Transcript Leksioni 8 - Agim Binaj

Prof.As.Dr.Agim BINAJ
Lenda: Konceptet e kontabilitetit
Tema V-te: Inventaret, aktivet biologjike dhe
Leksioni 8
kontabiliteti i tyre
a- Inventaret, aktivet biologjike dhe kontabilteti i tyre;
Perkufizimi e klasifikimi ne llogari, metoda e mbajtjes se
kontabilitetit.
b- Metoda e vleresimit, provizione per zhvleresime.
c- Kontabilizmi ne llogarite e rezultatit.
d- Caktimi i kostove te inventarit.
e- Aktivet biologjike dhe kontabiliteti i tyre; Zhvleresimi i
inventareve.
Leksione 2 ore
Seminare 2 ore
Laborator 1 ore
Në vëmëndje për studentët.
Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit
Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua
tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm
për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam
treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për
pyetje të ndryshme.
Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka
asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se
kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht),
gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën
e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në
kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo
është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është
mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar
shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni
me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila
është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me
zgjuarsi.
Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e
rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë.
Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni
motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj
të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj
është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar
kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë
është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1
million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë
nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë
pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit.
Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më
të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë
mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të
kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve
shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni
në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me
kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata
mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e
përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për
pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju
duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund
të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga
fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka
do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.
Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë
lëndë.
Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat,
pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens
humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të
dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i
përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si
pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret
pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të
dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do
tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të
thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të
përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky
është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo
mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta
për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të
klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu
juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti
presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një
pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në
plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar,
ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në
këtë lëndë për ju.
Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të
vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është
fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të
përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte
instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai
për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado
qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen
në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta
me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e
pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme,
atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë.
Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që
të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju
duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti
(dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj
është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni
mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi
ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të
zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar
të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme
derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj
dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj
të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin.
Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni
mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni
përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi.
Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.
Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj
është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq.
Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi
nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të
lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë
problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që
pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e
tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh
se pedagogu është qënie njerëzore.
Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të
pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të
punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të
përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni
vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk
kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje
idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh
idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj.
Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë.
Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të
duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të
përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të
mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në
përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira.
Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera, gjatë gjithë
jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm në treg me vendet e
zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e
civil sa më polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë
gjatë gjithë jetës.
ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni
INVENTARËT DHE AKTIVET
BIOLOGJIKE,
EVIDENCA KONTABËL E
GJENDJEVE
Përkufizimi i
inventarëve
dhe evidenca
kontabël e tij
Metoda e
vlerësimit të
gjendjeve të
inventarit
Kontabili
zimi në
llogaritë
e
rezultatit
Caktimi
i kostos
së
inventa
rëve
Përkufizimi i
akt. biologj
dhe evidenca
kontabël e
tyre
•Klasifikimi në
llogari
•Metoda
e
mbajtjes
së
evidencës
kontabël
•Metoda
e
inventarit
periodik
•Metoda
e
inventarit
të
vazhdueshëm
•Vlerësimi
i
aktiveve
të
identifikueshëm
•Vlerësimi
i
aktiveve
të
paidentifikueshëm
•Metoda FIFO
•Metoda LIFO
•Metoda mesatares
së ponderuar
•Përcaktimi i vlerës
së
realizueshme
neto
•Provizione për
•Sistemi i
shpenzim
eve
të
tjera
•Kontabili
zimi
i
zhvlerësi
meve
•Kontabili
zimi
i
aktiveve
biologjike
•Zhvlerë
simi
i
inventar
ëve
•Mosnjo
hja
në
bilanc e
inventar
ëve dhe
akitveve
biologjik
e
•Klasifikimi
i
aktiveve
biologjike
•Evidenca
kontabël e
tyre
Lëndët e para dhe materialet ndihmëse.
Lëndët e para janë ato substanca ose sende që përbëjnë bazën lëndore
të produktit të gatshëm si p.sh: lëkura në prodhimin e këpucëve, druri në
prodhimin e mobiljeve, prodhimet bujqësore në industrinë ushqimore, etj.
Materialet ndihmëse janë janë ato substanca ose sende që ndihmojnë
ose krijojnë kushte për krijimin e produktit të gatshëm, p.sh: mastiçi,
astarët, thumbat në prodhimin e këpucëve, etj. ato u japin produkteve
veti të caktuara fiziko-kimike, por nuk përbëjnë bazën lëndore të
produktit të prodhuar.
Prodhimet dhe punimet në proçes janë produkte ose punime që janë
duke u realizuar por nuk kanë arritur stadin përfundimtar të përpunimit.
Inventarizimi i tyre në fund të periudhës kontabile përcakton madhësinë
që ato kanë.
Objekte inventari janë objekte të cilat kanë karakteristika të aktiveve
të qëndrueshme (përdorim mbi një vit) por meqënëse kanë vlerë të vogël
përfshihen tek inventarët si:
Ambalazhimi i kthyeshëm (arka, fuçi, etj);
Inventar i imët (pinca, sharra, mushama, etj).
Produkte të gatshme janë produkte të cilat plotësojnë këto kushte:
Ka përfunduar cikli i plotë i prodhimit të tyre;
Plotësojnë standarte të caktuar (janë të kontrolluara cilësisht);
Janë gati për shitje.
Të tilla janë këpucët (në industrinë e këpucëve), mobiljet, kosi, djathi,
gjalpi (në industrinë e përpunimit), etj.
Gjysëm produkte janë produkte të cilat kanë kaluar disa faza përpunimi
por mund të shiten pa përfunduar cikli i plotë i prodhimit të tyre. Të tilla
janë gjysëm produkte të mishit (qoftë), etj.
Mbeturinat janë mbetje të proçeseve teknike e teknologjike të cilat
njësia ekonomike mund t`i shesë.
Mallrat janë inventarë tipikë të shitësve me pakicë ose shumicë. Ato
blihen dhe mbahen për rishitje duke bërë ose jo ndryshime të vogla në to
(ambalazhim) ej.
Pronat e paluajtshme (si toka, ndërtesa, etj). Ato blihen për rishitje
dhe përfshihen në inventarë. Ndërsa pronat e paluajtshme që mbahen në
proçesin e prodhimit për qëllime administrative njihen si aktive të
qëndrueshme të trupëzuara.
1.1 Klasifikimi në llogari.
Nga pikëpamja pasurore për regjistrimin në llogari të gjendjeve të
inventarit përdoret klasa 3 e Planit Kontabël kurse nga pikëpamja e
kostos së blerjes dhe përpunimit të tyre
shërbejnë llogaritë e të
ardhurave e shpenzimeve (llog. 601 – 608 dhe 713 – 714 për ndryshimin
e gjendjeve të prodhimit të gatshëm dhe atij në proçes).
Për klasifikimin në kontabilitet të gjendjeve të inventarit përdoren dy
kritere:
sipas natyrës së sendeve dhe shërbimeve,
sipas rendit kronologjik të ciklit të shfrytëzimit.
Kështu kemi grup llogaritë e mëposhtme:
31 – Materiale
32 – Materialet e konsumueshme objekte inventari (ambalazhet,
investimet.)
33 – Prodhime, punime në proçes
34 – Produkte (të gatshme, të ndërmjetme, nënprodukte, mbeturina)
35 – Mallra
36 – Gjë e gjallë në rritje e majmeri
37 – Gjendje të pambërritura ose pranë të tretëve (mallra në udhëtim).
Llogaritë 38 dhe 39 janë mbajtur për qëllime korrigjimi të vlerësimit të
gjendjes së inventarëve. Kështu llogaria 38 Diferenca nga çimimet e
magazinimit pasqyron si diferencat faktike të çmimeve të daljes kundrejt
një çmimi të fiksuar më parë të quajtur çmimi i magazinës edhe
ngurtësimin përkatës të shpenzimeve të lidhura me stokun për gjendjen e
tij në fund të
periudhës ushtrimore. Llogaria 39 Shuma të
parashikuara për zhvlerësim pasqyron provizionet e krijuara për
zhvlerësimin faktik të stokut ndaj vlerësimit fillestar historik (shih
shembullin 1).
1.2 Metodat e mbajtjes së kontabilitetit.
Në Planin Kontabël përcaktohen dy metoda të mbajtjes së kontabilitetit të
inventareve:
1. Metoda e inventarit të vazhdueshëm
2. Metoda e inventarit periodik.
Sipas metodës së parë regjistrimi i hyrje – daljeve në magazinën e
stokut bëhet për çdo rast të veçantë duke i azhornuar llogaritë përkatëse
të stokut si më lart në çdo moment. Mbetja debitore e tyre në fund të
periudhave të çfarëdoshme dhe të asaj ushtrimore tregon gjendjen fizike
të stokut në magazinë të vlerësuar sipas një prej kritereve të pranuara.
Kjo është mënyra më e sigurtë për administrimin e gjendjeve të inventarit
dhe më e rekomanduar sidomos për artikujt me vlerë e me risk më të
madh përvetësimi. Rekomandohet gjithashtu në kushtet e mbajtjes së
kontabilitetit të kompjuterizuar të gjendjes së magazinës dhe për artikujt
në lloj të kufizuar dhe në sasi të mëdha.
Për vlerësimin e hyrje – daljeve një nga metodat më të thjeshta të
evidentimit është ajo me çmimet fikse të magazinimit të përcaktuar me
metodën e një çmimi mesatar blerjeje apo me kosto të planifikuar.
Sipas metodës së dytë mbahen në debi të llogarive inventariale vetëm
vlerat e gjendjeve në fund të periudhave të caktuara të përcaktuara në
bazë të ineventarëve fizikë.
Në këtë rast llogaritë e stokut nuk përdoren si llogari magazine por si
llogari që pasqyrojnë në periudha të caktuara gjendjet inventariale në
fund të ushtrimit duke e kaluar shtesën ose pakësimin përkatës të
gjendjes në të ardhura ose shpenzime.
Kjo mënyrë ka avantazhin e thjeshtësisë se regjistrimeve kontabël por
nuk siguron mirëadministrimin e vlerave materiale. Përdorimi i saj është i
pashmangshëm në njësitë e shitjes me pakicë ose në prodhimin e vogël
artizanal.
Shembull 1
Lëvizjet në stokun e artikullit “vaj” në magazinën e një pikë shitjeje me
shumicë gjatë periudhës ushtrimore paraqiten:
Hyrjet:
sasia
çmimi
vlefta
Më datë 01.01.200X janë gjendje
200
50
10.000
Gjatë muajit janar janë
bërë hyrje 05.01.200X
110
55
6.050
10.01.200X
100
53
5.300
14.01.200X
50
54
2.700
16.01.200X
5
52
260
Ghithsej hyrje
265
Daljet:
Gjatë muajit janar janë
Bërë dalje 02.01.200X
09.01.200X
18.01.200X
Gjithsej dalje
100
150
50
300
50
50
50
5.000
7.500
2.500
Gjendja më 31.01.200X (200 + 265 – 300) = 165 shishe
Faturat e transportit të paguara më 31/01 për mallin e qarkulluar gjatë
muajit arrijnë 7.500 lekë. Gjendja e llogarisë 38”Diferenca çmimi” në çelje të
ushtrimit ka qënë 4.000 lekë.
Kërkohet:
1. Të bëhen kontabilizimet :
me metodën e inventarit të vazhdueshëm
me metodën e inventarit periodik
2. Të përcaktohet gjendja e mallrave në fund.
Zgjidhje:
Pika 1
a) – Sipas kësaj metode kontabilizimet bëhen sipas datave të rrjedhës së
inventarit në magazinë. Konkretisht:
Nr. llog
603
35x
Emërtimi i logarive
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Mallra
38x
Diferenca çmim magazinë
603
35x
5.500
550
6.050
7.500
Mallra
35x
Mallra
38x
Diferenca çmim magazinë
603
5.000
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Krediti
5.000
Mallra
35x
603
Debiti
7.500
5.000
300
5.300
Nr. llog
Emërtimi i logarive
35x
Mallra
38x
Diferenca çmim magazinë
603
38x
Diferenca çmim magazinë
35x
200
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Mallra
603
Krediti
2.500
35x
603
Debiti
2.700
250
10
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
260
2.500
Mallra
627
Shpenzime transporti
512
Banka
Zgjidhja në mënyrë informatike:
2.500
7.500
7.500
Në këtë mënyrë llogaria e magazinës paraqitet e debituar për hyrjet
13.250 lekë dhe e kredituar për daljet 15.000 lekë gjatë periudhës duke
mbajtur të njëjtin çmim magazine (50 lekë/shishe) kurse gjithë diferencat
midis çmimit real dhe atij të fiksuar grumbullohen në llogarinë 38 (1.060
lekë). Kështu për të gjetur vleftën reale të mallit në magazinë duhet të
llogarisim pjesën e diferencave të çmimit dhe të shpenzimeve të tjera që
u takojnë mallrave gjendje në fund të periudhave të caktuara.
◊Për të llogaritur një kosto të plotë marrjeje të artikullit kalojmë fillimisht
shpenzimet e transportit në llogarinë 38 “Diferenca të çmimeve të
magazinimit” duke e debituar këtë llogari në kredi të llogarisë
shpenzimeve të transportit 627 për 7.500 lekë…
◊Kalkulojmë pjesën e diferencave të çmimit dhe të shpenzimeve të
transportit që u takojnë mallrave gjendje në fund të periudhës ushtrimore,
kur diferencat e çmimit janë 1.060 lekë:
- Për diferencat e çmimit:
(4.000 + 1060) x 8.250 = 1.795,50 lekë
(465 x 50)
- Për shpenzimet e transportit: 7500 x 8.250 = 4.670 lekë
(265 x 50)
Gjendja e llogarisë 38 në fund të periudhës do mbetet 6.465,50 lekë (4.670
+1.795,5).
Për t`u kredituar llogaria 38 “Diferenca çmimi” 6.094.5 lekë [(4.000 + 1.060
+ 7.500) – (4.670 + 1795,5)] për të cilën do të bëhet artilkulli kontabël:
Ditari
Nr. llog
603
Emërtimi i llogarive
Debiti
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
38x
Krediti
6,095
Diferenca çmimi të magazines
6,095
Kështu në bilancin vërtetues do të figurojnë këto llogari me gjendjet si
më poshtë:
Në aktiv :
llogaria 35x “Mallra”
Llogaria 38x “Diferenca çmimi”
Llogaria 603 “Ndryshimi i gjendj.”
8.250,-- lekë
6.465,50 lekë
6.784,50 lekë.
b) Me metodën e inventarit periodik.
Gjendja në fillim
llogaria 35 “Mallra”
10.000, - - lekë
Llogaria 38 “Diferenc. Çmimi”
4.000, - - lekë
Gjendja në fund shishe
165 x 50 = 8.250 lekë.
Veprimet kontabël në ditar do të paraqiten:
Ditari
Nr. llog
603
Emërtimi i logarive
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
35x
Mallra
38x
Diferenca çmim magazinë
35x
603
627
512
Mallra
Debiti
Krediti
14.000
10.000
4.000
8.250
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
Shpenzime transporti
8.250
7.500
Banka
38x
Diferenca çmim magazine
627
Shpenzime transporti
7.500
7.500
7.500
kalim i shp. transporit në llogarinë e
diferencave të çmimeve
603
38x
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
2.930
Diferenca çmim magazinë
2.930
Shpenz. transportit për gjendjen janë 4,670
Dif. Për shpenz. Transportit të mallrave të
shitur, për kreditim (7,500- 4,670) = 2,930
35x
Mallra
38x
Diferenca çmim magazine
603
Ndryshimi i gjendjes së mallrave
250
10
260
Gjendjet e llogarive në fjalë në bilancin e 31 janarit:
Në aktiv:
llogaria 35x “Mallra”
8.250,- - lekë
Llogaria 38x “Diferenca çmimi”
4.670,- - lekë
Llogaria 603 “Ndryshim i gjendjes.”
8.680,- - lekë.
Pra siç shihet metoda e inventarit të vazhdueshëm është më e saktë.
Çështja 2-të. – Metodat e vlerësimit të gjendjeve të inventarëve.
Dallohen dy kategori vlerësimesh të veçanta:
për inventarët e bëra hyrje.
për daljet nga magazina.
Inventarët maten fillimisht me kosto.
Kostoja e gjendjeve të inventarit duhet të përfshijë tërësinë e kostove
të blerjes, të transformimit (të përpunimit) dhe të tjera deri në
sjelljen e elementit përkatës në vendin dhe gjendjen në të cilën duhet
të jetë.
Në koston e blerjes përfshihen këta elelmentë:
çmimi i blerjes
minus zbritjet e përfituara në çmimin e blerjes (marzhet e
rabatet)
plus shpenzimet e tjera të blerjes për ti çuar ato në gjendjen
dhe vendodhjen e tyre aktuale të cilat ndahen më tej në:
të brendshme
të jashtme.
Përfshihen në kostot e jashtme këta elementë:
shpenzimet për komisione e ndërmjetësime të lidhura me blerjet
shpenzimet e tranzitit
shpenzimet e transportit dhe të sigurimit të kryer prej të tertëve
shpenzimet doganore
shpenzimet për tatime e taksa të parimbursueshme.
Në kostot e brëndshme përfshihen:
- transporti e ngarkim- shkarkimi i kryer me mjetet e veta.
dhe nuk përfshihen këta elementë:
shpenzimet për funksionin e furnizimit të tilla si ato për seleksionimin e
ofertave, tenderave, hartimin e kontratave, bërjen e pororsive, kontrollin
e pranimit, etj.
shpenzimet pas hyrjes
shpenzimet financiare si interesat për kreditë tregtare të marra për blerjet,
etj.
Në kostot e transformimit (prodhimit) përfshihen zakonisht këta elementë:
kostoja e materialeve të harxhuara;
shpenzimet direkte;
shpenzimet indirekte;
shpenzimet indirekte që mund t`i lidhen në mënyrë të arsyeshme
prodhimit të një produkti ose shërbimi të kryer.
Për këto të fundit bëhet ky interpretim:
• Ato në parim përjashtohen nga kostoja e prodhimit dhe sidomos nga
kostoja e gjendjeve në mbyllje të ushtrimit. Vetëm për raste të veçanta të
justifikuara nga specifikat e veprimtarisë që mund të përfshihen në koston
e prodhimit dhe sidomos të gjendjeve. Kështu psh:
• shpenzimet e administrimit të përgjithshëm (aparatit qëndror të
njësisë) nuk përfshihen në kostot e prodhimit.
• shpenzimet e administrimit të vendit të prodhimit (repart, sektor, etj.)
nuk përfshihen në koston e prodhimit veçse kur ato kontribuojnë direjt në
sjelljen e prodhimit në gjendjen dhe vendin ku ndodhet.
• shpenzimet e jashtëzakonshme përfshirë ato për gjoba, kamatvonesa e
penalitete, etj. nuk përfshihen në koston e prodhimit.
• shpenzimet financiare d.m.th interesat e huave të marra për të financuar
prodhimin mund të përfshihen në koston e prodhimit vetëm kur cikli i
prodhimit zgjat mbi një vit. Si shembuj mund të shërbejnë prodhimet e
stazhionimit të drurit, verërave, rritja e gjësë së gjallë, ndërtimi i anijeve,
etj.
• si më sipër veprohet edhe për shpenzimet e makazinimit të këtyre lloj
produkteve.
Mëgjithatë i takon vetë njësisë ekonomike të vendosë për përfshirjen ose
jo të shpenzimeve të caktuara në koston e prodhimit. Në çdo rast ajo
duhet të udhëhiqet nga këto parime:
nga njëra anë: nevoja e përcaktimit sa më realisht të marzhit të
siguruar nga secili prej produkteve, i cili del si diferencë midis çmimit të
shitjes dhe kostos së prodhimit.
nga ana tjetër: respektimi i parimit të kujdesit që kërkon moslejimin e
kalimit të shpenzimeve apo rreziqeve pa burim të sigurtë mbulimi nga një
ushtrim në ushtrimet e tjera.
Për të bërë një vlerësim sa më të saktë të elementëve të hyra të aktivit
në formën e stokut duhet të bëhet pikë së pari dallimi midis elementëve
të identifikueshëm dhe atyre të shkrishëm, dmth që, pas hyrjes, nuk
mund të identifikohen një për një.
2.1 Vlerësimi i elementëve të identifikueshëm .
Fillimisht njësia raportuese duhet të regjistrojë inventarin kur e ka nën
kontroll, kur pret përfitime ekonomike prej tij dhe kostoja e tij mund të
llogaritet me besueshmëri. (Kostoja që u atribohet gjendjeve të
lementëve të identifikueshëm veças të produkteve të prodhuara ose të
shërbimeve të kryera për një projekt specifik të kostove të tyre
individuale.)
Identifikim specifik i kostove do të thotë të përcaktohen kostot specifike
që u takojnë elementëve të identifikueshëm të gjendjeve të inventareve.
Kjo metodë ka vend të përdoret për elementë të identifikueshëm qofshin
të blerë apo të prodhuar vetë. Ajo nuk mund të përdoret kur gjendja
përbëhet nga një sasi e madhe elementësh të paidentifikueshëm.
Vlerësimi i elementëve të paidentifikueshëm.
Standartit kontabilitetit parashikojnë për këtë kategori stoku përdorimin
e metodave të referencës nga ligji si dhe të një metode alternative.
- A.Si metoda refernece nga ligji janë pranuar ato te FIFO dhe të
mesatares së ponderuar.
Metoda FIFO (Hyrje e parë dalje e parë).
Si metoda reference materialet që hyjnë në stok të parat duhet të dalin
të parat, e kështu me radhë. Pra stoku i mbetur në fund të periudhës
përmban elementët më të fundit të hyra në stok.
Metoda e kostos mesatare të ponderuar.
Sipas kësaj metode kostoja e çdo artikulli përcaktohet nga mesatarja e
ponderuar e elementëve që vijojnë:
- kostoja e artikujve analogë në fillim
- kostoja e artikujve të blerë/prodhuar gjatë periudhës.
Kjo mesatare mund të llogaritet periodikisht ose për çdo lëvizje të re në stok,
sipas situatës së veçantë në çdo njësie ekonomike.
- B.Si metodë alternative e autorizuar është pranuar metoda LIFO.
Metoda LIFO (Hyrje e fundit dalje e parë).
Kjo metodë supozon që elementët e stokut të blera apo të prodhuara të
fundit janë bërë dalje të parat.
Për rrjedhojë gjendjet në fund të periudhave të caktuara përbëhen nga
elementët më të hershëm të bëra hyrje në stok.
Shembull 2 – Llogaritja e gjendjes së stokut
Në magazinat e njësisë ekonomike “X” gjendja e miellit të importuar nga
Italia më 1 janar të ushtrimit është:
1.000 thasë të blerë me çmim 400 lekë/thes = 400.000 lekë
Më 10 janar u blenë nga një njësi ekonomike “A” 2.000 thasë të tjerë me
500 lekë/thes.
Më 15 janar u shitën 1.500 thasë miell njësisë ekonomike “B” në Tiranë
me çmim 500 lekë/thes.
Më 25 janar u blenë me pagesë të mëvonshme edhe 2.000 thasë të tjerë
me 600 lekë/thes nga njësia ekonomike “A” për t`u rieksportuar me 28
janar në njësinë ekonomike “C”.
Kërkohet: Llogarisni gjëndjen më 31 janar për artikullin miell sipas
metodave të njohura të vlerësimit të tij:
a) me metodën LIFO
b) me metodën FIFO
c)
me metodën e mesatares së ponderuar.
Zgjidhje:
a) Metoda LIFO. Llogaritjet me këtë metodë bëhen si vijon:
sasi
çmim
Gjendje 01.01.200X
1.000
400
Blerje
10.01.200X
2.000
500
25.01.200X
2.000
600
Shuma e hyrjeve
5.000
Dalje
15.01.200X
28.01.200X
Gjendje më 31.01.200X
1.500
2.000
3.500
1.500 njësi
Vlerësimi me metodën LIFO bëhet si më poshtë:
1.000 njësi x 400 = 400.000
500 njësi x 500 = 250.000
1.500 njësi
650.000
vlera
400.000
1.000.000
1.200.000
2.600.000
Ndërtojmë tabelën e mëposhtme:
Hyrjet
Daljet
Gjendja në fund
Data
Sasi
Çmim
i
01-Jan
1.000
400
400.000
400.000
10-Jan
2.000
500
1.000.000
1.400.000
15-Jan
.
25-Jan
2.000
Vleftë
1.500
600
5.000
XXX
Çmimi
500
Vleftë
750.000
1.200.000
28-Jan
31-Jan
Sasi
2.600.000
Sasi
Çmimi
Vleftë
1.500
650.000
3.500
1.850.000
650.000
2.000
600
1.200.000
1.500
3.500
XXX
1.950.000
1.500
X
650.000
b)
Metodën FIFO.
Gjendje 01.01.200X
Blerje 10.01.200X
25.01.200X
Shuma e hyrjeve
Dalje
15.01.200X
28.01.200X
sasi
1.000
2.000
2.000
5.000
çmim
400
500
600
1.500
2.000
3.500
Gjendje më 31.01.200X
1.500 njësi
Vlerësimi me metodën FIFO bëhet si më poshtë:
1.500 njësi x 600 = 900.000
vlera
400.000
1.000.000
1.200.000
2.600.000
Ndërtojmë tabelën e mëposhtme:
Hyrjet
Daljet
Gjendja në fund
Data
Sasi
Çmim
i
Vleftë
Sasi
Çmim
i
Vleftë
Sasi
Çmimi
Vleftë
01-Jan
1.000
400
400.000
400.000
10-Jan
2.000
500
1.000.000
1.400.000
15-Jan
25-Jan
2.000
600
5.000
XXX
400
400.000
500
500
250.000
1.200.000
28-Jan
31-Jan
1.000
2.600.000
1.500
750.000
3.500
1.950.000
900.000
1.500
500
750.000
500
600
300.000
1.500
3.500
XXX
1.700.000
1.500
X
900.000
c) Metoda e kostos mesatare të ponderuar. Ekzistojnë dy mundësi të
llogaritjes së saj: pas çdo hyrjeje dhe ajo periodike (psh. çdo muaji). Le të
shohim secilën prej tyre në mënyrë të njëpasnjëshme:
Hyrjet
Daljet
Gjendja në fund
Data
Sasi
Çmimi
Vleftë
Sasi
Çmi
m
i
Vleftë
Sas Çmim
i
i
Vleftë
01-Jan
1.000
400
400.000
400.000
10-Jan
2.000
500
1.000.000
1.400.000
15-Jan
25-Jan
1.500
2.000
600
2.000
5.000
XXX
700.000
3.50
0
1.900.000
1.086.000
1.50
0
780.000
1.786.000
1.50
0
700.000
1.200.000
25-Jan
31-Jan
467
1.50
0
2.600.000
3.500
543
XXX
X
780.000
Kurse me metodën e dytë të llogaritjes periodike do të kishim:
KMP = 2.600.000 = 520 lekë/thes
5.000
Gjendjet 1.500 thasë x 520 = 780.000 lekë.
Vlerësimi i gjendjeve të stokut në mbyllje.
Parimi i përgjithshëm i pranuar është se vlerësimi i gjendjeve në fund të
ushtrimit bëhet me vlerën më të vogël midis asaj të realizueshme neto dhe
kostos së hyrjes. Sipas standartit të kontabilitetit në fund të vitit njësia
ekonomike duhet të marrë ato me vlerën më të ulët midis kostos dhe vlerës
neto të realizueshme. Vlera neto e realizueshme është çmimi i përllogarirjtjes
i shitjes së rrjedhës normale të njësisë ekonomike minus kostot e
përllogaritura të përfundimit e të shitjes.
Vlera neto e realizueshme i referohet vlerës neto që njësia ekonomike pret të
realizojë nga shitja e inventarit në rrjedhën normale të aktivitetit të saj.
Në vlerësimin e zërave të aktivit sipas të cilit aktivet nuk duhet të figurojnë në
bilanc me një vlerë më të lartë se sa vlera e mundshme për t`u realizuar nga
shitja ose përdorimi i tyre, duhet tëzbatohet parimi i kujdesit.
2.1.1 Përcaktimi i vlerës së realizueshme neto.
Kjo vlerë e realizueshme neto është e barabartë me çmimin e shitjes në
rrjedhën normale të shfrytëzimit, pakësuar me kostot e vlerësuara të
përfundimit dhe ato të nevojshme për shitjen.
Vlerësimi i vlerës së realizueshme neto mbështetet në disa elementë të
disponueshëm në datën e vlerësimit të tilla si:
2.1.2 Provizionet për zhvlerësimin.
Në rastet e rënies së vlerës së realizueshme neto nën vlerën me koston e
blerjes ky fenomen ekonomik nuk mund të tolerohet. Në këtë rast duhet të
bëhet parashikimi dhe përfshirja në rezultatin e periudhës së ndodhjes së tij të
shumave përkatëse të zhvlersimit të ndodhur.
Si fenomene të tilla tipike mund të përmendim:
dëmtimet ose vjetërimet tërësore ose pjesore.
një ulje të madhe të çmimeve të shitjes ose rritje të mëdha të kostove t
prodhimit ose të shitjes së tyre.
Nuk mund të krijohen provizione për ngjarje të përgjithshme, të papreçizuara
në shumë, lloj, në mundësi ndodhjeje dhe të pavërtetuara ne një datë pas
mbylljes por me origjinë në periudhën ushtrimore. Kështu psh. nuk lejohet
krijimi i provizioneve për tërësinë e produketeve të përfunduara ose në proçes,
apo për tërësinë e produkteve që ndodhen në të njëjtin vend, apo për ngjarje
të pasigurta. Kostot e akumuluara për çdo shërbim që do të faturohen me një
çmim shitjeje të veçantë krahasohen me këtë çmim shitjeje për të vendosur
nëse ka apo jo vend për krijimin e provizioneve.
Mëgjithatë në disa raste mund të gjykohet si më i përshtatshëm rigrupimi i
disa elementëvë që kanë një raport midis tyre të tillë si ata që i referohen:
- të njëjtës linjë prodhimi;
- të njëjtin ose përdorime të ngjashme;
- të prodhuara ose tregtuara në të njëjtën zonë gjeografike;
- të vlerësueshme veças nga artikujt e tjerë të linjës së prodhimit.
Për materialet e para dhe materialet e tjera, kur këto janë të destinuara
të konsumohen gjatë proçesit të prodhimit nuk duhet të zhvlerësohen nëse
produktet e gatshme në të cilat ato trupëzohen shiten me një vlerë më të lartë
ose të barabartë me koston e produkteve.
Mbajtja e provizionit për zhvlerësimin në llogari.
Në fund të çdo periudhe kontabël kryhet një rishikim i vlerësimit të kryer me
vlerën e realizueshme neto me qëllim që të verifikohen rrethanat që kanë
justifikuar zhvlerësimin në një moment të caktuar të elementëve të aktivit. Në
rast se në një momenet të caktuar çmimi aktual i tregut dhe, për pasojë,
vlera e realizueshme neto është rritur mbi koston historike ka vend të kryhet
rimarrja e provizionit të krijuar deri në vlerën e kostos historike.
Provizionet do ti trajtojmë më gjërë në një temë të vecant më poshtë.
Çështja 3-të. Kontabilizimi në llogaritë e rezultatit.
Siç është përshkruar edhe në standartet e kontabilitetit,rregulli i përgjithshëm
i funksionimit të llogarive të gjendjeve të inventarit dhe të prodhimit në proçes
është se ato korrespondojnë direkt me llogaritë e shpenzimeve dhe të të
ardhurave, përkatësisht llogaritë 603”Ndryshim gjëndje materiale,mallra” për
hyrje-daljet e materialveve e mallrave të blera dhe 714”Ndryshim gjëndje
produkte të gatëshme” për hyrje-daljet e prodhimit të vet, qofshin produkte të
gatshme apo në proçes.
Ky rregull është i vlefshëm për të dy metodat e mbajtjes së ineventarit qoftë
për atë të inventarit të përhershëm apo për atë të inventarit periodik. I vetmi
dallim konsiston në faktin se në rastin e metodës së parë rregjistrimet bëhen
për çdo rast hyrjeje apo daljeje kurse me metodën e dytrë veprimet bëhen
vetëm me mbylljen e periudhave ushtrimore pas kryerjes së inventarizimeve
fizike.
Të njëjtin rregull ndjek edhe sistemi i diferencave midis vlerave kontabël dhe
atyre të nxjerra si rezultat i inventarizimit, me përjashtim të rasteve të
diferencave sasiore të cilat sistemohen në bazë të shkakut nga rrjedhin sipas
normave të përcaktuara me VKM Nr 70 të vitit 1985 plotësuar me vendime të
tjera më pas.
3.1 Sistemimi i shpenzimeve të tjera që i shtohen kostos së
mallrave të blera.
Siç e përmendëm në çështjet e trajtuara më lart, kostos së blerjes
në origjinë i shtohen edhe kostot e tjera të marrjes (si shpenzime
transporti, ngarkim-shkarkim, etj.). Për të mos e ndërlikuar
teknikën e mbajtjes së llogarive të magazinave dhe llogaritjen e
çmimeve të daljes së stokut është vendosur të përdoret llogaria
38”Diferenca cmimi” për këto kosto (e detajuar në me 3 e 4 shifra
sipas grupeve e zërave përkatëas të materialeve) e cila ngarkohet
në fund të periudhave ushtrimore sipas llogaritjes ekstrakontabël
të zërave të shpenzimeve përkatës në kredi të llogarisë
603”Ndryshim gjëndje materiale,mallra” (për kundërpeshën e
rëndimit të shpenzimeve ushtrimore për vleftën e tyre).
Në fillim të ushtrimit të ri kjo llogari rihapet në debi të llogarive
601”Lëndë të para”,605”Mallra” etj.
3.1.1 Kontabilizimi i zhvlerësimeve dhe humbjeve.
Shumat e çdo humbjeje apo zhvlerësimi duhet t`i kalohen
ushtrimit të cilit i përkasin (parimi i përkatësisë ushtrimore).
Për rimarrjen e provizioneve, kur ngjarjet për të cilat ato ishin
krijuar nuk kanë ndodhur ose efekti i ndodhjes është më i vogël se
shuma e parashikuar, do të duhet të zbriten nga shpenzimet
ushtrimore tërësisht ose pjesërisht. Kështu llogaria e provizioneve
dhe ajo e shpenzimeve për provizionet do të figurojnë me vlerën
neto të tyre në fund të përiudhave ushtrimore të caktuara.
Shembull 3
Në një fabrikë bluarje të drithërave ku prodhohen miell gruri e misri
kemi këto të dhëna për gjendjen e mallit stok në magazinë në fillim
të vitit ushtrimor:
lënda e parë misri 100 thasë, çmim 1.500 lekë/thes , vleftë
150.000 lekë. Çmimi tregut ndërkohë kishte arritur 1.300
lekë/thes gjë që vërtetohet edhe gjatë muajit janar me luhatje të
vogla.
produkti i gatshëm miell gruri gjendja më 31/12 është 500 thasë
me vleftë 1.000.000 lekë. Çmimi i tregut me 31/12 ka arritur
2.500 lekë/thes; shpenzimet e parashikuara të reklamës për
shitjet llogariten gjithsej 100.000 lekë kurse firot gjatë transportit
120.000 lekë.
Kërkesa:
a)Llogarisni, (nëse ka vend), provizionet për zhvlerësim.
b)Kryeni kontabilizimet përkatëse. Konsideroni rritjen e çmimit në
shkurt të vitit pasardhës në nivelin 1.530 lekë/thes.
Zgjidhje
Ndërtojmë tabelën:
Zëri
Sasitë
(thasë)
Llogaritje e vlerës së realizueshme neto
(1)
Çmimi
i
Shpenzimet
Firo
tregut
ligjor
e realizueshme
tregtare
Çmimi
Vlefta
kontabël
kontabël
(6)
(7)
Vlera e
neto
Misër
(2)
(3)
(4)
(5)=(2-3-4)
100
1.300
=
=
1.300
1.500
150.000
500
2.500
200
240
2.060
2.000
1.000.000
Miell
Gruri
a)Siç shihet për misrin gjendje, vlera e realizueshme neto është më e
vogëlse çmimi kontabël (1.300 < 1.500). Vlefta që duhet provizionuar është
(1.500 - 1.300) x 100 = 20.000 lekë.
Për miellin e grurit:
Vlefta e ralizueshme neto
ligjore
=
çmim shitje
-
shpenzime tregtare
- firo
= 2.500 - 100.000 - 120.000 = 2.060 lekë.
500
500
Krahasuar me çmimin kontabël 2.000 lekë/thes vëmë rë se 2.060 > 2.000.
Parimi i kujdesit na detyron të mos provizionojmë të ardhura të mundshme,
të pasigurta dhe të zgjedhim në vlerësim më të voglën midis vlerës neto të
realizueshme dhe asaj kontabël. Pra nuk ka vend krijimi i provizioneve.
b) Kontabilizimet:
Ditari
Nr. Llog
Emërtimi i llogarive
Debi
6813
Shuma të parashikuara për zhvler. të A.
qarkulluese
20.000
391
Provizion për zhvlerësim të lëndës së
parë
Kredi
20.000
Kjo llogari provizioni do të figurojë në bilancin e mbylljes së
ushtrimit. Në ushtrimin pasardhës ajo do të mbetet e hapur deri në
momentin kur nuk ka më vend mbajtja e provizionit.
Konkretisht rritja e çmimit të misrit në shkurt mbi vetë çmimin
mesatar kontabël kërkon rimarrjen e provizionit deri në nivelin e
krijimit të tij (plus vlerat nuk kontabilizohen). Kështu meqënëse
çmimi në shkurt është 1,550 lekë/thes me 31/12, rritja është
250lekë kurse rimarrja do të bëhet vetëm për 200 lekë së është
krijuar provizioni.
Veprimi kontabël:
Nr. llog
391
7813
Ditari
Emërtimi i llogarive
Debi
Kredi
Provizion për zhvlerësimin (Lënd të para) 20.000
Rimarrje e shumave të parashik.
zhvl.A. qarkulluse
20.000
Shënim : Provizionet dhe për grupet e tjera të aktiveve do të
trajtohen në një kapitull më vete më poshtë.
Çështja 4-të.Caktimi i kostos së inventarëve dhe kontabiliteti i tyre.
4.1 Caktimi i kostos për prodhimet dhe kontabiliteti i tyre.
Sipas standartit të kontabilitetit, njësitë ekonomike që merren me prodhim
ose produkte duhet të caktojnë koston e tyre. Kostot e prodhimeve duhet të
përfshijnë të gjitha kostot e blerjes, kostot e konvertimit dhe kostot që
lidhen me sjelljen e podhimeve në kushtet dhe vendodhjen aktuale. Nuk
lejojnë metoda të kostos direkte ku të gjitha shpenzimet e përgjithshme
futen në kosto. Shpenzimet e përgjithshme shpërndahen në koston e
prodhimeve pavarësisht se si klasifikohen ato nga njësia ekonomike.
Në kostot e prodhimeve përfshihen:
a) Shpenzimet direkte.
Materialet e prodhimit
Pagat e punëtorëve të prodhimit
Kostot e punësimit të lidhura me punën prodhuese (për shembull kostot
e pensioneve të punëtorëve dhe të sigurimeve shoqërore)
Humbjet teknike (firot) e materialeve
(b) Shpenzimet indirekte.
a)Pagat e drejtuesve dhe kostot e punësimit të tyre (sigurimet
shoqërore).
b)Punë të tjera indirekte (pagat e ndonjë personeli tjetër që nuk lidhet
direkt me prodhimin)
Materiale indirekte
Qeraja, mirëmbajtja, sistemi i ngrohjes, ndriçimit, disa
tatime (përveç tatimit mbi të ardhurat) dhe kosto të tjera
indirekte për drejtimin e njësisë ekonomike
Kostot inxhinierike, projekteve të zhvillimit
Nuk përfshihen në kostot e prodhimit këto zëra:
Shpenzimet e punëve kërkimore
Humbjet mbi normat e lejuara teknike
Shpenzimet e shitjes
Shpenzimet e përgjithshme administrative
Shpenzimet indirekte fikse të prodhimit njihen si pjesë e
kostos së tyre në bazë të kapacitetit normal. Kapaciteti
normal të prodhimit është niveli i prodhimit që një njësi pret
të arrijë mesatarisht gjatë një sërë ushtrimesh kontabël.
Shpenzimet indirekte variable të prodhimit njihen për çdo
njësi të prodhuar në bazë të prodhimit aktual. Një njësi
ekonomike duhet të ngarkojë shpenzimet indirekte të
pashpërndara, si psh. diferenca nga mospërdorimi i plotë i
kapacitetit, në kostot e shitjeve në ushtrimin aktual.
Shembull:Shpërndarja e kostove të përgjithshme në kapacitet normal.
Më poshtë është dhënë informacion në lidhje me njësinë ekonomike A:
Kapaciteti i plotë është 10.000 orë pune në vit
Kapaciteti normal është 7.500 orë pune në vit
Orët aktuale të punës për ushtrim aktual janë 8.500 orë
Shpenzimet e përgjithshme të prodhimit janë 4.000 lekë
Inventari në çelje të ushtrimit është 2.500 njësi
Numri i përgjithshëm i njësive të prodhuara në vit është 8.500 njësi
Numri i përgjithshëm i njësive të shitura është 8.700 njësi
Inventari në mbyllje të ushtrimit është 2.300 njësi
Drejtuesi duhet të shpërndajë shpenzimet indirekte në inventar në normën
0,53 lekë për orë. Norma e shpërndarjes së shpenzimeve indirekte të
prodhimit:
= shpenzimi indirekt i prodhimit (:) orët e punës për kapacitet normal
= 4.000 lekë (:)7.500ore = 0,53 lekë për orë
Për prodhimin e çdo njësi e të inventarit është dashur 1 orë (8.5000 orë (:)
8.500 njësi të prodhuara).
Shpenzimet indirekte të prodhimit të njohura si pjesë e kostos së inventarit
janë:
= numri i njësive në gjendje të inventarit në mbyllje të ushtrimit x numri i
orëve për të prodhuar çdo njësi x Norma e shpërndarjes së shpenzimeve
të përgjithshme të prodhimit
= 2.300 x 1 x 0,53 = 1,219 lekë
Pjesa e mbetur 2.781 lekë ( 4.000 – 1.219 ) njihet si shpenzim në
pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve.
Produktet që prodhohen së bashku njihen si podukte të përbashkëta.
Kostot e këtyre produkteve që kanë ndodhur pasi produktet individuale
janë bërë të identifikueshme mund të identifikohen me produktin. Por
njësia ekonomike duhet të shpërndajë kostot para pikës së ndarjes së
produkteve individuale në bazë të një metode të arsyeshme.
Shpërndarja e kostos në bazë të vlerës relative të shitjes është një
metodë për shpërndarjen e shpenzimeve të përbashkëta. Shpenzimet e
përbashkëta shpërndahen në bazë të vlerës relative të shitjes
së
produkteve në pikën e ndarjes. Kjo metodë është praktike kur produktet e
përbashkëta kanë përfitime të njëjta, por nuk është e përshtatshme kur
produktet kanë ndryshime të mëdha fitimi, pasi shpërndarja nuk i
pasqyron kostot që i takojnë çdo produkti.
Nën-produktet janë produkte me një vlerë relativisht jo të rëndësishme.
Kontabilizimi i tyre si produkte të bashkuara nuk është i përshtatshëm.
Një alternativë e përshtatshme është të caktohet kostoja e nënprodukteve si e barabartë me vlerën neto të shitjes duke zbritur vlerën
neto të shitjes së tyre nga produkti kryesor.
Shembull: Nën- produkti.
Përveç produktit kryesor (dru), një njësi ekonomike që përpunon dru,
prodhon gjthashtu edhe tallash si nën- produkt i cili shitet. Meqënëse
vlera e tregut të tallashit është relativisht e parëndësishme në karahasim
me vlerën e tregut të produktit kryesor, kostoja e tij nuk kontabilizohet
veçmas por regjistrohet në bilanc me vlerën e tij neto të realizueshme.
Vlera neto e realizueshme e tallashit i zbritet kostos së drurit.
Shembull:
Kosto e prodhimit të m3
dru është 100 lekë. Njësia ekonomike “A” ka
prodhuar 100 m3 dru zjarri me vlerë (100 m3 x 100 lekë) = 1.000 lekë.
Nga prerja e drurit ka marrë dhe 20 kg tallash të cilin e shet me 2 lek/kg
dhe arkëton 40 lekë (20 x 2).
Veprimi kontabël:
a) Për prodhimin e drurit :
Ditari
Nr. llog
342
714
Emërtimi i llogarive
Produkte të gatshme
Krediti
1.000
Ndryshim I gjendje prod.
gatshëm
b)Për tallashin :
Nr. llog
Debiti
1.000
Ditari
Emërtimi i llogarive
601
Blerje lëndë të para
38
Diferenca çmimi
Debiti
Krediti
(-40)
(-40)
4.2. Aktivet biologjike dhe kontabël e tyre.
Aktivi biologjik është një bimë ose kafshë e gjallë, ndërsa tërësia e
disa bimëve të ngjashme apo kafshëve të gjalla përbën një grup të
aktiveve biologjike.
Aktivet biologjike janë pjesë e veprimtarisë bujqësore, e cila është
menaxhimi nga ana e njësisë ekonomike e transferimit biologjik të
aktiveve biologjike për shitje në prodhimin bujqësor ose në aktive të
tjera biologjike.
Vjelja është shkëputja e prodhimit nga aktivi biologjik ose ndalimi i
proçeseve jetësore të një aktivi biologjik.
Aktivet biologjike duhet të dallohen nga prodhimi bujqësor, i cili
kontabilizohet në inventar. Aktivet biologjike janë kafshë të gjalla ose
bagëti, ose bimë (vreshta). Prodhime bujqësore të tilla si leshi, lënda
drunore, rrushi janë prodhime të marra nga aktivet biologjike.
Shembull:
Një njësi ekonomike mbarështon gjedhë, i ther ato në thertoren e vet
dhe mishin e shet në treg.
Lind pyetja: në ç`fazë aktivet biologjike shndërrohen në prodhim
bujqësor?
Gjedhët janë aktive biologjike(Aktive të Qëndrushme) gjatë kohës që
janë gjallë. Kur ato theren, aktivi biologjik ndërpritet dhe mishi i
përftuar quhet prodhim bujqësor. Njësia ekonomike duhet të
kontabilizojë bagëtinë(Kafshët e punës dhe të prodhimit) si aktiv
biologjikAktiv I Qëndrushëm) dhe mishin e therur si inventar (Aktivë
Qarkullues).
Aktive biologjike
Prodhimi bujqësor
Produkte të gatëshme
Pëmet frutore
Frutat e vjela
Frutat e përpunuara
Pylli
Druri
Mobilje
Vreshtat
Rrushi
Vera
Bagëti që japin
Qumësht
Qumësht
Djathë, kos, gjalpë
Dele
Leshi, mishi
Fill, qilima
Derra
Mishi
Salçiçe, proshutë
Shënim:Për kafshët e punës dhe të prodhimit si dhe për
aktivet e tjera të qëndrushme, për veprimet e hyrjes dhe
daljes së tyre do të Debitohen dhe kreditohen Llogarit e
Klasës 2”Akive A.GJ”(Analiza përkatëse) , ndërsa për për
prodhimet tyre llogarit e klasës 3”Produkte të gatëshme”, në
llogaritë
kundra
parti
sipas
rastit
401”Furnitor”,5311”Arka”,5121”Banka”
714”Ndryshimi
i
gjëndjes së produktit të gatshëm “etj.
Në aktivet biologjike nuk pëfshihen ato që nuk administohen nga dora
e njeriut, p.sh, peshkimi në det. ato janë produkt i një prioçesi të
kontrolluar nga një njësi ekonomike për administrimin e tij.
Aktivet biologjike mund të shiten, transformohen në prodhimin
bujqësor ose aktive të tjera biologjike.
Njësia ekonomike duhet t`i regjistrojë në kontabilitet aktivet
biologjike kur i ka nën kontroll, pret përfitime ekonomike prej tyre
dhe kostoja e tyre mund të përllogaritet me besueshmëri.
Njohja e aktiveve biologjike bëhet zakonisht kur blihen ose kur ato
gjenerohen (krijohen) nga aktivet ekzistuese, p.sh viçat nga lopët.
Gjatë njohjes fillestare aktivet biologjike vlerësohen me kosto.
Prodhimi bujqësor si leshi, druri, rrushi, etj, është produkt i vjelë nga
aktivet biologjike dhe si i tillë do njihet si inventar.
Pas njohjes fillestare njësia raportuese duhet t`i mbajë aktivet
biologjike afashkutrta e afatgjatë me kosto minus zhvlerësimin.
Në aktivet afatshkurtra përfshihen:
Aktivet biologjike që parashikohen të realizohen brenda ciklit
normaltë aktivitetit të njësisë ekonomike(zakonisht brënda vitit);
Aktivet biologjike të mbajtura për qëllime tregëtimi;
Aktivet biologjike që parashikohen të realizohen brënda 12 muajve
nga data e bilancit.
Të gjitha aktivet e tjera biologjike njihen si afatgjata.
4.3.Zhvlerësimi i inventarëve dhe aktiveve biologjike.
Inventarët dhe aktivet biologjike duhet ti nënshtrohen testit për
rënie në vlerë në çdo datë të mbylljes së bilancit. Kërkesat për
matjen e inventarit me më të ultën midis vlerës neto
të
realizueshme (“VNR”) nxit njohjen e humbjeve nga zhvlerësimi kur
ato ndodhin. Zhvlerësimet në VNR mund të nxiten aty ku çmimet e
shitjes kanë rënë ose kostot e përfundimit apo kostot e shitjeve
direkte janë rritur. Disa produkte mund të dëmtohen ose disa të
tjerë mund të jenë në sasi të tilla që nuk mund të shiten në një
periudhë kohe të arsyeshme. Në këto rrethana, inventarët duhet të
zhvlerësohen nën kosto në vlerën e pritshme të rikuperueshme.
Masa e zhvlerësimit duhet të përcaktohet mbi bazën zë-për-zë.
Një vlerësim i tillë, mund të mos jetë praktik dhe në këtë rast
zhvlerësimi matet për një grup zërash të ngjashëm ose të lidhur
nëse ato janë të të njëjtit linjë produkti dhe kanë funksione të
përfundimit dhe nxjerrjes jashtë përdorimit por nuk do të përfshijë
një marzh përfitimi që vjen në fazat e ardhshme të prodhimit.
Çmimet e tregut për materialet dhe furnizimet për përdorimin në
prodhim mund të bien nën kosto. Megjithatë njësia duhet të
vazhdojë të njohë materialet në kosto nëse ajo parashikon që të
shesë produktet e përfunduara me çmime më të larta se kostoja.
Shembull: VNR e një malli të përdorur në prodhimin e produketeve të
përfunduara.
Një njësi ekonomike prodhuese përdor nikel(lëndë kimike) për prodhimin
e produketeve bujqësore. Vlera e tregut e nikelit luhatet në mënyrë të
ndjeshme dhe në fund të ushtrimit kontabël çmimi i tregut ka rënë nën
koston e prodhimit. Produktet e përfunduara pritet të shiten me çmime
mbi koston e prodhimit.
A duhet të reduktojë njësia ekonomike vlerën e inventarit të saj
të nikelit në vlerën e tregut?
Inventari i nikelit nuk duhet të zhvlerësohet në NVR. Nikeli mbahet për
përdorim në prodhimin e produkteve të përfunduara dhe do të përfshihet
në mallrat që priten të shiten me çmim më të lartë se kostoja.
VNR dhe shuma
e rikuperueshme në bazë të standartit kombëtar të
kontabilitetit duhet të përcaktohet në bazë të kushteve që kanë egzistuar
në datën e bilancit. Ngjarjet pas fundit të ushtrimit kontabël duhet të
konsiderohen deri në masën ku ato konfirmojnë kushtet që egzistonin në
datën e mbylljes së bilancit. Ky vlerësim duhet bërë me gjykim. Të gjitha
të dhënat në dispozicion duhet të merren parasysh duke përfshirë
ndryshimet në çmimet e shitjes ose kosto.
Një zhvlerësim i kryer në një ushtrim kontabël të mëparshëm duhet të
anullohet kur kushtet që kanë shkaktuar zhvlerësimin pushojnë së
egzistuari.
4.4 Mos njohja në bilanc e inventarëve dhe aktiveve biologjike.
Inventarët dhe aktivet biologjike nuk njihen më në bilanc pasi shiten.
Njësia ekonomike duhet të mosnjohë gjithshtu inventarët dhe
aktivet biologjike kur ato nuk
kanë
më vlerë ekonomike të
ardhshme, për shembull inventari i dalë jashtë përdorimit.
Pika në të cilën inventari nuk duhet të njihet nuk është gjithmonë e
thjeshtë. P.sh , kur një njësi ekonomike furnizon një agjent shitjesh
me mallra për ruajtje (mallra të mbajtura për llogari të një pale të
tretë) ose mbi një marrëveshje për shitje-blerje, njësia ekonomike
mund të mbajë rreziqet dhe të mirat e lidhura me pronësinë dhe
duhet të vazhdojë të njohë aktivin.
Shembull : Trajtimi i inventarit për llogari të palëve të treta.
Një shpërndarës blen veshje nga një prodhues me kredi të zgjatur
dhe i magazinon ato në depot e tij deri sa ato i shiten një pale të
tretë. Pronësia ligjore e mallit i kalon shpërndarësit kur ai e merr
mallin. Shpërndarësi nuk duhet të paguajë për mallin deri sa ai merr
pagesën nga klienti i tij (palë e tretë). Nëse veshjet nuk shiten
brenda tre muajsh, shpërndarësi ose mund t`ia kthejë prodhuesit
ose mund të paguaj për to ose ti mbajë.
A duhet të njohë shpërndarësi që blen veshjet nga prodhuesi
inventarin në magazinat e tij në datën e mbylljes së bilancit?
Jo, deri sa të dihet se mallrat i janë shitur një pale të tretë
(ose shpërndarësit pas tre muajsh) mallrat duhet të
trajtohen si inventar i prodhuesit, pra si inventar i mbajtur
nga një palë e tretë, dhe përjashtohen nga bilnaci i
shpërndarësit.
Marrëveshjet ku një prodhues furnizon shpërndarësin me
mallra (mallrat e mbajtura nga / për llogari të një pale të
tretë) janë të zakonshme në industri të caktuara. Prodhuesi
zakonisht ruan pronësinë e produktit – pra rreziqet dhe të
mirat – deri kur një ngjarje bëhet shtysë për kalimin e
pronësisë.
Pyetje dhe ushtrime.
a)
1234-
Pyetje.
Inventarët janë:- A.A.SH.?- Detyrime?-A.A.GJ.? Pse?
Cilat janë format kryesore të inventarëve? Pse quhen kështu?
Si vlerësohet inventari në kontabilitet? Si formohet kostoja e blerjes së inventarit?
Ç`është kostoja e inventarit të shitur? Cilët janë dy faktorët që përcaktojnë
llogaritjen e saktë të kostos së invenatrit në fund të periudhës?
5- Cilat janë metodat kryesore të vlerësimit të inventarit me kosto? Kur përdoret
secila prej tyre dhe pse?
6- Ç`kuptoni me vlerësimin e inventarit në fund me më të voglën midis kostos dhe
vlerës së tregut? Cilat janë metodat kryesore të realizimit të këtij vlerësimi?
b) Ushtrime.
1- Në lidhje me mallrat gjatë vitit 200X në njësinë ekonomike “X” sh.p.k. zotërohet ky
informacion:
- Gjendja më 2 janar 200X
50 copë x 100 lekë = 5,000 lekë.
- Blerje më 22 janar
30 copë x 70 lekë = 2,100 lekë.
- Blerje më 7 prill
100 copë x 110 lekë = 11.000 lekë.
- Blerje më 10 tetor
200 copë x
90 lekë = 18.000 lekë.
- Shitje më 5 shkurt
60 copë x 150 lekë = 9.000 lekë.
- Shitje më 22 nëntor
200 copë x
70 lekë = 14.000 lekë.
- Gjendje më 31 dhjetor
?
Kërkohet:
a) Të bëhet vlerësimi i gjendjes më 31 dhjetor me metodën LIFO.
b) Të tregohet se cila metodë e vlerësimit do të ishte më e përshtatshme nëqoftëse
tendenca e çmimeve në treg do të ishte
a- Në rritje
b- Në ulje.
2- Njësina ekonomike “X” sh.p.k.tregëton shapka për gra , gjatë muajit
mars ka këto lëvizje inventari :
2 mars
Inventari në fillim
150 copë x 360 lekë/copë
6 mars
Blerje
600 copë x 270 lekë/copë
8 mars
Shitje
120 copë x 450 lekë/copë
11 mars
Shitje
60 copë x 460 lekë/copë
13 mars
Shitje
250 copë x 420 lekë/copë
18 mars
Blerje
1.000 copë x 280 lekë/copë
25 mars
Shitje
450 copë x 450 lekë/copë
28 mars
Shitje
70 copë x 460 lekë/copë
31 mars
Gjendje
?
Kërkohet:
a) Të llogaritet kostoja e inventarit të vlefshëm për shitje.
b) Të llogaritet kostoja e inventarit në fund dhe kostoja e inventarit të
shitur duke supozuar që shoqëria përdor metodën e llogaritjes FIFO.
c) Njësia ekonomike“X” përdor metodën e kostos mesatare,mbi bazën e
të dhënave të mësiperme,të llogaritet kostoja e inventarit në fund
(KIF) dhe kostoja e inventarit të shitur (KISH).
3- Njësia ekonomike“X” prodhon raki.Gjatë muajit tetor ka këto lëvizje
inventari:
2 tetor
Gjendja në fillim
60 shishe x 70 lekë
4 tetor
Prodhuar
210 shishe x 55 lekë
8 tetor
Shitje
120 shishe x 100 lekë
15 tetor
Prodhuar
420 shishe x 60 lekë
18 tetor
Prodhuar
650 shishe x 65 lekë
22 tetor
Shitur
520 shishe x 95 lekë
25 tetor
Shitur
390 shishe x 90 lekë
29 tetor
Shitur
50 shishe x 95 lekë
31 tetor
Gjendje
?
Kërkohet:
a) Njësia ekonomike “X” përdor metodën LIFO, të llogaritet KIF dhe KISH.
b) Të llogaritet KIF dhe KISH meqënë se njësia përdor metodën FIFO për
llogaritjen e kostos së inventarit.
c) duke përdorur metodat: LIFO, FIFO dhe metodën e kostos mesatare
të ponderuar,të llogaritet dhe të shpjegohet ndikimi i secilës metodë
në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve si dhe në bilancin e
njësisë ekonomike.