Transcript بررسی مدل الماس پورتر (نسخه پاورپوينت)

‫استاد محترم‪ :‬جناب دکتر حجاریان‬
‫گردآوری‪:‬اعظم کی منش‬
‫دانشجوی کارشناسی ارشد کارآفرینی‪ -‬دانشکده کارآفرینی‪ -‬دانشگاه تهران‬
‫دیماه ‪1388‬‬
"The important thing is to try and
shape the nature of competition
to take control over your own
destiny "
(porter-1997)
‫‪ ‬اين پرسش اقتصادي در عصرحاضر‪ ،‬ذهن اغلب اقتصاددانان‪ ،‬مديران‬
‫صنايع و شركتها و حتي دولتمردان را به خود مشغول ساخته است‪ .‬به‬
‫بيان ديگر‪ ،‬بحث رقابتپذيري يكي ازمهمترين دغدغههاي تجارت و‬
‫فعاليت درمحيط پويا و رقابتي امروزاست‪ .‬نظريهاي كه بتواند بیشتر‬
‫نيازها و شرايط فوق را پاسخگو باشد‪ ،‬مدل "املاس مزيت رقابت ملي"‬
‫مايكل پورتراست‪ .‬بااینکه این مدل با انتقاداتی ازطرف صاحبنظران‬
‫روبروشده که منجربه انجام اصالحاتی دراین مدل و ایجاد املاس‬
‫مضاعف شده است ولی اين مدل به ايجاد بينش ي عميق دربين مديران‪،‬‬
‫اقتصاددانان و سياستگذاران براي تنظيم مناسبترين استراتژي به‬
‫منظور ارتقاي موفقيت رقابتي درسطح بيناملللي كمك ميكند‪.‬مفهوم و‬
‫پيام اصلي اين مدل‪ ،‬چگونگي شكلدهي به محيط اقتصادي كشورها در‬
‫راستاي دستيابي به موفقيتهاي جهاني ميباشد‪ .‬دراین مقاله مدل‬
‫املاس پورترو همچنين پاره ای ازانتقادات وارد براین مدل توضیح داده‬
‫شده است‪ .‬درپایان نيزنمونه هایی که ازاین مدل درصنایع مختلف‬
‫‪ ‬رقابتپذيري ‪ :‬توانايي اقتصادي بنگاه براي ثابت نگهداشتن يا‬
‫افزايش سهم بازارخود درهربازارو فعاليتي است به گونهاي كه با‬
‫افزايش درآمد واقعي‪ ،‬استانداردهاي زندگي و سود افزايشيافته و يا‬
‫اينكه حداقل كاهش پيدا نكند‪.‬رقابتپذيري متأثرازعوامل متعدد‪،‬‬
‫اقتصادي‪ ،‬اجتماعي و‪ ...‬است و درسايه برنامههاي ملي و هدايت‬
‫اقتصاد دولتها حاصل ميشود و به مفهوم اجتماع ساده بنگاههاي‬
‫منفرد رقابتپذيرنيست‪.‬‬
‫‪ ‬برای بررس ی اینکه چرا ملل درصنایع خاص ی ازمزیت رقابتی و‬
‫استدالالتی برای استراتژی کمپانی و اقتصاد ملی نائل میشوند‪،‬‬
‫پورتر‪ ،‬استاد دانشكده مديريت بازرگاني دانشگاه هاروارد‪ ،‬تحقیقی‬
‫‪ 4‬ساله در‪ 10‬کشور تجاری مهم یعنی دانمارک‪ ،‬آملان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬ژاپن‪،‬‬
‫کره‪ ،‬سنگاپور‪ ،‬سوئد‪ ،‬سوئیس‪ ،‬انگلستان و آمریکا انجام داد‪ .‬وی به‬
‫همراه تیمی که شامل ‪ 30‬پژوهشگربود‪ ،‬که بیشترآنان بومی‬
‫کشورهای مورد بررس ی بودند‪ ،‬این پژوهش را انجام داد‪.‬‬
‫‪. ‬پورترنتیجه این پژوهش را به طور کامل درکتاب "مزیت رقابتی‬
‫ملل" درسال ‪ 1990‬و ارایه مدل املاس بیان نمود‪.‬‬
‫‪ ‬نگرش پورتر‪ ،‬مزيت رقابتي يك كشور درصنعتي خاص عبارت است از‪:‬‬
‫"توانايي و قابليت آن كشور براي ترغيب شركتها به استفاده از‬
‫كشورشان به عنوان سكويي براي انجام فعاليتهاي تجاري”‪.‬‬
‫‪ ‬درنهايت پورتربه "چهارمشخصه كلي يك كشور" اشاره ميكند كه‬
‫برحسب ويژگيهايشان‪ ،‬ميتوانند مزيت رقابتي ايجاد كنند يا مانع آن‬
‫شوند‪ .‬اين چهارعامل عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬شرایط عوامل تولید(درونی)‬
‫‪ -2‬شرايط تقاضا‬
‫‪ -3‬صنايع مرتبط و پشتيبان‬
‫‪ -4‬استراتژي‪ ،‬ساختارو رقابتپذيري شركت‬
‫مدل املاس پورتر‬
‫(پورتر‪ ،1999 ،‬ص‪)211‬‬
‫وضعيت يك كشور براساس عوامل توليد نظيرنيروي كاريا زيرساختارهاي يك‬
‫كشور (منطقه) كه براي رقابت دريك صنعت معين ضروري است‪ .‬پورتر‬
‫فاکتورهاي دروني را دردو دسته تقسيم بندي ميکند‪:‬‬
‫ فاکتورهاي عمومي شامل مواردي مانند مواد اوليه‪ ،‬انرژي‪ ،‬نيروي انساني‬‫بدون مهارت خاص‬
‫ فاکتورهاي تخصص ي شامل مواردي مانند نيروي انساني ماهرو متخصص‪،‬‬‫دانش فني پيشرفته و فناوري پيشرفته‪- .‬‬
‫فاکتورهاي تخصص ي درمقايسه با فاکتورهاي عمومي مزيت رقابتي پايدارتري را‬
‫ايجاد مي كند‬
‫‪ ‬ماهيت تقاضاي داخلي براي محصوالت يا خدمات يك صنعت است ‪.‬‬
‫اندازه و رشد تقاضا دررقابتپذيري صنايع تاثيربسزايي دارد‪ .‬پورتر‬
‫معتقد است که وجود بازارداخلي بزرگ و درحال رشد موجب تشويق‬
‫سرمايه گذاران براي توسعه فناوري و بهبود بهرهوري گرديده و اين‬
‫مسئله به عنوان مزيت رقابتي براي آن ملت محسوب ميگردد‪ .‬درمقابل‪،‬‬
‫بازارهاي داخلي کوچک که داراي رشد پاييني هستند شرکتها و صنايع را‬
‫به دنبال فرصتهاي صادراتي ميکشاند ‪ .‬تقاضاي داخلي داراي دو جنبه‬
‫کمي و کيفي بازاراست‪ .‬اندازه تقاضاي داخلي حداقل مقياس اقتصادي‬
‫فعاليتهاي بنگاههاي داخلي را تعيين كرده و آنها را قادرمي سازد تا از يک‬
‫تقاضاي پايداربرخوردارگردند‪ .‬اما بايد توجه داشت که منافع اصلي‬
‫تقاضاي داخلي دررقابتپذيري ازديدگاه کيفي است‪ .‬انتظارات مشتريان‬
‫ازکيفيت محصوالت و خدمات ميتواند انگيزهاي براي افزايش قدرت‬
‫رقابتپذيري يک کسب و کارگردد و به عنوان محرکي قدرتمند درجهت‬
‫توسعه و ارتقاي رقابتپذيري بنگاهها و حتي ازديد كالن رقابتپذيري‬
‫وجود يا فقدان تأمينكنندگان و صنايع مرتبط دريك كشور (منطقه)‬
‫كه درسطح بيناملللي رقابتي هستند‪.‬‬
‫شرايط موجود دريك كشور كه برچگونگي تأسيس‪ ،‬سازماندهي و‬
‫مديريت شركتها حاكم است و ماهيت رقابت داخلي‪.‬‬
‫‪ ‬مدل ابتدايي پورترتنها چهارعامل املاس را دربرميگرفت‪ .‬در‬
‫انتشارات بعدي‪ ،‬پورترعوامل بيشتري را به مدل املاس خود اضافه‬
‫كرد‪،‬این دو عامل که به عنوان عوامل ‪5‬و‪ 6‬دو نيروی خارجی املاس‬
‫پورترشناخته میشوند عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -5‬اقدامات دولت‪ :‬دولت میتواند برهمه عوامل پورترازطریق دامنه ای از‬
‫فعالیتها اثربگذارد‪ ،‬مانند‪:‬‬
‫‪ ‬کاستن مشکالت شرکتها‪ ،‬به طور مستقیم(پول) و یا غير‬
‫مستقیم(زیرساخت)‬
‫‪ ‬تهیه کردن قوانين مالیاتی قابل اجرا برای شرکت‪ ،‬تجارت و یا صاحبان‬
‫دارایی‬
‫‪ ‬سیاستهای آموزش ی که برروی سطح مهارت کارگران تاثيرمی گذارد‬
‫‪ ‬بنا نهادن استانداردهای تکنیکی و استانداردهای محصول‪ ،‬شامل قوانين‬
‫محیط زیستی‬
‫‪ ‬خرید دولتی کاال و خدمات‬
‫‪ ‬قوانين اتحادیه های بزرگ صنایع‬
‫مدل نهایی الماس پورتر‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫از نظر راگمن دو نیروی خارجی پورتر‪ ،‬شانس و دولت‪ ،‬تمایزهای عجیبی را نشان‬
‫میدهند‪ .‬دولت مشخصا دارای اهمیتی حیاتی از لحاظ تاثیر بر روی یک مزیت رقابتی‬
‫ملی خانگی‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬دولت میتواند از تعرفههای گمرکی به عنوان مانع ورود‬
‫مستقیم که بنگاههای خارجی را جریمه میکند یا دولت میتواند از سوبسیدها به عنوان‬
‫یک وسیلهی غیرمستقیم برای جریمهی بنگاههایی که پایهی خارجی دارند استفاده‬
‫نماید‪ ،‬میباشد‪ .‬در هر دو مورد بنگاههای داخلی از مزیتهای رقابتی کوتاه مدت نفع‬
‫میبرند‪.‬‬
‫به هر حال‪ ،‬راگمن و وربکه مدلهایی ارائه دادهاند که در آنها اینگونه اعمال دولتی‬
‫تبعیضآمیز میتوانند منجر به حمایت بنگاههای داخلی ‪ ،‬جایی که حمایت جهت‬
‫جلوگیری از مزیتهای رقابتی پایدار (طوالنی مدت) تعریف میشود‪ ،‬میشود‪.‬در مقابل‬
‫‪ ،‬کار بر روی "شانس" فرعیتر شده است‪ .‬این مسئله ممکن است به اقتصاددانهایی‬
‫که به سیستم مدل "شک" (‪ )Shock‬هایی تزریق میکنند‪ ،‬مانند بحرانهای نفتی‬
‫‪ OPEC‬برای پیشبینی پاسخهای جمعی‪ ،‬محدود شده است‪ .‬پورتر خودش از این‬
‫مسئله برای اشاره به حوادثی مانند جنگها استفاده میکند‪.‬‬
‫(‪-2002 - Alan M. Rugman‬ص ‪)240‬‬
‫همچنين مدل پورترازنقطهنظرهای زیرنيزمورد انتقاد قرارگرفته است‪:‬‬
‫‪ ‬این تئوری بیش ازحدربرروی اقتصادهای پیشرفته تمرکزکرده است‪.‬‬
‫‪ ‬نقش دولتمردان درآن میتواند مثبت یا منفی باشد‪ .‬حتی اعمال دولتی‬
‫برگرفته ازنیات مثبت ممکن است به طور معمول به وسیلهی مستهلک‬
‫شدن صنایع شکست میخورند و آنها را ازلحاظ جهانی ازنظررقابتی‬
‫بودن کمرنگ مینماید‪.‬‬
‫‪ ‬پیشبینی فرصتها مشکل میباشد‪ .‬شرایط میتوانند به سرعت و به‬
‫طور غيرمنتظره تغیيریابند‪.‬‬
‫‪ ‬پورترمیگوید که بنگاهها ‪ ،‬نه کشورها ‪ ،‬دربازارهای جهانی رقابت می‪-‬‬
‫کنند‪ .‬این بدین معناست که مزیت نسبی ملی باید درسطح بنگاه و نه در‬
‫سطح کشور باید فهمیده شود‪.‬‬
‫‪ ‬جنبهی دیگری ازمدل املاس پورتربراهمیت تثبیت مزیت رقابتی‬
‫اشاره دارد‪ .‬برای بنگاههای یک کشور بدست آوردن یک مزیت رقابتی‬
‫دریک صنعت خاص کافی نمیباشد‪ ،‬آن مزیت باید توسط پروسهی‬
‫افزایش و بهروزرسانی نگهداری شود‪ .‬برخی ازعواملی که یک مزیت‬
‫رقابتی را باال میبرند‪ ،‬درنگهداری آن نيزمهم میباشند‪ .‬این عوامل‬
‫شامل سرمایهگذاری درموسسات عهدهدارتحقیق و تولید ایدههای‬
‫جدید ‪ ،‬ترکیب تقاضا و شدت رقابت داخلی‪ ،‬و وسعت عوامل مشکل‬
‫درتاثيرمتقابل املاس میباشند‪.‬‬
‫(‪-2009 - Kenneth A. Reinert‬ص ‪)211‬‬
‫‪ ‬مدل املاس ‪London‬‬
‫‪ ‬مدل املاس گسترش یافته برای عصر تجارت الکترونیک‬
‫‪ ‬مدل املاس یک دانشگاه‬
‫‪ ‬مدل ساختار اساس ی – اجرا‪ -‬کارایی‬
‫‪ ‬موانع سیستماتیک مهم برای رشد اقتصاد کانادا‬
‫‪ ‬توافق تجارت آزاد(‪ )FTA‬املاسهای آمریکا و کانادا‬
‫‪ ‬مدل املاس آمریکای شمالی و کمک به رشد تجاری کانادا‬
‫‪ ‬املاس مجازی مربوط به کشور هند در نرم افزار‬
‫‪ ‬شش عملگر نوآوری‬
‫مدل املاس ‪( London‬یک‬
‫مرکزمالی جهانی)‬
‫مدل الماس گسترش یافته برای عصر تجارت الکترونیک‬
‫( ‪ Cho Moon‬و ‪) 2000- Park‬‬
‫مدل الماس یک دانشگاه‬
‫مدل‬
‫ساختار اساسی – اجرا‪-‬‬
‫کارایی‬
‫(ترکیب مدل الماس و مدل ‪5‬‬
‫نیرو(‪ )5 forces‬پورتر‬
‫برای ساختار صنعت )‬
‫موانع سیستماتیک مهم برای رشد‬
‫اقتصاد کانادا‬
‫(در سال ‪ 1991‬پورتر پیشنهاد کرد که اقتصاد‬
‫کانادایی با یک مدل توسعه اقتصادی قدیمی و‬
‫از رده خارج شده فعالیت میکند‪ .‬در نتیجه وی‬
‫و ‪ Martin‬مدل الماسی را برای کانادا ارایه‬
‫دادند(نمودار‪ )7‬و تاکید کردند که اقتصاد کانادا‬
‫بایستی به سوی نوآوری پیش رود)‬
‫توافق تجارت آزاد(‪ )FTA‬الماسهای آمریکا و کانادا را به الماس آمریکای شمالی مرتبط میکند‬
‫(به ادعای راگمن الماس نمودارهای ‪8‬و‪- 9‬که بنام الماس مضاعف (‪ )Double Diamond‬شناخته‬
‫میشوند‪-‬تناسب بیشتری به اقتصاد آمریکای شمالی و کمک به رشد تجارت کانادا دارد تا مدل الماس ارایه‬
‫شده توسط پورتر برای کانادا و خیلی از ایرادات وارده به مدل الماس پورتر در آن دیده نمیشود)‬
‫مدل املاس آمریکای شمالی و کمک به رشد تجاری کانادا‬
‫املاس مجازی مربوط به کشور هند درنرم افزار‬
‫(توجه ‪:‬خطوط به صورت خط چین نشان دهنده اثرمتقابل کمتر هستند)‬
‫شش عملگر نوآوری‬
‫(تیم تحقیقاتی ‪ RAND‬برای تقویت و تثبیت مدل الماس در صنعت هواپیمایی نظامی‪،‬همانطور‬
‫که در این نمودار مشاهده میشود‪ ،‬عالوه بر چهار عامل اصلی مدل‪ ،‬دو عامل دیگر نیز اضافه‬
‫کرده اند‪ R&D -‬و جذابیت‪ -‬که هر دو موضوعات خصوصا برجسته ای هستند‪).‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫رقابتپذیري قابلیتها و توانمندیهایي است که یک کسب و کار‪ ،‬صنعت‪ ،‬منطقه‪ ،‬کشور‬
‫دارا هستند و ميتوانند آنها را حفظ كنند تا در عرصة رقابت بین المللي نرخ بازگشت‬
‫باالیي را در فاکتورهاي تولید ایجاد كرده و نیروي انساني خود را در وضعیت نسبتا ً‬
‫باالیي قرار دهند‪ ،‬به منظور نظریهها و مدلها نیز از تنوعي جهت توجیه و تفسیر‬
‫رقابتپذیري و دسته بندي آن ارائه شده است که در میان آنها مدل الماس پورتر از‬
‫اهمیت و جایگاه ویژهاي برخوردار است‪ .‬بر اساس این مدل‪ ،‬چهار عامل اصلي‬
‫فاکتورهاي دروني‪ ،‬شرایط تقاضاي داخلي‪ ،‬صنایع مرتبط و حمایت کننده و همچنین‬
‫استراتژي‪ ،‬ساختار و رقابت بر رقابتپذیري کشورها و همچنین صنایع مختلف آن تاثیر‬
‫مستقیم دارند ‪.‬عالوه بر این‪ ،‬دو عامل دولت و اتفاقات پیشبیني(شانس) نشده نیز به‬
‫صورت غیر مستقیم بر رقابتپذیري مؤثر هستند‪ .‬اگر چه این مدل پایه و اساس‬
‫بسیاري از مطالعات در سراسر جهان قرار گرفته و مورد توجه بسیار از پژوهشگران‬
‫بوده است ولي در مجموع داراي نقاط ضعفي نیز هست که از آن جمله ميتوان عدم‬
‫تاکید بر مسایل بین المللي و بازارهاي جهاني و نیز در نظر نگرفتن جابه جایي عوامل‬
‫تولید از طریق شرکتهاي چند ملیتي و سرمایه گذاري مستقیم خارجي یاد کرد‪.‬‬
Alan Harding, Alan Scott, Stephan Laske, Christian Burtscher – Bright Satanic Mills: Universities,
Regional Development and the Knowledge Economy- Ashgate Publishing, Ltd. (2007)
 Alan M. Rugman –International Business: Critical Perspectives on Business and ManagementTaylor & Francis( 2002)
 Herbert J. Davis, Samir Ranjan Chatterjee, Mark Heuer – Management in India: Trends and
Transition- SAGE( 2006)

Ifp - ACCA P3 Business Analysis Study Text: ACCA Key Study Text- International Financial
Publishing( 2007)
 J. L. Birkler, Anthony G. Bower, Jeffrey A. Drezner, Gordon Lee, Mark Lorell, Giles Smith, Fred
Timson, William P. G. Trimble, Obaid Younossi - Competition and Innovation in the U.S. Fixedwing Military Aircraft Industry: In the U.S. Fixed-wing Military Aircraft Industry – Rand
Corporation(2003)
 Kenneth A. Reinert, Ramkishen S. Rajan, Amy Joycelyn Glass, Lewis S. Davis - The Princeton
Encyclopedia of the World Economy - Princeton University Press(2009)
 Michael E.Porter- Creating tomorrow's advantages – Harvard Business School Press(1997)
 Michael E. Porter - On Competition - Harvard Business Press(1998)
 Michael E.Porter-The competitive advantage of nations-NY simon &shuster(1990,1998)
 Marios I. Katsioloudes, Spyros Hadjidakis - International Business: A Global Perspective Butterworth-Heinemann (2007)
 Richard Fletcher, Jim Bell, Rod B. McNaughton- International E-business Marketing- Cengage
Learning EMEA( 2004)
 Richard M. Jones- The Apparel Industry – Blackwell Publishing( 2006)

World competitieveness yearbook – international munagememt Development
 (IMD) (2005)
 Thomas James Wesson, Tom Wesson (Ed.)- Canada and the New World Economic Order:
Strategic Briefings for Canadian Enterprise – Captus Press( 2007)
‫ دانشگاه‬-‫ بررسي عوامل مؤثر در وضعیت رقابتي و نحوة ارزیابي آن در صنعت تولید الیاف مصنوعي در ایران‬-‫ لیال‬،‫ عباس زادة شهانقي‬
)1382 (‫صنعتي خواجه نصیرالدین طوسي‬
