و ارائه خدمت به مشتریان را به اجرا کنندکنندگان همان کارها واگذار می کنند‪.‬‬
‫میزان تمرکز زدایی بیانگر اطمینان شرکت به پرسنل و سطح آموزش و مهارت آنها و ریسک‬
‫افزایش یافته ناشی از تفویض اختیار و توانایی پرسنل در انتخاب درست و در نهایت نیاز‬
‫سازمان به پرسنل خط مقدمی که بتوانند تصمیمات سریع و درست بگیرند می باشد‪.‬‬
‫فرایند عملیاتی استاندارد در کارخانه مرسدس بنز‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫وقتی کارخانه بنز اولین خودرو شاسی بلند خود را تولید کرد سیستم تولیدی که از روشهای استاندارد بهره می برد‬
‫ایجاد کرد (‪ .)SMPS‬این سیستم روشهای خاص را با جزئیات کامل در خود داشت که کارکنان باید بر اساس آن کار‬
‫خود را انجام دهند و با جلو گیری از انجام کار سیلقه ای توسط کارکنان امکان وجود هرگونه مغایرتی را از بین برده‬
‫بود‪.‬‬
‫در عمل‬
‫ارزیابی عملکرد مک دونالد‬
‫برای ارتقاع یکنواختی این شرکت یک دایره ‪( SQC‬خدمات‪ -‬کیفیت – نظافت) در هر فروشگاه خود ایجاد کرد‪ .‬اگر‬
‫فروشگاهی نتواند سطح توافقی ‪ SQC‬را حفظ کند در آمد کاهش خواهد یافت‪ .‬این معیار(‪ )SQC‬برای ارزیابی‬
‫میزان رعایت ‪ SQC‬در فروشگاههای بکار می رود‪ .‬در این معیار مواردی از قبیل چگونگی رضایت مشتری و مدت‬
‫انتظار مشتری در صف و صندوق و تمیزی اموال و آماده و فراهم بودن محصوالت طبق روش توصیه شده می باشد‪.‬‬
‫مراکز مسئولیت وارزیابی عملکرد واحد‬
‫مرکز مسئولیت یک واحد از سازمان است که مدیر مسئول دارد ‪ .‬فرض یک هتل در مجموعه هتلها ‪ +‬یک قسمت از‬
‫خط تولید که دستگاههای کنترل کامپیوتری می سازد ‪ +‬یک قسمت در یک دانشگاه ‪ +‬دایره پردازش داده ها در یک‬
‫اداره دولتی ‪ +‬واحد خسارت یک شرکت بیمه ‪ +‬دایره حمل و نقل یک فروشگاه اینترنتی‬
‫یک مرکز مسئولیت مثل یک شرکت است ومدیر آن باید آنرا برای رسیدن به اهداف مقطعی (‪ )goal‬باعث تمرکز‬
‫وتحصص پرسنل وقابل اندازه گیری بودن آنها می شود‪.‬آنهاباید بطور همزمان منافع بلندمدت سازمان وهماهنگی‬
‫فعالیتهای مراکز فعالیت با هم را بهبود بخشند‪ .‬در قسمت بعدی به چگونگی تاثیر این هماهنگی بر اهداف مالی بحث‬
‫خواهد شد‪.‬‬
‫هماهنگی مراکز مسئولیت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫هماهنگی مراکز مسئولیت برای موفقیت هر سازمان الزامی است‪ .‬فرض کنید فعالیتهای یک‬
‫رستوران به سه گروه تقسیم می شود‬
‫اخذ سفارش‬
‫آماده کردن‬
‫تحویل سفارش‬
‫در صورت عدم هماهنگی بین یکی از این گروهها باعث بی نظمی و بیماری مشتریان می‬
‫شود‪ .‬متاسفانه در سـازمـانـهـای بزرگ عدم هماهنگی بین دوایر تولید و فروش و توزیع و‬
‫خدمات باعث عملکرد آشفته و ناقص می گردد‪ .‬این نیاز برای هماهنگی بیانگرعالقه شرکتها‬
‫به سیستمهای برنامه ریزی منابعی که صرفا ً به تجمع فعالیتهای سازمان تمرکز نمی کنند بلکه‬
‫سازمان را با مشتریان و عرضه کنندگانشان مرتبط می کنند می باشد‪.‬‬
‫شرکتهای پستی از قبیل فدرال اکسپرس دارای ایستگاههای محلی یا ترمینالهایی می باشند که‬
‫کامیونها از آنها مرسوالت را برداشته و توزیع می کنند‪ .‬مرسوالتی مربوط به سایر ترمینالها‬
‫هستند به هاب مرکزی در ممفیس فرستاده و در آنجا مرتب و دوباره ارسال می شوند‪ .‬فرمول‬
‫موفقیت در این تجارت بسیار ساده است و دو فاکتور دارد‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫انجام تعهدات بدون خسارت و به موقع و مودبانه‬
‫کنترل هزینه ها ‪ .‬تنها راه موفقیت حصول اطمینان از همکاری کارای دوایر مختلف سازمان‬
‫برای رسیدن به دو فاکتور فوق می باشد‪.‬‬
‫فرض کنید مدیران شرکت پستی تصمیم بگیرند هر ترمینال را بعنوان یک مرکز مسئولیت‬
‫در نظر بگیرند حاال چگونه باید عملکرد و مدیران و پرسنل هر ترمینال را ارزیابی کند‪.‬‬
‫درعمل‬
‫هزینه باالی هماهنگی‬
‫شرکتها مبالغ زیادی را صرف سیستمهای مدیریت منابع (‪ )EEP‬که سیستمهای کامپیوتری‬
‫پیچیده و سطح باالی برای هماهنگی فعالیتهای سازمان می باشد می کنند‪ .‬هدف سیستمهای‬
‫‪ ERP‬روان سازی جریان یک سفارش در مراحل تایید اعتبار و زمان بندی و تولید و‬
‫ارسال می باشد بطوری که خدمات سطح باالیی به مشتری اراده شود‪ .‬برخی تحلیل گران‬
‫متوسط هزینه یک سیستم ‪ ERP‬را حدود ‪ 15‬میلیون دالر و باید سیستم هزینه یابی حدود‬
‫‪ 400‬میلیون دالرتعالم کرده اند‪ .‬البته همه ‪ ERP‬ها موفق نیستند در سال ‪ 2001‬خواروبار‬
‫فروشی زنجیره ای سوبی هزینه ای معادل ‪60‬میلیون دالر بابت ‪ ERP‬نا موفق در‬
‫حسابهای خودشان داد‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫اول – شـرکـت می تـواند کارایی را در هر ترمینال اندازه گیری کند‪ .‬برای‬
‫تمرکز بر کارایی شرکت می تواند بسته های جمع شده ردیف شده و تحویل شده‬
‫در هر دوره هر کارمند هر کامیون هر ساعت یا هر شیفت را محاسبه کند‪.‬‬
‫برای پرداختن به کارایی و رضایت مشتری شرکت ممکن است (برای هدف‬
‫بهره وری) تعداد سالهایی که پاسخگوی نیازهای مشتری بوده را بدست آورد‬
‫بطور مثال جمع آوری و تحویل سالم بسته ها به آدرس دقیق‪.‬‬
‫دوم‪ -‬توانایی شرکت در انجام تعهدات خود به مشتریان طی یک چرخه عملیاتی‬
‫یکپارچه به عنوان یک شرکت پستی می تواند بیانگر هماهنگی در اجزاء‬
‫شرکت باشد‪ .‬شرکت باید سهم هر قسمت در توانایی سازمان در انجام تعهدات‬
‫خود به مشتریان را تعیین کند‪.‬‬
‫دو عنصر مهم مرکز توزیع شرکتهای پستی به شرح زیر می باشند‪.‬‬
‫در زمانی که در ترمینال بعنوان فرجه تعیین شده آیا کامیونها و ‪ ....‬بسته بندی‬
‫و آماده حرکت شده اند (شاخص درصد دقت)‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫تعداد بسته های توزیع شده به آدرسهای اشتباه یا ارسال شده با وسیله اشتباه که به آن شاخص درصد‬
‫اشتباه می گویند‪.‬‬
‫سوم – شرکت باید خدمات ارائه شده به مشتری را با جزئیات بیشتری ارزیابی کند بطور مثال موارد‬
‫زیر ممکن است‪.‬‬
‫تعداد شکایات از خدمات ترمینال( ارسال همراه با شکایت)‬
‫متوسط زمان صرف شده جهت پاسخ گویی به شکالت‬
‫تعداد شکایات از خدمات ضعیف یا بی ادبانه دایره خدمات مشتری‬
‫رضایت مشتری‬
‫عموما ً کنترل فعالیتهای مراکز مسئولیت مستلزم اندازه گیری عناصر غیر مادی عملکرد از قبیل‬
‫کیفیت که در دراز مدت آثار مالی دارد پیغام اصلی این است که انتخاب درست شاخصهای غیر مالی‬
‫نتایج مالی را پیش بینی و تشریح می کند‪ .‬بطور مثال افزایش آموزش پرسنل باعث بهبود عملکرد در‬
‫دوره جاری و بهبود در رضایت مشتری و افزایش در آمد وسود در دوره های آتی می شود تمرکز بر‬
‫شاخصهای غیر مالی عملکرد از قبیل نوآوری و روحیه پرسنل مدیران را از فدا کردن منافع بلند‬
‫مدت برای منافع کوتاه مدت باز می دارد‪ .‬بطور مثال تمرکز بر شاخصهای مالی کوتاه مدت ممکن‬
‫است باعث هزینه کمتر تحقیق و توسعه و خرید تجهیزات برای بهبود کیفیت و خدمات مشتری و‬
‫آموزش مشتریان و در نتیجه از بین رفتن پتانسیل عملکردی بلند مدت شود‪ .‬بنابراین همیشه باید از‬
‫نتایج مالی به عنوان شاخصهای عملکردی کلی استفاده کنیم و برای دلیل نتایج مالی حاصله به نتایج‬
‫غیر ملکی تکیه کنیم‪.‬‬
‫مراکز مسئولیت و کنترل مالی‬
‫• سازمانها از کنترل مالی برای تهیه شاخص خالصه ای از چگونگی عملکرد‬
‫سیستمهای کنترل عملیات خود استفاده می کنند‪ .‬وقتی سازمانها تنها از یک‬
‫شاخص جهت ارزیابی کلی عملیات خود استفاده می کنند مرتبا ً از اعداد مالی‬
‫مانند درآمد‪ .‬بهای تمام شده‪ -‬شود‪ –ROI -‬استفاده می کنند چون این شاخصها‬
‫تشریح کننده مهمترین هدف سهامداران در موسسات انتفاعی می باشند‪.‬‬
‫• در عمل‬
‫• شاخصهای عملکردی غیرمالی پست فدارال ‪ :‬شاخص کیفیت خدمات پست‬
‫فدرال شاخصی به نام ‪{ SQI‬شاخص کیفیت خدمات} که بر اساس ‪ 9‬نیاز‬
‫مشتری بنا شده را طراحی کرده‪ .‬هر کدام از این شاخصها مقداری بدست می‬
‫دهد که بیانگر میزان بر آورده شدن این نیاز مشتریان می باشد‪ .‬این ‪9‬‬
‫شاخص و مقادیر مرتبط آنها به شرط زیر می باشد‪.‬‬
‫• مشکل در خدماتتعداد خطابسته های گمشده‪50‬بسته های‬
‫خسارت دیده‪3‬شکایات حل نشده‪010‬تاخیر روز‬
‫اشتباه‪10‬نیاز به اصالح صورتحساب‪3‬ردیابی‪3‬جمع آوری‬
‫دیرهنگام‪3‬گم شدن رسید تحویل‪1‬تاریخ درست‪ /‬تحویل دیر‬
‫هنگام‪1‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫پست فدرال نتایج حاصله را لیست و در سازمان توزیع می کند‪ .‬پاداش مدیران ارشد بر اساس این نتایج تعیین می‬
‫شود‪.‬‬
‫انواع مرکز مسئولیت‬
‫گزارش حسابداری تهیه شده توسط مرکز مسئولیت باید بیانگر میزان کنترل مدیریت بردرآمدها‪ -‬هزینه ها‪ -‬سود و‬
‫‪ ROI‬باشد‪ .‬در تهیه خالصه گزارشات حسابداری حسابداران معموال مراکز مسئولیت را به یکی از ‪ 4‬شکل زیر طبقه‬
‫بندی می کنند‪.‬‬
‫مراکز هزینه ‪ -2‬مرکز در آمد ‪ -3‬مراکز سود ‪ -4‬مرکز سرمایه گزاری‬
‫مراکز هزینه‬
‫در این مسئولیت پرسنل فقط هزینه ها را کنترل می کنند نه درآمد یا سرمایه گذاریها را بطور مجاری هر گروه‬
‫پردازشی در عملیات خدماتی با عملیات تولیدی می تواند یک مرکز هزینه باشد( مانند دایره تمیز کردن در یک‬
‫خشکشویی‪ -‬قسمت پذیرش در یک هتل‪ -‬قسمت ‪ .....‬در یک بانک) یا (مانند قسمت برش الوار دریک چوب بری‪-‬‬
‫قسمت ساخت فوالد در یک کارخانه ذوب آهن)‬
‫سازمانها عملکرد پرسنل مراکز هزینه را با مقایسه هزینه های واقعی هر قسمت با هزینه بودجه شده آن قسمت برای‬
‫حجم و نوع کار انجام شده ارزیابی می کنند‪ .‬بنابراین استانداردهای هزینه انحرافات در گزارشات حسابداری مراکز‬
‫هزینه همیشه به چشم می خورند‪ .‬به عالوه از آنجایی که سازمانها از استانداردها و انحرافات برای ارزیابی عملکرد‬
‫لستفاده می کنند فرایند تعیین استانداردها و تغیر انحرافات آثار رفتاری { بویژه در مورد گزارش اشتباه پتانسیل و نتایج‬
‫عملکرد} بر پرسنل دارد‪.‬‬
‫سازمانها اغلب از مراکز هزینه برای کنترل عملیات تولیدی استفاده می کنند‪ .‬تحلیل گران با مقایسه کل بهای تمام شده‬
‫یک محصول با یک گروه محصوالت با بودجه آن سطح آن تولید به تشخیص عملکرد خارج از برنامه هر فرایند کمک‬
‫می کنند‪.‬‬
‫سایر روشهای کنترل هزینه‬
‫• وقتی ترکیب محصول و سطح تولید یک سازمان یکنواخت‬
‫باشد امکان مقایسه هزینه های این دوره با دوره های قبل‬
‫جهت ارتقاء محیط بهبود هزینه ها بوجود می آید‪ .‬مقایسه‬
‫هزینه های دوره های مختلف با تغییرات ترکیب محصوالت‬
‫و سطح تولید می تواند گمراه کننده باشد‪ .‬در چنین سطح‬
‫هزینه ها در دوره های مختلف قابل مقایسه نیستند‪ .‬هر چند‬
‫در صورت ایجاب شرایط سازمانها اغلب می توانند با رسم‬
‫نمودار سطوح هزینه بدنبال روند کاهش هزینه باشند که‬
‫بیانگر کارایی فرایندهای عامل ایجاد هزینه می باشد‪.‬‬
‫بررسی سایر مسائل مرتبط به کنترل مرکز هزینه‬
‫• بسیاری از شرکتها مرتکب اشتباه ارزیابی توانایی هر مرکز هزینه‬
‫( بصورت مجزا) در کنترل هزینه هایش می شوند‪.‬‬
‫• مثال پست فدرال بیان می کند که کیفیت‪ -‬زمان پاسخ گویی –‬
‫توانایی در اجرای زمانبندی محصوالت‪ -‬انگیزش پرسنل‪ -‬و امنیت‬
‫پرسنل و احترام به محیط اخالقی سازمان و تعهدات محیطی سایر‬
‫شاخصهای عملکردی مراکز هزینه هستند‪ .‬در صورت ارزیابی‬
‫توانایی کنترل هزینه های هر مرکز هزینه بصورت جداگانهاعضای‬
‫آن مرکز ممکن است سایر عوامل عملکرد از قبیل کیفیت را نادیده‬
‫بگیرند بنابراین نباید صرفا ً به ارزیابی عملکرد هزینه ای مراکز‬
‫هزینه اکتفا کرد‪.‬‬
‫مراکز درآمد‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مراکز درآمد مراکز مسئولیتی هستند که اعضای آنها درآمدها را کنترل می کنند اما هزینه های‬
‫تولید یا تحصیل کاال و خدماتی را که می فروشند و یا سرمایه گزاری انجام شده برای‬
‫مرکزشان را کنترل نمی کنند‪ .‬قسمت اثاثه در یک فروشگاه‪ +‬دفتر فروش منطقه ای یک‬
‫شرکت بزرگ ‪ +‬یک رستوران از رستورانهای زنجیره ای مثالهایی از مرکز درآمد هستند‪.‬‬
‫بعضی مراکز هزینه قیمت و ترکیب محصوالت موجود و فعالیتهای ارتقایی را کنترل می کنند‬
‫به فعالیتهای پمپ بنزینها و مراکز سرویس خودرو یک پاالیشگاه بزرگ توجه کنید‪ .‬مدیر‬
‫ایستگاه هیچ کنترلی بر هزینه سوخت و استهالک و اشتری و حرارت و ملزومات و نرخهای‬
‫دستمزد ندارد‪ .‬اما مدیر با زمان بندی و عملیاتی کردن تصمیمات می تواند بر هزینه های‬
‫دستمزد نقش کنترلی اعمال نماید‪ .‬مدیر خدمات هیچ کنترلی بر دستمزد پرداختی به کارکنانی از‬
‫قبیل کارکنان ستاد مرکز که آنها را کنترل می کنند و کارکنان بازاریابی که بر قیمت گذاری و‬
‫فعالیتهای بهبود بخش کنترل دارند ‪ ،‬ندارند‪ .‬موضوع قابل کنترل اصلی در این ایستگاهها‬
‫خدمات مشتریان می باشد که متمایز کننده فروش سوخت و تعمیرات در ایستگاه از رقبا می‬
‫باشد و به تعیین سطح فروش ایستگاههای خدماتی کمک می کند‪.‬‬
‫• روش مرکز درآمد بیشتر بر ارزیابی مراکز مسئولیت بر اساس‬
‫درآمد کسب شده آن مرکز تاکید دارد‪ .‬در بیشتر مراکز درآمد هزینه‬
‫های فروش و بازاریابی و درجات مختلف کنترل برآن هزینه ها‬
‫وجود دارد‪ .‬بنابراین در چنین شرایطی معموالً هزینه های قابل‬
‫ردیابی این مراکز مسئولیت از قبیل دستمزد و تبلیغات و هزینه های‬
‫فروش از درآمد آنها کم می شود تا درآمد خالص ایجاد شده توسط‬
‫آن مراکز تعیین شود‪.‬‬
‫• منتقدان این روش معتقدند ارزیابی عملکرد بر مبنای درآمد کسب‬
‫شده عواقب نا خواسته ای دارد‪ .‬بطور مثال مسئول فروشی که‬
‫صرفا ً بر مبنای فروش پاداش می گیرد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫ممکن است با ارتقا یا بکار انداختن خطوط محصول‬
‫باعث ایجاد هزینه های مدیریت موجود ی شوند‪.‬‬
‫باعث ارائه خدمات سفارشی تر می شوند‪ .‬عموما ً تمرکز‬
‫بر درآمد باعث استفاده بیشتر اعضا از فعالیتهای هزینه ز‬
‫ابرای افزایش درآمد می شود‪.‬‬
‫مراکز سود‬
‫•‬
‫•‬
‫مراکز مسئولیتی هستند که در آنها مدیران و سایر پرسنل مسئول درآمدها و هزینه ها هستند‪.‬‬
‫این مرکز مانند یـک شـرکـت مـسـتقل است با این تفاوت که در آن مدیران ارشد میزان سرمایه‬
‫گزاری درآن مراکز را تعیین می کنند نه مدیران مراکز بطور مثال مدیر یک واحد از فروشگاه‬
‫زنجیره ای ارزان فروشی مسئول قیمت گذاری و انتخاب محصول و خرید و ارتقا می باشد اما‬
‫نمی تواند در مورد میزان سرمایه گزاری تصمیم بگیرد و این واحد شرایط یک مرکز سود را‬
‫دارد‪.‬‬
‫بیشتر واحدهای منفرد فعالیتهای زنجیره ای مانند هتلها و رستورانها یک مرکز سود هستند اما‬
‫در شرکتهای مدیران ارشد تصمیمات مربوط به قیمت گزاری و انتخاب محصول و خرید و‬
‫ارتقا را می گیرند مانند بور گرکینگ که یک رستوران غذای فوری است و یا مجموعه هتلهای‬
‫هالیدی این شک وجود دارد که آیا این واحدها شرایط مرکز سود را دارند یا نه این واحدها به‬
‫اندازه کافی بزرگ هستند که هزینه بتوانند به دلیل تفاوتهای موجود در کنترل { هزینه های‬
‫دستمزد‪ +‬ضایعات غذا و زمان بندی برای ‪ .....‬تسهیالت} متفاوت باشند‪ .‬درآمدها می توانند با‬
‫توجه به چگونگی مدیریت داراییها تغییر کنند‪ .‬بنابراین هر چند سازمانها عالقه ندارد با آنها به‬
‫عنوان مرکز سود برخورد شود‪ .‬تفاوتهای محلی اغلب بر درآمدها و هزینه ها تاثیر می گذارد‪.‬‬
‫• سازمانهای زیادی واحدها را بعنوان مرکز سود ارزیابی می کنند‬
‫اگر چه مدیریت ارشد عملیات آنها را کنترل می کند ‪ .‬سود گزارش‬
‫شده توسط این واحدها یک شاخص کلی از عملکرد است که منعکس‬
‫کننده تصمیمات مدیران ارشد و مدیران محلی می باشد‪ .‬ضعف‬
‫عملکرد واحد می تواند بیانگر ‪ -1‬شرایط نامساعد خارج از کنترل‬
‫‪ -2‬تصمیمات ضعیف سازمانی ‪ -3‬تصمیمات ضعیف محلی باشد‪ .‬به‬
‫این دالیل سازمانها نباید فقط بر نتایج مالی مراکز سود جهت‬
‫ارزیابی عملکرد اتکا کنند بلکه باید از شاخصهای کیفیت و بازده‬
‫مواد و بازده دستمزد و شاخصهای خدماتی که تحت کنترل واحدهای‬
‫محلی می باشد نیز در ارزیابی دقیق عملکرد استفاده کنند‬
‫مراکز سرمایه گذاری‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مراکز مسئولیتی هستند که مدیران و پرسنل در آن درآمد و هزینه و سطح سرمایه گزاری را‬
‫کنترل می کنند این مراکز همانند یک سازمان مستقل هستند‪ .‬جنرال الکتریک از شرکتهایی‬
‫است که از این نوع مراکز استفاده می کند‪.‬‬
‫بدلیل تنوع زیاد این واحدها مدیریت از شاخص ‪ ROI‬برای ارزیابی این واحدها وزیر‬
‫مجموعه های آنها استفاده می کند‪.‬بطور مثال در ساختار شرکت جنرال الکتریک چند زیر‬
‫مجموعه شامل ‪ -1‬هواپیمایی(خدمات مالی هواپیمایی)‪-2‬انرژی (خدمات مالی انرژی‪ -3‬نفت‬
‫وگاز وریل وآب وجود دارد در حالی که در ‪ NBC‬زیر مجموعه های شبکه وفیلم و‬
‫ایستگاههای تلویزیون وتلویزیون کابلی ومحصوالت تلویزیونی وبازیهای ورزشی‪ /‬المپیک وجد‬
‫داارد‪.‬اینها در واقع ودر بیشتر موارد مجموعه فعالیتهایی هستند که باید بر حسب ‪ ROI‬هر‬
‫کدامشان ارزیابی بشوند‪.‬شکل ‪ 12-6‬ویژگیهای انواع مراکز مسئولیت را نشان می دهد‪.‬‬
‫در عمل‬
‫مراکز سرمایه گذاری جنرال الکتریک در سال ‪2006‬‬
‫شرکت جنرال الکتریک دارای ‪ 6‬نوع فعالیت است که هر کدام دارای واحدی برای رشد‬
‫وتوسعه هستند‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫تامین مالی تجاری ‪GE‬‬
‫تامین کننده وام واجاره های عملیاتی وبرنامه های تامین مالی وبیمه های تجاری ومجموعه ای از سایر محصوالت‬
‫وخدماتی که باعث رشد جهانی شرکت می شوند‪.‬‬
‫تامین مالی مصرف کنندگان ‪GE‬‬
‫تامین کننده پیشتاز (تحت عنوان ‪)GEM‬خدمات اعتباری برای مصرف کنندگان وخرده فروشان و واسطه ها‬
‫تامین سالمت ‪GE‬‬
‫پیشرو در ایجاد الگوی جدید مراقبت از بیمار از طریق پیش گیری وکمک به پزشکان در برخورد خاص با هر بیمار‬
‫صنعتی‪GE‬‬
‫ارائه کننده محصوالت وخدمات گسترده از قبیل اثاثه وروشنایی وپالستیک و سیلیکون وخدمات محیطی‬
‫ساختار‪GE‬‬
‫پیشرو در ارائه فن آوریهای مادر برای کشورهای در حال توسعه از قبیل هوانوردی وانرژی ونفت وگاز وراه آهن‬
‫وآب‬
‫‪NBC‬جهانی‬
‫یکی از شرکتهای رسانه ای پیشرو در تهیه وتولید وبازاریابی برنامه های تفریحی واخبار واطالعاتی برای مخاطبان‬
‫جهانی‬
‫شکل ‪12-6‬‬
‫ارزیابی مراکز مسئولیت استفاده از اصل کنترل‬
‫پذیری در ارزیابی‬
‫• مـفـهـوم کـنـترل پذیری زیر بنای طبقه بندی حسابداری مراکز‬
‫مسئولیت می باشد اصل قابلیت کنترل بیان می کند تنها مسئولیت در‬
‫آمدها وهزینه ها و سرمایه گذاریهایی که تحت کنترل پرسنل یک‬
‫مرکز نباید در ارزیابی عملکرد آن مرکز دخیل باشند‪ .‬بطور مثال‬
‫مدیر خط تولید یک شرکت فقط در قبال ساعات کار مستقیم و ماشین‬
‫آالت مسئول است نه هزینه آنها چون زخمهای هزینه خارج ار‬
‫کنترل وی می باشد‪ .‬هرچند این اصل درست و عادالنه به نظر می‬
‫رسد اما در عمل می تواند مشکل و اغلب گمراه کننده و نامطلوب‬
‫باشد‪.‬‬
‫• یک مسئله مهم در بکارگیری این اصل وجود درآمد و هزینه های‬
‫مشترک است‪ .‬فرض در یک شرکت ماهی گیری کد ‪ 3‬مرکز هزینه‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫دایره ماهیگیری که مسئول صید ماهی از دریا می باشد‪.‬‬
‫دایره پردازش که مسئول تخلیه و آماده سازی ماهیها برای فروش می باشد‪.‬‬
‫دایره بازاریابی و فروش که محصوالت را به مشتریان می فروشد‪.‬‬
‫همانند بسیاری از شرکتها در اینجا نیز تولید محصول نهایی طی چند فعالیت متوالی و بسیار‬
‫پیوسته انجام می شود‪ .‬محصول باید از نوع و کیفیت و قیمت درستی برخوردار باشد تا‬
‫مورد قبول مشتری واقع شود‪ .‬عملکرد سه مرکز فوق بطور مشترک بیانگر موفقیت شرکت‬
‫می باشد‪.‬‬
‫ارزیابی جداگانه عملکرد این سه مرکز مستلزم بررسی حقایق عملکردی زیادی می باشد‪.‬‬
‫فرض عملکرد مرکز صید را می توان از طریق توانایی در امور زیر ارزیابی کرد‪.‬‬
‫توانایی صید به اندازه سهمیه(کامل)‬
‫حداقل کردن ضایعات و صدمات‬
‫حداقل کردن خرابی وسایل‬
‫حداقل کردن هزینه های استفاده از قایقها‬
‫• شاخصهای مشابهی نیز می تواند برای ارزیابی دایره پردازش‬
‫استفاده شود و برای ارزیابی عملکرد دایره فروش ممکن است بر‬
‫اساس سهم از بازار و تحویل به موقع باشد‪ .‬بعنوان قسمتی از فرایند‬
‫ارزیابی عملکرد ممکن است شرکت بخواهد خالصه ای(حسابداری)‬
‫از عملکرد هر دایره بعنوان پشتوانه سیستم کنترل مالی خود تهیه‬
‫کند‪ .‬در اینجا حسابدار مدیریت دست به کار می شود و فوراً مشکل‬
‫چگونگی برخورد جداگانه با قسمتهای مختلف یک شرکت یکپارچه‬
‫را آسان می کند‪ .‬بطور مثال هزینه های دایره صید به راحتی تعیین‬
‫می شوند اما درآمدهای آن کدامند‪ .‬دایره صید کنترلی بر فروشها و‬
‫قیمتها ندارد و نقش آن صرفا ً صید ماهی و حفظ مواد و کیفیت‬
‫محصول و پاسخگویی به دو دایره فراوری و فروش طبق جدول‬
‫زمانبندی می باشد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫اگـر شرکت با قسمت صید بعنوان یک مرکر هزینه برخورد کند با هزینه های غیر مستقیم‬
‫سازمان از قبیل هزینه های اداری کل شرکت که بیانگر هزینه سربار استفاده شده توسط مرکز‬
‫هزینه می باشد چه باید بلند و همینطور درباره سایر شاخصهای مهم عملکردی از قبیل حفظ‬
‫کیفیت و استفاده کامل از سهمیه صید و تحویل گونه های ماهی موردنظر به دایره فراوری ؟‪.‬‬
‫آیا دایره صید باید سهمی از هزینه از قبیل های دفتر مرکزی از قبیل دفتر برنامه ریزی و دایره‬
‫پرسنل و اداری که از خدمات آنها استفاده می کند را متحمل شود؟ اگر اینگونه است چگونه باید‬
‫سهم ایم واحد مشخص شود‪.‬‬
‫شاید فکر کنیم که دایره فرآوری یک مرکز هزینه است اما دایره فروش وتوزیع چطور که‬
‫بیشترین تاثیر را بر درآمدها دارد؟ چه هزینه هایی را کنترل می کند؟ دایره فروش کنترلی بر‬
‫هزینه های دو دایره دیگر ندارد‪ .‬تنها هزینه های قابل کنترل توسط این دایره هزینه های‬
‫بازاریابی و توزیع هستند که بیشتر شرکتهای از این نوع کمتر از ‪ %10‬هزینه ها را تشکیل‬
‫می دهند‪ .‬گروه صید از طریق حفظ کیفیت مواد اولیه و گروه فراوری نیز از طریق حفظ کیفیت‬
‫محصول نیز می توانند بر سطح فروش تاثیر بگذارند؟برخی معتقدند اصل کنترل پذیری بهترین‬
‫راه نگاه کردن به مسئله ارزیابی عملکرد نیست‪.‬‬
‫استفاده از شاخصهای عملکرد در مقابل ارزیابی‬
‫تصمیم گیریها‬
‫• برخی براین عقیده اند که قابلیت کنترل نمی تواند یک معیار معتبر برای‬
‫انتخاب شاخص عملکردی باشد‪.‬چون هزینه مواد که بین ‪ %60‬تا ‪ %90‬بهای‬
‫تمام شده محصول تشکیل می دهد(قیمت) توسط بازار تعیین می شود و خارج‬
‫از کنترل مدیران است‪ .‬از اینرو مدیران معتقد بودند ارزیابی عملکرد آنها باید‬
‫بر اساس مقدار مواد باشد نه هزینه مواد‪.‬‬
‫• مدیر ارشد لبنیات اعالم کرد او می خواهد مدیران را بر اساس توانایی شان در‬
‫کنترل هزینه ها ارزیابی کند‪ .‬بالفاصله مدیران دریافتند راه کنترل هزینه مواد‬
‫استفاده از قرارداد های خرید مقطوع بلند مدت است که عالوه بر کنترل هزینه‬
‫مواد امکان پیش بینی هزینه های تولید دوره های آینده را نیز فراهم می کرد که‬
‫خود باعث ثبات در برنامه ریزی تولید و قیمت گذاری می شود‪.‬‬
‫• این مثال نشان می دهد اگرچه مدیران نمی توانند کامالً هزینه ها را کنترل کنند‬
‫اما می توانند قدمهایی برای تاثیر گذاشتن بر آنها بردارند‪ .‬وقتی هزینه ها یا‬
‫حتی در آمدهای بیشتری در شاخصهای عملکرد گنجانده شوند مدیران برای‬
‫یافتن راههایی برای تاثیر بر آنها انگیزه پیدا می کنند‪.‬‬
‫استفاده از گزارشات حاشیه سود دوایر‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در صورت در نظر گرفتن مراکز سود به عنوان مرکز مسئولیت مسائل زیادی که مربوط به‬
‫شناسایی مسئولیت درباره درآمدها و هزینه ها است بوجود خواهد آمد‪ .‬بویژه تصمیم گیری در‬
‫مورد تعیین مسئولیت درآمدها و هزینه های مشترک ‪ .‬بنابراین حین بررسی فرمت گزارش‬
‫حسابداری تهیه شده توسط حسابداران برای مراکز مسئولیت به مفروضات و محدودیتهای‬
‫موجود در این گزارشات توجه کنید‪.‬‬
‫علیرغم وجود مسائل مرتبط با حسابداری مراکز مسئولیت شاخص سود آنقدر قابل ‪ .....‬و‬
‫فراگیر است که بیشتر موسسات واحدهای خود را بعنوان مرکز سود در نظر می گیرند‪.‬‬
‫از آنجایی که فعالیت بیشتر سازمانها یکپارچه می باشد اولین مسئله ای طراحان حسابداری‬
‫مراکز سود باید ‪....‬آن بپردازند روابط و تداخل بین واحدهای مرکز سود می باشد‪.‬‬
‫بدین منظور به فعالیتهای شرکت ‪ E-MOTORS‬توجه کنید که به خرید و فروش و واسطه‬
‫گری اتومبیل مشغول است و ‪ 5‬مرکز مسئولیت دارد‪ -1.‬فروش خودرو نو ‪ -2‬فروش خودرو‬
‫دسته دوم ‪ -3‬دایره خدمات ‪-4‬‬
‫•‬
‫•‬
‫لیزینگ ‪ -5‬بدنه خودرو و هر مرکز مدیر مسئول برای سود گزارش شده دارد‪ .‬گزارشات‬
‫واحدها بصورت فصلی و به فرمت ‪ 12-7‬می باشد‪.‬‬
‫شکل ‪ 12-7‬فرمت معمول گزارش حاشیه سود دوایر را در شرکتهایی که به مراکز مسئولیت‬
‫تقسیم شده اند نشان می دهد‪ .‬هر مرکز یک ستون خاص خود دارد و درآمد هر مرکز اولین‬
‫سطر در هر مرکز از درآمدهای آن کم می شوند‪ .‬این حاشیه سود برای پوشش هزینه های غیر‬
‫مرتبط به حجم مرکز بدست می آید نمونه هایی از این هزینه ها عبارتند از هزینه های مربوط‬
‫به ساختمانها و تجهیزات مخصوص هر مرکز سپس هزینه های ثابت هر دایره برای بدست‬
‫آوردن حاشیه مرکز از حاشیه سود آن مرکز کسر می گردند‪ .‬حاشیه مرکز بیانگر سهم مرکز از‬
‫هزینه های غیر مستقیم و سود قابل کنترل آن مرکز می باشد‪ .‬سهم از هزینه های قابل اجتناب‬
‫بیانگر هزینه های اداری مربوط به پرسنل و هزینه های تسهیالت می باشد‪ .‬فرض (درمورد‬
‫هزینه های قابل اجتناب) بر این است که با حذف یک دایره آن هزینه ها حذف می شوند و‬
‫سازمان فرصت تعدیل ظرفیت خود با حذف تجهیزات وپرسنل اضافی را دارد‪.‬هزینه های قابل‬
‫اجتناب تسهیم نشده (که به هزینه های تعطیلی معروف هستند)بیانگر هزینه های سربار واداری‬
‫غیر مرتبط به حجم فعالیت هستند از سود ‪ 5‬مرکز کسر می شوند تا سود سازمان بدست آید‪.‬‬
‫• ارزیابی گزارش حاشیه بخشی‬
‫• به چیزی از گزارش سودمرکز برای محاسبه سود آن مرکز‬
‫کم می شود‪ .‬در نهایت هزینه های تسهیم نشده( که به هزینه‬
‫های تعطیلی معروف هستند) بیانگر هزینه های سزبار و‬
‫اداری غیر مرتبط به حجم فعالیت هستند از سود ‪ 5‬مرکز‬
‫کسر می شوند تا سود سازمان بدست آید‪.‬‬
‫ارزیابی گزارش حاشیه بخشی‬
‫• چه چیزی از گزارش سود بخشی شرکت ‪E- MOTORS‬‬
‫می آموزیم؟‬
‫• اول اینکه مبنای سنتی حسابداری تعهدی زیانی معادل‬
‫‪ 36790‬دالر برای این فصل نشان می دهد که می تواند‬
‫هشداری برای یک شکل بلند مدت باشد یا انتظار آن می‬
‫رود امکان دارد این دوره فصل کم کاری سازمان بوده باشد‬
‫و در فصلهای بعدی این مشکل حل شود‪ .‬شاید هزینه های‬
‫تعهد شده ای در این دوره تحقق یافته باشد که در دوره های‬
‫آتی وجود نداشته باشد‪.‬‬
‫صورت حاشیه بخشی چه چیزی به خواننده می‬
‫گوید؟‬
‫• وقتی به گزارش مراکز مسئولیت شرکت ‪ E-MOTOVS‬نگاه می کنیم برای‬
‫هر مرکز بطور جداگانه سود نشان داده شده‪ -‬حاشیه سود هر واحد برابر است‬
‫با ارزش افزوده ایجاد شده توسط فرایند قبل از هزینه های غیر مرتبط به حجم‬
‫حاشیه سود هر واحد بیانگر اثر منفی فوری بر سود شرکت در صورت تعطیلی‬
‫آن قسمت می باشد‪ .‬حاشیه بخشی یک برآورد از تاثیر بلند مدت تعطیلی هر‬
‫قسمت بر سازمان در صورت فروش یک بکارگیری مجدد آن است و سود‬
‫بخش بیانگر اثر بلند مدت تعطیلی بر سود کل شرکت بعد از تعدیل ظرفیت کلی‬
‫شرکت می باشد‪ .‬بطور مثال در صورت قطع فعالیت لیزینگ اثر فوری بر‬
‫سود شرکت کاهش ‪ 117880‬دالری است‪ .‬اما اگر بعد از مدتی (شاید یک یا‬
‫چند سال) ظرفیت تعطیل شده فروخته شود یا تعدیل شود تاثیر منفی این اتفاق‬
‫بر سود کل شرکت ‪48560‬دالر خواهد بود‪ .‬تفاوت بین حاشیه بخش و سود‬
‫قسمت بیانگر تاثیر تعدیل هزینه های مربوط به کل شرکت می باشد که مربوط‬
‫به تعهدات کوتاه مدت می باشد و می تواند در بلند مدت کاهش یابد‪.‬‬
‫اعداد خوب یابد‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سازمانها روشها ی مختلفی برای تعیین خوب یا بد بودن ارقام حاشیه بخشی‬
‫استفاده می کنند‪.‬در زیر رایج ترین منابع اطالعات مقایسه ای آمده‬
‫عملکرد گذشته ‪:‬آیا با توجه به اطالعات گذشته عملکرد این دوره خوب است ؟‬
‫سازمانهای همتراز ‪:‬عملکرد در مقایسه با سازمانهای همتراز چگونه است؟‬
‫ارزیابی ها از طریق مقایسه اعداد مطلق از قبیل سطح هزینه ها ودرآمد ها‬
‫واعداد نسبی از قبیل درصد درآمد هر آیتم انجام می شود‪.‬بطور مثال در‬
‫ارزیابی عملمرد شرکت ‪E-MOTOVS‬مدیر دایره خدمات ممکن است اعالم‬
‫کند هزینه های متغیر ‪ %62‬درآمد می باشد و می توان آن را به نسبت دوره‬
‫های قبل مقایسه کرد‪.‬با پیوستن به یک گروه صنعتی که برای داللهایی به اندازه‬
‫‪E-MOTOVS‬اطالعات مقایسه ای تهیه می کند‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫یا ممکن است آمار مربوط به کیفیت که شاخصها و ایرادات هر دایره را نشان می دهد محاسبه‬
‫شود‪.‬‬
‫دوم‪ -‬گزارش سود دوایر می تواند شامل اعداد دلخواه باشد چون آنها به سود داخلی و‬
‫مفروضات تسهیم هزینه ای که در مورد آنها اختالفات قانونی وجود دارد بسنده می‬
‫کنند(حسابداران به این ارقام دلخواه اعداد نرم می گویند) کمتری توسط مدیریت مرکز فعالیت‬
‫را دارد و بیشتر تحت تاثیر مفروضات تسهیم هزینه هاست‪ .‬گرچه فرض براین است که سود‬
‫دوایر قابل کنترل است اما ممکن است کنترل بر هزینه های موثر در محاسبه آن کامل نباشد و‬
‫حتی ممکن است مدیران هیچ کنترلی بر هزینه های تسهیم شده در محاسبه آن نداشته باشند‪ .‬در‬
‫پاالیشگاه نمونه‪ .‬استفاده مشترک از امکانات مسائلی در تسهیم هزینه فرایندهای گران قیمت از‬
‫قبیل دایره تقطیر به محصول تولیدی از قبیل نفت و گاز و روغن برای مدیران بوجود می آورد‪.‬‬
‫به شکل ‪ 12-8‬توجه کنید‬
‫سوم و مهمترین عامل‪ -‬مقادیر مختلف درآمد مختلف درآمد بیانگر مفروضات و تسهیمات مهمی‬
‫می باشد که می توانند گمراه کننده باشند‪ .‬این مفروضات مربوط به قیمت گذاری انتقالی می‬
‫شود که بر چگونگی تسهیم در آمدهای سازمان بین واحدهای ایجاد کننده آن متمرکز دارد‪.‬‬
‫قیمت گذاری انتقالی‬
‫• دو نوع قیمت گذاری انتقالی داریم‪ -‬قیمت گذاری انتقالی خارجی‪ .‬که‬
‫به قیمتهای مورد استفاده برای انتقاالت محصوالت و خدمات به‬
‫شرکتهای وابسته که تحت قوانین مختلف مالیاتی فعالیت می کنند می‬
‫پردازد‪ .‬یک مثال از این نوع قیمت گذاری انتقال خودرو های‬
‫ساخته شده یک شرکت در شعبه استرالیایی اش به شعبه ژاپنی اش‬
‫برای فروش می باشد‪ .‬از آنجایی که نرخ مالیات بر سود شرکتها‬
‫درد و کشور متفاوت است شرکتها می توانند با استفاده از قیمت‬
‫گذاری بین المللی مالیات خود را به حداقل برسانند و به همین دلیل‬
‫بیشتر کشورها برای جلوگیری از این موضوع قوانین محدود کننده‬
‫ای اعمال کرده اند‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ما در این فصل به این نوع قیمت گذاری نمی پردازیم چون موضوع حسابداری‬
‫مالیاتی می باشد‪.‬‬
‫نوع دوم ‪ ،‬قیمت گذاری انتقالی داخلی می باشد که در این فصل به آن می‬
‫پردازیم و عبارت از قوانینی است که شرکتها برای تسهیم درآمدها بین مراکز‬
‫مسئولیت مختلف خود استفاده می کنند‪ .‬به منظور راحتی در ادامه این فصل‬
‫فقط از عبارت قیمت گذاری انتقالی استفاده می کنیم‪ .‬قوانین قیمت گذاری انتقالی‬
‫در صورت وجود تداخل زیاد بین مراکز مسئولیت می تواند دلخواه باشد‪ .‬شکل‬
‫‪ 12-9‬تداخل احتمالی بین مراکز مختلف ایرلز موتور را نشان می دهد‪.‬‬
‫برای درک مسائل و مشکالت مربوطبه تسهیم درآمد در یک سازمان ساده مانند‬
‫ایرلز موتور‪ .‬به فعالیتهای انجام شده در زمان فروش یک خودرو نو توجه‬
‫کنید‪ .‬دایره خودرو نو یک خودرو نو می فروشد و یک خودرو کهنه تحویل می‬
‫گیرد و آنرا به دایره خودروهای کهنه تحویل می دهند تا تعمیر شود یا مستقیما ً‬
‫فروخته شود‪.‬‬
‫قیمت انتقالی خودرو کهنه در تعیین سود هر دو دایره بسیار مهم است‪.‬‬
‫• دایره خودرو نو خواهان حداکثر قیمت انتقالی ممکن جهت‬
‫باال بردن درآمد خود و دایره خودرو کهنه خواهان حداقل‬
‫قیمت انتقالی ممکن جهت کم کردن هزینه هایش می باشد‪.‬‬
‫• چنین مالحضاتی در مورد تمام کاالها و خدمات انتقالی بین‬
‫مرکز دیگر سازمانهای مشابه وجود دارد‪ .‬قانون تعیین‬
‫کننده ارزش انتقاالت داخلی درآمد کسب شده توسط کل‬
‫سازمان را بین مراکز سود تسهیم و در نتیجه سود هر واحد‬
‫را تعیین می کند‪.‬‬
‫• درعمل‬
‫قیمت گذاری انتقالی بین المللی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در بعضی کشورها مراجع مالیاتی با سخت گیری به رقابتهای مالیاتی شرکتهای چند ملیتی که‬
‫در مرزهای آنها فعالیت می کنند اما می خواهند از مزایای مالیاتی کشورهای دیگر استفاده کنند‬
‫جواب داده اند‪.‬‬
‫وقتی شرکتهای چند ملیتی در کشورهای با نرخ مالیات باال اظهارنامه تهیه می کنند‪ ،‬ادعا می‬
‫کنند که بخش کمی از سود در آن کشور کسب شده و به این ترتیب از مالیات فرار کنند و‬
‫بلعکس بیشتر سود خود را درکشورهای با نرخ مالیات کم ابراز می کنند و این کار بانجام‬
‫معامالت بین شرکتهای فرعی و قیمت گذاری انتقالی که در آثار فوق را دارد انجام می دهند‪.‬‬
‫از نظر تئوری قیمت انتقالی همانند قیمت بازار در معامالت دو شرکت مستقل است اما اغلب‬
‫بازاری وجود ندارد و کسی نمی داند قیمت باید چه باشد‪ .‬این موضوع بویژه در مورد‬
‫شرکتهایی که خدمات و کاالهای نامشهود ارائه می کنند صدق می کند‪ .‬ازا نیرو و شرکتها بر‬
‫حسابدارها و اقتصاد دانان تکیه می کنند تا قیمتهای انتقالی را برای مقاصد مالیاتی تعدیل کنند‪.‬‬
‫شرکتها بطور روزافزونی عملیات خود را برای دریافت برگه های تشخیص مالیاتی کمتر‬
‫اصالح می کنند‪ .‬فرصتهای فراورانی وجود دارد‪ ،‬بر اساس آمار سازمان همکاریهای اقتصادی‬
‫و توسعه ‪ OECD‬حدود ‪ %6‬معامالت بین المللی مربوط به معامالت زیر مجموعه های‬
‫شرکتهای چند ملیتی می باشد‪ .‬بنابراین مراجع مالیاتی بطور روزافزونی بدنبال جنین مواردی‬
‫هستند‪.‬‬
‫روشهای قیمت گذاری انتقالی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫چهار روش قیمت گذاری انتقالی وجود دارد‪.‬‬
‫قیمت بازار‬
‫بهای تمام شده‬
‫قیمت توافقی‬
‫قیمتهای از قبل تعیین شده‬
‫دراینجا باید از فرصت استفاده کرد و یادآوری نمود که مربوط بودن یا نبودن قیمتهای داخلی به داشتن یا نداشتن تاثیر‬
‫مورد نظر بر تصمیم گیران شرکت بستگی دارد ‪ .‬قیمتهای انتقالی می توانند اشکال مختلفی داشته باشند اما هدف استفاده‬
‫از آنها همیشه انگیزش تصمیم گیرندگان به عمل در جهت منافع عالی سازمان می باشد‪ .‬حسابداران باید همیشه در نظر‬
‫داشته باشند که هدف اصلی تهیه ارقام حسابداری مدیریت انگیزش رفتار مورد نیاز مربوط به برنامه ریزی و تصمیم‬
‫گیری و تخصیص منابع می باشد تهیه ارقامی که از معیارهای منظم و قانونمند حسابداری پیروی کنند‪.‬‬
‫قیمت انتقالی براساس قیمتهای بازار‬
‫اگر برای کاالهای انتقالی بازار وجود داشته باشد این مبنا گذاری بهترین مبنای قیمت گذاری در انتقاالت بین مراکز‬
‫مسئولیت می باشد‪ .‬قیمت بازار یک ارزیابی مستقل از کاالها و خدمات انتقالی و سهم هر مرکز سود از کل سود کسب‬
‫شده سازمان بدست می دهد بطور مثال دایره فروش بجای انتقال داخلی ‪ ،‬کاال را به خارج از سازمان می فروشد و‬
‫دایره ‪ .....‬نیز بجای دریافت از دوایر دیگر از خارج از سازمان خرید می نماید‪.‬‬
‫متاسفانه چنین بازارهای رقابتی باقیمتهای مشخص به ندرت وجود دارند‪ .‬به مثال شرکت ‪ Easls mctcrs‬توجه کنید‪.‬‬
‫واسطه ها خودروهای کهنه را در بازارهای مناسب که قیمتها در آنتعیین می شوند می فروشند و یک خودرو (نمونه)‬
‫می تواند با این اطالعات قیمت گذاری شود‪ .‬قیمت عمده فروشی خودرو کهنه به شرایط ‪ ....‬بستگی دارد که بطور‬
‫ناقص و با هزینه مربوطه قابل برآورد است‪ .‬بعالوه ارزش خودرو به وضعیت ظاهری آن است که موضوع اصلی‬
‫ارزیابی ذهنی آن است‪ .‬بنابراین مشخص نیست که امکان تعیین قیمت واقعی خودرو کهنه وجود دارد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫بعضی دالالن خودروهای کهنه از این مسئله با سپردن ارزیابی خودرو کهنه به مدیریت آن‬
‫دایره از این مشکل پرهیز می کنند‪ .‬این ارزش همان قیمت انتقالی می باشد‪ .‬از آنجایی که مردم‬
‫نسبت به ریسک و نامشخص بودن بایک حاشیه امنیت عکس العمل نشان می دهند مدیر قسمت‬
‫نیز بابت تامین هزینه های احتمالی تعمیر خودرو قیمت کمتری اعالم کند‪ .‬اگر قیمت خیلی کم‬
‫باشد مدیر دایره فروش خودروهای نو این مسئله را مانعی برای توانایی واحدش در فروش‬
‫خودروهای جدید تلقی خواهد کرد ‪ .‬بنابراین مدیر دایره فروش خودروهای نو ممکن است‬
‫امکان معاوضه خودرو با دالالن دیگر خودروهای کهنه یا فروش آن در مزایده را داشته باشد‬
‫این موضوع به قیمت انتقالی امکان انعکاس نیروهای بازار را می دهد‪.‬‬
‫قیمت انتقالی بر اساس بهای تمام شده‬
‫وقتی کاالها و خدمات انتقالی قیمت بازار مشخصی نداشته باشند‪ ،‬راه دیگر بررسی بهای تمام‬
‫شده می باشد‪ .‬چند قیمت انتقالی رایج عبارتند از بهای تمام شده مستقیم‪ +‬بهای تمام شده مستقیم‬
‫بعالوه چند درصد‪ +‬بهای تمام شده جذبی بعالوه چند درصد‪ .‬در این زمیمه چند درصد اضافه‬
‫شده به منظور پوشش هزینه های تسهیم نشده کل سازمان و سرمایه گزاری انجام شده برای‬
‫تولید محصول در نظر گرفته می شود‬
‫• بطور مثال فرض کنید هزینه متغیر که محصول ‪ 5‬دالر و هزینه های ثابت‬
‫تسهیم شده ‪ 3‬دالر می باشد و چند درصد اضافی مورد نظر نیز ‪ %10‬است‬
‫قیمتهای انتقالی متفاوتی که بر اساس بهای تمام شدهبعضی دالالن خودروهای‬
‫کهنه از این مسئله با سپردن ارزیابی خودرو کهنه به مدیریت آن دایره از این‬
‫مشکل پرهیز می کنند‪ .‬این ارزش همان قیمت انتقالی می باشد‪ .‬از آنجایی که‬
‫مردم نسبت به ریسک و نامشخص بودن بایک حاشیه امنیت عکس العمل نشان‬
‫می دهند مدیر قسمت نیز بابت تامین هزینه های احتمالی تعمیر خودرو قیمت‬
‫کمتری اعالم کند‪ .‬اگر قیمت خیلی کم باشد مدیر دایره فروش خودروهای نو‬
‫این مسئله را مانعی برای توانایی واحدش در فروش خودروهای جدید تلقی‬
‫خواهد کرد ‪ .‬بنابراین مدیر دایره فروش خودروهای نو ممکن است امکان‬
‫معاوضه خودرو با دالالن دیگر خودروهای کهنه یا فروش آن در مزایده را‬
‫داشته باشد این موضوع به قیمت انتقالی امکان انعکاس نیروهای بازار را می‬
‫دهد‪.‬‬
‫قیمت انتقالی بر اساس بهای تمام شده‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫وقتی کاالها و خدمات انتقالی قیمت بازار مشخصی نداشته باشند‪ ،‬راه دیگر‬
‫بررسی بهای تمام شده می باشد‪ .‬چند قیمت انتقالی رایج عبارتند از بهای تمام‬
‫شده مستقیم‪ +‬بهای تمام شده مستقیم بعالوه چند درصد‪ +‬بهای تمام شده جذبی‬
‫بعالوه چند درصد‪ .‬در این زمیمه چند درصد اضافه شده به منظور پوشش‬
‫هزینه های تسهیم نشده کل سازمان و سرمایه گزاری انجام شده برای تولید‬
‫محصول در نظر گرفته می شود‪:‬‬
‫بطور مثال فرض کنید هزینه متغیر که محصول ‪ 5‬دالر و هزینه های ثابت‬
‫تسهیم شده ‪ 3‬دالر می باشد و چند درصد اضافی مورد نظر نیز ‪ %10‬است‬
‫قیمتهای انتقالی متفاوتی که بر اساس بهای تمام شده‬
‫یی‬
‫تعیین می شود به شرح زیر می باشد‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫بهای تمام شده بعالوه چند درصد‬
‫‪ 5/5‬دالر‬
‫بهای تمام شده مستقیم‬
‫‪ 5‬دالر‬
‫بهای تمام شده جذبی‬
‫‪ 8‬دالر‬
‫بهای تمام شده بعالوه چند درصد‬
‫‪ 5/8‬دالر‬
‫• معیار انتخاب مناسب قیمت انتقالی بر اساس بهای تمام شده مشابه معیارهای‬
‫مورد استفاده در انتخاب قیمت انتقالی در هر مبنای دیگری می باشد که همان‬
‫سوال در مورد تاثیر گزار بودن در تصمیم گیری مدیران در جهت منافع عالی‬
‫سازمان می باشد‪.‬‬
‫• طرفداران چنین قیمتهای انتقال استدالالتی برای انتخاب خود دارند ‪ .‬اقتصاد‬
‫دانان اعتقاد دارند هر مبنای بهای تمام شده ای جز هزینه نهایی باعث انتخاب‬
‫معامالتی کمتر از سطح بهینه که نهایت به زیان کل سازمان است می شود‪.‬‬
‫بطور مثال اگر هزینه نهایی کمتر از قیمت انتقالی باشد دایره فروش می خواهد‬
‫بیشتر ز سطح بهینه بفروشد و دایره خرید عالقه به خرید کمتر خواهد داشت و‬
‫از آنجایی که عرضه و تقاضا باید برابر باشند و هیچ دایره ای نمی تواند بیشتر‬
‫از آنچه می خواهد بخرد یا بفروشد همواره تعداد خرید و فروش برابر با‬
‫حداقلی از دو مقدار مورد نظر و سفارش داده شده خواهد بود‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مسائل دیگری نیز با استفاده از مبنای بهای تمام شده بوجود می آید این روش باعث ارتقاء هدف‬
‫داشتن مکانیزم قیمت گذاری انتقالی جهت کمک به تعیین سود دوایر نخواهد شد بعالوه دوایر‬
‫سازمان عالقمندند که بصورت یک مرکز سود به آنها نگاه شودند مرکز هزینه چون مراکز‬
‫سود پرستیژ بیشتری دارند‪.‬‬
‫قیمتهای انتقالی برمبنای هزینه های واقعی باعث تشویق دوایره عرضه کننده به کنترل هزینه ها‬
‫نمی شود چون به هر حال می تواند هزینه های خود را بازیافت کند‪ .‬این مسئله که یک موضوع‬
‫شناخته شده در قرارداد های دولتی که قیمتها یا زخمها براساس هزینه های واقعی تعیین می‬
‫شوند می باشد‪ .‬یک راه استفاده از قیمتهای استاندارد می باشد ‪.‬در این صورت اختالف هزینه‬
‫های استاندارد دایره وهزینه های واقعی آن می تواند شاخص ی از کارایی عملیات آن دایره‬
‫باشد فرض مبنای استفاده از قیمت انتقالی بر اساس بهای تمام شده می باشد‪ .‬در فصل ‪3‬و‪4‬‬
‫بحث شد که داشتن یک سیستم بهای تمام شده دقیق که چالش است ‪..‬ممکن است افراد نسبت به‬
‫وجود یک سیستم بهای تمام شده غیر دقیق دلسرد شوند یا شکایت کنند‪.‬‬
‫مسئله آخر در این مبنا عدم ارائه راهنمایی مناسب اقتصادی در مواقع محدودیت ظرفیت‬
‫عملیاتی می باشد‪ .‬وقتی شرکتی در یک ظرفیت خاص فعالیت می کند تصمیم اتخاذ شده باید‬
‫بیانگر استفاده حداکثر ی از ظرفیت باشد نه صرفا ً بیانگر مالحظات هزینه ای باشد‪ .‬در این‬
‫مورد قیمت انتقالی باید جمع هزینه نهایی وهزینه فرصت آن ظرفیت (سود حاصل از استفاده‬
‫دیگر از این ظرفیت )باشد‬
‫• یک روش جذاب قیمت گذاری انتقالی نرخ دوگانه نام دارد که در آن واحد‬
‫گیرنده فقط به میزان هزینه های متغیر تا نقطه انتقال بدهکار می شود و دایره‬
‫فروشنده به میزان خالص ارزش بازیافتی (که برابر است با قیمت فروش نهایی‬
‫به کسر هزینه های متغیر تا نقطه فروش ) بستانکار می شود‬
‫• فرض کنید شرکت ‪ FyFe‬محصولی تولید می کند که در مرحله ‪ 1‬شروع و‬
‫در مرحله ‪ 2‬تکمیل می شود هزینه متغیر دایره ‪3 ....‬دالر و در دایره ‪ 5‬دالر‬
‫است و قیمت فروش محصول ‪ 20‬دالر است‪ .‬قیمت انتقالی از مرحله ‪ 1‬به ‪2‬‬
‫برای دایره ‪ 17 1‬دالر و برای دایره ‪ 1‬همان ‪ 5‬دالر خواهد بود‪ .‬این روش‬
‫باعث تاثیر گذاری هزینه نهایی بر تصمیمات دایره خرید می شود در حالی که‬
‫دایره فروشنده از انتقال کاال سود(منتخب) شناسایی خواهد کرد‪ .‬یک روش‬
‫جذاب دیگر بر مبنای بهای تمام شده وجود دارد که در آن دایره خریدار به‬
‫انـدازه هـزیـنـه های متغیر مورد نظر بعالوه سهمی از هزینه های تعهد شده‬
‫ثابت دایره فروشنده بدهکار می شود‪ .‬این نسبت باید بیانگر سهم دایره خرید از‬
‫ظرفیت دایره فرستنده باشد بطور مثال اگر انتظار رود‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ %10‬ظرفیت دایره تعمیر به دایره خودروهای نو اختصاص یابد دایره خودروهای نو ‪%10‬‬
‫کل هزینه های ظرفیت دایره سرویس را بدون توجه به استفاده از آن ظرفیت به خود‬
‫اختصاص می دهد‪ .‬در این شرایط در آمد دایره خودروهای نو تفاوت بین بهای تمام شده واقعی‬
‫و مورد انتظار کار انجام شده می باشد مبنای بهای تمام شده باعث ایجاد مسائل پیچیده ارزیابی‬
‫عملکرد و کیفیت و مسائل رفتاری می شود که در متون پیشرفته به آن پرداخته می شود‪ .‬و‬
‫تمام هزینه های مربوط به تجهیزات آشپزخانه و میز و صندلی ها می شود ‪ .‬این هزینه ها و‬
‫درآمد مستقیما ً مربوط به دایره رستوران می شوند‪ .‬هزینه های غیر مستقیم ‪ 87791‬دالری‬
‫تسهیم شده به رستوران شامل استهالک و مالیات ساختمان و تبلیغات و فرانشیزها می شود‪.‬‬
‫عموما ً حسابداران می توانند مبانی فعالیتی مختلفی برای تسهیم هزینه های غیرمستقیم استفاده‬
‫کنند بطور مثال هزینه های مستقیم و مساحت و تعداد پرسنل یک مرکز مسئولیت ‪ .‬فرض کنید‬
‫شرکت بخواهد این هزینه ها را بر مبنای سود پیش بینی شده (مورد انتظار) از ظرفیت ایجاد‬
‫شده توسط این هزینه ها تقسیم کند‪ ،‬بسیاری براین باورند که تسهیم این هزینه ها بر حسب سود‬
‫منصفانه است و این روش یک روش مرسوم در ارزیابی روشهای تسهیم هزینه های غیرمستقیم‬
‫می باشد‪.‬‬
‫سود دوایر که در شکل ‪ 12-10‬ارایه شده ممکن است منطقی و درست به نظر آید اما چون‬
‫تسهیم هزینه های غیر مستقیم در این نتایج تاثیرگذار است باید در تفسیر آنها باید دقت به خرج‬
‫داد‪ .‬فرض کنید در یک بررسی هزینه نتایج زیر حاصل شده‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫بخش عمده ای از هزینه های غیرمستقیم استهالک ساختمان است‪.‬‬
‫تسهیم هزینه های ساختمان برحسب مساحت منطقی ترین روش تسهیم است‪.‬‬
‫رستوران ‪ %40‬بیلیارد ‪ %25‬و بار ‪ %30‬مساحت ساختمان را بخود‬
‫اختصاص داده اند تسهیم هزینه ها براساس مساحت نتایج جدول ‪ 12-11‬را‬
‫بدست می دهد‪.‬‬
‫آیا این نتایج چندگانه معنی دار هستند؟ از یک سو می توانیم بگوییم بدلیل‬
‫تشکیل بخش عمده ای از هزینه های ساختمان از استهالک مبنای مساحت‬
‫منطقی می باشد (عامل اصلی استهالک مساحت است ) از طرفی اگر چه‬
‫این مساحت در کوتاه مدت عامل هزینه های ساختمان است اما نتایج‬
‫بازنگری بیانگر بی اهمیت بودن این موضوع هستند چون استهالک یک‬
‫هزینه تعهد شده می باشد که در کوتاه مدت غیرقابل اجتناب است‪.‬‬
‫• تسهیم برمبنای مساحت ممکن است بیانگر کمترین سود برای هر فوت مربع‬
‫مساحت اشغال شده برای دایره بیلیارد باشد و شرکت باید از مساحت این دایره‬
‫کم و به مساحت دوایر رستوران و بار ‪ .....‬البته بر اساس این برداشت رفتار‬
‫نخواهد شد و فرض کنید بدون وجود دایره بیلیارد مشتریان بار نصف خواهد‬
‫شد‪ .‬فرض کنید بدون وجود دایره بیلیارد مشتریان بار نصف خواهد شد‪.‬‬
‫صورت سود و زیان هر مرکز هزینه چگونه باید این مسئله را منعکس کند؟‬
‫احتماالً قادر به انعکاس این مسئله نخواهد بود‪ .‬با این اطالعات مکمل ممکن‬
‫است بتوان تاثیر اقتصادی تعطیلی دایره بیلیارد را تعیین کرد‪ .‬صورتهای سنتی‬
‫سود و زیان دوایر نمی تواند آثار متقابل اینگونه فعالیتها را نشان دهد‪.‬‬
‫• نکته مهم در اینجا بررسی و تفسیر صورت سود و زیان مراکز مسئولیت با‬
‫توجه و تردید (‪ )....‬می باشد‪ .‬چون این صورتها می توانند شامل تسهیم هزینه‬
‫ها درآمد ها بصورت سلیقه ای و سوال برانگیز باشند که روابط بین مراکز‬
‫مسئولیت را نشان ندهند‪.‬‬
‫قیمتهای انتقالی توافقی‬
‫• در صـورت عـدم وجـود قـیـمـت هـای بازار بعضی سازمانها به‬
‫دوایر خود اجازه نقل و انتقال به قیمت توافقی می دهند‪ .‬این نوع‬
‫قیمتها جنبه قابلیت کنترل مراکز مسئولیت را منعکس می کند چون‬
‫هر قسمت نهایتا ً مسئول توافق خود است این نوع قیمتها ممکن است‬
‫بیشتر از مالحضات اقتصادی بیانگر قدرت و مهارت چانه زنی‬
‫دوایر باشد‪.‬‬
‫• در این حالت شرایط سود جویانه ای پیش می آید که واحد فرستنده‬
‫در پی قیمت باالتر و واحد گیرنده درپی قیمت پایین تر می باشد نه‬
‫قیمت بهینه‪ .‬در این شرایط کل سازمان بدلیل نقل و انتقال کمتر از‬
‫مقدار بهینه بین دوایر متحمل زیاد می شود‪.‬‬
‫قیمتهای انتقالی اختیاری‬
‫•‬
‫•‬
‫یک صاحب نظر یا مدیر که نوعی سیاست قیمت گذاری انتقالی بکار می گیرد در واقع از‬
‫قیمتهای اختیاری استفاده نموده ‪.‬بطور مثال قیمت بازار منهای ‪ %10‬یا بهای تمام شده جذبی‬
‫بعالوه ‪ . %5‬این قیمتها در سازمانهایی که درآن یک نوع معامله به دفعات انجام می شود مورد‬
‫استفاده قرار می گیرد‪ .‬به هر حال این روش نه مالحضات اقتصادی (همانند روش قیمت بازار‬
‫یا بهای تمام شده ) دارد و نه مالحضات حسابگرانه ای (همانند قیمت توافقی) شکل ‪12-12‬‬
‫چهار روش اصلی قیمت گذاری انتقالی را خالصه می کند‪.‬‬
‫در مثال ایرلز موتورز قیمت انتقالی از دایره بدنه برای دوایر خودروهای نو و کارکرده معادل‬
‫‪ %80‬قیمت عادی بازار می باشد‪ .‬این امر ممکن است منطقی به نظر برسد و یک روش‬
‫عملی در برخورد با موضوع(از نظر روشهای قیمت بازار و بهای تمام شده) ذارائه کند اما این‬
‫قانون سلیقه ای است و باعث تسهیم سلیقه ای درآمد و هزینه ها بین واحد بدنه های متقابل بین‬
‫مراکز مسئولیت می شود‪ .‬سوبسیدها تفسیر اقتصادی سود مراکز مسئولیت را سخت می کنند و‬
‫باعث انگیزش منفی در اعضا بعضی از مراکز مسئولیت در مورد ناعادالنه بودن این قیمتها‬
‫می شوند‪.‬شکل ‪12-12‬‬
‫تسهیم هزینه ها برای کمک به از کنترل مالی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫بدون توجه به مشکالت ارزیابی عملکرد مراکز مسئولیت سازمانهای زیادی به تهیه صورت‬
‫سود و زیان مراکز مسئولیت می پردازند‪ .‬عالرغم سلیقه ای بودن این ارقام افراد از یکنواختی‬
‫و منصفانه بودن آن رضایت دارند‪ .‬سازمانها باید صورت سود و زیان مراکز مسئولیت خود را‬
‫به شکلی طراحی و ارایه کنند که اجزای اختیاری صورت سود و زیان را بطور مجزا ارائه‬
‫کند‪(.‬شکل ‪)12-7‬‬
‫فرمت نشان داده شده در شکل ‪ 12-7‬آنچه را که تحت کنترل مستقیم آن مرکز است را نشان‬
‫می دهد و درآمد و هزینه های متغیر را بطور مجزا از سایر اقالم که تحت کنترل مرکز نیستند‬
‫نشان می دهد که همان هزینه های تسهیم شده غیر مستقیم می باشند‪ .‬همانند تسهیم درآمدهای‬
‫مشترک تسهیم هزینه های غیر مستقیم یا مشترک نیز میتواند باعث گمراهی و تصمیم گیری‬
‫اشتباه شود‪.‬‬
‫شکل ‪12-10‬‬
‫شکل ‪12-11‬‬
‫عملیات ‪ SG13‬را بررسی کنید که دارای ‪ 3‬فعالیت ‪ -1‬رستوران ‪ 2‬بیلیارد ‪ 3‬بار می باشد‪.‬‬
‫حاشیه بخشی ‪ 256/110‬دالری رستوران شامل تمام درآمد حاصل از فروش غذا و همه هزینه‬
‫های غذا و آشپزخانه و گارسونها‬
‫قیمتها انتقالی بر اساس مالحضات سرمایه ای‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫قیمتهای اختیاری معموالً بر اساس بهای تمام شده تعیین می شوند ( بهای تمام شده بعالوه چند درصد) و‬
‫از انیرو همیشه تابع قیمت بازار هستند فرض ‪ %80‬قیمت بازار اما در بعضی موارد قیمتهای اختیاری‬
‫بر مبنای مالحظات سرمایه ای هستند که بر اساس تعریف چیزی که باعث بوجود آمدن یک قسمت (دایره‬
‫منطقی) با درآمدها یا هزینه های کسب یا تحقق یافته مشترک می شود طراحی شده‬
‫بطور مثال شرایطی که مدیران سه دایره نیازمند فضای انبار می باشند و هر مدیر به بررسی و تعیین‬
‫هزینه انبار مورد نیاز خود می پردازد‪ .‬هزینه ها به شرح زیر است ‪3 =A‬میلیون ‪6 =B‬میلیون ‪=C‬‬
‫‪ 5‬میلیون‪ .‬پیشنهادی دال بر ترکیب نیازها و تهیه انباری به هزینه ‪ 11‬میلیون ارائه شد که باعث ‪ 3‬میلیون‬
‫صرفه جویی نسبت به تهیه انبارهای جداگانه می شد اما مسئله سهم هر مدیر از هزینه تهیه این انبار‬
‫همچنان وجود دارد‪.‬‬
‫یک راه حل تسهیم به نسبت هزینه های راه حل دیگر (سرانبار مجزا) می باشد که نتیجه آن به شرح زیر‬
‫می باشد‪.‬‬
‫‪ A 11000000*3000000÷14000000=2357143‬سهم‬
‫‪ B 11000000*6000000 ÷ 14000000=4714286‬سهم‬
‫‪ C 11000000*6000000 ÷ 14000000 = 3928571‬سهم‬
‫این روش بدلیل سیستماتیک بودن منصفانه است‪ .‬با همه گروهها بطور یکسان برخورد می شود و هر‬
‫سهم بیانگر‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫آنچه هر شخص با آن روبرو می شود است‪ .‬روش دیگر‪ ،‬تسهیم بر مبنای‬
‫توانایی پرداخت هر مدیر است که به سود کسب شده هر مدیر از استفاده از‬
‫انبار بستگی دارد و روش دیگر تسهیم ‪ ،‬تسهیم مساوی بین ‪ 3‬قسمت است‪ .‬از‬
‫این رو هرکدام از چندین روشی که از مبنای سرمایه ای استفاده می کنند از‬
‫یک منظر به این موضوع نگاه می کنند‪.‬‬
‫تعیین و ارزیابی داراییهای مراکز سرمایه گذاری‬
‫وقتی سازمانها از مراکز سرمایه گذاری برای ارزیابی عملکرد مراکز‬
‫مسئولیت خود استفاده می کنند حسابداران عالوه بر مسائل مربوط به مراکز‬
‫هزینه با مسائل خاص مراکز سرمایه گذارینیز باید روبرو شوند‪ .‬مسئله اضافه‬
‫تعیین و ارزیابی داراییهای مورد استفاده هر مرکز می باشد‪ .‬سوالی که جواب‬
‫روشنی ندارد‪.‬‬
‫در تعیین این داراییها سازمانها باید ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫داراییهایی که بطور مشترک استفاده می شوند مانند ساختمان و تجهیزات‬
‫داراییهایی که بصورت مشترک ایجاد می شوند مانند حسابهای دریافتنی را‬
‫تعیین کنند‪.‬‬
‫وقتی تصمیم گیرندگان سازمان داراییها را بین مراکز سرمایه گذاری تقسیم‬
‫کردند باید ارزش دالری آنها را نیز تعیین کنند‪ .‬اما چه قیمتی باید استفاده‬
‫شود‪ -‬بهای تمام شده یا ارزش دفتری یا ارزش جایگزینی یا خالص‬
‫بازیافتنی؟ تمام اینها راههای هزینه یابی هستند که می توان در مورد آنها‬
‫بحث کرد‪.‬‬
‫اوج مسئله تسهیم در آمدها و هزینه ها و داراییها بین دوایر عملیاتی محاسبه‬
‫‪ ROI‬می باشد‪ .‬فرض شرکت دو پونت { یکی از استفاده کنندگان پرکار این‬
‫شاخص}این نرخ در سازمانها بیشتر برای ارزیابی عملکرد مراکز سرمایه‬
‫گذاری استفاده می شود‪.‬‬
‫بهره وری وکارایی در ‪ROI‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫یکی از چالشهای مهم شرکت دوپونت که در اواخر قرن نوزدهم رشد زیادی داشت بکارگیری روشی برای مدیریت‬
‫ساختار پیچیده ایجاد شده بدلیل تنوع فعالیتهایش بود‪.‬در این مرحله بیشتر شرکتها تک محصولی بودند‪ .‬این شرکتها با‬
‫بررسی نسبت سود به فروش ودرصد ظرفیت استفاده شده به ارزیابی سطح سرمایه گذاری سازمانها پرداختند اما‬
‫دوپونت یک شرکت چندمحصولی بود که درا ستفاده از شاخص ‪ROI‬برای ارزیابی سوددهی خطوط مختلف تجاری‬
‫خود پیشرو بود‪ .‬روش این شرکت در کنترل مالی بـطـور خـالصه در شکل ‪ 13-12‬ارائه شده‪ .‬خالصه فعالیتهای‬
‫شرکت در پونت بسیار جزئی نگراند وشامل حدود ‪ 350‬نمودار بزرگ بود که هرماهه به روزرسانی می شد وبطور‬
‫دائم در نمایشگری در اتاق مدیران کل نمایش داده می شد‪.‬‬
‫‪ ROI‬یـکـی از نـسبتهای مالی شناخته شده ومرسوم است که نسبت سود خالص به سرمایه گذاری را نشان می دهد‪.‬‬
‫سیستم کنترل مالی شرکت دوپونت بر ‪ ROI‬توجه خاصی داشت وآن را به دو جزء تبدیل کرده بود‬
‫شاخص بازده که بیانگر کارایی کارایی بود‬
‫‪ -2‬شاخص گردش که بیانگر بهره وری بود‪.‬‬
‫‪ROI‬‬
‫سود‬
‫سود‬
‫فروش‬
‫سرمایه گذاری‬
‫سرمایه گذاری فروش‬
‫نسبت سود به فروش که بازده فروش یا حاشیه فروش نامیده می شود شاخص کارایی است و بیانگر توانایی کنترل‬
‫هزینه ها در سطح خاصی از فروشها می باشد‪ .‬نسبت فروش به سرمایه گذاری که گردش داراییها نام دارد شاخص ‪.‬‬
‫بهره وری است و بیانگر توانایی ایجاد درآمد از سطح خاص از سرمایه گذاری می باشد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫شکل ‪12-13‬‬
‫روش کنترل مالی شرکت دویونت به زیر شاخه های بیشتر و بیشتری برای شاخصهای کارایی‬
‫و بهره وری از طریق محاسبات دقیق تر هزینه ها و گروههای مختلف داراییها گسترش میابد‪.‬‬
‫قسمت باالی شکل ‪ 12-13‬به کارایی و قسمت پایین آن به بهره وری بصورت تفکیک شده می‬
‫پردازد‪ .‬بطور مثال برای تعیین بهبود هرکدام از شاخصها می توانیم شاخص کارایی که همان‬
‫نسبت سود به فروش می باشد را بررسی و اجزای مختلف هزینه ها و روابط آنها با فروش را‬
‫بررسی و یا روند هرکدام را آزمون کنیم ‪ .‬آنگاه می توان با مقایسه این نتایج با نتایج سایر‬
‫شرکتهای مشابه پی برد در کدام قسمتها باید بهبود ایجاد شود‪.‬‬
‫نسـبت فـروش به سرمایه گذاری (بهره وری) امکان ایجاد شاخصهای مجزای بازدهی برای‬
‫عوامل کلیه ی سرمایه گذاری از قبیل اجزای سرمایه در گردش (موجودیها و بدهکاران و وجه‬
‫نقد ) و اجزای سرمایه دائمی (ساختمان و تجهیزات) را فراهم می سازد‪ .‬مقایسه این نسبت‬
‫گردش با سایز واحدهای مشابه یا رقبا مواردی که باید درآنها بهبود حاصل شود را نشان می‬
‫دهد‪.‬‬
‫تعیین بهره وری توسط کنترل مالی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫گسترده ترین مفهوم ارائه شده از بهره وری همان نسبت ساده به داده است‪ .‬بطور مثال اگر کارگران در‬
‫یک شیفت ‪ 7‬ساعته ‪ 50‬واحد تولید داشته باشند کارایی نیروی کار برابر با ‪ 50 ÷ 7 = 1/7‬برای هر‬
‫ساعت است‪ .‬صنایع کاربر (نیروی انسانی ) مانند شرکتهای مشاوره ای و حسابداری و بیمارستانها و‬
‫شرکتهای تجاری با توجه به سهم باالی هزینه دستمزدشان از کل هزینه ها توجه خاصی به این شاخص‬
‫دارند‪.‬‬
‫سازمانها برای تمام عوامل تولید بهره وری را تعیین می کنند از جمله دستمزد و موارد و تجهیزات بطور‬
‫مثال در صنعت ماهیگیری نسبت وزن محصول نهایی قابل فروش به کل ماهی استفاده شده حدود ‪%30‬‬
‫است که به آن نسبت بهره وری یا بازده مواد گفته می شود‪ .‬بیشتر شرکتهای فعال در زمینه منابع طبیعی‬
‫به این نسبت توجه خاصی دارند چون هزینه مواد بخش عمده ای از هزینه های آنها را شامل می شود‪.‬‬
‫بطور مثال شرکت فوالد و یرتون تعیین کرد هر درصد افزایش دربازده مواد باعث ‪ 4700000‬دالر‬
‫کاهش در هزینه های عملیاتی می شود‪ .‬این مثال یک مورد عملی از چگونگی استفاده از اعداد کنترلهای‬
‫مالی از قبیل بازده مواد برای تعیین چگونگی عملکرد عملیات تولیدی می باشد‪.‬‬
‫در بسیاری از شرکتها با فرایند چند مرحله ای از قبیل کارخانه کاغذ سازی به بهره وری ماشین آالت‬
‫خود توجه خاصی دارند(بازده هر ساعت یا شیفت فعالیت) سرمایه گذاری در ماشین آالت بیانگر هزینه‬
‫ثابت باالی ایجاد ظرفیت است‪ .‬و سود دهی تابع چگونگی استفاده از این ظرفیت می باشد‪ .‬و در اینجا نیز‬
‫شاخصی مانند بهره وری ماشین به سازمانها امکان ارتباط دادن نتایج عملیات و نتایج مالی به یکدیگر را‬
‫می دهد‪.‬‬
‫بحث در مورد روش ‪ROI‬‬
‫•‬
‫•‬
‫علیرغم محبوبیت شاخص‪ ROI‬بعضی تحلیل گران آنرا بعنوان یک ابزار کنترل مالی زیر‬
‫سوال برده اند‪ .‬یک ایراد مربوط به کافی نبودن شاخصهای صرفا ً مالی برای کنترل موثر می‬
‫باشد‪ .‬آنها معتقدند بهترین راه کنترل زیر نظر گرفتن فاکتورهای حیاتی موفقیت سازمان از قبیل‬
‫خدمات با کیفیت و طراحی وساخت محصوالت مورد نظر مشتریان می باشد‪.‬‬
‫برخی دیگر که نیاز به شاخصهای مالی را قبول دارند ضعف هایی برای ‪ROI‬بر می شمارند‪.‬‬
‫آنها براین باورند که سازمانهای انتفاعی باید برای کاهش سود آوری تا جایی که هزینه نهایی‬
‫آخرین دالر سرمایه گذاری شده برابر با درآمد نهایی آنها سرمایه گذاری کنند ‪ .‬متاسفانه کنترل‬
‫مالی بر پایه ‪ ROI‬ممکن است نتواند این نتیجه را به دست دهد به طور مثال مدیری را بررسی‬
‫می کنیم که بر اساس ‪ ROI‬ارزیابی می شود ‪ .‬فرض کنید ‪ ROI‬فعلی شرکت ‪ % 15‬است و‬
‫مدیر که فکر یک سرمایه گذاری با ‪ %12 RIO‬می باشد ‪ .‬ممکن است مدیر به دلیل کم شدن‬
‫‪ ROI‬قسمت امکان انجام آن را کمتر کند و در خالف جهت منافع کل سازمان حرکت کند ‪.‬‬
‫بطور مثال اگر هزینه سرمایه سازمان ‪ % 10‬بود مدیر ممکن بود این طرح را بپذیرد چون‬
‫بازده ‪ %12‬بیشتر از هزینه ‪ %10‬سرمایه است ‪.‬‬
‫•‬
‫در عمل‬
‫•‬
‫•‬
‫بهره وری نیروی کار در یک شرکت مشاوره ای‬
‫شرکت مشاوره هزینه های دستمزد را صرفا به دلیل اهمیت ریالی آن پیگیری نمی کند بلکه این کار را به‬
‫دلیل قابل کنترل بودن آن انجام میدهد ‪.‬یکی از شاخص های مورد استفاده آنها نسبت ساعت کار صرف‬
‫شده هر مشاور به ساعت فاکتور شده برای مشتری می باشد که یک شاخص بهره وری می باشد ‪ .‬چون‬
‫در آن یک ستاد بر داده تقسیم می شود (ساعت کار فاکتور شده و ساعت صرف شده ) ‪ .‬فرمهای مختلف‬
‫زیادی در این مورد وجود دارند اما هدف آنها یکسان و استفاده بهینه از منابع سازمان برای دستیابی به‬
‫اهداف مالی سازمان می باشد‪.‬‬
‫در عمل‬
‫مدیریت بهره وری در خطوط هوایی‬
‫هزینه های مربوط به ناوگان مربوط به هزینه های اجاره و استهالک هواپیماها هزینه های اصلی خطوط‬
‫هوایی می باشند به همین دلیل شرکتها ی هوایی بر آنچه صنعت به عنوان )‪(LOAD FACTURE‬‬
‫فاکتور بارگیری معرفی کرده متمرکز می کنند که یک شاخص بهره وری می باشد از تقسیم صندلی ها ی‬
‫پر در هر پرواز بر کل صندلیهای موجود به دست می آید ‪ .‬مشکل این شاخص این است که تا تخفیف زیاد‬
‫آن را افزایش داد ‪ .‬به همین دلیل صنعت هوایی از شاخص در آمد هر مایل مسافر استفاده می کند که‬
‫برابر است با متوسط درآمد هر مسافر برای هر مایل پرواز می باشد ‪ .‬قسمتی از صورت های مالی‬
‫هواپیمایی کانادا که در آن آمار مربوط به درآمد ها و بارگیری سه ماهه اول ‪ 2004‬آورد ‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫• درآمد مایل مسافر‪10382‬صندلی ‪ /‬مایل آماده‪13215‬نرخ‬
‫بارگیری‪%6/78‬بازده درآمدی مسافر بر حسب مایل‪/‬‬
‫مسافر‪%6/15‬درآمد هر مسافر برای هر صندلی‪ /‬مایل‬
‫آماده‪%2/12‬درآمد عملیاتی برای هر صندلی‪ /‬مایل‬
‫آماده‪%8/14‬هزینه عملیاتی برای هر صندلی‪ /‬مایل‬
‫آماده‪%6/14‬هزینه عملیاتی برای هر صندلی‪ /‬مایل آماده(بجز درآمد‬
‫باری و ‪%1/12ASM‬متوسط تعداد پرسنل‪29‬صندلی‪ /‬مایل آماده‬
‫برای هر پرسنل‪455‬درآمد عملیاتی هر پرسنل‪ 67‬دالرهواپیمای‬
‫عملیاتی در پایان دوره‪212‬متوسط استفاده از هواپیما ها – ساعت در‬
‫روز)‪7/10‬متوسط مدت پرواز‪1291‬قیمت هر لیتر سوخت‪3/43‬‬
‫استفاده از سود اضافی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫به این انتقاد در مورد ‪ ROI‬با معرفی مقیاس دیگر از سرمایه گذاری پاسخ داده شد‪ .‬سود‬
‫اضافی برابراست با سود حسابداری منهای هزینه اقتصادی سرمایه گذاری استفاده شده جهت‬
‫کسب آن بطور مثال اگر سود یک دایره ‪ 5/13‬میلیون دالر باشد و از ‪ 100‬میلیون دالر‬
‫سرمایه با متوسط هزینه ‪ %10‬استفاده کند سود اضافی به شرح زیر محاسبه می شود‪.‬‬
‫هزینه سرمایه‪ -‬سود= سود اضافی‬
‫‪13500000-10000000=3500000‬‬
‫هـمانند ‪ ROI‬روش سود اضافی نیز سود مرتبط با سطحی از سرمایه گذاری که برای کسب آن‬
‫سود مورد نظر می باشد را ارزیابی می کند‪ .‬بر خالف ‪ ROI‬این روش باعث انگیزش مدیران‬
‫در حذف سرمایه گذاریهایی بازدهی بیش از هزینه سرمایه گذاری دارند نخواهد شد در این‬
‫روش از مدیران خواسته می شود هرکاری برای کسب سـود اضـافی الزم اسـت انـجام بدهند‪.‬‬
‫بطور مثال در شرایطی که قبالً به آن اشاره شد و مدیر با موقعیت سرمایه گذاری با بازده‬
‫‪ %12‬روبرو بود و هزینه سرمایه نیز ‪ %10‬بود‪ .‬اگر پروژه نیازمند سرمایه گذاری ‪100‬‬
‫میلیونی داشته باشد سود اضافه حاصله ‪ 2.000.000‬دالر خواهد بود (‪-%10‬‬
‫‪ . 10000000)%12‬بنابراین در صورتی که پاداش بر اساس سود اضافه باشد مدیر این‬
‫سرمایه گذاری را خواهد پذیرفت‪.‬‬
‫به حساب هزینه لحاظ شوند در حالی که برای محاسبه سود برای تعیین ثروت سهامداران این‬
‫هزینه ها طی دوره خاص فرض ‪ 5‬سال مستهلک می شوند‪ .‬هدف تعدیل سود حسابداری برای‬
‫رسیدن به سود ارزش افزوده سهامداران محاسبه عددی می باشد که توانایی بالقوه سودآوری‬
‫سازمان در بلند مدت را نشان بدهد‪ .‬بسیاری از سازمانها از مفهوم ارزش افزوده برای ارزیابی‬
‫سرمایه گذاریها در خطوط تولید و دوایر و کل سازمان استفاده نموده اند‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سازمانها شروع به استفاده از مفهوم ارزش افزوده برای شناسایی خطوط تولید و محصوالتی‬
‫که با توجه به سرمایه گذاری انجام شده نمی توانند سود ایجاد کنند‪ ،‬کرده اند‪ .‬این سازمانها برای‬
‫تعیین سهم هر یک از محصوالت و خدمات و مشتریان از داراییها و هزینه ها از تجزیه و‬
‫تحلیل برمبنای فعالیت استفاده نموده اند که آنها را قادر به محاسبه ارزش افزوده ایجاد شده‬
‫توسط هر خط تولید با محصول یا مشتری نموده‬
‫سازمانها می توانند از مفهوم ارزش افزوده جهت ارزیابی راهبردهای عملیاتی استفاده کنند‪.‬‬
‫شرکت غذایی کواکر از این مفهوم برای کمک به تصمیم گیری برای بدست آوردن ‪trade‬‬
‫‪ loading‬که روشی در صنایع غذایی برای بدست آوردن سفارشات ‪ 2‬یا سه ماهه عرضه غذا‬
‫به مشتریان می باشد ژوئن ‪ 1992‬استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ trade loading‬باعث بوجود آمدن نقاط اوج فعلی در تولید و فروش می شود که البته نیاز به‬
‫سرمایه گذاری فـراوان در دارایـیـهـا شامل موجودی و انبار و مراکز موجودی بوجود آمده را‬
‫می پردازند ‪ .‬مقاله ای در مجله ‪ fun tune‬برآورد کرد که ‪ trade loading‬مسئول ‪-100‬‬
‫‪ 75‬میلیارد دالر خواروباری بود که دائما ً بین تولید کنندگان و مشتریان جابه جا می شد و‬
‫نگهداری این موجودی باعث افزایش ‪ 400-20‬میلیارد دالری هزینه خواروبار مصرف‬
‫کنندگان می شد‪.‬‬
‫• تـحـلـیـهای ارزش افزوده بیان می دارند هر چند ممکن است سطح فروش بدلیل‬
‫افزایش قیمت ناشی از ‪ trade loading‬کاهش یابد اما این موضوع از طریق‬
‫حذف موجودیها و حذف انبار به سود شرکت خواهد بود‪ .‬بعالوه تولید به اندازه‬
‫باعث کاهش نیاز به سرمایه گذاری جهت ایجاد ظرفیت خواهد شد‪ .‬شرکت‬
‫کواکر مدیران خود را تشویق به پایان ‪ { trade loading‬از طریق دادن پاداش‬
‫با توجه به کارایی و زمان چرخه بجای حجم باالی فروش} می نماید‪.‬‬
‫• یک شاخص نشان دهنده افزایش اهمیت ارزش افزوده اقتصادی در شرکتها‬
‫ارشدیت افرادی می باشد که معموالً بعنوان مدیر اجرای پروژه های ارزش‬
‫افزوده انتخاب می شوند بطور مثال در سال ‪ 1995‬مدیرعامل جدید شرکت‬
‫‪ olin‬مسئول هدایت تیم ارزش افزوده اقتصادی شرکت نیز شد ‪ .‬نتایج ارزش‬
‫افزوده اقتصادی نگاه جدید و دقیق تری به کنترلهای مالی استفاده در تمام سطوح‬
‫سازمان را پیشنهاد می کند البته باید با دقت با آنها برخورد کرد ‪ .‬همانند‬
‫محاسبات ‪ ROI‬استفاده از ارزش افزوده بعنوان یک ابزار انگیزشی و کنترلی‬
‫نیازمند تسهیم پیچیده و گاهی اوقات مسئله ساز داراییها و درآمدها و هزینه ها به‬
‫دوایر و خطوط تولید و محصوالت مشتریان( متناسب با تمرکز تجزیه و تحلیلها)‬
‫می باشد‪ .‬البته بسیاری از سازمانها معتقدند که مسائل روشن شده توسط ارزش‬
‫افزوده ارزش تالش کردن را دارند‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در عمل‬
‫سازمانها به دالیل مختلف از ارزش افزوده اقتصادی استفاده می کنند‪ SPX.‬تولید کننده انواع‬
‫ابزارکار و قطعات تجهیزات برای صنایع مکانیزاسیون می باشد در سال ‪ 1995‬صورتهای‬
‫مالی ساالنه شرکت شامل دالیل زیر برای استفاده از تجزیه وتحلیل ارزش سهامداران می باشد‪.‬‬
‫برخورد یکسان با مدیران و سهامداران‪ -‬تشویق پرسنل شرکت برای فکر کردن و عمل کردن‬
‫مانند‪......‬‬
‫قابلیت درک و استفاده آسان‬
‫امکان گنجانده شدن در تالشهای بهبود عملیات چون بهبود مستمر ارزش افزوده الزمه موفقیت‬
‫است‪.‬‬
‫بشتر از شاخص ارزیابی عملکرد دیگری به ارزشهای بازار نزدیکتر است‪.‬‬
‫مستقیما ً از طریق ایده آلهای بهبود ارزش افزوده به انتظارات سهامداران مربوط می شود‪.‬‬
‫با استفاده از بانک جایزه و ایده آلهای بهبود از قبل تعیین شده بر عملکرد بلند مدت تمرکز دارد‪.‬‬
‫زبان مشترکی برای ارزیابی عملکرد و کمک به تصمیم گیری و پاداش و ارتباطات ایجاد می‬
‫کند‪.‬‬
‫• اشاره به بانک جایزه در موارد باال بسیار جالب است ‪ .‬در‬
‫دورانی که عملکردها فراتر از اهداف ارزش افزوده می‬
‫باشند ‪ 3/2‬از تمام پاداشها در قالب یک بانک در کنار هم‬
‫قرار می گیرند و تنها در صورت نیل مدیریت به اهداف‬
‫ارزش افزوده قابل پرداخت می باشند‪ .‬در صورت افت‬
‫عملکرد به حدی کمتر از ایده آلها پاداش منفی خواهد بود و‬
‫از بانک پاداش کاسته خواهد شد‪ .‬بانک پاداش شاخصهای‬
‫کوتاه مدت عملکرد و پاداشهای مربوطه را به یک شاخص‬
‫بلند مدت تبدیل می کند‪.‬‬
‫کارایی کنترل مالی‬
‫• هرچند کنترلهای مالی به شکل گسترده ای استفاده می شوند بسیاری اثر بخشی‬
‫آنرا زیر سوال برده اند‪ .‬منتقدان بر این عقیده اند که اطالعات مالی به موقع‬
‫نیستند و اطالعات خالصه ای از چگونگی عملکرد سازمان در رسیدن به‬
‫خواسته های سهامداران را ارائه می دهند و در مورد چگونگی این عملکرد که‬
‫یک شاخص مهم در عملکرد مالی آینده شرکت می باشد چیزی ارائه نمی دهند‪.‬‬
‫• کنترل مالی بر شاخصهای ‪ ....‬تمرکز دارد که جنبه های مهم دیگر سازمان از‬
‫قبیل کیفیت محصول ‪ +‬سرعت طراحی و ساخت محصول‪ +‬ایجاد محیط کاری‬
‫که باعث انگیزش پرسنل شود‪ +‬سطح رعایت قوانین و مسئولیت های اجتماعی‬
‫به جامعه‪ .‬از آنجایی که این عوامل و سایر عوامل باعث موفقیت بلند مدت‬
‫سازمان می شود سازمانها باید کنترل و ارزیابی شوند‪ .‬بحث این است که‬
‫کنترلهای مالی صرفا ً نتایج مالی را ارزیابی می کنند دلیل آن نتایج را این‬
‫محدودیت کنترلهای مالی باعث بوجود آمدن ارزیابی متوازن شد که از یک‬
‫سری شاخصهای غیرمالی عملکرد در حیطه های نیاز مشتریان و ویژگی های‬
‫فرایندها و یادگیری و رشد برای توضیح و پیش بینی نتایج مالی استفاده می‬
‫کند‪ .‬بنابراین ارزیابی متوازن ابزار مدیریت نتایج مالی را بدست می دهد که‬
‫سازمانها با تاکید انحصاری بر نتایج مالی آنرا نخواهند داشت چون شاخصهای‬
‫مالی صرفا ً بیانگر آنچه اتفاق افتاده است نه دلیل آن‪.‬‬
‫• ‪ -‬کنترل مالی تاثیر مالی سطح کلی عملکرد را بر اساس فاکتورهای مهم موفقیت بررسی می کند و‬
‫عملکرد هر فاکتور موفقیت را درنظر نمی گیرد‪.‬به همین دلیل بسیاری معتقدند که کنترل مالی راهی‬
‫برای بهبود عملکرد فاکتورهای حیاتی و مالی ارائه نمی کند‪.‬‬
‫• منتقدان معتقدند که در بهترین وضیعیت نتایج مالی می توانند از نشانه کلی از چگونگی مدیریت‬
‫کارهایی می باشد که باعث موفقیت در فاکتورهای حیاتی و در نهایت باعث ایجاد بازده مالی شده‬
‫اند بحث در مورد این است که کنترل موثر با اندازه گیری و مدیریت عناصر یا فرایندهایی که باعث‬
‫ایجاد نتایج مالی شده اند آغاز می شود نه اندازه گیری خود نتایج ارزیابی متوازن این مشکل را با‬
‫تمرکز بر نتایج و شاخصهای عملکردی فرایندها (از قبیل مهارت و رضایت و دانش پرسنل و زمان‬
‫چرخه و نرخ بهبود فرایندها و کیفیت) که باعث نتایج مالی شده اند حل کرده‬
‫• کنترل مالی معموالً بر سود کوتاه مدت تکیه دارد و به ندرت بر بهبود بلند مدت یا بررسی روند‬
‫تمرکز می کند و عملکرد ساالنه یا فصلی سازمان یا مراکز مسئولیت را بررسی می کند ‪ .‬البته این‬
‫موضوع به استفاده نادرست از کنترل مالی بر می گردد نه ضعف خود آن به هر حال استفاده از‬
‫نتایج کوتاه مدت مالی فلج کننده وباعث انگیزش مدیریت و پرسنلی که در پی ارتقاء موفقیت بلند‬
‫مدت هستند می شود بویژه در مورد سرمایه گذاری در مسایل آموزش وتجهیزات وتغییر فرایندها‬
‫‪.‬یکی از دالیل خصوصی سازی ‪،‬دادن امکان مدیرت برای نتایج بلند مدت به جای نگرانی بی مورد‬
‫درباره عملکرد کوتاه مدت ناشی از تحلیل های مالی که دید کوتاه مدت دارند می باشد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫بطور خالصه ما چگونه باید این جنبه های کنترل مالی را تفسیر کنیم؟ کنترل‬
‫مالی یک ابزار مهم برای کنترل کارایی سازمان می باشد واگر به درستی‬
‫استفاده شوند نتایج مالی می توانند کمک مهمی در بقای بلندمدت سازمانها‬
‫وشناسایی فرایند هایی که نیاز به بهبود دارندباشند‪.‬البته این ابزار باید توسط‬
‫سایر ابزار ها پشتیبانی شود‪.‬‬
‫کنترل مالی در صدد ارزیابی سایر جنبه های عملکرد که ممکن است برای‬
‫سهامداران سازمانها و موفقیت بلند مدت مهم باشند نیست ‪ .‬اما به هر حال‬
‫می تواند یک ارزیابی کلی از مقبولیت نتایج مالی حاصل از راهبرد ها‬
‫وتصمیمات سازمان ارائه کند‪ .‬سازمانها می توانند از کنترل مالی برای‬
‫مقایسه نتایج واحدها استفاده کنند که این هشدار {ترازیابی}مالی بیانگر‬
‫چگونگی عملکرد سیستم های کنترل عملیات سازمان که درپی کنترل‬
‫وارزیابی وبهبود عملکرد فاکتورهای حیاتی موفقیت هستند می باشد‪.‬‬
‫کنترل مالی خارجی‬
‫• تجزیه وتحلیل نسبتهای مالی برای سالها تحلیل گران از‬
‫تجزیه وتحلیل نسبتهای مالی برای مطالعه سازمانها استفاده‬
‫می کردند‪ .‬این ابزارهای کترل مالی خارجی به دوگروه‬
‫اصلی طبقه بندی می شوند‪.‬‬
‫• تجزیه و تحلیل عمودی (صورتهای مالی هم ارز) که به دو‬
‫بخش ترازنامه و سود و زیان تقسیم می شود‪.‬‬
‫• نسبتهای مالی‬
‫• شرحصورت کسرمخرج کسر‪ A‬سود آوریبازده‬
‫دارائیهابازده سهام عادیسود ساده هر‬
‫سهمـــــــــــسودسودسودـــــــــــــــکل داراییهاسهم‬
‫عادیمتوسط تعداد سهام عادی‪ B‬کاراییحاشیه سود‬
‫ناخالصحاشیه سود عملیاتیحاشیه سود خالصـــــــسود‬
‫ناخالص عملیاتی‪EBIT‬سود‬
‫خالصــــــــفروشفروشفروش‪C‬اهرم مالینسبت بدهی به‬
‫سرمایهنسبت بدهیـــــــبدهی بلند مدتبدهی هاـــــــسرمایه‬
‫داراییها‬
‫• ‪ D‬نقدینگینسبت جارینسبت آتیدفعات کسب بهرهوجوه نقد‬
‫آزادـــــــــدارایی جاریدارایی جاری بجز‬
‫موجودی‪EBIT‬جریان عملیاتی وجه نقد منهای جریان‬
‫ناشی از سرمایه گذاری و سود سهامـــــــــــبدهی‬
‫جاریبدهی جاریهزینه بهره ‪G‬استفاده از داراییها(بهره‬
‫وری)گردش حسابهای دریافتنیگردش موجودیهاگردش کل‬
‫داراییهاــــــــفروشهای نسیه‪CGS‬ــــــــمتوسط مانده‬
‫بدهکارانمتوسط موجودی ‪ F‬ارزش بازارنسبت قیمت به‬
‫سودقیمت به ارزش دفتریـــــــقیمت هر سهمقیمت هر‬
‫سهمــــــــــــــسود هر سهمارزش دفتری هر سهم‬
‫تجزیه وتحلیل ترازنامه هم ارز (ومقایسه ای)‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫این نوع تجزیه وتحیل ‪ 2‬هدف دارد‬
‫بررسی روند عناصر ترازنامه یک شرکت در طول زمان ‪.‬بطورمثال سرمایه در گردش روند افزایشی‬
‫دارد یا خیر‬
‫مقایسه دوسازمان با اندازه های مختلف در یک صنعت ‪.‬بطور مثال مقایسه بدهی دو شرکت‬
‫در این نوع تجزیه تحلیل هر آیتم سمت راست ترازنامه بصورت درصدی از کل داراییها وهر آیتم سمت‬
‫چپ ترازنامه بعنوان درصدی از جمع بدهیها و سرمایه بیان می شود‪.‬‬
‫شکل ‪ 12-14‬اقالم ترازنامه مقایسه ای شرکت ‪ Nucor‬را برای سالهای ‪ 2000‬تا ‪ 2004‬نشان می دهد‪.‬‬
‫از روند اقالم ترازنامه چه برداشتی می توان داشت‪ .‬شکلهای ‪ 12-16‬و ‪ 12-15‬روند اقالم مختلف‬
‫دارایی و بدهی و سرمایه را بصورت خالصه نشان می دهند شکل ‪ 12-15‬نشان می دهد که سمت راست‬
‫ترازنامه تا سال ‪ 2003‬تقریبا ً بدون تغییر بوده و اجزا دارییهای ثابت و تجهیزات نسبتا ً کاهش یافته و‬
‫بدهکاران و موجودیها و وجه نقد بطور قابل مالحظه ای افزایش یافته اند‪ .‬در شکل ‪ 12-15‬افزایش در‬
‫خالص اموال ماشین آالت و تجهیزات بین سالهای ‪ 2002-2001‬بیانگر خرید یا ساخت ظرفیت است ‪.‬بعد‬
‫از سال ‪ 2002‬کاهش نسبی خالص اموال و ماشین آالت بدلیل رشد سریع موجودیها و وجه نقد و‬
‫حسابهای دریافتی می باشد‪ .‬این الگو بیانگر افزایش استفاده از ظرفیت ثابت و نیاز به سرمایه در گردش‬
‫بیشتر که از رشد سریع فروش ایجاد شده می باشد که بیانگر کارهای شرکت در سالهای ‪2003-2004‬‬
‫می باشد‪.‬‬
‫• شکل ‪ 12-16‬بیانگر ثبات نسبی اقالم سمت چپ ترازنامه بجز‬
‫بدهیهای بلند مدت می باشد‪ .‬به رشد جهشی بدهیهای بلند مدت در‬
‫سال ‪ 2002‬توجه کنید که این موضوع احتماالً بدلیل خرید تجهیزات‬
‫(ایجاد ظرفیت) در سال ‪ 2002‬ایجاد شده‪ .‬بدلیل سود زیاد گزارش‬
‫شده در سالهای ‪ 2003-2004‬سرمایه افزایش سریعی داشته وسهم‬
‫بدهیهای بلند مدت در سمت چپ ترازنامه کاهش یافته‪.‬‬
‫• از شکلهای ‪12-16‬و ‪ 12-15‬چه چیزی می آموزیم؟ مطمنا ً چیز‬
‫زیادی در مورد شرکتهای در حال رشدی مانند ‪ Nucor‬نخواهیم‬
‫فهمید‪ .‬اما در مورد شرکتهای که در شرایط خوبی نیستند با افزایش‬
‫بدهیها در سمت چپ ترازنامه روبرو خواهیم بود‪.‬‬
‫سود و زیان هم ارز( و مقایسه ای)‬
‫• سود وزیان هم ارز مقایسه ای با ارائه هر کدام از عوامل هزینه ای سود و‬
‫زیان بصورت درصدی از فروش اطالعات ارزشمندی ارائه می کند‪ .‬درصدی‬
‫از فروش برای یکسان سازی مقیاس عوامل مختلف سود و زیان استفاده می‬
‫شود و فروش بعنوان مبنای این یکسان سازی استفاده می شود‪ .‬این کار مدیران‬
‫و سرمایه گذاران را در مورد فرصتها و پتانسیل های کاهش هزینه ها راهنایی‬
‫می کند‪ .‬و امکان مقایسه این اقالم در چند دوره و با سایر شرکتها وجود خواهد‬
‫داشت‪.‬‬
‫• شکل ‪ 12-17‬صورت سود وزیان مقایسه ای شرکت ‪ Nucor‬در سالهای‬
‫‪ 2000-2004‬ارائه کرده ‪ ،‬توجه کنید که روند کاهشی درصد سود عملیاتی‬
‫قبل از مالیات به فروش در سالهای ‪ 2000-2003‬بدلیل عرضه زیاد و رقابت‬
‫فشرده می باشد‪ .‬قیمت فوالد در اواخر سال ‪ 2003‬افزایش زیادی داشته و‬
‫تاثیر آن در نمودار بصورت رشد زیاد در نمودار نشام داده شد‪.‬‬