Transcript مثال
بسم هللا الرحمن الرحیم جمله ساده و اجزای آن نام دبیر : سرکارخانم جباری پایه سوم انسانی مقدمه : دوستان ! ما توی درس های قبلی یاد گرفتیم که دونوع جمله مستقل داریم :ساده و مرکب .حال ما تصمیم داریم اجزای جمله ساده را برای شما توضیح بدهیم و بگیم که جمله ساده چه انواعی دار و به چند قسمت تقسیم می شود پس شروع می کنیم ... اجزای جمله ساده : ببنید ،اجزای جمله های ساده با هم فرق دارند بخاطر اینکه جمله های ساده انواع مختلفی دارند مثل بعض ی از جملت ساده نهاد و گزاره احتیاج دارند و با همین دو جز کامل می شوند . ولی بعض ی از جمله های ساده به اجزای دیگری هم نیاز دارند .چون معناشون فقط با نهاد و گزاره کامل نمی شه حال ما به ترتیب انواع جمله های ساده را برای شما نام می بریم و توضیح می دیم تا شما با اجزای دیگه که جمله های ساده به اونا احتیاج دارند آشنا بشین ! الف :جملت دو جزئی :همینطور که از اسمشون معلومه فقط دو جز دارند :نهاد و گزاره فعل این جمله ها نا گذر هست یعنی فقط به نهاد احتیاج داره به همین علت دو جزئی نامیده شده . مثال : -1گل شکفت . )-( -2خوابیده بودی نکته :همینطور که در مثال 2می بینید ممکنه نهاد از این جمله ها حذف بشه که حذف نهاد هیچ صدمه ای به جمله نمی زنه اونوقت ما با ید نهاد رو از روی شناسه تشخیص بدیم . اما این حذف زمانی صدمه ای به جمله نمی زنه که به صورت ضمیر ( من ،تو ،ما و ) ...باشه. یعنی اگر نهاد اسم باشه حذف اون امکان پذیر نیست . مثال : ( -1ما) ایستاده بودیم ( .حذف نهاد ممکن است ) -2نامه از دوستم رسید /ظرف ها به خانه رسید ( حذف نهاد ممکن نیست ) ب ) جملت سه جزئی : این جمله ها از سه جز تشکیل شده اند که این اجزای اضافه بر نهاد و گزاره انواع مختلفی دارند که به تناسب جمله آن ها را بکار می بریم فعل این جمله ها بر خلف جمله های دو جزئی گذرا است . حال به انواع جملت سه جزئی نگاهی می اندازیم... سه جزئی با مفعول سومین جز این جمله های سه جزئی مفعول است یعنی گزاره ی جمله علوه بر فعل،مفعول هم دارد . یادآوری :مفعول کلمه است که در جواب ( چه کس ی را ؟) و (چه چیزی را ؟) می آید و علمت مشخص کننده ی آن (( را )) می باشد . مثال : -1سبک عراقی طرفدار ندارد . -2کامران کتاب را خرید . )-( -3در کلس را ببندید . نکته : 1گاهی ممکن است را از جمله حذف باشه ولی باید بتونیم با سوال کردن مفعول را پیدا کنیم (.مثال )1 نکته : 2نهاد باز هم می تونه در این جمله حذف بشه ( مثال ) 3 سه جزئی با مسند سومین جز این جمله ها مسند است . یادآوری :مسند گروه اسمی است که قبل از فعل های اسنادی ( است ،بود ،شد ،گشت ،گردید و ... ) می آید . جمله های سه جزئی با مسند دونوع هستند یعنی مسند آان ها دونوع دارد . الف ) با مسند : -1این نوع موسیقی پخش نشده است . -2بی دقتی شکل اصلی او است نکته :بچه مسند همیشه مستقیما بعد از نهاد نمی یاد .مثل مثال 2ممکنه اول جمله بیاد پس دقت کنید ! ب ) با متمم : گاهی مسند بعض ی جمله ها به صورت متمم می یاد .به این مثال ها نگاه کنید . مثال : -1دوستم از همکلس ی های قدیمی شما بود. -2جنس این فرش از ابریشم است . شما می توانید با تشخیص اینکه فعل اسنادی هست متمم رو که در نقش مسند هست،تشخیص بدید . سه جزئی با متمم سومین جز این جمله ها گروه اسمی به نام متمم است . یاد آوری :متمم گروه اسمی است که بعد از حروف اضافه (به ،از ،برای ،درباره و ... ) می آید . مثال : -1من از تاریکی می ترسم . -2ایرانیان به ورزشکاران خود می بالد . متمم قیدی بچه ها شما کما بیش با متمم قیدی آشنایید.متمم قیدی هم مثل متمم فعل است و همراه حرف اضافه می آید اما مهم ترین تفاوتی فعل داره اینه که متمم قیدی رو می تونیم از جمله حذف کنیم ولی متمم فعل رو نمی تونیم حذف کنیم چون فعل به اون نیاز داره ! حال ما ویژگی های متمم قیدی رو براتون می گیم تا بتونید خیلی راحت متمم قیدی رو از فعلی تشخیص بدید : الف) متمم قیدی قابل افزایش هست .یعنی می تونیم همینطوری به جمله اضافه کنیم ولی براحتی هم می تونیم همه ی اونا رو حذف کنیم .چون متمم فعل نیستن . مثال: علی با مادرش فردا صبح از مشهد به تهران می رسد به نظرتون فعل ((آمد)) به این تعداد زیاد متمم احتیاج داره ؟ ب) متمم فعل با حرف اضافه اختصاص ی می یاد ولی متمم قیدی حرف اضافه های مثال : -1سارا با دوستش رفت ( حرف های اضافه ((رفت)) = با -از -به ) = متمم قیدی -2سپاه ایران با دشمنانش می جنگد ( حرف اضافه اختصاص ی ((جنگیدن)) = با ) = متمم فعل ج ) متمم قیدی همانطور که از اسمش معلومه قید هست .قیدها هم انواع مختلفی دارند .قیدهای حالت -مکان -زمان . مثال : -1مائده با نارحتی رفت ( .قید حالت ) -2من دیروز نخوابیدم ( .قید زمان ) -3سینا به مدرسه رسید ( قید مکان ) نتیجه گیری :پس متمم های قیدی را می توانیم به راحتی از جمله حذف کنیم . پ :جملت چهار جزئی : این جمله ها از چهار جز تشکیل شدند و مانند جملت سه جزئی اجزای اضافه شده انواع مختلفی داشته و بسته به جمله استفاده می شوند .همچنین فعل این جمله ها گذرا می باشد . به انواع جملت چهار جزئی توجه کنید ... چهار جزئی با مفعول با و متمم این دو جز وقتی به نهاد و گزاره اضافه می شوند یک جمله ی چهار جزئی می سازند که به آن چهار جزئی با مفعول و متمم می گیم .فرمول این جمله صورت هست : نهاد +مفعول +متمم +فعل مثال : -1مادر غذا را به پدر داد . )-( -2کتاب ها را از کتابخانه گرفتی ؟ -3علی دوستانش را به تولدش دعوت کرد . -4مجسمه فردوس ی جلوه ی زیبایی به شهر توس بخشیده است . چهار جزئی با مفعول و مسند وقتی مفعول و مسند را به نهاد و گزاره اضافه می شوند ،چهار جزئی با مفعول و مسند می سازند . فرمول این نوع جمله ها این طوریه :نهاد +مفعول +مسند +فعل توضیحی درباره ی فعل این جمله ها :بچه ها گفتیم که فعل جمله های چهار جزئی،گذرا است همینطور می دونیم که جمله های اسنادی به فعل اسنادی ( که قبل توضیح دادیم ) نیاز دارند .بنابراین فعل این جمله ها ترکیبی از فعل اسنادی و فعل گذرا به مفعول هست .حال برای اینکه این توضیح رو متوجه بشین چند تا از این فعل ها رو براتون مثال می زنیم :یعنی هر وقت این فعل ها توی جمله اومد با توجه به اجزای جمله متوجه می شیم که چهار جزئی با مفعول و مسند هست نگاه کنید : * گردانیدن =( :گذرای گشتن و گردیدن ) فعلهای هم معنی نمودن -کردن -ساختن * نامیدن :فعل های هم معنی خواندن -گفتن -صدازدن /کردن * شمردن :فعلی های هم معنی به شمار آوردن -به حساب آوردن * پنداشتن :فعل های هم معنی دیدن -دانستن حال به این مثال ها دقت کنید : -1مردم ایران تختی را جهان پهلوان می خوانند . -2علی دوستش را برادر خود به حساب می آورد . * نکته :دوستان ! در این جور جمله ها در واقع مفعول و مسند یکی اند . مثل در جمله ی (( مادرم دختر همسایه را دخترم صدا می زند )) دخترم همان دختر همسایه است . چهار جزئی با متمم و مسند وقتی متمم و مسند به نهاد و گزاره اضافه می شوند این جور جمله ها را می سازند این جمله ها هم فرمول دادند : نهاد +متمم +مسند +فعل دوستان این جمله ها هم مثل جمله های چهار جزئی با مفعول و مسند فعل های خاص ی دارند که به کار بردن نشون در زبان فارس ی خیلی کم هست از اون جایی که کم کار بردند ،فعل های خاص کمی هم دارند مثل فعل ((گفتن)). مثال : -1همسایه به او ورزشکار می گفتند . -2بچه های مدرسه به دبیر فیزیک استاد می گویند . چهار جزئی دو مفعولی همین طور که از اسمشون معلومه دوتا مفعول به نهاد و گزاره اضافه می کنند و فرمول آنها این طوریه :نهاد +مفعول +مفعول +فعل . مثال : -1مارد کودک را غذا خوراند . -2نقاش خانه را رنگ زد . ت ) جملت استثنایی : خب ! ما با انواع جمله های ساده آشنا شدیم و فهمیدیم که در بعض ی جمله ها اجزائی به نهاد و گزاره اضافه می شوند .حال ما جمله هایی را به شما معرفی می کنیم که مهم ترین جز جمله یعنی (( فعل )) را ندارند ! این جمله ها هم انواع مختلفی دارند که با هم بررس ی می کنیم ... جملت یک جزئی بی فعل این جملت فقط یک جز دارند که ما اون ها رو خیلی در زبان عامیانه بکار می بریم . مثال : سلم – افسوس – به سلمت – به امید دیدار جملت دو جزئی بی فعل این جمله ها گزاره دارند،اما همانطور که می دونیم گزارشون فعل نداره اما دو جز هستند . مثال : ممنوع پارک خوش شب قبول زیارت و ... نکته :این جمله ها از دو گروه اسمی ساخته می شوند و می دونیم که فعل ندارند اما اگر توی ساختمون اونا فعل به کار ببریم جمله های سه جزئی با مسند می سازند . مثال : -1زیارت قبول باشد . -2دودوتا چهار تا می شود . -3دورزدن ممنوع است . جملت سه جزئی بی فعل این جمله ها سه جز دارند و دارای نهاد و گزاره هستند .در این جمله ها کلمه ی (( یعنی )) بین نهاد و گزاره ارتباط برقرار می کند . مثال : زندگی یعنی عقیده زندگی کار یعنی حفاظت از خود حجاب یعنی نکته :کلمه ی (( یعنی )) در این جمله ها کار فعل را انجام می دهد و معادل فعل ((است)) می باشد . گرد آورندگان مرجان رضوانی مهدیه جلیلی :