Transcript دانلود
Social Capital سرمایه ی اجتماعی پیر بوردیو • • • • در کتاب “اشکال سرمایه” پیر بوردیو بین سه نوع سرمایه تمایز قائل می شود: سرمایه اقتصادی سرمایه فرهنگی سرمایه اجتماعی او سرمایه اجتماعی را چنین تعریف می کند“ :مجموعه منابع حقیقی یا بالقوه مرتبط با مالکیت شبکه پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده بر اساس آشنایی و پذیرش متقابل”. سرمایه اجتماعی • سرمایه اجتماعی مفهومی جامعه‌شناس ی است که در تجارت ،اقتصاد ،علوم انسانی و بهداشت عمومی جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهی از آن استفاده می ش ود. • اگرچه تعاریف مختلفی برای این مفهوم وجود دارد ،اما در کل سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی “عالج همه مشکالت” جامعه مدرن تلقی شده است . • ایده اصلی این است که “شبکه‌های اجتماعی دارای ارزش هستند .همانطور که پیچ گوشتی (سرمایه فیزیکی) یا تحصیالت دانشگاهی (سرمایه انسانی) هم به صورت فردی و هم در بهره وری شکل جمعی می‌توانند موجب افزایش بهره وری شوند ،ارتباطات اجتماعی هم بر افراد و گروهها تأثیر می‌گذارند” Hanifan منظور من امالک ،داراییهای شخص ی یا پول نیست .منظور من آن چیزی است که باعث میشود این اشیاء محسوس در زندگی روزمره مردم بیشتر به حساب بیایند ،یعنی حسن نیت ،دوستی ،حس همدردی و مراودات اجتماعی بین گروهی از افراد یا خانواده‌ها که یک واحد اجتماعی را تشکیل می‌دهند ...اگر شخص ی با همسایه‌اش ارتباط برقرار کند و به تعاقب ،آن دو با دیگر همسایگان ارتباط برقرار کنند ،در این حالت انباشتی از سرمایه ً اجتماعی به وجود خواهد آمد که فورا نیازهای شخص ی آنها را برآورده کرده و حتی می تواند باعث بهبود چشمگیر کیفیت زندگی در کل آن اجتماع گردد .در حالیکه کل اجتماع از همکاری اجزاءش منتفع میشود ،خود افراد نیز از مزایایی همچون مساعدت،همدردی و دوستی با همسایگان بهره‌مند خواهند شد . معرفی دو کتاب • در اواخر دهه ،1990این مفهوم عمومیت یافت و موضوع برنامه تحقیقاتی بانک جهانی و موضوع اصلی چند کتاب مهم از جمله “بولینگ یک نفره” اثر رابرت پوتنام-و “با هم بهتر است” نوشته لوییس فلداشتاین شد. شبکه های اجتماعی • بنابر يک بررس ی ،سرمايه اجتماعی اينترنتی گسترش يافته از طريق شبکه های اجتماعی همانند فيسبوک و مای اسپيس ظاهرا از نوع پيوندی است اگرچه سرمايه اجتماعی مجازی عرصه جديدی از تحقيق به شمار می آيد. سطوح سرمایه اجتماعی • برخی نویسندگان ،سرمایه اجتماعی را در 2سطح سازمانی و ملی بررس ی و مطالعه کرده‌اند: سطح ملی :سرمایه اجتماعی در این سطح ،اشاره به شبکه‌ها ،تعامالت و هنجارهایی دارد که کیفیت و کمیت تعامالت اجتماعی را شکل می‌دهد .سرمایه اجتماعی فقط مجموع نهادهایی که جامعه را تشکیل می‌دهند ،نیست بلکه سبب انسجام این نهاد‌ها نیز میشود .سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از هنجارهای موجود در سیستم اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه شده و موجب پایین آمدن سطح هزینه‌ای تبادالت و ارتباطات میشود. • سطح سازمانی :در تحقیقات کوهن و پروساک ( )2001به ایده بررس ی سرمایه اجتماعی در سطح سازمان‌ها اشاره شده است .افرادی مانند کوهن و پروساک اعتقاد دارند که سرمایه اجتماعی می‌تواند به توسعه اقتصادی کمک کند .برخی از مزایای مورد اشاره توسط این افراد به شرح زیر است: «به اشتراک گذاشتن بهتر دانش ،ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد ،ایجاد روح تعاون (درون سازمان، بین سازمان و مشتریان و شرکا) ،کاهش نرخ جابه‌جایی ،کاهش هزینه های استخدام ،کمک به آموزش ،ابقای دانش سازمانی ،کاهش تغییرات نیروی کار ،افزایش فعالیت مرتبط با ثبات سازمانی و درک مشترک». استهالک سرمایه اجتماعی • سرمایه اجتماعی هر کشوری بر اعتماد و صداقت بین مردم بنا شده و به هر میزانی که این اعتماد افزایش پیدا کند میزان سرمایه اجتماعی افزایش خواهد یافت اما اگر اعتمادمتقابل کمرنگ شود و مردم به همدیگر اعتماد نداشته باشند دروغ در ارکان جامعه پدیدار می شود و این مساله در تقابل با سرمایه اجتماعی قرار می گیرد . • کمرنگ شدن اعتماد وحاکم شدن دروغ ،سرمایه اجتماعی را از بین برده و کل سیستم اجتماعی را دچار اختالل می کند به ترتیبی که سیستم نمی تواند به خوبی به کار خود ادامه دهد و این مساله ادامه حیات را برای سیستم اجتماعی مشکل می کند. سرمایه اجتماعی • مفهوم سرمايه اجتماعي در سال‌هاي اخیر در حوزه‌هاي گوناگون علوم اجتماعي ، اقتصاد و اخیرا در علوم سياس ي مطرح شده است .سرمايهاجتماعي عبارت است از ارتباطات و شبكه‌هاي اجتماعي‌اي كه مي‌توانند حس همكاري و اطمينان را در ميان افراد يك جامعه پديد آورند. • در اين ميان نبايد از نقش نهادهاي مدني و دمكراتيك و نیز نقش دولت در گشودن چنین فضاهايي غافل شد .به هر روي ،امروز بر جامعه‌شناسان ثابت شده كه يكي از ابعاد مهم هر توسعه‌اي توجه به سرمايه‌هاي اجتماعي است .از اين‌رو سرمايهاجتماعي ،يكي از مهمترين شاخصه‌هاي رشد و توسعه هر جامعه‌اي به شمار مي‌آيد .مطلب حاضر در چند بخش به بحث درباره سرمايه اجتماعي مي‌پردازد. سرمایه اجتماعی • انسان به طور ذاتي در تعامل با ديگران نيازهاي خود را برطرف ساخته و گذران امور ميكند .اثرات اين كنش‌هاي متقابل در نقش آنها تا حدي است كه حذف آن ،زندگي را غیر ممكن مي‌سازد .اما در اين ميان دانشمندان علوم اجتماعي با نگرش ي كنجكاوانه در ج وامع به شناسايي اين كنش‌ها پرداخته و به مجموع عواملي پي برده‌اند كه آن را سرمايهاجتماعي ناميده‌اند. ” مفهوم سرمايهاجتماعي در برگیرنده مفاهيمي همچون اعتماد، همكاري و همياري ميان اعضاي يك گروه يا يك جامعه است كه نظام هدفمندي را شكل ميدهند و آنها را در جهت دستيابي به هدفهاي ارزشمند هدايت ميكند” . سرمایه اجتماعی و مدیریت • در ديدگاه‌هاي سنتي مديريت توسعه ،سرمايه‌هاي اقتصادي ،فیزيكي و نیروي انساني مهمترين نقش را ايفا مي‌كردند اما در عصر حاضر براي توسعه بيشتر از آنچه به سرمايه‌اقتصادي ،فیزيكي و انساني نيازمند باشيم به سرمايه اجتماعي نيازمنديم زيرا بدون اين سرمايه ،استفاده از ديگر سرمايه‌ها به طور بهينه انجام نخواهد شد. • در جامعه‌اي كه فاقد سرمايهاجتماعي كافي است ساير سرمايه‌ها ابتر مي‌مانند و تلف مي‌شوند .از اين‌رو موضوع سرمايه اجتماعي به عنوان يك اصل اساس ي براي نيل به توسعه پايدار محسوب شده و حكومت‌ها و دولتمرداني موفق قلمداد مي‌شوند كه بتوانند با اتخاذ سياست‌هاي الزم و ارائه راهكارهاي مناسب در ارتباط با جامعه به توليد و توسعه سرمايه اجتماعي بيشتر نائل شوند. سرمايه اجتماعي از نگاه صاحبنظران • سرمايه اجتماعي واژه‌اي است كه در سال‌هاي اخیر وارد حوزه علوم اجتماعي و اقتصادي شده و از اين منظر دريچه تازه‌اي را در تحليل و علت‌يابي مسائل اجتماعي و اقتصادي گشوده است .در اين زمينه مطالعات وسيعي توسط صاحبنظران و دانشمندان اين علوم صورت گرفته و نظريه‌پردازاني همچون جین جاكوب()1961لوري()1970بن پرات()1980 ويليامسن()1981بيكر()1983جيمز كلمن()1966رابرت پاتنام()1970 پیربورديو( )1980و-فرانسین فوكوياما( )1990تعاريف متعددي از سرمايه اجتماعي ارائه كرده‌اند. اهميت سرمايه اجتماعي • در دو دهه اخیر مفهوم سرمايه اجتماعي در زمينه‌ها و اشكال گوناگونش به عنوان يكي از كانوني‌ترين مفاهيم ،ظهور و بروز يافته است ،هر چند شور و شوق زيادي در بین صاحبنظران و پژوهشگران مشابه چارچوب مفهومي و ابزار تحليلي ايجاد كرد .ليكن نگرش‌ها ،ديدگاه‌ها و انتظارات گوناگوني را نیز دامن زده است .افزايش حجم قابل توجه پژوهش‌ها در اين حوزه بيانگر اهميت و جايگاه سرمايه اجتماعي در افق های متفاوت اجتماعي است. • به طور كلي میزان سرمايه اجتماعي در هر گروه يا جامعه‌اي نشان دهنده میزان اعتماد افراد به يكديگر است .همچنین وجود میزان قابل قبولي از سرمايهاجتماعي موجب تسهيل كنش‌هاي اجتماعي مي‌شود ،به طوري كه در مواقع بحراني مي‌توان براي حل مشكالت از سرمايهاجتماعي به عنوان اصلي‌ترين منبع حل مشكالت و اصالح فرآيندهاي موجود سود برد .از اين‌رو شناسايي عوامل موثر در تقويت يا تضعيف سرمايه اجتماعي اهميت بسزايي دارد. خطر پایین بودن سرمایه اجتماعی • به اين ترتيب سرمايه اجتماعي عبارت است از مجموع آن دسته از نیز میزان ارتباطات و شبكه‌هاي ارتباط اجتماعي كه در جامعه موجودند و اعتماد و همكاري ميان روابط موجود. • در اينجا مي‌توان گفت اگر در جامعه‌اي میزان سرمايه اجتماعي پايین باشد خطر افتادن آن جامعه به وضعيت تله اجتماعي بسيار باالست .تله اجتماعي يعني سرمايه اجتماعي پايین ،نبودن اعتماد و اطمينان به يكديگر بین مردم ،رواج فساد اداري -اقتصادي ،ترس و ....ازتله اجتماعي بعض ي اوقات به عنوان مشكل منافع جمعي ياد مي‌شود. و در آخر... • همه مي‌دانيم كه منافع‌مان ايجاب ميكند كه همه با هم همكاري كنيم .اما اگر تو به اين باور نرس ي كه تمام افراد ديگر اجتماع هم همكاري مي‌كنند ،ديگر معنايي نخواهد داشت كه تو به تنهايي همكاري كني .نتيجه اين اعتقاد اين است كه همكاري و تالش براي منافع جمعي تنها زماني ميسر مي‌شود كه انسان به اين باور برسد كه همه افراد ديگر نیز همكاري خواهند كرد. Lyda Judson Hanifan 1879-1932