Transcript Etika e Telos

Niveli i studimeve: Bachelor
Lënda:
Etika në
Kontabilitet dhe
Auditim
Prof.dr.Muhamet Aliu
Ligjeratë
Qëndrimet e më hershme dhe
ato bashkëkohore mbi Etikën
e Kontabilitetit dhe Auditimit
Prof.dr.M.Aliu
Përmbajtja
► Të
kuptuarit tradicional për etikën në kontabilitet
► Kontributi i qasjes perspektive bashkëkohore për
të kuptuarit tonë për etikën në kontabilitet.
► Marrëdhëniet në mes të pushtetit dhe etikës.
► Perspektiva e Michel Foucault's mbi etikën në
kontabilitetit;
► Kontributi i Jürgen Habermas në të kuptuarit tonë
mbi etikën në kontabilitet.
► Qasja postmoderne në etikë si menyrë e vetme
për praktikën kontabile.
THE “BIG FOUR”
“Katët të Mëdhejtë”
http://www.pwc.com/
http://www.deloitte.com/
http://www.kpmg.com/
http://www.ey.com/
Përkushtimi për veprimet etike
Si t`i bëjmë kontabilistët dhe
auditorët etik?
Etika është shkenca mbi moralin;
(filozofinë e moralit), e cila hulumton
kuptimin dhe qëllimet e normave
morale, kriteret themelore për vlerësim
moral, si dhe njohuritë e përgjithshme
dhe
burimet
e
moralit.
Etika
parasëgjithash i përket filozofisë e cila i
studjon sjelljet e njerëzve të cilat
mbështeten në aspekte të ndryshme
morale.
Prof.dr.M.Aliu
Qasjet tradicionale filozofike mbi etikën
dhe konceptimi i profesionit të
kontabilitetit dhe auditimit
► Qasjet
filozofike tradicionale të ndërlidhura me
etikën sipas Emmanauel Levinas mbështeten tek
përceptimi i ekzistencës së njeriut dhe
marëdhëniet në shoqëri. “Ekzistencën tonë me të
tjerët”.
► Këta filozof kanë pretenduar se ky fakt historikisht
ka ndihmuar njerëzit për të pasë një sjellje
racionale dhe veprimet e tilla janë të natyrës të
cilën e quajtën Etikë. Pra kjo ishte filozofia
tradicionale mbi etikën që mbështet tek
konceptimi: “Ekzistencën tonë me të tjerët”.
► Duke
u
bazuar
në
konceptin
e
marrëdhënieve të individit me shoqërinë:
“Ekzistencën tonë me të tjerët” nuk duhet
të jemi shumë të mençur për të vlerësuar se
kontabilistët dhe auditorët nuk veprojnë si
individ të ndarë nga shoqëria, ata janë në
relacion të drejtpërdrejt me rrethin dhe
shoqërinë
Të kuptuarit apo përceptimi individual mbi profesionin
►
►
►
Ne, si kontabilitë apo auditor nuk duhet ta shohim veten
mbi të tjerët por as edhe të pranojmë të jemi të nënshtruar
nga të tjerët. Andaj edhe ne e shohim punën tonë dhe
ekzistencën tonë me të tjerët, qoftë si profesionist apo si
anëtarë të kolektivit punonjës apo shoqërisë.
Puna e jonë profesionale nuk duhet të na bëjë të jetojmë
të izoluar, por ne duhet të kemi njohuri dhe aftësi për të
kuptuar marrëdhëniet në mes të kontabilitetit dhe të etikës
dhe të nxisim mundësitë e zhvillimit të një formë më të
drejtë të kontabilitetit në praktikë.
Këtë punë: Aplikimin e etikës së kontabilitetit në praktikë,
nuk duhet të presim që ta rregullojnë të tjerët por atë
parimisht duhet ta bëjmë vetë. Ne më së miri e dimë se
çka na duhet neve dhe çka iu duhet të tjerëve, apo çka
presin të tjerët prej nesh.
 Kjo është qasje e re dhe bashkëkohore mbi profesionin!
Qasja perspektive bashkëkohore për të
kuptuarit tonë për etikën në kontabilitet
►
►
►
►
Qasja bashkëkohore filozofike përaqet një perspektivë
postmoderne dhe ajo shpesh njihet si perspektivë të re
apo bashkëkohore mbi etikën.
Teknikisht, këtë teori më së pari e kanë quajtur poststrukturalizëm.
Siç mund ta imagjinoni nuk është zhvilluar ndonjë debat i
madh në mes akademikëve në lidhje me dallimin mes
postmodernizmit dhe poststrukturalizmit.
Për dallim me filozofinë tradicionale morale (“Ekzistencën
tonë me të tjerët” ), perspektivat postmoderne mbështeten
mbi zhvillimin e një kritike dhe të një analize të
marrëdhënieve ndërmjet individit - identitetit etik dhe
pushtetit të tij (personal), ose më saktë për (mënyrën se si
mund të veprojnë pushtetet për ndërtimin e individëve si
subjekte etike).
► Në
lidhje perspektivat bashkëkohore apo
postmoderne kanë diskutuar mendimtar të
shumtë por një mendimtar gjerman i
quajtur Jürgen Habermas kritikon mënyrën
se si disa perspektiva postmoderne duket se
braktisin mundësitë e shumta të mendimit
racional, dhe ai përpiqet për të luajtur një
rol të arsyeshëm në adresimin e sfidave me
të cilat ne përballemi si shoqëri.
PERSPEKTIVAT Postmoderne
► Për konceptimin e etikës nga aspketi i perspektivës
postmoderne, mendimtari tjetër gjerman i shekullit të
nëntëmbëdhjetë filozofi i quajtur Friedrich Nietzsche, në
thelb idenë e etikës e argumenton me faktin se
perspektivat postmoderne janë vetë idetë e moralit dhe
janë në kundështi me sjelljet jo etike.
► Nietzsche rrënjësisht sfidoi qasjen tradicionale dhe në
fokusim të
etikës shumë u mbështet në analiza
konvencionale.
► Analiza Postmoderne mbështetet në faktorë themelorë që
nxisin studimin e etikës individuale të qëndrueshme dhe që
veprojnë drejt rrugës në të cilën nocionet e të mirës dhe të
keqes të vijnë në ekzistencë (shprehje), pra larg nga
pyetjet se si një individ duhet të sillet.
► Etika
është parë në esencë si studim i veprimeve
mbi norma apo perspektiva postmoderne duke u
mbështetur apo duke e trajtuar çdo veprim në
drejtim të asaj që është e pranueshme dhe e
papranueshme.
► Për shembull, diskutimi në lidhje me të dhënat e
prezantuara në Shënimet spjeguese dhe shpalosja
e politikave kontabile dhe pasqyrave financiare. Në
shënimet sqaruese duhet referuar vendosur edhe
shënime të cilat tregojnë anët negative të biznesit
dhe jo ajo të ngelë jashtë kuadrit të referimit,
atëherë kur nocioni i etikës është brenda një
konteksti të caktuar ose të diskursit.
►
►
►
►
►
Pjesë e madhe e diskutimit në të cilin mbështetet filozofia e
perspektivës postmoderne të etikës i referohet punës.
Një nga kërkesat për të pasë ndikim më të madhe ky lloj i
perspektivës në vitet e fundit ka ardhur nëpërmjet një
intelektual francez të quajtur Michel Foucault.
Foucault, ngriti çështjen: si mund individët të bëhen
subjekte etike?
Ose, më konkretisht, të kuptuarit se njerëzit etik nuk
krijohen vetë?
Kështu ai reflekton mbi kushtet themelore etike që i lejojnë
kodet morale të filozofisë konvencionale të jenë në
funksion e ato i ka kategorizuar si kuadër themelor etik të
shprehurta përmes katër elementeve të mëdha.
Katër elementet e kuadrit themelor etik
bashkëkohor
1.
2.
3.
4.
Mjetet me të cilat ne ndryshojmmë veten për tu bërë etik:
vetë-imponojmë disiplinë, mjete dhe metoda ;
Etika e Telos: disciplinë personale etike për tipin e personit që ne
synojmë që të jemi, kur ne sillemi moralisht;
Substancë etike: ajo pjesë e vetes që është dominuese për gjykim
etik;
Mënyra e nënshtrimit: rrugët që përdoren për të nxitur individët
që të njohin detyrimet e tyre morale.
Për shembull, disa detyrime mund të jetë shkaktuar nga lutja
fetare, ndërsa të tjerët mund të jenë shkaktuar nga konventat
sociale (shoqërore), dhe shumë të tjerë nga analiza të arsyetuara.
Foucault përdor termin e vetë disiplinës për të referuar një pushtet
disiplinor që ne shpesh e ushtrojmë kundër vetes në mënyrë që të
rregullojmë veprimet tona.
► Shpesh
kur kemi reflektuar në shprehjen pushtet,
zakonisht mendojmë në terma të një individi apo
grup individëve që ushtron pushtet ndaj një tjetri i
individi ose në grupi më pak të fuqishëm.
► Natyrisht kjo mënyrë e pushtetit nuk është
gjithmonë efektive sepse ato kundër të cilëve
ushtrohet pushtet mund të rezistojë në shumë
mënyra të ndryshme.
► Megjithatë, Foucault ishte i interesuar se si
individët me dashje dhe për fat të mirë në shumë
mënyra të ushtrojnë pushtet ndaj vetes së tyre.
Etika e Telos
► Karakteristika
e dytë e konceptuar nga Foucault si
Etika e Telos, ka të bëjë me llojin e personave që
të synojmë që të jenë, kur vetë e disiplinojë veten
në mënyrë që të sillen moralisht.
► Bëni një renditje të karakteristikave të një
kontabilisti ose auditori të mirë ashtu si ju e
mendoni më së miri.
► Ku e gjeni ju veten te ato karakteristika dhe si
mendoni se sa prej tyre do të ndikojnë në
veprimet e juaja, ndoshta të gjitha?
► Si e mendoni veten si një kontabilist ideal dhe lloji
i tuaj a do të ndryshojë nga kontabilistët dhe
auditorët që i shihni në rrugë apo nga ata të cilët
paraqiten në media apo edhe në filma?
Etika e Telos
►
►
►
E kemi mësuar se kontabilitetët dhe auditorët janë pjesë e
subjekteve të cilat operojnë në kuadër të ekonomisë së
tregut.
Korporatat përgjithësisht i shikojmë si agjenci me
përgjegjësi për vendin dhe shoqërinë dhe të cilat kryesisht
kërkojnë që vazhdimisht në masë të mirë të maksimizojnë
efikasitetin dhe pasurinë e aksionerëve të saj.
Vendimet racionale ekonomike janë të justifikuara thjesht
në aspektin e tyre për të ndikuar në aspektin financiar dhe
në relzilim të fitimit.
Ndërsa vendimet dhe kërkesat e tilla në cilin lloj të personit
apo të kontabilistit do të kishin gjetur mbështetje?
► Si
do ta përshkruani llojin ideal të kontabilistit të
mirë për të portretizuar në materiale promovuese?
► A mendoni se ajo është e ndryshme për firma të
ndryshme?
► Aspiratat pa dyshim do të jenë (burojnë) nga një
përzierje komplekse e historive personale,
ngritjeve profesionale e etike.
► Hulumtimet tregojnë se nocionet e efikasitetit dhe
maksimizimit të pasurisë mund të jenë vendosur
(ngulitur) brenda Telos kontabilitetit
► Sipas
shumë studimeve është ardhë në përfundim
se shumë kontabilistë dhe auditorë thjesht gjatë
praktikës së tyre nuk kanë pasë konsideratë etike
në të gjitha punët e tyre.
► Prandaj sipas Foucault në rastet përkatëse ka
munguar nocioni mbi mënyrën e nënshtrimit
sepse kontabilistët dhe auditorët nuk i kanë njohur
detyrimet e tyre etike (morale)
► Për shembull, brenda punës së kontabilitetit,
përgjegjësitë morale janë shkaktuar kryesisht
përmes analizave ekonomike, prezantimeve jo të
drejta të transaksioneve dhe gjendjes ekonomike
e financiare të subjektit të caktuar
► Foucault
për këtë arsye ka qenë i përcaktuar që të
përdoret nocioni mbi mënyrën e nënshtrimit për të
shqyrtuar se si duhet vepruar në kuptim të krijimit
dhe për të ndërtuar e për të ruajtur
subjektivititetin etik të veçantë të kontabilistëve
dhe auditorëve.
► Kritikat drejtuar profesionistëve të kontabilitetit
dhe auditimit bëhen për të reflektuar më
saktësisht se si pushteti individual duhet të
veprojë përmes etikës profesionale në mënyrë që
t'i shërbejë interesave të veçanta.
Ju faleminderit për
vëmendje
Fundi i ligjëratës
Prof.dr.M.Aliu
21