Transcript shkarko.. - Agim Binaj

Prof.As.Dr.Agim BINAJ
Lenda: Konceptet e kontabilitetit
Tema VII-te: Kapitali, burimet e veta dhe kontabiliteti i tyre
Leksioni 12
a- Elementet e tjere te kapitalit te vete njesise ekonomike, primet e
lidhura me kapitalin, rezervat e kapitalit, plus vlerat nga rivleresimet e
Aktiveve Afatgjata, fitime te ushtrimit dhe te mbartura, veprime
kontabile ne rastin e lehtesirave tatimore te kushtezuara.
b- Burime te tjera te kapitalit, rritje e kapitalit nepermjet subvencioneve,
aktiveve afatgjata te marra falas, rritja e kapitalit nepermjet fondeve te
tjera, kontabiliteti I fondeve ne zhvillim, fondet rezerve per shperblime,
fondet rezerve per ndihma sociale.
Leksione 2 ore
Seminare 2 ore
Laborator 1 ore
Në vëmëndje për studentët.
Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit
Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua
tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm
për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam
treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për
pyetje të ndryshme.
Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka
asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se
kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht),
gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën
e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në
kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo
është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është
mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar
shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni
me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila
është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me
zgjuarsi.
Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e rëndësishme
për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë. Cilat janë qëllimet
tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni motivim të fortë
për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj të karrierrës
kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj është të bëni
shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar kohën derisa
të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë është hartuar
për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1 million dollarë
është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë nga
kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë pasuri,
ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit.
Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më të
mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë
mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të
kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve
shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni në
ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me kontabilistët
dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata mund të kenë
një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e përdorin
informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për pagat dhe
në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju duhet të
kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund të kuptoni
se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga fakti, nëse ju
do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka do të merrni
nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.
Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë lëndë.
Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat,
pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens
humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të
dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i
përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si
pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret
pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të
dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do
tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të
thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të
përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky
është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo
mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta
për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të
klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu juaj
të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti presin që
të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një pedagog të
tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në plan të
bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar, ose mund
të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në këtë lëndë
për ju.
Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të vlerësoheni.
Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është fjala e treta në
rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të përgjithshmen, me anë të
pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument në negocimin e traktatit të
treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai për hamendësime, ose a janë përgjigjet
e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë
pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë
pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson.
Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk
duket se janë të qëndrueshme, atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret
pedagogu në të vërtetë.
Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që të
përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju
duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti (dhe
pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj është i
rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni
mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi
ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të
zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar të
merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme derisa
ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj dëshiron që
ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj të jeni në të
njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin. Zbuloni përse
pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni mendimin tuaj mbi
atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni përpjekjet tuaja. Jo
gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi. Përqëndrohuni në atë që
është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.
Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj është
një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq. Shumica
e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi nevojë për
ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të lexojmë
mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë problem për të
kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që pedagogu pret prej
jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e tjera. Flisni me
pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh se pedagogu
është qënie njerëzore.
Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të
pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të punuarit
me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të përqëndroni
vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni vëmendjen nga
synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk kuptoni diçka në
klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje idiote në klasë, mbani
mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh idiot në provim. Nëse
mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj. Nëse dëshironi të
mësoni, ju mund ta bëni atë.
Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të duket
më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të përpiqeni të
kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të mjaftueshme, të hani
mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në përgjithësi ndihmojnë,
megjithëse janë të vështira.
Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera, gjatë gjithë
jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm në treg me vendet e
zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e
civil sa më polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë
gjatë gjithë jetës.
ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni
KAPITALI, BURIMET E VETA DHE
KONTABILITETI I TYRE
Elementë të tjerë të
kapitalit të vet të
njësisë ekonomike
Burime të tjera të
rritjes së kapitalit
Rezervat e
kapitalit
Plus vlerat nga ri
vlerësimi i
aksioneve
Fitimi dhe
humbja
Lehtësirat
tatimore
Rritja nga
subvencione
A.A falas
Fondet e zhvillimit
Fondi i rezervave për
zhvillimi
Fondet për ndihma
sociale
Çështja 3-të. Elementët e tjerë të kapitalit të vetë njësisë
ekonomike.
Në përbërje të kapitalit të vet, përveç kapitalit themeltar futen dhe disa
elementë të tjerë, si p.sh primet e kapitalit, rezervat, diferencat nga
rivlerësimet, rezultatet e ushtrimit dhe ato të mbartura, subvencionet për
investime, aktivet e dhuruara,letësirat tatimore etj. Në vijim do të trajtohen
veçmas secili prej këtyre elementëve.
3.1 Primet e lidhura me kapitalin.
Në kushtet e një ekonomie tregu është e zakonshme që emetimi i
kapitalit të mos bëhet me vlerën nominale por me vlerën e tregut. Kjo ndodh
për disa arsye. Vlera e tregut e kapitalit të emetuar përcaktohet nga kërkesa
dhe oferta për të në treg. Kur kërkesa është më e madhe se oferta atëherë
emetimi i kapitalit bëhet me prim. Nga ana tjetër emetimi i kapitalit me prim
bëhet dhe për të ruajtur raportet e pjesmarrjes në drejtim (të drejtat e votave)
të ortakëve/ aksionerëve ekzistues.
Primi i kapitalit përdoret përveç qëllimeve të treguara në pikat e
trajtuara deri tani edhe për të përballuar shpenzimet për zmadhimin e kapitalit.
Mqs regjistrimet kontabël në lidhje me primin janë treguar më parë, këtu do të
jepet vetëm skema e thjeshtë kontabël e tyre:
Ortakë /AksionerëD Kapitali themeltar K
D
Rezerva
D
Veprime me kapitalin
K
K
Prime
të lidhura me kapitalin
Llogari të shpenzimeve
T.k
Teprica gjithmonë kreditore e llogarisë 104 “Prime të lidhura me kapitalin” tregon
shumën e primit të kapitalit të papërdorur. Ajo paraqitet në bilanc në seksionin e
kapitaleve të veta. Mbledhja algjebrike e shumës së zërit 101 “Kapitali themeltar” me
shumën e zërit 104 “Prime të lidhura me kapitalin” tregon vlerën e tregut të
kapitalit të shoqërisë tregtare. Sipas legjislacionit në fuqi dhe standarteve të
kontabilitetit nuk lejohet që primet të vihen në shpërndarje, të mbulojnë
humbje apo të përdoren për të krijuar shuma të parashikuara për reziqe e
shpenzime.
3.2 Rezervat e kapitalit.
Më rezerva në përgjithësi kuptohen shumat e fitimit ose të
lementëve të tjera të kapitalit që caktohen për t`u përdorur për një
qëllim të caktuar. Pra, në kuptimin kontabël ato paraqesin zbritje nga fitimet,
apo kufizim përdorimi nga fitimet të shumave të caktuara. Rezervat pasi
krijohen mund të mbahen në njësinë ekonomike për një kohë të caktuar. Për sa
kohë që nuk përdoren për arsyen që janë krijuar ato përbëjnë për njësinë
ekonomike një burim kapitali të caktuar.
Në një njësi ekonomike mund të krijohen rezerva të ndryshme të cilat
përdoren për qëllime të caktuara. Krijimi i tyre mund të përcaktohet me ligj, me
statutin ose me kontratën e njësisë ekonomike dhe me vendime të organeve
kompetente. Ato mund të krijohen jo vetëm nga fitimet por edhe nga rezerevimi i
lementëve të tjera të kapitalit, si p.sh i primit, etj. Pavarsisht nga mënyra e krijimit
të tyre, duhet që kontabiliteti të pasqyrojë me saktësi si krijimin ashtu dhe
përdorimin e rezervave në përputhje me kushtet e parashikuara. Në mënyrë
sintetike, sipas standarteve të kontabilitetit dhe PKP, në kontabilitet rezervat do të
pasqyrohen në llogarinë 106 “Rezerva”. Në përgjithësi kjo llogari funksionon si
llogari pasive. Pra ajo do të kreditohet për gjendjen dhe shtesat e rezervave, duke
debituar llogaritë 121 “Fitime dhe humbje të ushtrimit” ose 107 “Fitime dhe humbje
të mbartura” për shumat e fitimit të kaluara për rezerva. Gjithashtu llogaria
“Rezerva” do të kreditohet dhe për shumat e primeve të lidhura me kapitalin që
kalojnë për krijimin e rezervave.
Shembull: Njësia ekonomike vendos të krijojë rezerva nga fitimi i vitit kaluar 20.000
lekë; nga fitimi i vitit ushtrimor 10.000 lekë dhe nga primet e lidhura me kapitalin
15.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Nr. Llog
Ditari
Emërtimi i llogarive
Debiti
121
Fitim dhe humbje të ushtrimit
20.000
107
Fitime dhe humbje të mbartura
10.000
104
Prime të lidhura me kapitalin
15.000
106
Rezerva
Krediti
45.000
Shuma
45.000
45.000
Për krijimin e rezervave
Për të dalluar rezervat nga pikëpamja e burimit ligjor të krijimit të tyre, në
kontabilitet përveç llogarisë sintetike, rezervat, në përgjithësi, mbahen të analizuara në tre
llogari:
- 1061 “Rezerva ligjore” – ku përfshihen rezervat e krijuara për shtimin e kapitalit
të shoqërisë tregtare. Në ndërmarrjet shtetërore ato quhen “Rezerva të kapitalit”.
- 1063 “Rezerva statutore” – që krijohen për qëllime të caktuara nga statuti.
- 1068 “Rezerva të tjera” – ku përfshihen të gjitha rezervat e krijuara jo për
qëllimet e përmendura më sipër.
Rezervat në përgjithësi përdoren sipas rregullave të përmendura më sipër, për
shtimin e kapitalit ose për mbulimin e humbjeve, kur një gjë e tillë vendoset nga organi
kompetent i njësisë ekonomike.
Shembull: Nga rezervat ligjore 25.000 lekë, do të përdoren për shtim kapitali 15.000
lekë, për mbulimin e humbjes së ushtrimit 5.000 lekë, dhe për mbulimin e humbjes së
mbartur 5.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr.
llog
106.1
Emërtimi i llogarive
Rezerva ligjore
Debiti
Krediti
25.000
101
Kapitali themeltar
15.000
121
Humbje të ushtrimit
5.000
106
Humbje të mbartura
5.000
Shuma
Përdorimi i rezervave
25.000
25.000
Skematikisht regjistrimet me rezerva do të paraqiteshin:
D Kapitali themeltar
K
XXX
15,000 (2)
D
Rezervat
(2) 25,000
D Humbje e ushrtrimit
K
K
45,000 (1)
(1) 20,000
20,000 T.k
XXX
5,000 (2)
D Humbje e mbartura K
(1) 10,000
XXX
5,000 (2)
D
Prime të kapitalit
(1) 15,000
XXX
K
3.3. Plusvlerat nga rivlerësimet e Aktiveve Afatgjata(AA).
Njësia ekonomike ka në zotërimin e saj aktive afatgjata
materjale(AAM),jomaterjale(AAJ) dhe financiare(AAF), të cilat sipas standarteve
të kontabilitetit janë të pasqyruara në kontabilitet me koston e marrjes apo të
prodhimit të tyre. Në kushtet e një ekonomie tregu çmimet e këtyre aktiveve
në kohë të ndryshme mund të ndryshojnë. Për këtë arsye është e nevojshme
që, kur ndryshimi i çmimit është i ndjeshëm dhe i qëndrueshëm, të bëhet
rivlerësimi i tyre me qëllim që ato të pasqyrohen në pasqyrat financiare me
vlerën reale të tyre. Kushtet dhe rregullat e kryerjes së rivlerësimit – siç thuhet
dhe në standartet e kontabilitetit, përcaktohen me vendim të veçant të
organeve kompetente ( Këshillit tëi Ministrave apo Dekrete të Presidentit). Nqs
vlera e tregut të këtyre aktiveve rezulton më e madhe se sa vlera e tyre
kontabël atëherë rezultojnë plusvlera të cilat duhet të evidentohen edhe në
kontabilitet. Në këtë rast krijohen rezerva të cilat mund të përdoren pjesërisht
ose tërësisht për shtimin e kapitalit, çdo lëvizje kapitali në rastin konkret shtim,
duhet të dokumentohet me akte juridike të organeve kopetente të njësisë
ekonomike dhe akte ligjore. Në përgjithësi rezervat nga rivlersimi nuk
mund të përdoren për mbulimin e humbjeve të veprimtarisë të
shoqërisë ose të vihen në shpërndarje.
Për të pasqyruar në kontabilitet gjendjen dhe ndryshimet për rezervat nga
rivlerësimi në rritje i aktiveve, sipas standarteve të kontabilitetit dhe PK, do
përdoret llogaria 105 “Teprica nga rivlerësimi”. Kjo llogari mund të
analizohet në nënllogari për tepricat nga rivlerësimi i AAM,AAJOM dhe
nënllogari për AAF. Secila prej tyre mund të analizohet më tej edhe për
grupe apo lloje të ndryshme të aktiveve, nqs kërkohet një informacion më i
hollësishëm në lidhje me to. Por, vlera kontabël një aktivi në kushtet e
ekonomisë së tregut edhe zvogëlohet, pra rivlerësohet në ulje. Në këtë rast
zvogëlimi do të debitohet drejtpërdrejtë në kapital në llogarinë me emërtimin
“Teprica nga rivlerësimi” deri në masën e një teprice kreditore që ekziston në
tepricë nga rivlerësimi i këtij aktivi dhe do të kreditohet llogaria pëkatse “AA
Materjale” analiza përkatse”Ndërtesa”,”Makineri” etj. Në rast të tjera të
rivlersimit në ulje do të debitohet llogaria “Shpenzime për rivlersim në ulje të
AA” dhe do të kreditohet llogaria “AA materjale “ analiza
pëkatse”Ndërtesa”,”Makineri” etj.
Shembull: Rivlerësimi në rritje ndertes për 20.000 lekë dhe Aktiveve Afatgjata
Financiare 30.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr.
Llog
Emërtimi i llogarive
Debiti
20
Makineri e pajisje
20.000
21
Aktive Afatgjata Financiare
30.000
105
Teprica nga rivlerësimi
Shuma
Krediti
50.000
50.000
50.000
Për rivlerësim në rritje
Në përputhje me rregullat dhe mënyrat e caktuara në legjislacionn në fuqi dhe
me miratimin e organit kompetent të njësisë ekonomike nga rezervat e
rivlerësimit mund të caktohen shuma që do t`i bashkohen kapitalit themeltar.
Shembull: Nga rezervat e rivlerësimit do t`i shtojmë kapitalit 20.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. Llog
105
101
Emërtimi i llogarive
Tepërica nga rivlerësimi
Kapitali themeltar
Shtimi i kapitalit nga rezervat e rivlerësuara
Debiti
Krediti
20.000
20.000
Në mënyrë të thjeshtë skematikisht në llogari në formë T-je regjistrimet e
mësipërme do paraqiteshin:
D Kapitali themeltar K
D Teprica nga rivlerësimi K
XXX
20.000 (2)
D
50.000 (1)
(2) 20.000
AA Materjale
K
XXX
(1) 20.000
D
AA financiare K
XXX
(1) 30.000
Llogaria 105 “Teprica nga rivlerësimi” mund të ketë tepricë vetëm kreditore e
cila tregon shumën e tepricave të krijuara nga rivlerësimi dhe që nuk është e
shpërndarë ende. Për sa kohë këto teprica nuk i janë bashkuar kapitalit
themeltar ato do të pasqyrohen, sipas PKP, si element i kapitaleve të veta në
zërin “Shmangje nga rivlerësimi" dhe tregojnë burimin e rritjes së aktiveve.
3.4 Fitime të ushtrimit dhe të mbartura.
Në kuptimin kontabël rezultati i veprimtarisë së shoqërisë llogaritet si diferencë
midis të Ardhurave (A) të realizuara dhe Shpenzimeve (Sh) të kryera për realizimin e
tyre gjatë një periudhe të caktuar ushtrimore (A-SH). Ai është rezultat vetëm i
veprimtarisë së njësië ekonomike. Kur A>SH rezulton fitim dhe kur A< SH
rezulton humbje.
Rezultati i veprimtarisë pra llogaritet në fund të periudhës ushtrimore. Në këtë
moment do bëhet regjistrimi kontabël në debi të llogarive të të ardhurave, në kredi të
llogarive të shpenzimeve dhe në varësi nga diferenca, në kredi (fitim) ose në debi
(humbje) të llogarisë 121 “Fitime dhe humbje të ushtrimit”. Teprica e kësaj llogarie do
paraqitet në bilanc në postin e kapitalit të vet, në zërin “Fitime ose humbje të ushtrimit”
duke pasqyruar kështu burimin e rritjes (apo pakësimit) të aktiveve të njësisë
ekonomike nga zhvillimi i suksesshëm (ose jo i suksesshëm) i veprimtarisë së saj.
Fitimi i realizuar mund të përdoret për qëllime të ndryshme: Për krijimin e
rezervave, për rritjen e kapitalit themeltar, për fonde për investime, për fonde të tjera,
për t`ju shpërndarë ortakëve/aksionerëve në formën e dividendëve, etj. Caktimi i
përdorimit të fitimit bëhet pas miratimit të llogarisë vjetore nga organi kompetent,
asambleja e njësisë ekonomike. Kjo bëhet në fillim të periudhës pasardhëse ushtrimore.
Pjesa e pashpërndarë e fitimit kalon në llogarinë 107 “Fitim dhe humbje të mbartura (të
pashpërndara)”.
Shembull: Në mbyllje të vitit ushtrimor 200X, njësia ekonomike rezulton me një
fitim 5.000.000 lekë. Asambleja e ortakëve është mbledhur brënda afatit ligjor dhe ka
vendosur caktimin e fitimit:
- Për rezerva
500.000 lekë
- Për zmadhim kapitali
1.000.000 lekë
- Për fond zhvillimi
500.000 lekë
- Për dividendë
500.000 lekë
- Fitimi i pashpërndarë
2.500.000 lekë
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
121
Emërtimi i llogarive
Fitime dhe humbje të ushtrimit
Debiti
Krediti
5.000.000
106
Rezerva
500.000
101
Kapitali themeltar
1.000.000
111
Fonde për zhvillim
500.000
456
Ortakë /Aksionerë- Dividendë
500.000
për tu paguar
107
Fitimi i pashpërndarë
Për ndarjen e fitimit
2.500.000
Zgjidhja në mënyrë informatike:
Kur gjatë periudhës rezulton humbje ajo, sipas vendimit të organit kompetent
të njësisë ekonomike, mund të përballohet nga rezervat ligjore të kapitalit. Në rast të
kundërt humbja mbartet në periudhën ushtrimore pasardhëse.
Shembull: Njësia ekonomike në mbyllje të vitit ushtrimor 2000X, ka rezultuar me
humbje
(-500.000 lekë). Në bazë të vendimit të asamblesë së ortakëve kjo humbje do të
përballohet:-nga rezervat 300.000 lekë dhe -nga fitimi i pa caktuar 200.000Lek.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
106.1
107
121
Emërtimi i llogarive
Debiti
Rezervat ligjore
300.000
Fitime dhe humbje të mbartura
200.000
Fitime të ushtrimit
Shuma
Krediti
500.000
500.000
500.000
Për përballimin e humbjes
Ndryshimi i madhësisë së kapitalit themeltar nga kapitalizimi i fitimit ose nga mbyllja e
humbjeve duhet të shoqërohet dhe me proçedurën ligjore të regjistrimit në regjistrin
tregtar të gjykatës.
Siç u tregua më sipër fitimi ose humbje e ushtrimit mund të mos shpërndahet
brenda periudhës ushtrimore që mbyllet por të mbartet në periudhat
pasardhëse ushtrimore. Edhe përdorimi i tyre përcaktohet nga asambleja e
ortakëve e njësisë ekonomike. Përdorimi i fitimit të mbartur si dhe regjistrimet
kontabël të tyre janë të ngjashme me ato të treguara më sipër për fitimin e
ushtrimit. Vetëm se në këtë rast do të debitohet (për fitimin) apo do kreditohet
(për humbjen) llogaria 107 “Fitime dhe humbje të mbartura”. Skematikisht
veprimet e mësipërme mund të paraqiten:
D
Kapitali
K
D
Fitim / Humbje
K
XXX
D
Rezervat
K
D Fondi i zhvillimit
K
D
K
Divedendët
D Fitimi I pashpërndarë K
3.5 Veprimet kontabile
kushtëzuara.
në rastet e lehtësirave tatimore të
Sipas ligjit për Tatimin mbi Fitimin aktivitet në sferën prodhuese apo
atë turistike nuk i janë nënshkruar tatimit mbi fitimin e realizuar. Kjo është
kushtëzuar nga detyrimi i vazhdimit të këtyre aktiviteteve për 10 vjet. Në këtë
rast njësia ekonomike është e detyruar që shumën e tatimit llogaritur mbi
fitimin e realizuar të ushtrimit të mos e përdorë për qëllimet e aktivitetit të saj
apo të shpërndarjes por duhet t`a rezervojë si shuma që do të shndërrohen në
elementë të kapitalit të saj vetëm pas 10 vjetëve të aktivitetit. Për këtë në
kontabilitet bëhet regjistrimi kontabël duke debituar llogarinë “Lehtësira
tatimore të kushtëzuara” dhe kredituar llogarinë “Shuma të parashikuara për
rreziqe për tatime”.
Shembull: Njësia ekonomike duke qënë se ushtron aktivitet turistik, për
vitin 200X, përfiton lehtësi tatimore për tatim fitimin. Në bazë të llogaritjeve,
tatim fitimi i përfituar si lehtësi tatimore është 2.000.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr.
Llog
Emërtimi i llogarive
659
Lehtësi tatimore të kushtëzuara
151
rreziqe
Debiti
2.000.000
Shuma të parashikuara për
Shuma
Krediti
2.000.000
2.000.000
2.000.000
Për tatimin e përfituar
Llogaria “Shuma të parashikuara për rreziqe ” do të grumbullojë të gjitha shumat e
tatimit të fitimit të llogaritur gjatë viteve dhe do të paraqitet në pasivin e bilancit në
grupin e shumave të parashikuara për rreziqe. Nqs njësia ekonomike do të mbyllë
aktivitetin e saj pa plotësuar 10 vjet, atëherë ajo është e detyruar që shumën
e tepricës së llogarisë 151“Shuma të parashikuara për rreziqe ” t`a derdhë
në llogari të organeve tatimore duke debituar këte llogari dhe kredituar
llogarinë 444”Tatim mbi fitimin”.
Çështja 4-të. Burime te tjera të kapitalit.
Gjatë zhvillimit të aktivitetit mundet që në njësinë ekonomike të futen dhe
aktive në formën e subvencioneve nga shteti apo ndonjë njësi ekonomike private tjetër.
Gjithashtu mund të ndodhë që shoqëria të marrë falas nga të tretët aktive të
qëndrueshme. P.sh bashkia e një qyteti për të tërhequr ndonjë njësi ekonomike të
madhe që të investojë në qytetin e vet me qëllim që të rrisë nivelin e punësimit, mundet
që t`i dhurojë asaj ndonjë sipërfaqë toke, ndërtesë, etj. Këto dhurata e rrisin vlerën e
kapitalit të vet të njësisë ekonomike. Si burim për rritjen e kapitalit të vet të një njësie
ekonomike konsiderohen dhe tepricat e rezultuara gjatë inventarizimit të aktiveve të
qëndrueshme.
Pra,si rezultat i këtyre operacioneve kapitali i vet i njësisë ekonomike pëson
rritje. Kontabiliteti duhet që të pasqyrojë rritjen e kapitalit të vet mga këto burime duke
siguruar informacionin për secilin lloj të tyre. Për grumbullimin e informacionit sintetik
në lidhje me to në kontabilitet, sipas PKP dhe standarteve të kontabilitetit, do të
përdoret llogaria 13 “Subvencione për investime të ngjashme” e cila mund të analizohet
në nënllogaritë e mëposhtme:
- 131 “Subvencione për pajisje”, ku pasqyrohen të gjitha subvencionet e marra
për blerjen ose krijimin e pajisjeve, pra të AA materjale të amortizuara.
- 137”Subvencione për investime të tjera”, ku pasqyrohen të gjitha shumat e
marra për investime të tjera, kryesisht të paamortizueshme.
- 138 “AA të marra pa pagese”, ku pasqyrohet vlefta e aktiveve materjale të
dhuruara nga të tretët.
4.1 Rritja e kapitalit nëpërmjet subvencioneve.
Subvencionimi mund të bëhet në para ose nëpërmjet shlyerjes së faturave të
furnitorëve. Subvencionimi mund të regjistrohet në kontabilitet në dy momente:
- Kur merren paratë për to apo kur shlyhen faturat.
- Në fund të ushtrimit, duke ju referuar datës së kontraktimit dhe vetëm për
shumat që janë të sigurta për t`u marrë.
Shembull: Njësisë ekonomike “X”, në vitin 200X, i jepet një subvencion për shlyerje
fature furnitori për blerje AA materjale 50.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Nr. llog
404
13
Ditari
Emërtimi i llogarive
Furnitorë për aktive afatgjata
Subvencione për investime të ngjashme.
Debiti
Krediti
50.000
50.000
Subvencion për shlyerjen e furnitorit
Në rastin kur regjistrimi i subvencionimit bëhet paraprakisht, në fund të ushtrimit
pas vendimit të marrë nga organet kompetente për dhënie subvencioni, debitohet
llogaria “Shteti dhe ente-Subvencione për t`u marrë” dhe kreditohet llogaria “
Subvencione për investime”.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
441
13
Emërtimi i llogarive
Shteti dhe ente - Subvencione për t`u marrë
Debiti
40.000
Ditari
Subvencione për investime të ngjashme.
Shuma
Krediti
40.000
40.000
40.000
Teprica e llogarisë 441 “Shteti dhe – Subvencione për t`u marrë” tregon detyrimin e
shtetit për subvencionimin e investimeve në të ardhmen sipas kontratës përkatëse. Kur
shteti apo enti përkatës i derdh paratë për investimin e bërë sipas shembullit të
mësipërm, do bëhet regjistrimi kontabël:
Nr. llog
512
441
Emërtimi i llogarive
Banka llogari rrjedhëse
Debiti
40.000
Shteti dhe ente - Subvencione për t`u marrë
Shuma
Për derdhjen e parave për investimin e bërë
Krediti
40.000
40.000
40.000
4.2 Aktivet Afatgjata Materjale të marra falas.
Për aktivet e afatgjata të marra falas debitohen llogaritë e Aktiveve
Afatgjata dhe do të kreditohet llogaria “Aktive Afatgjata të marra pa pagesë”.
Shembull: Njësia ekonomike merr falas një makineri me vlerë 50.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
213
138
Emërtimi i llogarive
Makineri e pajisje
Debiti
50.000
Aktive Afatgjata të marra pa pagesë
Shuma
Krediti
50.000
50.000
50.000
Për marrje falas makineri
Këtu duhet të kihet parasysh mënyra e vlerësimit të këtyre aktiveve. Për këtë
qëllim njihen metoda të ndryshme. P.sh mund të regjistrohen me vlerën
kontabël neto që kishte aktivi i dhuruar në bilancin e dhuruesit, mund të
regjistrohet me vlerën e tij të tregut, etj. Në standartin kombëtare të
kontabilitetit Nr. 5, përcaktohet, që në bilanc një zë i aktiveve afatgjata
mteriale,do të regjistrohet me kosto, të pakësuar nga amortizimi i akumuluar
ose humbje e akumuluar nga rënia e vlerës.
Regjistrimi i ngjashëm bëhet dhe për AAM të gjetura tepër gjatë
inventarizimit të tyre.
Siç u tha më sipër për shumat e marra me subvencion do përdoren për të
blerë ose prodhuar AAM. a)Kur blihet me para në dorë një AA likujdimi i faturës
bëhet menjëherë,do të debitohet llogaritë e “Aktiveve afatgjata” dhe do të
kreditohen llogaria “Banka llogari rrjedhëse” ose “Arka”;b)ndërsa kur likuidimi i
faturës bëhet më vonë, kreditohet llogaria “Furnitorë për aktive afatgjata”
dhe debitohet llogaria “A.Afatgjata”.
Shembull: Njësia ekonomike “X”, me subvencionet e marra paguan nga
banka blerjen e një aktivi afatgjat (makineri) me vlerë 50.000 lekë.
Veprimi kontabël:
a) Rasti kur e paguan faturën nga banka.
Ditari
Nr. llog
Emërtimi i llogarive
Debiti
Krediti
213
512
Makineri e pajisje
Banka llogari rrjedhëse (kur e
likujdon)
Paguan fatura nga banka
50.000
50.000
b) Rasti kur e pranon faturën e furnitorit ,por e paguan më vonë 50.000 lekë.
Ditari
Nr. llog
213
404
Emërtimi i llogarive
Makineri e pajisje
Debiti
50.000
Furnitorë për AAGJ
Shuma
Krediti
50.000
50.000
50.000
Blen me likuidim të mëvonshëm
Kur aktivi i qëndrueshëm krijohet (prodhohet) nga njësia ekonomike, me
subvencionet do të debitohet llogaria “AA në proçes” dhe kreditohet llogaria
“Bnaka”, “Materiale”, “Furnitorë”, etj.
Shembull: Njësia ekonomike ndërton një ndërtesë, dhe gjatë muajit janar
200X, përdor materiale ndërtimi nga magazina të blera më parë 30.000 lekë,
një faturë për projektin nga banka 50.000 lekë, blen materiale nga një furnitor
por pagesën e bën më vonë, për 40.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
231
Emërtimi i llogarive
Aktive Afatgjat në proçes
Debiti
Krediti
120.000
311
Materiale të para
30.000
512
Banka llogari rrjedhëse
50.000
401
Furnitorë
40.000
Shuma
120.000 120.000
Ndërtim i objektit (ndërtesë)
Vlerësimi i AA të financuara me subvencion do bëhet njëlloj si për aktivet
e tjera për të cilat s`është marrë subvencion, pra me koston e marrjes apo të
prodhimit të tyre.
Sipas standarteve të kontabilitetit , subvencionet për investime
duhet të shpërndahen duke u perfshir ne rezultatet e periudhave
ushtrimore të ndryshme për kuotën pjesë të tyre. Në këtë rast do të
debitohet llogaria “ Subvencione për investime” dhe kreditohet
llogaria “Të ardhura të tjer atë zakonshme”.
Shembull: Njësia ekonomike “X”, në mbyllje të ushtrimit kryen veprimet
kontabile për kuotën (pjesën) e subvencionit (10% të subvencionit) që
llogaritet 50.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
137
751
Emërtimi i llogarive
Subvencione për investime
Debiti
50.000
Të ardhura të tjera zakonshme
Shuma
Krediti
50.000
50.000
50.000
Për AAGJ të marra falas gjatë vitit do të debitohet llogaria 21”AA
materjale”(analiza përkatse) dhe do të kreditohet llogaria138”AA të marra pa
pagesë”.Në fund të vitit ushtrimor do të kryhet dhe veprimi kontabël, duke
debituar llogarinë “AA të marra pa pagesë” dhe kredituar llogarinë “Të ardhura
të tjera të zakonshme”.
Shembull: Njësia ekonomike “X”, gjatë vitit 200X, ka marrë AAM pa pagesë
(dhuratë) me vlerë 500.000 lekë, për të cilat ka kryer në kohën e marrjes
veprimet kontabile,duke debituar llogarinë “Aktive afatgjata” dhe kredituar
llogarinë “AA pa pagesë”.
Në fund të vitit dotë kryej dhe këtë veprim kontabël.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
138
751
Emërtimi i llogarive
AA të marra pa pagesë
Të ardhura të tjera zakonshme
Shuma
Debiti
Krediti
500.000
500.000
500.000 500.000
Për marrje pa pagesë të A.A.
Subvencionet për investime paraqiten në bilanc në postin e kapitalit të vet
me vlerën neto të tyre.
Njësia ekonomike mund të përdorë si burim financimi pjesën e fitimit të
realizuar dhe ende të pashpërndarë, që asamblea e ortakëve e cakton për
fonde investimesh.
Shembull: Asamblea e ortakëve të njësisë ekonomike “X”, cakton për
investime nga fitimi i vitit ushtrimor 50.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Nr. llog
121
106.8
Ditari
Emërtimi i llogarive
Fitime dhe humbje
Rezerva për fonde investimi
Debiti
Krediti
50.000
50.000
Shuma
Për investime nga fitimi
Krijimi apo blerja e AA nga këto fonde për investime, të caktuara nga pjesa
e fitimit të ushtrimit, do të regjistrohej njëlloj siç është paraqitur më lart. Pra,
ose drejpërsëdrejti në llogarinë e AA (21) ose duke përdorur dhe llogarinë e
investimeve dhe dorëzim punimesh. Për pjesën ose tërë AA të përfunduara
përveç marrjes në evidencë si të tilla, bëhet dhe kalimi në llogarinë e kapitalit
të pronarit apo themeltar në mbështetje me aktet ligjore për këtë qëllim.
4.3 Rritja e kapitalit nëpërmjet fondeve të tjera.
Në rastin e njësive ekonomike me pronar shtetin, përveç elementëve të
mësipërm të burimeve të veta, ka dhe disa lloje të këtyre burimeve që
përdoren me një destinacion të përcaktuar qartë. Ky destinacion mund të
përcaktohet me ligj ose nga vetë njësia ekonomike.
Për sa kohë këto fonde nuk janë përdorur për qëllimin për të cilin janë
krijuar, ato do të pasqyrohen si një element i veçantë i kapitaleve të veta. Në
këta elementë mund të përmenden fondet që krijohen për zhvillim, për rezervë
për shpërblime dhe për rezerva për ndihma sociale. Në kontabilitet duhet që
këto fonde dhe veprimet me to të evidentohen në mënyrë të ndarë dhe saktë.
Në vijim do të pasqyrohet trajtimi kontabël i tyre.
4.3.1.Kontabiliteti i fondeve për zhvillim.
Fondet pët zhvillim janë ato fonde që krijohen për të përballuar nevojat
për financimin e investimeve, pra e shpenzimeve që kryhen për blerjen apo
krijimin e aktiveve të qëndrueshme. Këto fonde krijohen nga fitimet e realizuara
gjatë ushtrimit ose nga fitimet e mbartura. Shumat e fitimit që do përdoren për
këtë qëllim përcaktohen nga organi kompetent i njësisë ekonomike në
përputhje me planin e saj të zhvillimt dhe të investimeve.
Shembull: Këshilli mbikqyrës i njësisë ekonomike cakton fondet për
zhvillim 50.000 lekë nga fitimi ushtrimor 30.000 lekë dhe fitimi i mbartur 20.000
lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
Emërtimi I llogarive
Debiti
Krediti
121
Fitime dhe humbje të ushtrimit
30.000
107
Fitime dhe humbje të mbartura
20.000
111
Fonde për zhvillim
50.000
Caktimi i fondeve për zhvillim
Këto fonde do përballojnë shpenzimet për investime.
Shembull: Shpenzimet për investime, janë 30.000 lekë nga të cilat,
pagesë faturë me bankë 10.000 lekë, materiale 5.000 lekë, dhe faturë e
paraqitur, por e papaguar 15.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
23
Emërtimi I llogarive
AA në process
Debiti
Krediti
30.000
512
Bankat
10.000
311
Materiale
404
Furnitorë për AA
Shuma
Për shpenzimet për investime
5.000
15.000
30.000
30.000
Pra,siç shihet nga ky regjistrim njësia ekonomike ka përdorur elementë të
aktiveve që përballohen nga fondi i zhvillimit Po qe se shitësi është subjekt i
TVSH-së duhet regjistruar në llogarinë përkatëse shuma e TVSH- së së
zbrithshme.
a) Rasti i marrjes në evidencë të AAM :
Shembull: Njësia ekonomike ”X”, harton situacione përfundimtare për
prodhime Aktivesh afatgjata(Ndërtesa për zyra) dhe merr në dorëzim në
evidencë ndërtesa me vlerë gjithsej 37.500 lekë, ku në këtë vlerë është
përfshirë dhe Tvsh-7.500 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. Llog
212
232
4457
Emërtimi i llogarive
Ndërtesa
Debiti
Krediti
37.500
AA në process
30.000
TVSH e mbledhshme
Shuma
Marrje në dorëzim e ndërtesës
7.500
37.500
37.500
b) Rasti i transferimit në kapitalin themeltar i shumës së fondit të zhvillimit që
është përdorur për AA dhe që ka shtuar aktivet e njësisë ekonomike. Sipas
shembullit më sipër ajo është 37.500 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
Emërtimi i llogarive
Debiti
Krediti
111
101
Fonde për zhvillim
Kapitali themeltar
37.500
37.500
Sigurisht që ky regjistrim duhet të shoqërohet edhe me praktikat përkatëse ligjore
të shtimit të kapitalit.
Mundet, që për të grumbulluar informacion në lidhje me politikat e zhvillimit të
njësisë ekonomike, fondet për zhvillim të transferohen fillimisht në kredi të një llogarie
të posaçme rezervash 1068 “Rezerva të tjera”, ku do pasqyrohen në mënyrë progresive
ato dhe pastaj mund të mbarten në llogarinë e kapitalit themeltar.
Mënyra e mësipërme e evidentimit të investimeve të AA duke përdorur llogarinë “
Fondi rezervë për investime”ka si qëllim, të sigurohet informacion në lidhje me fondet e
caktuara për investime dhe kontrollin e përdorimit të tyre. Kur njësia ekonomike blerëse
nuk është subjekt i TVSH- së ose ka aktivitet që përjashtohet nga TVSH-ja ose aplikon
TVSH 0% lind problemi në lidhje më TVSH- në e paguar në blerjen e AA.
A duhet kapitalizuar në koston e AA apo si element i veçantë i aktivit të
bilancit?Sipas ligjit të Tvsh-së , ose do të kapitalizohet ose do të rimbursohet
nga degët e tatim-taksave duke përdorur proçeduart përkatëse.
4.3.2 .Kontabiliteti i fondit rezervë për shpërblime.
Fondi i rezervës për shpërblime, krijohet nga njësia ekonomike për t`a
përdorur për shpërblime të ndryshme suplementare të punonjësve dhe
administratorëve të saj. Ai krijohet nga shumat e fitimit neto të njësisë
ekonomike dhe përdoret në përputhje me rregullat dhe udhëzimet përkatëse.
Në kontabilitet për të pasqyruar krijimin dhe përdorimin e këtij fondi, sipas PKP,
do përdoret llogaria 112 “Fondi i rezervës për shpërblime”.
Shembull: Njësia ekonomike “X”nga fitimi ushtrimit, krijon fondin rezervë
për shpërblime në shumën 20.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
121
112
Emërtimi i llogarive
Debiti
Fitime dhe humbje të ushtrimit
20.000
Fondi i reserves për shpërblime
Shuma
Për krijimin e fondit reserve për
shpërblime
Krediti
20.000
20.000
20.000
Shembull: Nga fondi i mësipërm përdoren për shpërblim 10.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
Emërtimi i llogarive
Debiti
Krediti
112
531
Fondi I rezervës për shpërblime
10.000
Arka
10.000
Shuma
10.000
10.000
Përdorimi i fondit
Teprica e kësaj llogarie do pasqyrojë fondin e krijuar për shpërblime që nuk
është përdorur ende.
4.3.3.Kontabiliteti i Fondit rezervë për ndihma sociale.
Fondi i rezervës për ndihma sociale, krijohet nga fitimi i realizuar dhe
përdoret për të ndihmuar punonjësit e njësisë ekonomike në raste fatkeqësie
apo nevojave të ndryshme familjare. Krijimi dhe përdorimi i këtij fondi në
kontabilitet, sipas PKP, do pasqyrohet në llogarinë 113 “Fondi i rezervës për
ndihma sociale”. Regjistrimet që bëhen në këtë rast janë të ngjashme me ato të
treguara për fondine rezervës për shpërblime.
Këto fonde, për sa kohë janë krijuar,por nuk janë përdorur ende në fund të
periudhës ushtrimore, do të paraqiten në postin e burimeve të veta të bilancit
dhe tregojnë burimin e shumave të rezervave të krijuara për këto qëllime.
Shembull: Njësia ekonomike “X”, nga fitimi i vitit ushtrimor krijon fondin për
të ndihmuar punonjësit në rast fateqësie apo nevoja të ndryshme familjare, në
shumën 20.000 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
121
113
Emërtimi i llogarive
Fitim dhe humbje e ushtrimit
Debiti
20.000
Fonde rezervë për ndihma
sociale
Shuma
Krediti
20.000
20.000
20.000
Krijimi i fondit për ndihma sociale
Këto fonde në rast së nuk përdoren me vendim të veçantë të asamblesë së
ortakëve, kalojnë në shtim kapitali duke ndjekur proçedurat e zmadhimit të
kapitalit sipas ligjit për shoqëritë tregtare ( duhet dhe vendim gjykate për të
kryer zmadhimin e kapitalit dhe në bazë të tij kryhet veprimi në kontabilitet).
Shembull: Asamblea e ortakëve të njësisë ekonomike “X”, ka marrë vendim,
të cilin e ka depozituar dhe në gjykatë dhe kjo e fundit ka bërë veprimet
përkatëse në regjistrat tregtar, që 20.000 lekë nga fondi i pa përdorur të
krijuara për ndihma për punonjësit në rast fatkeqësie të kalojë në zmadhim
kapitali.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
Emërtimi i llogarive
Debiti Krediti
113
101
Fonde rezervë për ndihma sociale
Kapitali themeltar
Shuma
Kalimi në zmadhim kapitali të fondit të
papërdorur
20.000
20.000
20.000 20.000
Pyetje dhe ushtrime:
A) Pyetje:
1- Çështë kapitali? Cilat janë burimet financiare që shtojnë kapitalin?
2- Flisni për disa nga veprimet që shtojnë kapitalin.
3- Flisni për disa nga veprimet që pakësojnë kapitalin.
4- Cilët janë veprimet juridike dhe financiare për krijimin e njësisë
ekonomike?Në kushtet e tipeve të njësive të biznesit sa është
masa e investimit fillestar të kapitalit?
5- Ç`kuptoni me emetim të aksioneve?Në cilat llogari pasqyrohen veprimet
kontabile, kur vlera e tregut të aksioneve është më e madhe ose më e vogël
se vlera nominale?
6- Tregoni disa nga veprimet tipike që çojnë në pakësimin e kapitalit.
7- Cilët janë disa elementë të tjerë të kapitalit të vet të njësisë ekonomike?
8- Ç`kuptoni me plusvlerat nga rivlerësimi i aksioneve?
9- Cilët janë disa nga burimet e tjera të rritjes së kapitalit ?
10- Cilët janë disa fonde të tjera që bëjnë të mundur rritjen e kapitalit?
B)Ushtrime:
1- Pronari tërheq shumën 1.000.000 lekë për nevojat e tij personale ose për
aktivitete të tjera, nga këto para 800.000 lekë dhe materiale 200.000 lekë.
Kërkohet: a) Të bëhet veprimi në ditar.
b) Të regjistrohen veprimet në librin e madh në llogaritë në formë T-je.
2- Njësia ekonomike “X”, ka 1.000 aksione me vlerë nominale 1.000 lekë =
1.000.000 lekë. Supozojmë se 1.000 aksione emetohen me vlerën e tregut
1.100, atëherë primi do të jetë 100 lekë/aksion ose 100.000 lekë prim.
Kërkohet: a) Të bëhen veprimet në ditar.
b) Të regjistrohen veprimet në librin e madh në llogaritë në formë Tje.
3- Njësia ekonomike “X”, ka emetuar aksione me vlerë më të vogël se vlera
nominale e aksionit, 1.000 aksione me vlerë 900 lekë/aksion, vlera
nominale 1.000 leke/aksion.
Kërkohet: a) Të llogaritet diferenca midis vlerës së tregut dhe asaj nominale
për aksionet e
emetuara.
b) Të bëhen veprimet në ditar.
c) Të regjistrohen veprimet në librin e madh në llogari në formë T-je.
4- Njësia ekonomike “X”, kapitalin e nënshkruar e ka 1.000.000 lekë, në fazën
e parë kërkon të derdhë 60% të kapitalit ose 600.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen veprimet në ditar për rastin e nënshkrimit të kapitalit.
b) Të kryhen veprimet në ditar për rastin e derdhjes së kapitalit.
5- Njësia ekonomike “X”, nënshkruan kapitalin për 1.000.000 lekë, por 80%
të kapitalit e kërkon, ndërsa 20% të kapitalit e kërkon në një etapë tjetër.
Nga kapitali i nënshkruar dhe i kërkuar janë paguar vetëm 680.000 lekë;
s`janë paguar ende 120.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen veprimet në ditar dhe në llogaritë përkatëse.
b) Me çfarë teprice rezulton llogaria 456 “Ortakë, veprime me
kapitalin”, pas kryerjes së veprimit të mësipërm.
c) Në rast së llogaria 109 “Kapitali i nënshkruar dhe i pakërkuar”,
rezulton me tepricë debitore, në cilin post të bilancit paraqitet?
6- Njësia ekonomike “X”, ka vendosur të shtojë kapitalin nga këto burime:nga
rivlerësimi i aktiveve të qëndrueshme 120.000 lekë; nga primi i lidhur me
kapitalin 50.000 lekë; nga rezervat 20.000 lekë; nga fitimi i mbartur 40.000
lekë; nga fitimi i ushtrimit 20.000 lekë, gjithsej 250.000 lekë. Për këtë ka
vendim të asamblesë së ortakëve dhe vendim të gjykatës, vendim ky për
zmadhimin e kapitalit.
Kërkohet: a) Të regjistrohen në ditar dhe në llogaritë përkatëse veprimet e
mësipërme.
7- Pronari i njësisë ekonomike “X”, për nevojat e tij apo për aktivitete të tjera
tërheq nga arka me M.P 900.000 lekë, dhe merr materiale nga magazina
me fletë dalje 30.000 lekë. Sipas ligjit për T.V.SH-në, që tërheq pronari
faturohen më çmim/kosto, llogaritet dhe T.V.SH.
Kërkohet: a) Të kryhen në ditar në llogaritë përkatëse veprimet e tërheqjes së
pronarit si për paratë dhe për materialet.
b) Të kryhen në ditar veprimet e ç`magazinimit për materialet.
8-
Katër ortakë vendosin të krijojnë njësinë ekonomike “X”, dhe sipas
përqindjes së kapitalit derdhin dhe kontributet: Ortaku 1 derdh 500.000 lekë
(i depoziton në bankë në emër të njësisë ekonomike “x”); Ortaku 2
depoziton në emër të njësisë ekonomike “X” me akt noterial një autoveturë
me vlerë 200.000 lekë; Ortaku 3 (me akt noterial në emër të njësisë
ekonomike) dorëzon një ndërtesë me vlerë 1.000.000 lekë dhe Ortaku 4 (me
akt noterial në emër të njësisë ekonomike) dorëzon tokë me vlerë 1.000.000
lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen në ditar në llogaritë përkatëse veprimet e derdhjes së
kapitalit
b) Të kryhen veprimet në librin e madh dhe në formë “T”-je.
9- Njësia ekonomike “X”, gjatë muajit janar 200X në bazë të vendimit të
asamblesë së ortakëve: nga kapitali ka mbyllur humbjen e vitit të
mëparshëm për 200.000 lekë, u ka kthyer disa aksionerëve pjesë kapitali me
vlerë 30.000 lekë, dhe ka anulluar aksione me vlerë 20.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen
në ditar dhe në llogaritë përkatëse veprimet e
mësipërme.
b) Të kryhen veprimet në librin e madh dhe në formë “T”-je.
10- Njësia ekonomike “X”, gjatë muajit janar 200X, në bazë të vendimit të
asamblesë së ortakëve, ka prekur rezervat për 250.000 lekë, duke i
përdorur për: zmadhim kapitali themeltar 15.000 lekë, për mbulim humbje
të ushtrimit 5.000 lekë dhe për mbulim humbje të mbartur 5.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen
mësipërme.
në ditar dhe në llogaritë përkatëse veprimet e
11- Njësia ekonomike “X”, ka mbyllur vitin ushtrimor 200X dhe ka rezultuar me
fitim 1.000.000 lekë dhe bazë të vendimit të asamblesë së ortakëve, do ta
shpërndajë fitimim por jo të gjithë: për rezerva 200.000 lekë, për shtim
kapitali 100.000 lekë, fond zhvillimi 50.000 lekë, fonde të tjera rezervë
50.000 lekë, për dividendë 200.000 lekë dhe të pashpërndarë 400.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen
në ditar dhe në llogaritë përkatëse veprimet e
mësipërme.
b) Në bazë të legjislacionit në fuqi të llogaritet detyrimi për
shtetin(tatim në burim), për pjesën e dividendit dhe të regjistrohet në ditar
dhe në llogaritë përkatëse.
12- Njësia ekonomike “X”, ka aktivitet prodhues dhe ka përfituar lehtësi
tatimore (për tatim fitimin) në shumën 200.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhet veprimi kontabël në ditar dhe në llogaritë përkatëse.
13- Njësia ekonomike “X” merr falas, në formë subvencioni, një makineri me
vlerë 50.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhet veprimi kontabël në ditar dhe në llogaritë përkatëse.
14- Njësia ekonomike “X” për periudhën ushtrimore kalon pjesën e kuotës së
subvencionimit, në masën që cakton ligji, në shumën 50.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhet veprimi kontabël ditar dhe në llogaritë përkatëse.
15- Njësia ekonomike “X” nga fitimi i ushtrimit, me vendim të këshillit
mbikqyrës, cakton për fond zhvillimi 20.000 lekë, fond për shpërblimin e
punonjësve 100.000 lekë, dhe fond për ndihma sociale 30.000 lekë.
Kërkohet: a) Të kryhen veprimet kontabël në ditar dhe në llogaritë përkatëse.
b) Të kryhen veprimet kontabile në librin e madh dhe në llogaritë në
formë T-je.
16- Një firmë bujqësore e specializuar në prodhimin bimor, ka këto elementë
pasurorë:
Tokë bujqësore 50 dynym me vlerë
1.300.000
Mjet ujitës
300.000
Ndërtesa
250.000
Kultura drusore
400.000
Makineri e vegla
400.000
Produkte të pashitura
190.000
Mjete monetare
50.000
Detyrime ndaj bankës tregtare
260.000
Detyrime ndaj furnitorëve
70.000
Kërkohet: Të llogaritet pasuria neto dhe detyrimet ndaj të tretëve.