Transcript مطالعه سوره
مدرسه عمومی و تخصصی تدبر نمای کلی مقدمات تدبر در قرآن مقدمه و فاتحه ویژگی ها ،روشها و مفهوم تدبر در قرآن دروس جزوه مقدمات تدبر در سور مبارکه ملحقات (آداب قرائت قرآن) دانستن ویژگیهاي قرآن برخی از روشهاي مطالعه و فهم قرآن بررسی مفهوم تدبر در قرآن و معرفی روشهاي آن با هدف تقویت: فلق ایمان به غیب ناس ایمان به غیب نصر ایمان به غیب ماعون توجه روزافزون به خدا همزه درک نیازهاي مردم زالزال توجه به آخرت ضحی ایمان به وحی انشراح ایمان به وحی عبس ایمان به وحی مدرسه عمومی و تخصصی تدبر پرهيز از دوگانگی و توجه کامل به خدا مدرسه عمومی و تخصصی تدبر نگاهی اجمالی به فرآیند درس مرحله اول: تفکر درباره موضوعات سوره مرحله دوم: گزاره نویسی مطالعه سوره مبارکه ماعون مرحله سوم: تدبر در سوره با نزدیک شدن به غرض سوره مرحله چهارم: طهارت براي تدبر مطالعه سوره مبارکه ماعون: مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نویسی .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست بِسمِ اهلل الرَّحمنِ الرَّحیمِ به نام خداوند هستى بخش مهربان أَ رَأَیتَ الَّذي یُکَذِّبُ بِالدِّینِ ()1 آيا آن کس که دين را تکذيب ميکند ديدهاي؟ فَذلِکَ الَّذي یَدُعُّ الیَتیمَ ()2 پس او همانست که يتيم را ميراند و تحقير ميکند. وَ ال یَحُضُّ عَلى طَعامِ المِسکینِ ()3 و ديگران را بر غذا دادن بر مسکين تحريک و تشويق نميکند. فَوَیلٌ لِلمُصَلِّینَ ()4 پس واي بر نمازگزاران الَّذینَ هُم عَن صَالتِهِم ساهُونَ ()5 همان کساني که از نمازشان دچار سهوند الَّذینَ هُم یُراؤُنَ ()6 همان کساني که رياکاري ميکنند وَ یَمنَعُونَ الماعُونَ ()7 و از احسان و خير رساني به ديگران جلوگيري ميکنند. مرحله اول :تفکر درباره موضوعات سوره مطالعه سوره الف .بررسی مفهوم کلمات .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست ب. تصویرسازی کلمات تفکر درباره موضوعات سوره ج .ارتباط بین کلمات سوره الف :بررسی مفاهيم کلمات هو النظر المطلق بأىّ وسيلة کان ،بالعين الباصرة ،أو بقلب بصير ،أو بشهود روحانىّ، أو بمتخيّلة مفکّرة بترکيب الصور و المعاني. و أمّا مفهوم العلم أو الظنّ أو التدبّر أو التعقّل و غيرها :فانّما هي من آثار الرؤية (مطلق النظر) ،و تستفاد منها في مواردها مطلق نظر (نگريستن) است به هر وسيله که باشد؛ باچشم بينا يا با قلب بينا يا با شهود روحاني و يا با قوه خيال که به وسيله ترکيب تصورات و معاني مي انديشد .اما مفاهيم علم و ظنّ وتدبر و ،...از آثار رويت (مطلق نظر) هستند واز موارد مختلف استعمال آن فهميده مي شوند کذب هو ما يقابل الصدق ،فهو ما يخالف الواقعيّة و الحقّ ،کما أنّ الصدق هو ما يکون على حقّ و على واقعيّة. در مقابل صدق است و آن چيزي است که با واقعيت و حق مخالف است. دعع هو الدفع بشدّة و عنف. به معناي دفع همراه با شدت و خشونت است مطالعه سوره رأي .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست الف :بررسی مفاهيم کلمات مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي یتم (یتیم) حضض (یحضّ) الترغيب و البعث على أمر هو دون شأنه و لو اعتبارا و توهّما. ترغيب و برانگيختن براي امري است که آن امر دون شأن فرد است حال يا بر اساس مالکهاي اعتباري يا توهمي طعم (طعام) هو أکل شيء أو شربه مع اشتهاء و ذوق خوردن يا نوشيدن که با اشتها و ذائقه همراه و هماهنگ است .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست هو انقطاع عمّا يتعلّق به و انفراد فى ضعف .اليتم بفقدان األب المربّى المدبّر المدير لمعيشته و اموره. يتم به قطع شدن از چيزي که به آن تعلق دارد و در ضعف قرار گرفتن گويند .و يتيم کسي است که مربي و سرپرست امور و معيشت خود را از دست داده است. الف :بررسی مفاهيم کلمات مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات سکن ویل .2گزاره نويسي .3غرض سوره صلو .4طهارت براي تدبر فهرست هو االستقرار في مقابل الحرکة و هو أعمّ من االستقرار المادّيّ و الروحي تقرار در مقابل حرکت را گويند و اين استقرار ميتواند از نظر مادي يا روحي مد نظر باشد. أنّ الکلمة تستعمل في مقام إنشاء ذ ّم شديد و قدح أکيد أو دعاء على ضرر و شرّ ،و هذا هو األغلب في استعمالها. و الويل بمعنى البليّة الشديدة القريبة من الهالکة اين کلمه براي مذمت شديد يا دعايي براي ضرر رسيدن به کسي استفاده ميشود و ويل به معناي بالي شديدي که بسيار نزديک به هالکت است مأخوذة من السريانيّة و اآلراميّة، و هي بمعنى العبادة المخصوصة، و يعبّر عنها بالعربيّة :بالصالة .هو الثناء الجميل المطلق الشامل للتحيّة و غيرها اين کلمه از زبانهاي سرياني و آرامي گرفته شده و به معناي عبادت مخصوص است و در عربي به آن نماز گويند و معناي ريشه آن مطلق ستايش زيباست که شامل تحيت و سالم و ...مي شود الف :بررسی مفاهيم کلمات مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات سهو (ساهون) منع .2گزاره نويسي .3غرض سوره معن .4طهارت براي تدبر فهرست هو الغفلة عن عمل يقصده و يريد أن يعمل به .کلّا أو جزءا ،ظاهريّ أو معنويّ غافل شدن از عملي که انجام آن قصد شده بود و يا اراده بر انجام آن بوده است.و آن عمل مي تواند به صورت کلي يا جزئي ، ظاهري يا معنوي باشد. هو إيجاد ما يتعذّر به الفاعل القادر في عمله ،أو إيجاد ما به يتوقّف جريان عمل. ايجاد چيزي است که به وسيله آن انجام فعل براي فاعلي که بر عملش قدرت دارد ، دشوار مي شود يا به وسيله آن جريان عملي متوقف ميشود هو ماليمة و اعتدال في أمر و و هذا المعنى يختلف باختالف الموضوعات .و في کلّ منها بحسبه :ففي الماء کونه هنيئا في مقام الشرب .و في الجريان کونه ماليما طبيعيّا سهال .و في أثاث البيت ما کان في جريان في البيوت و من جملة األشياء و األسباب المعمول بها في المتعارف .و في اإلنفاقات ما يکون عند الناس معروفا غير منکّر و فيه ماليمة ال صعوبة فيه. ماليمت و اعتدال در يک امر را گويند .اين معني در موضوعات مختلف متفاوت است .در مورد آب به معناي گوارا بودن آنست .در جريان به معناي ماليم و طبيعي بودن و سهولت آن است .در وسايل منزل به معناي آن چيزي است که به طور معمول در خانه يافت ميشود .و در انفاقها به معناي آن چيزي است که ميان مردم معروف است و ناشناخته نيست و نيز در دادن آن سختياي وجود ندارد. ب :تصویرسازی کلمات واژه مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست نمونه اي در خارج رأي با چشم ديدن. کذب دروغ گفتن. دین اطاعت. دعّ راندن چيزي يا کسي. یتیم کسي که پدر ندارد. حضّ اشتياق کسي را براي چيزي برانگيختن. طعم مزه داشتن. سکن آرام گرفتن. صلو نيايش و ستايش کردن. سهو غفلت. منع دست برداشتن از چيزي. معن ماعون آنست که پيوسته در گردش و جريان است ،چنانکه آن را تبر ،ديک، دستاس و مانند آن که معموال به عاريه داده ميشوند ،معنى کردهاند و ايضا مانند قرض دادن ،صدقه دادن ،و زکات که در ميان مردم جريان دارند. نمونه هاي دیگر ج :ارتباط بين کلمات سوره مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات ب) تصويرسازي کلمات در ارتباط با هم الف) اعراب سوره .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست ارتباط بين کلمات سوره ج :ارتباط بين کلمات سوره :اعراب سوره مطالعه سوره (أَ رَأَیتَ الَّذِي یُکَذِّبُ بِالدِّینِ) همزه استفهام است .رأيت فعل ماضي و فاعل آن انت است .الذي موصول و يکذب بالدين صله است .بالدين متعلق به يکذب است .جمله صله در محل مفعول دوم براي رأيت است. .1تفکر درباره موضوعات (فَذلِکَ الَّذِي یَدُعُّ الیَتِیمَ) فاء در جايگاه فاء جواب شرط است ،زيرا جمله در جواب شرطي است که در تقدير است و آن اين است که «اگر ميخواهي بداني يا اگر او را نميشناسي» پس آن کسي است که يتيم را از خود ميراند .ذلک مبتدا و الذي خبر آن بوده و جمله يدعّ اليتيم صله است. .2گزاره نويسي (وَ ال یَحُضُّ عَلى طَعامِ المِسکِینِ) واو عاطفه و ال نافيه است و يحضّ فعل مضارع مرفوع و فاعل آن مستتر که در تقدير هو است .على طعام المسکين متعلقان به يحضّ است. (فَوَیلٌ لِلمُصَلِّینَ) فاء نتيجه است و ويل مبتدا و للمصلين خبر آن است. .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست (الَّذِینَ هُم عَن صَالتِهِم ساهُونَ) الذين نعت براي مصلّين است و هم مبتدا و عن صالتهم متعلق به ساهون است و جمله اسميه محلي از اعراب ندارد چون صله الذين است. (الَّذِینَ هُم یُراؤُنَ وَ یَمنَعُونَ الماعُونَ) الذين بدل براي الذين قبلي بوده ،هم مبتدا و جمله يراءون خبر آن است .اين جمله صله براي الذين بوده و جمله يمنعون الماعون عطف بر يراءون است .مفعول اول يمنعون محذوف و الماعون مفعول دوم آن است. ج :ارتباط بين کلمات سوره :تصویرسازی کلمات در ارتباط با هم مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست * ويژگيهاي برخي از افراد جامعه که دور از حقيقت دين هستند. * دورويي و فريب که در عبادتهاي فردي و اجتماعي ظهور مييابد. * افرادي در جامعهاند که اوضاع نابسامان مادي و معنوي دارند .افرادي گرسنه ،افرادي با توان معنوي بسيار پايين ،افرادي که هيچ کار و شغلي ندارند ،بچه هايي يتيم ....،که در جامعه کسي به فکر آنها نيست. * جامعهاي که قرار است ديندار باشد * افرادي که نماز ميخوانند ،اما براي منفعتهاي خودشان ميخوانند * دينداري واقعي که با توجه ،درك و مساعدت به نيازمندان همراه است. * آسيبهاي اجتماعي * ........................................ * ........................................ مرحله دوم :گزاره نویسی مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات الف .گزاره هاي جزوه ج .گزاره هاي الميزان .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست گزاره نويسي الف :گزاره های کتاب أرأیت الذي یکذب بالدین مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست * دين به معناي پذيرش قوانين مشخص حاکم بر اعمال و باورهاست که به پاداش يا جزا منجر ميشود .بنابراين ميتوان در تکذيب آن ،يکي از سه قيد (پذيرش +قوانين +پاداش يا جزا) را در قول يا عمل و يا در قول و عمل انکار کرد. * با توجه به تعريف دين ،دين فقط متعلق به خداوند است که از طريق انبيا و اولياي الهي در اختيار بشر قرار ميگيرد لذا خطاب اصلي در سوره پيامبر صلي اهلل عليه و آله است. * مهمترين آسيب اجتماعي تکذيب دين است؛ زيرا در اين صورت تنها منافع شخصي ،تعيين کننده ضوابط جامعه خواهد بود. در اين صورت منافع فرد اقتضا ميکند تا از برخي از احکام دين تبعيت کند .اين تبعيت باعث دورويي در جامعه ميشود .بدين ترتيب تکذيب دين با دورويي همراه است. * شناخت کساني که تکذيب کننده دين هستند براي جلوگيري از آسيبهاي احتمالي الزم است * ................................................................... فذلک الذي یدع الیتیم و ال یحض علی طعام المسکین * اين آيات در مقام معرفي تکذيب کنندگان دين است. * نحوه برخورد با يتيم و مسکين شاخصه دينداري است .و اگر منظور از دين ،جزا باشد ،عاقبتنگري مد نظر بوده است. * نحوه برخورد با يتيم و مسکين ،نيّات باطني فرد را آشکار ميسازد. * اطالع از اوضاع ديگر افراد جامعه که از توان مادي و معنوي ضعيفي برخورداند ،از وظايف ديندار است. * کسي که به فکر رفع محروميت از جامعه نباشد ،ديندار نيست. * دفع يتيم با شدت در صورتي ايجاد ميشود که فرد به کلي از عاطفه و احسان تهي باشد. * حضّ بر طعام مسکين به معناي در نظر نگرفتن تعينات اجتماعي و منظر نامطلوب مردم در تشويق رسيدگي به مساکين است. * ................................................................... الف :گزاره های کتاب فویل للمصلین الذین هم عن صالتهم ساهون مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست * خداوند برخي از نمازگزاران را شايسته هالکت دانسته ،آنها را از جرگه نمازگزاران خارج ميکند. * نمازي که صرفاً جنبه شخصي پيدا کند و فرد را در جهات مصالح مردم قرار ندهد ،نماز مطلوب خداوند نيست(.فاء در ابتداي ويل فاي نتيجه است) لذا اگر نماز انسان واقعي باشد فرد را از تکذيب دين مصون ميسازد .در اين صورت چنين کسي از دور کردن يتيم و رها ساختن مسکين خودداري ميکند. * بهره بردن معنوي از نماز با پذيرش يتيم ،تشويق در طعام مسکين و کمک به ديگران ،امکانپذير ميشود. * خداوند در دين خود بين احکام فردي و اجتماعي تفاوتي نگذاشته است .و هر يک را به منزله ظاهر و باطن ديگري قرار داده است. * خطراتي وجود دارد که فرد را نسبت به نمازش دچار غفلت ميکند. * اين غفلت از جنبه اجتماعي و تبديل شدن به يک حرکت اجتماعي بسيار خطرناك است. * سهو از نماز به معناي غفلت و بيبهره بودن از منافع الهي آن است. * ................................................................... الذین هم یراؤن * نمازي که انسان براي منفعت شخصي (مادي) بخواند ،نمازي ريايي است .نشانه ريايي بودن نماز در اين است که اگر فرد از طريق ديگري به آن منفعت برسد آن نماز را ترك خواهد کرد( .مگر به عادت) * ديده شدن براي هر انساني بسيار مهم است .اگر نتواند خود را براي خدا مهيا کند تا فقط توسط او ديده شود دچار ريا ميشود * ................................................................... الف :گزاره های کتاب و یمنعون الماعون مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست * منع از ماعون به معناي بيتوجهي همراه با منع نسبت به وجود حداقلهاي زندگي براي ساير افراد جامعه است .چنيني افرادي وضعيتي که براي خود در نظر دارند با وضعيت ديگران متفاوت است ،زيرا خود را داراي فهم و کمال بيشتري ميدانند و ديگران را با ضعف فکري يا رفتاري محسوب ميکنند. * کساني که از حداقلهاي زندگي ديگران منع ميکنند ،در واقع به داراييهاي خود فخر نموده ديگران را بي دست و پا فرض ميکنند اين افراد قبل از آنکه منع ماعون کنند ،دچار همز و لمز ميشوند. * خداوند که نماز را نشانه ارتباط بنده با خود ميداند ،آن را در وابستگي کامل با ارتباط با ديگر افراد جامعه معرفي کرده است. رسيدگي به احوال بندگان خدا معياري در قرب يا بعد انسان از خدا و دين خداست. * ساده ترين داشته هاي انسان ميتواند بهانه کمک و ارتباط او با ديگر افراد جامعه باشد. * ................................................................... ج :گزاره های الميزان * اين سوره تهديد کسانى است که خود را مسلمان معرفى کردهاند ولى متخلق به اخالق منافقيناند، *[اخالق منافقين] از قبيل سهو از نماز ،ريا کردن در اعمال و منع ماعون، * که هيچ يک از اينها [اعمال فوق] با ايمان به روز جزا سازگارى ندارد. * اين سوره هم احتمال دارد مکى باشد و هم مدنى. أَ رَأَیتَ الَّذِي یُکَذِّبُ بِالدِّینِ: * کلمه «رؤيت» هم مىتواند به معناى ديدن با چشم باشد ،و هم به معناى معرفت. * و خطاب در اين آيه شريفه به رسول خدا صلي اهلل عليه و آله است ،بدان جهت که فردى شنونده است ،نه بدان جهت که پيامبر صلي اهلل عليه و آله است، * در نتيجه خطاب [در آيه اول] به عموم شنوندگان دنيا خواهد بود. * و مراد از «دين» ،جزاى يوم الجزاء است ،پس کسى که دين را تکذيب کند منکر معاد است گزاره هاي المیزان از سوره مبارکه ماعون (جهت مطالعه ،روي آیکون روبرو کلیک کنید) فهرست مرحله سوم :تدبر در سوره با نزدیك شدن به غرض آن مطالعه سوره .1تفکر درباره موضوعات .2گزاره نويسي .3غرض سوره .4طهارت براي تدبر فهرست برخی از نکاتی که میتواند بیان کننده وجوهی از غرض سوره باشد عبارتند از: .1مهمترين مؤلفه امامت در جامعه ارائه و اجراي صحيح دين است ،ديني که غايت هر انساني (هر عمل و باور) را مشخص کرده است و بيان ميدارد که ظاهر و باطن دين در عبادات فردي و اجتماعي است. .2امام و دين در جامعه تبيين کننده شاخصههاي عبوديت در جامعه است .شاخصه عبادتهاي اجتماعي پذيرش منطقي و صحيح يتيم و سعي در برطرف کردن چهره فقر و مسکنت از جامعه است و شاخصه عبادتهاي فردي نماز است .اين دو شاخصه با هم ميزان شده و ارتباط تنگاتنگ آنها نشانهاي براي کمال آفريني آنهاست. .3تبيين دين و دينداري و آسيبهاي آن از وظايف رهبري جامعه است و پرهيز از اين آسيبها نيز از وظايف قطعي پيروان دين است .بنابراين اين سوره انسانهاي ديندار را نسبت به آسيبهايي هشدار ميدهد که اگر از آن مراقبت نکنند ،از زمره کساني هستند که دين را به تمسخر گرفته و آن را تنها براي منافع دنيوي خويش خواستهاند .اين هشدار بسيار قوي است که لعنت خدا را در پي دارد .لذا ميتوان دور شدن از موانع ارتباط با خدا در ساحت جامعه را به عنوان غرضي دانست که تدبر در اين سوره به ما عطا ميکند. ................................................................... .4 جمع بندي سوره * با توجه به اين سوره چه داراييهايي از خود را به عنوان ماعون تشخيص ميدهيد؟ * آيا داراييهايي که ميتوانيد در اختيار ديگران قرار دهيد صرفاً مادي است؟ مواردي از آن را نام ببريد. * برخي از مصاديق دعّ يتيم و حضّنداشتن بر مسکين چيست؟ * چگونه ميتوان از ريا خارج شد؟ * عامل ريا چيست؟ * آيا رياکار ميتواند موحد باشد؟ چرا؟ * اين سوره براي خروج انسان از رياکاري چه راهکارهايي پيشنهاد ميکند؟ * اعتقاد به پيامبر صلي اهلل عليه و آله و اهل بيت عليهم السالم چگونه ميتواند انسان را از آسيبهاي دينداري نجات دهد؟ * آيا ميتوان مصداق اتم دين را واليت وليّ الهي قرار داد؟ * آيا ميتوان گفت با مالك و معيار واليت وليّ الهي ،مصاديق کمک به يتيم و مسکين مشخص ميشود؟ چرا؟ * اگر نظام امامت در سوره در نظر گرفته نشود آيا امکان پيادهسازي مضامين سوره وجود دارد؟ چرا؟ مرحله چهارم :طهارت برای تدبر براي به دست آوردن طهارت از برکت همنشيني و مصاحبت با سوره مبارکه ماعون به موارد زير توجه کنيد: الف .توجه داشتن به یتیم و مسکین * با تفحص در اطراف خود افراد نيازمند را شناسايي کرده و براي برطرف کردن ناتواني آنها ديگران را تشويق نماييم. * توجه به اين نکته ضروري است :پيشنهاد ميشود ابتدا نيازمنديهاي مادي در نظر گرفته شود و پس از موفقيت نسبي نيازهاي معنوي اطرافيان را مورد توجه قرار دهيم. * سعي کنيم وسايلي که نيازي به آن نداريم را به ديگران هديه کنيم .اين موضوع منافاتي با آيه «انفقوا مما تحبون» ندارد ،زيرا بسياري از لوازم و وسايلي که دوستشان داريم ممکن است براي ما بدون استفاده باشد .در عين حال وسايلي که براي ما مصرفي ندارد ممکن است بتواند نياز ديگران را برطرف کند. ب .توجه به نماز * با مطالعه هفتگي بخشهايي از يک کتاب درباره اسرار نماز ،هر هفته حضور قلب خود را بيشتر نماييم. * همچنين سعي کنيم براي تقويت توجه به نماز قبل از هر نماز صدقهاي ولو اندك کنار گذاريم. روایت صدقه و نماز براي مطالعه روي آیکون روبرو کلیک کنید فهرست اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم ... در طلبش هر قدر ای دل که توانی بکوش الحمدهلل رب العالمین ... مدرسه عمومی و تخصصی تدبر برای مطالعه بيشتر ردیف نام فایل 1 ريا -چهل حديث 2 3 4 5 6 7 لینک فایل مدرسه عمومی و تخصصی تدبر