بسم هللا الرحمن الرحیم الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا با تقدیر وتشکر از • جناب آقای.
Download ReportTranscript بسم هللا الرحمن الرحیم الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا با تقدیر وتشکر از • جناب آقای.
Slide 1
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 2
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 3
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 4
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 5
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 6
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 7
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 8
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 9
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 10
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 11
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 12
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 13
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 14
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 15
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 16
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 17
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 18
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 19
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 20
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 21
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 22
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 23
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 24
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 25
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 26
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 27
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 28
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 29
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 30
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 31
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 32
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 33
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 34
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 35
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 36
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 37
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 38
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 39
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 40
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 41
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 42
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 43
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 44
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 45
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 46
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 47
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 48
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 49
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 50
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 51
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 52
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 53
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 54
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 55
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 56
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 57
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 58
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 59
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 60
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 61
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 62
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 63
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 64
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 65
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 66
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 67
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 68
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 69
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 70
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 71
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 72
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 73
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 74
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 75
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 76
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 77
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 78
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 79
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 80
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 81
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 82
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 83
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 84
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 85
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 86
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 87
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 88
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 89
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 90
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 91
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 92
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 93
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 2
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 3
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 4
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 5
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 6
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 7
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 8
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 9
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 10
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 11
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 12
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 13
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 14
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 15
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 16
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 17
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 18
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 19
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 20
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 21
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 22
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 23
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 24
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 25
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 26
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 27
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 28
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 29
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 30
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 31
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 32
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 33
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 34
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 35
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 36
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 37
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 38
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 39
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 40
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 41
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 42
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 43
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 44
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 45
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 46
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 47
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 48
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 49
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 50
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 51
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 52
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 53
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 54
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 55
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 56
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 57
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 58
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 59
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 60
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 61
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 62
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 63
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 64
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 65
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 66
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 67
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 68
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 69
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 70
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 71
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 72
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 73
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 74
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 75
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 76
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 77
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 78
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 79
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 80
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 81
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 82
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 83
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 84
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 85
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 86
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 87
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 88
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 89
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 90
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 91
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 92
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93
Slide 93
بسم هللا الرحمن الرحیم
الحمد هلل الذی هدینا لهذا وما کنا لنهتدی لوال ان هدانا هللا
با تقدیر وتشکر از
• جناب آقای دکتر آزاد ارمکی وسرکار خانم دکتر بهار
• اساتید محترم گروه علوم اجتماعی دانشگاه شوشتر
• وجناب آقاي مهندس دوكوهكي
• وهمه دوستان وهمكاراني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري
رساندند
عنوان
بررس ی عوامل موثربر سرمایه اجتماعی کارکنان
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مورد مطالعه :منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی
ماهشهر
3
تهيه كننده و پژوهشگر
مهدي ميثمي
پژوهش در یک نگاه
فصل اول :کلیات تحقیق
فصل دوم:پیشینه تحقیق
فصل سوم :مباني و چار چوب نظري
فصل چهارم :روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل
داده ها
فصل پنجم :نتیجه گیری وپیشنهادات
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مساله
• "سرمایه اجتماعی"از مفاهیم نوین درجامعه شناس ی است که
ارتباط نزدیکی با سرمایه انسانی ،به عنوان مهمترین منبع سازمانها
دارد.
• سرمایه اجتماعی،بستر بسیار مناسبی رابرای بهره برداری وبهره وری
نیروی انسانی در سازمانهای مختلف فراهم می آورد.واز سویی بهره
گیری از سایر سرمایه های سازمانی در پرتو این سرمایه ،امکانپذیر
می باشند.
ادامه بیان مساله
•
سرمایه اجتماعی باخلق هنجارها و اعتماد متقابل ،موجب تحقق تفاهم و
اعتماد بین کارکنان ومدیران سازمان گشته که در ذات روابط اجتماعی
سازمان بوجود می آیند.
با توجه به توسعه گسترده وسریع صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر،
وحساسیت واهمیت اقتصادی آن برای کل کشور ،سرمایه اجتماعی
کارکنان آن مسئله ای بسیارمهم وحیاتی می باشد.
•
زیرا توجه به آن ،عامل اصلی همکاری وبهبود روابط متقابل بین اعضا
ومدیران خواهد بود.
•
اهمیت وضرورت تحقیق
• بابررس ی سرمایه اجتماعی می توانیم متوجه شویم که چرا یک
سازمان یا یک مجموعه به صورت موفقیت آمیز حرکت می کند وچرا
سازمانی درمسیرشکست قرار دارد .
• این مفهوم ،بر مفاهیم چون اعتماد ،همکاری و روابط متقابل بین
اعضای یک سازمان و گروه ،تکیه و تاکید د ارد.
• سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم واعتماد
بین کارکنان و مدیران سازمان دانست.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• هنگامیکه کمیته ها و فعالیت های تیمی درسازمان باشکست مواجه می
شوند،این نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی درآن سازمان است.
•
بدلیل تقاضای بیش از پیش کارکنان جهت انتقال از منطقه به سای ر نقاط
کشور وحتی انصراف از کاردرشرایط فعلی منطقه،بررس ی سرمایه اجتماعی
موثر وقطعا مفید خواهد بود.واین
،در تبیین علل این رویکرد
کارکنان
تحقیق بدنبال ارایه راهکارهایی جهت بهبود وضع فعلی است.
ادامه اهمیت وضرورت تحقیق
• سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که مطالعه وضعیت و
روند آن می تواند ابزاری برای پیش بینی مختصات پیش رو و
گوشزد به ساختارهای تصمیم گیر باشد.
اهداف تحقیق
• شناسایی وتبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ونقش عناصر مفهومی آن در
ارتقاء اعتماد ،حسن همکاری میان کارکنان شرکتهای پتروشیمی در منطقه
•
•
ویژه ونیز کارکنان با مدیریت شرکتها می باشد .
مطالعه وبررس ی عوامل تاثیر گذار بر سرمایه اجتماعی و ارایه راهکارهای
کاربردی در خصوص ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی در بین کارکنان.
گیرندگان
از نتایج این تحقیق مدیران میانی ،مدیریت ارشد و تمام تصمیم
شرکت ملی صنایع پتروشیمی می توانند بهره برده واز نتایج بدست آمده
جهت باال بردن سرمایه اجتماعی کارکنان استفاده نمایند.
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
•
•
•
مکان مورد نظر ،منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ،می باشد .این منطقه
در محدوده ای به وسعت 2600هکتار در جنوب غربی ایران و در ساحل
خلیج فارس ،واقع در شهرستان ماهشهر ،بخش بندر امام خمینی(ره) می
باشد .
زمان این تحقیق در تابستان سال 1389بین کارکنان شرکت های
پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر انجام گردیده است .
این شرکتها شامل پتروشیمی های :امیرکبیر ،شهید تند گویان ،بوعلی سینا
،خوزستان ،فجر ،مارون ،اروند ،سازمان منطقه ویژه می باشند که
همگی در کنار هم واز نظر جغرافیایی در یک مکان با فواصل کمی از هم قرار
دارند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده داخلی
•
•
فیروزآبادی درتحقیقی با عنوان بررس ی سرمایه اجتماعی درایران و راههای
ارتقاء آن ،ا بتدا مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب نظران را تعریف
کرده وسپس به تعیین مولفه های بومی آن مفهوم در ایران می پردازد.
نوع
مال حسنی در تحقيقي ،به بررس ی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و
دینداری در بین دانش آموزان در استان گلستان پرداخته است .محقق،
سرمایه اجتماعی را از دو بعد ساختار روابط اجتماعی و کیفیت روابط
اجتماعی ،مورد سنجش قرار داده است.
ادامه تحقیقات انجام شده داخلی
•
در پایان نامه کارشناس ی ارشد خودبا عنوان سنجش سرمایه
نوروزپور
در این تحقیق
ی سایپا پرداخته است ،
در شرکت خودروساز
اجتماعی
کوشش گردیده ضمن تبیین و تشریح مقوله سرمایه اجتماعی ونشان دادن
اهمیت آن ،میزان سرمایه اجتماعی موجود درسازمان و واحد های مختلف
ی سرمایه
بر شکل گیر
موثر
ی و با توجه به وزن عوامل
آن اندازه گیر
اجتماعی ،راهکارهایی برای افزایش میزان آن ارائه گردیده است .
موانع وتنگناها
•
•
•
•
•
نبودن منابع فارس ی به اندازه کافی
منابعي كه در زمينه بومي كردن مفهوم سرمايه اجتماعي تالش كرده باشند وبه طور
مشخص آنرا شاخص سازي بومي متناسب با فرهنگ ماكرده باشند
منابع فارس ی اکثرا ترجمه مجموعه مقاالت اند نه ترجمه کتابها
سختی توزیع وجمع آوری پرسشنامه ها بدلیل جدایی شرکتهای مختلف وعدم دسترس ی
به پاسخگویان به صورت مستقیم
پرسشنامه
عدم بازگشت تعداد نسبتا زیاد پرسشنامه ها که مجبور به توزیع چند باره
ها شدیم.
فصل سوم
مباني و چار چوب نظري
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
از سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي ارائه شده است.
سرمايه و منابعي است كه افراد و گروهها به واسطه پيوندها و ارتباطات ميان
خود ،و كيفيت اين پيوندها و ارتباطات ،مي توانند از آن بهره گیري نمايند.
ايده محوري آنرا مي توان در واژه "روابط" خالصه كرد .اعضاي جامعه با
برقراري تماس با يكديگر و پايدار ساختن آنها قادر به همكاري مي شوند و به
اين طريق چیزهايي را كسب مي كنند كه به تنهايي قادر به كسب آنها نمي
باشند و يا با دشواري بسيار موفق به كسب آنها مي شوند.
تعريف سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
پیربوردیو:سرمایه اجتماعی،موقعیتها وروابطی است که در درون گروه ها
وشبکه های اجتماعی،دسترس ی به فرصتها ،اطالعات،منابع مادی وموقعیت
اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد .
جیمز کلمن:سرمایه اجتماعی ،فرایندهای اجتماعی است که با تسهیل کنش
میان اعضاء،منابع آنها را افزایش می دهد .
رابرت پاتنام:مجموعه ای از ارتباطات افقی بین افراد ونیز وجوه گوناگون سازمان
های اجتماعی نظیر اعتماد،هنجار وشبکه ها،می باشد که با ایجاد وتسهیل
امکانات هماهنگ ،منابع متقابل وکارایی جامعه را افزایش می دهد .
فرانسیس فوکویاما :سرمایه اجتماعی ،وجود مجموعه معینی از هنجارها یا
ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که تعاون وهمکاری میانشان
مجاز است،در آن سهیم وذینفع هستند .
تاریخچه
•
•
•
•
•
1919هانی فان در مقاله ای با محوریت آموزش وپرورش سرمایه اجتماعی را برای جنبه
های محسوس زندگی خانوادگی مانند حسن نیت ورفاقت بکار برد
1961جین جاکوب در کتاب ”مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکا“ سرمایه اجتماعی را به
عنوان عاملی برای تسهیل زندگی شهری بکار برد .
1970گلن لوری از سرمایه اجتماعی برای توصیف بهره گیری از منابع فردی در روابط
اجتماعی استفاده کرد .
1974گرانوتر در زمینه رویکردهای مختلف برای کاریابی اصطالح سرمایه اجتماعی را بکار
برد.
از 1980به بعد وروی کار آمدن سیاستهای محافظه کارانه تاچر وریگان در اروپا وآمریکا ،
زمینه الزم برای توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی ودر نتیجه همه گیر شدن آن فراهم شد .
ويژگيهاي سرمايه اجتماعي
•
•
•
•
•
يكي از ويژگيها انتقال ناپذيري عملي اين سرمايه است .يعني اگرچه اين سرمايه منبعي
است كه ارزش استفاده دارد ،اما به آساني مبادله نمي شود.
دارايي شخص ي هيچ يك از افرادي كه از آن سودي مي برند ،نيست .در سرمايه اجتماعي
ً
منفعت عمومي وجود دارد ،بر خالف سرمايه فیزيكي كه معموال كاالي خصوص ي است و
حقوق مالكيت به شخص سرمايه گذاري كننده بر مي گردد.
سرمايه اجتماعي ،يك مالك حقيقي ندارد.
هر چه از اين سرمايه استفاده مي شود ،مقدار آن بيشتر مي شود.
استفاده از سرمايه اجتماعي غیر عمدي است ،يعني قواعد و قوانین از قبل تعيین شده
اي براي استفاده از آن بنا نشده است
صاحب نظران و تئوري پردزان
سرمايه اجتماعي
پي ير بورديو
•
•
بورديو اولین كس ي بود كه يك تحليل نظام مند از سرمايه اجتماعي را ارائه كرد
سرمايه اجتماعي حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلي است كه نتيجه عضويت در گ روه
است.
•
ً
پيوندهاي شبكه اي مي بايست از نوع خاص ي باشند ،يعني اوال اين قبيل پيوندها بايد مثبت
ً
باشند و ثانيا مبتني بر اعتماد متقابل شكل گرفته باشند.
•
سرمايه اجتماعي به عنوان شبكه اي از روابط ،وديعه طبيعي يا وديعه اجتماعي نيست ،بلكه
چیزي است كه در طول زمان براي كسب آن بايد تالش كرد.
سطوح
• او نشان مي دهد كه ايجاد شبكه هاي مفيد سرمايه اجتماعي براي افرادي كه داراي
باالتري از ديگر انواع سرمايه ها هستند ،راحتتر انجام مي شود.
جیمز کلمن
•
اولین محققي بود كه به بررس ي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي نمودن آن
پرداخت.
•
او در تعريف سرمايه اجتماعي ،به جاي در نظر گرفتن ماهيت و محتواي آن ،كاركردهاي
سرمايه اجتماعي را مدنظر داشته و سرمايه اجتماعي را بر حسب كار كردش تعريف مي
كند
سرمايه اجتماعي مولد بوده و دست يابي به اهداف مشخص ي كه در نبود آن ممكن نمي
باشد را ممكن مي سازد.
•
ايجاد تعهدات برجسته بین دو فرد يك پيوند بین آنها ايجاد مي كند .وجود تعهدات
برجسته همچنین منبعي را به وجود مي آورد كه افراد در زمان احتياج مي توانند از آن
بهره مند شوند.
•
ادامه جیمز کلمن
•
سرمايه اجتماعي را به عنوان نمونه كامل يك كاالي عمومي مي داند كه توسط عده اي
ايجاد مي گردد ولي نه فقط براي كساني كه تالش هايشان در بوجود آوردن آن موثر
بوده است بلكه براي تمام كساني كه جزو يك ساختار هستند ،مي تواند مفيد واقع
•
همان طور كه سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني فعاليت هاي توليدي را تسهيل مي
كنند ،سرمايه اجتماعي نیز همین كار را انجام مي دهد.
گروهي كه در ميان اعضاي آن وفاداري و اعتماد شديد وجود دارد بدون شك مي تواند
كارهاي بسيار بزرگ تري در مقايسه با گروه ديگري كه فاقد اعتماد و وفاداري ميان
اعضا مي باشد به انجام برساند.
كنشگران تصميم به ايجاد سرمايه اجتماعي نمي گیرند بلكه اين كار يك پي آمد غیر
عمدي پيگیري منافع شخص ي شان است
سرمايه اجتماعي از طريق محاسبه عقالني كنشگران براي سرمايه گذاري در آن شكل
نمي گیرد بلكه محصول جانبي فعاليت هاي درگیر با ساير مقاصد است .همین ويژگي،
سرمايه اجتماعي را از سرمايه فیزيكي يا انساني ،كه هر دوي آنها حاصل انتخاب
عامدانه و هدفمند هستند ،منفك مي نمايد.
•
•
•
شود.
ادامه جیمز کلمن
عوامل مهم كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثیر
مي گذارند:
• ثبات ساختار اجتماعي
• ايدئولوژي با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چیزي يا كس ي غیر از خودش عمل
كند ،سرمايه اجتماعي به وجود مي آورد .اين امر در اثراتي كه ايدئولوژي مذهبي در
وادار كردن افراد ،با توجه به منافع ديگران دارد آشكاراست
• دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند:
رفاه و فراواني
منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت)
رابرت پاتنام
•
•
رابرت پاتنام پس از انتشار مطالعه برجسته خود تحت عنوان "بولينگ تنها“ ()2000
تبديل به شناخته شده ترين چهره سرمايه اجتماعي گرديد.
به بيان او "سرمايه اجتماعي به خصوصياتي از سازمان اجتماعي نظیر شبكه ها،
هنجارها و اعتماد اشاره دارد كه همكاري و هماهنگي براي منافع متقابل را تسهيل مي
كند".
• سرمايه اجتماعي را با سه مولفه تعريف مي كند:
الف -شبكه ها
ب -هنجارهاي همياري
ج-اعتماد
• هنجارهاي همياري و شبكه هاي مشاركت مدني باعث افزايش اعتماد و همكاري
اجتماعي مي شوند ،چرا كه ،آنها انگیزه هاي عهد شكني و نیز جو ابهام آمیز و غیر شفاف
را كاهش مي دهند
ادامه رابرت پاتنام
•
مفهوم سرمايه اجتماعي ،از آن جهت قابل مقايسه با ساير اشكال سرمايه از جمله
سرمايه فیزيكي و سرمايه انساني است كه مانند آن ها توليد ارزش مي كند.
•
سرمايه اجتماعي هر دو جنبه فردي و جمعي -صورت خصوص ي و صورت عمومي -را
داراست و قبل از هر چیز افرادي را كه سرمايه اجتماعي را شكل مي دهند منتفع مي
سازد.
•
سرمايه اجتماعي ،هم يك كاالي خصوص ي و هم يك كاالي عمومي است .
ادامه رابرت پاتنام
•
پاتنام ريشه نابرابري را در ذات سرمايه اجتماعي نمي بيند .از منظر او ،سرمايه اجتماعي،
ً
ي
خصوصا سرمايه اجتماعي در شكل جمعي آن – هنجارهاي هميار و اعتماد – مي تواند
افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت ،همه افراد جامعه
از بركات آن برخوردار خواهند شد
فرانسیس فوکویاما
•
فوكوياما كه از نظريه پردازان و حاميان اصلي جامعه مدني به شمار مي رود ،با ورود به اين
حوزه ،موجب استحكام و قوام پايه هاي نظري سرمايه اجتماعي گشته است.
فوكوياما با انتقاد از پاتنام ،به دنبال ارائه مدل كامل تري از سرمايه اجتماعي بود.
سرمايه اجتماعي شكل و نمونه معمولي از يك هنجار غیر رسمي است كه باعث ترويج همكاري
بین دو يا چند نفر مي شود.
همه گروه هايي كه مظهر سرمايه اجتماعي هستند ،داراي نوعي شعاع اعتمادند .حلقه اي از
•
گروه هايي كه اعضاي خود را تشويق به صداقت و پشتيباني از يكديگر مي كنند و ا رزش ها و
هنجارها نیز از مقبوليت زيادي ميان تعداد بيشتري از اعضاء برخوردار باشند ،چنین وضعيتي
ً
غالبا سرمايه اجتماعي گروه را در مقايسه با موارد مشابه خود ارتقاء مي دهد.
•
•
•
افراد در هر گروه موجود است كه هنجار همكاري در ميان آن ها كاركرد موثرتري دارد.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• دو نکته :
سرمايه اجتماعي ه متعلق به گروه هاست ،در حالي كه سرمايه انساني
متعلق به افراد است.
سرمايه اجتماعي براي موفقيت تمام فعاليت هاي اجتماعي ،خواه خوب و
خواه بد ضروري است .حتي گروه هاي سارقین نیز براي موفقيت در
كارهايشان به سطحي از سرمايه اجتماعي درون گروهي نياز دارند.
ادامه فرانسیس فوکویاما
• عوامل ساخت سرمايه اجتماعي از چهار دسته زير خارج نيست:
-1 عوامل نهادي
-2 عوامل خودجوش
-3 عوامل بیروني
-4 عوامل طبيعي
مدل نظري تحقیق
• در تحقيق حاضر ،بدليل نوع و موضوع مورد پژوهش ،از چارچوب نظري تركيبي بهره
گیري شده است.
• براي توصيف سرمايه اجتماعي و مولفه هاي آن ،از نظريات جیمز كلمن ورابرت پاتنام
به صورت ترکیبی استفاده گرديده است.
• مولفه های مورد توجه برای توصیف سرمایه اجتماعی در سازمان ،
"اعتماد " "،مشارکت " و" انسجام "در نظر گرفته شده اند .
• بررس ي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي كاركنان ،در قالب نظريه فوكوياما كه اين
عوامل را در چهار گروه -1 :عوامل نهادي -2عوامل خودجوش
-3عوامل طبيعي -4عوامل بیروني تقسيم بندي كرده ،بررس ي گرديده است.
مولفه های سرمایه اجتماعی
اعتماد
متقابل
سرمایه
اجتماعی
مشارکت
شغلی
انسجام
اجتماعی
عوامل موثربرسرمایه اجتماعی
عوامل زمینه ای(سن
،جنس ،تحصیالت،سابقه
کار و)...
رضایت شغلی
میزان دینداری
سرمایه
اجتماعی
پرسشهاي تحقيق
عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه
اقتصادی ماهشهرکدامند؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان دينداري آنان ،رابطه اي وجود دارد؟
آيا بین میزان رضايت شغلي كاركنان و میزان سرمايه اجتماعي آنان ،رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و سطح تحصيالت آنان رابطه وجود دارد؟
آيا بین میزان سرمايه اجتماعي كاركنان و میزان درآمد آنان رابطه اي وجود دارد؟
چه اقداماتی برای باال بردن میزان سرمایه اجتماعی کارکنان صنایع پتروشیمی می توان
انجام داد؟
فرضيه هاي تحقيق
• -1به نظر مي رسد بین میزان دينداري و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
• -2به نظر مي رسد بین رضايت شغلي كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه اي وجود
دارد.
•
•
•
•
•
•
-3به نظر مي رسد بین سن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-4به نظر مي رسد بین میزان تحصيالت وسرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-5به نظر مي رسد بین جنس كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
-6به نظر مي رسد بین میزان حقوق دريافتي و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دا رد.
-7به نظر مي رسد بین میزان سابقه كار و سرمايه اجتماعي كاركنان رابطه وجود دارد.
-8به نظر مي رسد بین متاهل بودن كاركنان و سرمايه اجتماعي آنان رابطه وجود دارد.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
اعتماد متقابل :داللت بر انتظارات و تعهدات اكتسابي و تاييد شده به
لحاظ اجتماعي دارد كه افراد نسبت به يكديگر و نسبت به سازمان و
نهادهاي مربوط به زندگي اجتماعي شان دارند.
كلمن مبناي شكل گیري و تداوم اعتماد را حفظ و ارضاء منافع مي داند و
از نظر فوكوياما ،با توجه به تمركز وي بر حفظ سرمايه اجتماعي به عنوان
مجموعه معيني از هنجارها و ارزشهاي غیر رسمي ،نقش مهمي براي اعتماد
در حفظ اين ارزشها ،قايل است
•
•
لذا براي سنجش این متغیر از مولفه هاي زیر استفاده شده است:
صداقت -وفاي به عهد -احساس امنيت كردن – صميميت -امانتداري – اطمينان كه هر كدام در قالب پرسش ي آمده است
•
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
• مشاركت :بدليل بررس ي مشاركت بین كاركنان در سازمان "مشاركت شغلي" را مدنظر
قرار داده و بيشتر فعاليت گروهي ،همكاري از طريق مشورت كردن ،تعامل با همكاران،
مشاركت در تصميم گیري ها ،در ميان گذاشتن مشكالت با همكاران و ...مورد توجه و
سنجش قرار گرفته اند.
• انسجام اجتماعي :انسجام اجتماعي بر توافق جمعي ميان اعضاي يك جامعه (گروه يا
سازمان) داللت مي كند .اين انسجام ،حاصل پذيرش و دروني كردن نظام ارزش ي و
هنجاري يك جامعه ،وجود تعلق جمعي ،همياري و ناش ي از تراكم تعامل اجتماعي ميان
افراد آن جامعه است.
• .براي سنجش و عملياتي نمودن اين مفهوم از شاخصهاي ،گرايش افراد به يكديگر،
میزان تعامل و ارتباط اجتماعي ميان افراد و میزان رعايت هنجارهاي همياري استفاده
گرديده است.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
•
•
•
میزان دينداري:دينداري ،به بياني كلي ،يعني داشتن "اهتمام ديني" به نحوي كه نگرش،
گرايش و كنش هاي فرد را متاثر سازد.
دينداري را با ابعاد پنج گانه زير مي توان شناخت:
معتقد بودن ،مومن بودن ،اهل عبادت بودن ،اخالقي عمل كردن ،متشرع بودن
با توجه به الگوهاي مختلف براي سنجش دينداري از جمله مدل گالك و استارك ،ما در
اينجا با سه بعد :اعتقادي ،عاطفي و مناسكي (اعمال ديني) سعي در سنجش آن در بین
كاركنان داشته ايم.
تعريف متغیرها و تعيین شاخصها
•
رضايت
•
•
•
•
عوامل انگیزش ي وجود ندارند ↔ عدم رضايت
عوامل انگیزش ي وجود دارند ↔ رضايت
عوامل بهداشتي وجود دارد ↔ باعث ايجاد رضايت نمي شود
عوامل بهداشتي وجود ندارد ↔ عدم رضايت
شغلی:به اعتقاد هرزبرگ ،رضايت شغلی دارای دو بعد جداگانه است.
• يکی از اين ابعاد که به عوامل بهداشتي معروف است دربردارنده ويژگيهای محيطی شغل و جنبه های بیرونی
مانند سرپرستی ،حقوق ،روابط بین فردی ،شرایط و موقعیتهای کاری است.
• دومین بعد معروف به عوامل برانگیزانده است که در واقع عوامل وابسته به وظيفه ،محتوای شغل و جنبه
های درونی آن و در بردارنده جنبه هايی مانند اهميت دادن به پيشرفت ،مسئوليت و رشد است.
• شاخصهايی که سبب به وجود آمدن رضايت شغلی می شود (عوامل برانگیزنده) و شاخصهايی که سبب
نارضايتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با يکديگر تفاوت دارد.
فصل چهارم
روش تحقیق ،جمع آوری وتجزیه تحلیل داده ها
•
•
•
•
روش تحقیق :پیمایش ی
ابزار گردآوری اطالعات :پرسشنامه های استاندارد شده (بسته)
ی :تمام کارکنان رسمی شرکتهای پتروشیمی واقع در منطقه ویژه اقتصادی
جامعه آمار
پتروشیمی در ماهشهر می باشد این افراد در 8شرکت و به تعداد 3100نفر می باشند
نمونه و روش نمونه گیری:به دلیل اینکه کارکنان در 8شرکت جداگانه توزیع شده اند از
روش نمونه گیری خوشه ای استفاده گردید
• تعیین حجم نمونه :با سطح اطمینان 95درصد ( )t=1/96و دقت احتمالی مطلوب
d=0.05تعداد نمونه مورد نیاز 313،نفر بر آورد گردید.
• پایایی :ابتدا از 30نفر از نمونه انتخابی آزمون مقدماتی انجام شد.
برای متغیر های متفاوت آلفای کرو بناخ محاسبه گردید که با حذف برخی پرسشها ،این
ضریب برای تمام متغییر ها باالی 0.7بدست آمد و در مجموع برای کلیه پرسشنامه عدد
0.85بدست آمد.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
دستاورهای تجزیه وتحلیل داده ها در سه بخش
جداگانه به صورت :
• الف) یافته های توصیفی
• ب) یافته های پژوهش ی
• ج) یافته های جانبی
یافته های توصیفی
•توزیع فراوانی ونمودار ویژگيهای
پاسخگویان
متغیر سن پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی سن پاسخگويان
درصد تجمعی
3.9
درصد معتبر
3.9
درصد
3.8
فراوانی
12
سال20-24
24.6
20.7
20.1
63
سال25-29
66.6
42.0
40.9
128
سال30-34
88.2
21.6
21.1
66
سال35-39
93.4
5.2
5.1
16
سال40-44
100.0
6.6
6.4
20
سال45-49
100.0
97.4
305
مجموع
2.6
8
100.0
313
9
valid
Missing
Total
متغیر سن پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی سن پاسخگویان
م
ان س
اس
یان
متغیر جنس پاسخگویان
جدول توزيع فراوانی جنس پاسخگويان
درصد تجمعی
9.4
درصد معتبر
9.4
درصد
9.3
فراوانی
29
زن
99.7
90.3
88.8
278
مرد
100.0
.3
.3
1
100.0
98.4
308
1.6
5
100.0
313
Valid
3
Total
9
Missing
Total
متغیر جنس پاسخگویان
300
250
200
150
100
50
0
زن
مرد
متغیر میزان تحصیالت
جدول توزیع فراوانی میزان تحصیالت پاسخگویان
درصد تجمعی
10.6
درصد معتبر
10.6
درصد
10.5
فراوانی
33
ديپلم
22.8
12.2
12.1
38
فوق ديپلم
89.7
67.0
66.8
209
ليسانس
100.0
10.3
10.2
32
فوق ليسانس
100.0
99.7
312
Total
.3
1
9
Missing
100.0
313
Total
Valid
متغیر میزان تحصیالت
نمودار میزان فراوانی تحصیالت پاسخگویان
250
200
150
میزان تحصیالت
100
50
0
فوق ليسانس
ليسانس
فوق ديپلم
ديپلم
وضعیت تاهل پاسخگویان
جدول توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
درصد تجمعی
75.1
درصد معتبر
75.1
درصد
73.2
فراوانی
229
متاهل
99.7
24.6
24.0
75
مجرد
100.0
.3
.3
1
3
100.0
97.4
305
Total
2.6
8
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
وضعیت تاهل پاسخگویان
نمودار میزان فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان
250
200
150
وضعیت تاهل
100
50
0
مجرد
متاهل
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
جدول توزیع فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
43.8
43.8
38.7
121
81.5
37.7
33.2
104
تومان 701000-900 000
96.0
14.5
12.8
40
تومان 901000-1100 000
98.9
2.9
2.6
8
تومان 1101000-1300 000
100.0
1.1
1.0
3
تومان 1301000-1500000
100.0
88.2
276
Total
11.8
37
9
100.0
313
تومان 500000-700000
Valid
Missing
Total
میزان درآمد(حقوق دریافتی)
نمودار فراوانی میزان حقوق دریافتی پاسخگویان
میزان حقوق دریافتی
140
120
100
80
60
40
20
0
متغیر سابقه کار
جدول توزیع فراوانی میزان سابقه کا رپاسخگویان
درصد تجمعی
درصد معتبر
درصد
فراوانی
31.6
31.6
30.7
96
سال1-5
83.6
52.0
50.5
158
سال6-10
92.8
9.2
8.9
28
سال11-15
95.4
2.6
2.6
8
سال16-20
99.7
4.3
4.2
13
سال21-25
100.0
.3
.3
1
6
100.0
97.1
304
Total
2.9
9
9
100.0
313
Valid
Missing
Total
متغیر سابقه کار
نمودار فراوانی میزان سابقه کار پاسخگویان
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
سابقه کار
25-21سال
15-11سال
5-1سال
ی
متغیر دیندار
یافته های توصیفی میزان دینداری پاسخگویان
Variance
87.608
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
9.35991
57.0127
75.00
19.00
284
284
ميزان دينداری
Valid N
)(listwise
متغیر دینداری
نمودار فراوانی میزان دینداری پاسخگویان
متغیر رضایت شغلی
جدول یافته های توصیفی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
Std.
Deviation Variance
Mean
Minimum Maximum
N
رضایت شغلی
109.470
10.46280
69.9001
105.00
40.00
313
313
Valid N
)(listwise
متغیر رضایت شغلی
نمودار فراوانی میزان رضایت شغلی پاسخگویان
متغیر سرمایه اجتماعی
جدول یافته های توصیفی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
Variance
164.384
Std.
Deviation
Mean
Maximum
Minimum
N
12.82122
1.1027E2
171.00
55.00
284
سرمایه اجتماعی
284
Valid N
)(listwise
متغیر سرمایه اجتماعی
نمودار فراوانی میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان
یافته های پژوهش ی
آزمون فرضیه های تحقیق
آزمون فرضیه او ل
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد
لذا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
جدول نتايج آزمون فرضيه اول
ميزان دينداری سرمايه اجتماعی
**.450
1
Pearsonسرمايه اجتماعی
Correlation
)Sig. (2-tailed
.000
N
284
284
1
**.450
Pearson
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
284
ميزان دينداری
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.45وسطح معنی
0.05
از
کمتر
)P
داری(
( (sig=0.000فرضیه تحقیق تایید
صفر رد می شود .
شده وفرضیه
مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
باشد،سرمایه
بیشتر
هرچه میزان دینداری
اجتماعی کارکنان از سطح باالتری
در ضمن شدت
دار خواهد بود .
برخور
رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان دینداری وسرمایه اجتماعی
کارکنان رابطه وجود دارد
آزمون فرضیه دوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دومتغیر کمی می باشد لذا
از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد .
جدول نتایج آزمون فرضیه دوم
ميزان رضايت شغلی
سرمايه اجتماعی
**.523
1
)Sig. (2-tailed
.000
284
284
1
**.523
313
Pearson
Correlation
سرمايه اجتماعی
N
Pearsonميزان رضايت شغلی
Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
N
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
با توجه به R=0.523وسطح معنی
کمتر از Sig=0.000 ( 0.05
داری( ) P
صفر
)فرضیه تحقیق تایید شده وفرضیه
رد می شود
.مشخص می گردد رابطه مثبت
دومتغیر وجود دارد یعنی
ومستقیمی بین
بیشتر
هرچه میزان رضایت شغلی
باشد،سرمایه اجتماعی کارکنان از سطح
در ضمن
دار خواهد بود .
ی برخور
باالتر
شدت رابطه ،متوسط است .
می توان گفت با اطمینان 99درصد
میان میزان رضایت شغلی وسرمایه
اجتماعی کارکنان رابطه وجود دارد .
آزمون فرضیه سوم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده
می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه سوم
سرمايه
اجتماعی
سن
Correlation
.566
.
284
313
1.000
.034
Coefficient
.
.566
)Sig. (2-tailed
284
284
N
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
.034
1.000
Coefficient
سن
ضريب همبستگی بدست آمده
)(R=0.34در سطح معنی داری
باالتر از 0.05بدست آمده است ،لذا
فرضيه صفر تاييد وفرضيه تحقيق رد
می گردد
برای بررسی بيشتر نتيجه حاصل شده
در فصل پنجم به تحليل آن پرداخته
ورابطه همبستگی را با مولفه های
سرمايه اجتماعی بررسی می نماييم .
آزمون فرضیه چهارم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه چهارم
سرمايه
-.045
1.000
.445
.
284
313
1.000
-.045
.
.445
284
284
Correlation
تحصيالت
Coefficient
)Sig. (2-tailed
N
Correlation
سرمايه
Coefficient
اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Spearman's rho
اجتماعی
تحصيالت
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
باالتر
در سطح معنی داری
) -0.45
از 0.05بدست آمده است ،لذا
صفر تایید وفرضیه تحقیق رد
فرضیه
می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه پنجم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد،
در اصل می خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گرههای مستقل با توجه به نقش جنسيت در سرمايه اجتماعی
Levene's Test for
t-test for Equality of Means
Confidence
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Upper
Lower
5.6226
-4.77442
2.64073
7.9152
-7.06705
3.65311
Mean
Difference Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.42411
.873
276
.161
.294
1.105
.42411
.908
27.34
.116
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not
assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه پنجم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیر جنس از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه درد وحالت
تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر جنسیت است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری
واریانسها ( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت
است،می توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی
نتایج آزمون مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم
که اختالف معناداری بین دوگروه زن و مرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
آزمون فرضیه ششم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه ششم
حقوق دريافتی
.023
1.000
.701
.
284
313
N
1.000
.023
Correlation
Coefficient
.
.701
)Sig. (2-tailed
284
284
N
Correlation
Coefficient
حقوق دريافتی
)Sig. (2-tailed
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
ضریب همبستگی بدست آمده =(R
) 0.023و سطح معنی داری
)) Sig=0.701باالتر از 0.05
صفر
بدست آمده است ،لذا فرضیه
تایید وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هفتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین یک متغیر کمی پیوسته
ومتغیر طبقه ای می باشد لذا از ضریب همبستگی اسپیرمن
استفاده می گردد .
جدول نتايج آزمون فرضيه هفتم
.037
1.000
Correlation
Coefficient
.536
.
Sig. (2)tailed
284
313
N
1.000
.037
Correlation
Coefficient
.
.536
Sig. (2)tailed
284
284
N
سابقه کار
سرمايه
اجتماعی
Spearman's rho
سرمايه
اجتماعی
سابقه کار
با توجه به ضریب همبستگی بدست
آمده ) (R= 0.037در سطح
معنی داری باالتر از 0.05و
بیشتر
اینکه Sig=0.536بدست آمده
از 0.05است ،لذا فرضیه صفر تایید
وفرضیه تحقیق رد می گردد .
بیشتر نتیجه حاصل
برای بررس ی
در فصل پنجم به تحلیل آن
شده
پرداخته ورابطه همبستگی را با مولفه
های سرمایه اجتماعی بررس ی می
نماییم .
آزمون فرضیه هشتم
هدف از این آزمون بررس ی وجود رابطه بین دو گروه مستقل می باشد لذا از آزمون تی استفاده می گردد ،در اصل می
خواهیم بدانیم سرمایه اجتماعی بین مردان با زنان چگونه است
جدول مربوط به آزمون تی گروههای مستقل با توجه به نقش تاهل در سرمايه اجتماعی
for
t-test for Equality of Means
Confidence
Test
Levene's
Equality of Variances
95%
Interval of the Difference
Std.
Error
Difference
Upper
Lower
4.05778
-2.87787
1.7614
4.38810
-3.20819
1.9136
Mean
Difference
(2)tailed
Sig.
df
t
Sig.
F
.5899
.738
273
.335
.434
.613
.5899
.759
96.66
.308
Equal
variances
assumed
Equal
variances
not assumed
سرمايه
اجتماعی
آزمون فرضیه هشتم
•
•
•
•
•
•
•
برای بررس ی متغیروضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده که جهت آزمون تساوی میانگین دوجامعه
دردوحالت تساوی وعدم تساوی واریانس دوجامعه مورد نظر ،محاسبه می شود
برای استفاده از این آزمون وجود یک متغیر کمی ویک متغیر طبقه ای الزامی است
در اینجا متغیرکمی و وابسته همان سرمایه اجتماعی است ومتغیر مستقل وطبقه ای که باعث تفکیک
جوامع می شود ،متغیر وضعیت تاهل است .
قسمت اول به آزمون تساوی واریانس دوجامعه می پردازد.
sig.مربوط به آزمون لوین()Leveneبزرگتراز سطح معنی داری بوده در نتیجه فرض برابری واریانسها
( )H0تایید می شود
اگر نتایج این آزمون نشان دهد که مقدار میانگین های دوجامعه برحسب متغیر جنسیت متفاوت است،می
توان نتیجه گرفت که متغیر جنسیت برمتغیر وابسته تاثیر گذار است .لذا با توجه به بررس ی نتایج آزمون
مذکور متغیر جنسیت هیچگونه تاثیری بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارد
با توجه به جدول تی مشاهده می شود که سطح معناداری بیشتر از ./.5است بتابراین نتیجه می گیریم که
اختالف معناداری بین دوگروه متاهل ومجرد در سرمایه ی اجتماعی وجود ندارد
یافته های جانبی
ارتباط میان سرمایه اجتماعی با
ی
مولفه های (ابعاد مختلف)دیندار
جدول ارتباط ميان سرمايه اجتماعی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
سرمايه اجتماعی
**.391
**.431
**.341
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.552
**.662
1
**.341
.000
.000
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.577
1
**.662
**.431
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.391
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
سرمايه اجتماعی
Pearson Correlation
Pearson Correlation
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های دينداري به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعي
رابطه دارند .
ارتباط سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت
شغلی
جدول ارتباط سرمايه اجتماعی با مولفه های رضايت شغلی
بهداشتی
انگيزشی
سرمايه اجتماعی
**.502
**.466
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.466
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.502
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
سرمايه اجتماعی
)Sig. (2-tailed
N
Pearson Correlation
انگيزشی
بهداشتی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های رضايت شغلی به صورت جداگانه نيز با سرمايه اجتماعی رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های سرمایه اجتماعی
مشاركت
انسجام
اعتماد
دینداري
**.377
**.320
**.267
1
.000
.000
.000
284
284
284
284
**.291
**.289
1
**.267
Pearson Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
284
N
**.178
1
**.289
**.320
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.178
**.291
**.377
Pearson Correlation
.003
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.003
284
Pearson Correlation
دينداري
)Sig. (2-tailed
N
اعتماد
انسجام
مشاركت
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
هر کدام از مولفه های سرمايه اجتماعي به صورت جداگانه نيز با ميزان دينداري
رابطه دارند .
ارتباط دینداری با مولفه های رضایت شغلی
بهداشتي
انگيزشي
دينداري
**.385
**.351
1
.000
.000
284
284
284
**.718
1
**.351
Pearson Correlation
.000
)Sig. (2-tailed
313
313
284
N
1
**.718
**.385
Pearson Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
313
284
N
.000
313
Pearson Correlation
)Sig. (2-tailed
دينداري
N
انگيزشي
بهداشتي
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
يافته هاي جدول فوق جزءيافته هاي جالب اين تحقيق مي باشند .همانگونه كه مشاهده مي شود رابطه
معناداري بين مولفه هاي رضايت شغلي با ميزان دينداري وجود دارد .واين رابطه مثبت هم مي باشد يعني
هرچه ميزان اين مولفه ها بيشتر باشد دينداري بيشتر است وبرعكس (.رابطه دو طرفه)
ارتباط رضایت شغلی با مولفه های دینداری
جدول ارتباط رضايت شغلی با مولفه های دينداری
مناسکی
عاطفی
اعتقادی
رضايت شغلي
**.331
**.400
**.297
1
.000
.000
.000
284
284
313
313
**.552
**.662
1
**.297
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
313
313
N
**.577
1
**.662
**.400
Pearson
Correlation
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
284
N
1
**.577
**.552
**.331
Pearson
Correlation
.000
.000
.000
)Sig. (2-tailed
284
284
284
N
.000
284
Pearson
Correlation
)Sig. (2-tailed
رضايت شغلي
N
اعتقادی
عاطفی
مناسکی
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
واين رابطه هم مثبت مي باشد يعني هرچه میزان اين مولفه ها بيشتر باشد میزان رضايت شغلي بيشتر است
وبرعكس
فصل پنجم
نتیجه گیری وپیشنهادات
جمع بندی
•
•
•
•
•
میان سرمایه اجتماعی ومیزان دینداری کارکنان رابطه مستقیم ،مثبت ومعنی داری وج ود دارد
.وبا توجه به سطح معنی داری می توان با اطمینان 99درصد این را بطه را تایید کرد.
هر چه میزان دینداری کارکنان باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی آنان باالتر خواهد بود.نیز
هرچه سطح سرمایه اجتماعی کارکنان باالتر باشد بر باالبردن میزان دینداری موثر خ واهد بود.
وجود رابطه میان میزان رضایت شغلی وسرمایه اجتماعی کارکنان تایید می گردد.
.می توان با اطمینان 99درصد وجود این رابطه را تایید کرد .این رابطه مستقیم ومثبت است
یعنی هرچه میزان رضایت شغلی باالتر باشد ،سطح سرمایه اجتماعی کارکنان نیز باالتر خواهد
بود.
مولفه های سرمایه اجتماعی با مولفه های رضایت مندی نیز رابطه دارند معنی آن اینست که
هرکدام از مولفه های سرمایه اجتماعی را در نظر بگیریم ،عوامل انگیزش ی وبهداشتی روی آن
موثر هستند .
84
جمع بندی
•
در این پژوهش متغیرهای سن ،جنس ،میزان تحصیالت ،حقوق دریافتی
،وضعیت تاهل وسابقه کار کارکنان به عنوان متغیرهای زمینه ای تاثیر گذار
بر سرمایه اجتماعی بررس ی گردیدند .
• با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سن وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید یعنی با تغییر سن کارکنان تغییری در سرمایه
•
85
اجتماعی آنان مشاهده نگردید.
با توجه به بررس ی نتایج آزمون تی بین دوگروه مستقل ،متغیرهای جنسیت
وتاهل هیچگونه تاثیری برمیزان سرمایه اجتماعی کارکنان ندارند .
•
•
•
جمع بندی
با توجه به نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن ،وجود رابطه میان سطح تحصیالت وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردید.یعنی با تغییر مدرک تحصیلی (سطح تحصیالت) کارکنان ،
سرمایه اجتماعی آنان تغییری نمی کند
رابطه ای میان میزان سابقه کار کارکنان ومیزان سرمایه اجتماعی آنان وجود ندارد .یعنی
سابقه کار کارکنان تاثیری در میزان سرمایه اجتماعی آنان ندارد
با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن وجود رابطه میان میزان حقوق دریافتی وسرمایه
اجتماعی کارکنان تایید نگردیده ورابطه ای بین آنها وجود ندارد .
• رابطه میان سطح تحصیالت با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم
طبق نتایج بدست آمده سطح تحصیالت فقط با مولفه انسجام رابطه دارد ،آنهم رابطه
معکوس.
86
نتیجه گیری
•
رابطه سابقه کار با مولفه های سرمایه اجتماعی را بررس ی کردیم که طبق نتایج بدست
آمده رابطه ای مشاهده نگردید .
•
این می تواند زنگ خطری برای شرکت باشد که سابقه کار کارکنان تاثیری بر میزان سرمایه
اجتماعی آنان ندارد .
•
یعنی سازمان ما ،درجهت ایجاد وتولید سرمایه اجتماعی ضعف دارد وهر فردی وارد
سازمان گردد پس از چند سال در جهت تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی حرکت نمی
کند.
87
نتیجه گیری
•
پژوهشهای پیشین در مورد تاثیر سن ،تقریبا همگی وجود رابطه را تایید میکنند وآنرا به
صورت Uبرعکس می دانند ،لذا برای بررس ی بیشتر ،تاثیر سن بر مولفه های سرمایه
اجتماعی را بررس ی کردیم .که با توجه به نتایج بدست آمده وجود رابطه میان سن
ومولفه های سرمایه اجتماعی رد شد .
• شاید این نتیجه به این دلیل باشد که جمعیت مورد بررس ی تقریبا جوان بوده ودر
گروههای سنی نزدیک به هم قرار دارند وطبق بررس ی فراوانی های بدست آمده ،
بیشترین گروه شرکت کننده در پاسخگویی به سواالت در گروه سنی 34-30سال قرار
دارند .
88
نتیجه گیری کلی
تایید فرضیه های اصلی تحقیق
89
نتیجه گیری کلی
• دوعامل خیلی مهم که از یکی به عنوان عامل بیرونی یاد کردیم با نام" میزان
دینداری ”
ودوم "رضایت شغلی " که آنرا مجموع عوامل سازمانی در نظر گرفتیم ،به طور
مستقیم برروی میزان سرمایه اجتماعی کارکنان موثر هستند
•
90
اما از طرفی تمام عوامل دیگر از جمله سن ،جنس ،میزان حقوق دریافتی ،
سابقه کار ،میزان تحصیالت ووضعیت تاهل کارکنان ،هیچکدام به صورت
مستقیم با سرمایه اجتماعی کارکنان رابطه ندارند.
نتیجه گیری کلی
• آنچه که باید سازمان بر روی آن تاکید کند توجه به میزان رضایت شغلی ومیزان دینداری
کارکنان است واین دو متغیر بین کارکنان عمومیت داشته وباعث طبقه بندی آنان نمی
شوند.
• یعنی با این دو متغیر می توان تمام کارکنان را در باال بردن سرمایه اجتماعی سازمان
سهیم دانست ومدیریت سازمان باید به تمام گروههای کارکنان توجه کافی را داشته
باشد،تا از مزایای باال بودن سرمایه اجتماعی همه منتفع گردند .
سرمایه
• توجه بیشتر به عوامل انگیزش ی وبهداشتی ،عامل موثری در باالبردن سطح
اجتماعی خواهد بود .
• از طرفی توجه خاص به باال بردن میزان دینداری کارکنان ،باعث باال بردن میزان رضایت
شغلی ونیز باال بردن سرمایه اجتماعی آنان میگردد.
91
پیشنهادها
•
تشکیل گروه مشاوران خدمات ازسوی مدیریت شرکت كه باعث :
• انتقال نظرات کارکنان برای بهبود خدمات رسانی
• جمع آوري كليه نظرات مفيد
• ايجاد فضاي نشاط وشادابي بین كاركنان
• احساس توجه از سوي كاركنان وخانواده ها بدليل مشاركت در پيشنهادات
كاركنان است
• توجه به نياز مقطعي(فعلی) كاركنان چون پيشنهاد دهنده از بین
92
پايان
خخخدایا چنان كن ن كن سرانجام
93