Transcript درس پنجم : صبر

1
‫موسسه مصباح اندیشه‬
‫برگزار می کند ‪:‬‬
‫دوره آموزش ی‬
‫جهاد اندیشه‬
‫‪2‬‬
3
‫در تهاجم فرهنگی ‪ ،‬دشمن می گردد ‪ ،‬آن نقطه‬
‫یی ازفرهنگ خود را به این ملت می دهد و وارد‬
‫این ملت‬
‫می کند که خودش می خواهد ‪.‬‬
‫معلوم است که دشمن چه می خواهد ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫فهرست‬
‫‪5‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫تعریف صبر‬
‫انواع صبر‬
‫صبردر روایات‬
‫درجات صبر‬
‫اجر هر درجه‬
‫صبر جمیل‬
‫درمان جزع و فزع‬
‫آثار و فواید صبر‬
‫راه های تحصیل صبر‬
‫الگوهای صبر و مقاومت در قرآن‬
‫اخالق‬
‫تعریف صبر‬
‫اخالق‬
‫‪ ‬صبر عبارت است از اثبات انگیزه ی دین در مقابل‬
‫انگیزه ی شهوت‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬همیشه در وجود انسان بین انگیزه ی دین و هوس‬
‫آتش جنگ برافروخته است و میدان این معرکه قلب‬
‫انسان مومن است ‪.‬‬
‫انواع صبر‬
‫اخالق‬
‫صبر‬
‫‪ ‬صبر بدنی یا با عمل محقق می شود مثل قیام به‬
‫عبادات مشکل و یا با تحمل ‪ ،‬مثل صبر بر امراض بزرگ و‬
‫جراحات هولناک‪.‬‬
‫‪ ‬صبر نفس ی خودداری در برآوردن خواهش های نفسانی‬
‫و درخواست های هوا و هوس ‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫صبر بدنی‬
‫صبر نفس ی‬
‫( صلی هللا علیه و آله )‬
‫قال رسول هللا‬
‫( صلی هللا علیه و آله )‬
‫اخالق‬
‫[ مستدرک الوسائل ‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪،425‬باب استحباب الصبر علی البالء ]‬
‫‪:‬‬
‫الصبر کنز من کنوز الجنه‪.‬‬
‫صبر گنجی از گنج های بهشت است‪.‬‬
‫‪:‬‬
‫قال ابی الحسن‬
‫ّ‬
‫اصبروا علی الحق و ان کان ُم ّرّا‪.‬‬
‫[ بحاراالنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 75‬باب فصل تعزی و الصبر]‬
‫(علیه السالم )‬
‫]‬
‫[ فقه الرضا ‪ ،‬باب صبر و الکتمان و النصیحه‬
‫بر سر حق استقامت و پایداری کنید هرچند تلخ و ناخوش‬
‫‪8‬‬
‫باشد‪.‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫صبر در روایات‬
‫‪:‬‬
‫قال رسول هللا‬
‫الصبر نصف االیمان‪.‬‬
‫صبر نصف ایمان است‪.‬‬
‫صبر در روایات‬
‫‪:‬‬
‫امام صادق‬
‫الصبر رأس االیمان ‪.‬‬
‫صبر سر ایمان است‪.‬‬
‫‪:‬‬
‫امام علی‬
‫من لم ینجه الصبر اهلکه الجزع‪.‬‬
‫کس ی که صبر وی او را نجات ندهد ‪ ،‬جزع و بی تابی او را از پا در‬
‫می آورد‪.‬‬
‫معصوم (علیه السالم) ‪:‬‬
‫ال یعدم الصبور الظفر و ان طال به الزمان ‪.‬‬
‫(علیه السالم )‬
‫اخالق‬
‫[ وسائل الشیعه ‪ ،‬ج ‪ ، 3‬باب استجاب الصبر علی البالء ]‬
‫[ وسائل الشیعه ‪ ،‬ج ‪ ، 15‬باب استحباب الصبر فی جمیع االمور ]‬
‫[ بحاراالنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 68‬باب الصبر و الیسر بعد العسر‬
‫]‬
‫شخص صبور پیروزی را از دست نخواهد داد ‪ ،‬هرچند طول‬
‫‪9‬بکشد‪.‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫(علیه السالم )‬
‫درجات صبر‬
‫صبر دارای ‪ 3‬درجه است‪:‬‬
‫اخالق‬
‫[ اصول کافی ‪ ،‬ج‪ ، 2‬باب الصبر ]‬
‫‪ 1‬صبر بر مصیبت‪ :‬پایداری در برابر حوادث تلخ و ناگوار و ترک جزع و‬
‫فزع و سخنان کفرآمیز‪.‬‬
‫‪ 2‬صبر بر طاعت ‪ :‬شکیبایی در برابر مشکالتی که در راه اطاعت‬
‫خداوند وجود دارد‪.‬‬
‫‪ 3‬صبر بر معصیت ‪ :‬ایستادگی در برابر انگیزه های نیرومند و محرک‬
‫گناه‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫قال رسول هللا‬
‫الصبر ثالثه ‪ ،‬صبر عند املصیبه و صبر علی الطاعه و صبر علی معصیته ‪.‬‬
‫( صلی هللا علیه و آله ) ‪:‬‬
‫اجر درجات صابرین‬
‫پیامبر اکرم صلی هللا علیه و آله ‪:‬‬
‫‪ ‬کس ی که بر طاعت صبر کند ‪ ،‬ششصد درجه دارد که فاصله ی هر‬
‫درجه تا درجه ی دیگر فاصله ی قعر زمین تا عرش است‪.‬‬
‫‪‬کس ی که بر معصیت صبر کند ‪ ،‬نهصد درجه دارد که فاصله ی هر درجه‬
‫تا درجه ی دیگر همچون فاصله ی منتهای زمین تا منتهای عرش است‪.‬‬
‫[ کافی ‪ ،‬ج‪ ، 2‬باب صبر]‬
‫پس صبر بر معصیت افضل است از سایر مراتب صبر‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪‬کس ی که بر مصیبت صبر کند خداوند سیصد درجه برای او قرار دهد به‬
‫طوری که فاصله هر درجه تا درجه دیگر همچون فاصله ی مابین زمین و‬
‫آسمان است‪.‬‬
‫اخالق‬
‫درجات صبر اهل معرفت‬
‫اخالق‬
‫صبر فی هللا‬
‫صبر عن هللا‬
‫صبر باهلل‬
‫‪12‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫صبر مع هللا‬
‫درجات صبر اهل معرفت‬
‫این درجات صبر مخصوص اهل سلوک و اولیاء خداست‪.‬‬
‫‪ ‬صبر مع هللا‬
‫این مرتبه برای اهل شهود است زمانی که روح از بدن جدا شده و‬
‫قادر به مشاهده ی خداوند می شود و در این مرتبه نفس از‬
‫همنشینی افعال و صفات دور می شود و قلب به تجلیات اسماء و‬
‫صفات متجلی می گردد که در این مسیر صبر مع هللا الزم است‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬صبرفی هللا‬
‫مقصود در این مرحله‪ ،‬ثبا ت در مجاهده است و ترک خواسته های‬
‫نفس خویش در راه خداوند‪.‬‬
‫درجات صبر اهل معرفت‬
‫(علیه السالم )‬
‫‪14‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬صبر عن هللا‬
‫این مرتبه از صبر مخصوص عاشقان است که تحمل‬
‫دوری از معشوق را ندارند و سالک هنگامی که می خواهد‬
‫رجوع به عالم کثرت کند صبرعن هللا برایش الزم است‬
‫در دعای شریف کمیل‬
‫چنانچه امیراملومنین علی‬
‫می فرمایند ‪:‬‬
‫وهبنی صبرت علی عذابک ‪ ،‬فکیف اصبر علی فراقک ‪.‬‬
‫ببخش بر من صبر بر عذابت را ‪ ،‬پس چگونه‬
‫صبر کنم بر فراق و جدایی تو‪.‬‬
‫اخالق‬
‫درجات صبر اهل معرفت‬
‫نکته ‪:‬‬
‫در چهل حدیث امام خمینی( ره ) آمده است که ‪ :‬باالترین مراتب صبر و‬
‫مشکل ترین مقامات ‪ ،‬صبر عن هللا است و صبرباهلل را مخصوص‬
‫کامل ترین اولیاء هللا می داند ‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬صبر باهلل‬
‫این مرتبه از صبر برای اهل تمکین و استقامت است یعنی سالکی که‬
‫مراتب سلوک را به پایان رسانیده و به بقاء هللا رسیده است و اکنون‬
‫متخلق به اخالق هللا است ‪.‬‬
‫اخالق‬
‫صبر جمیل‬
‫اخالق‬
‫‪:‬‬
‫قیل له‬
‫ما الصبر الجمیل ‪ .‬قال ذلک صبر لیس فیه شکوی الی‬
‫الناس‪.‬‬
‫( علیه السالم)‬
‫عرض شد صبرجمیل چیست ؟ فرمودند‬
‫به امام باقر‬
‫‪ :‬صبری که با آن شکایت به مردم نباشد‪.‬‬
‫(علیه السالم )‬
‫‪16‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫[ وسائل الشیعه ‪ ،‬ج‪ ، 2‬باب استحباب کتم املرض و ترک الشکر ]‬
‫مقابل صبر‬
‫اخالق‬
‫‪17‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫جزع و فزع مقابل صبراست ‪ .‬و آن حالت بی‬
‫قراری و ناشکیبایی در برابر حوادث و مشکالت‬
‫است به گونه ای که انسان در برابر آن ها‬
‫زانو زده و مایوس شود و باالخره بی تابی کرده‬
‫و از تالش و کوشش برای رسیدن به مقصد‬
‫چشم می پوشد‪.‬‬
‫درمان بی تابی و جزع‬
‫‪ ‬تشخیص درد و تجویز بهترین راه درمان‬
‫‪ ‬مطالعه ی احوال انبیاء و اولیاء و بزرگان دین‬
‫‪ ‬تلقین و اعتماد به نفس در تحمل سختی ها‬
‫‪ ‬مطالعه آیات و روایاتی که پیرامون اجر و پاداش صابران وارد‬
‫شده است‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬یادآوری پیامدهای شوم جزع و بی تابی‬
‫اخالق‬
‫تفاوت جزع و عواطف معتدل‬
‫اخالق‬
‫‪19‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫قلب انسان کانون عواطف است و هرگاه عزیزی را از دست‬
‫دهد بی اختیار اشک هایش جاری می شود و این بی تابی‬
‫تفاوت دارد ‪ .‬اگر چه از دست دادن عزیزان امری طبیعی‬
‫است ‪ ،‬ولی مهم این است که انسان در مصیبت وارده ‪،‬‬
‫سخنی که حاکی از ناشکری و کفر و شکایت باشد ‪،‬‬
‫بر زبان نراند و یاخودزنی نکند‪.‬‬
‫آثار و فوائد صبر‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬توجه و اتکاء بیشتر به خداوند‬
‫‪ ‬تربیت نفس‬
‫‪ ‬سهولت تحمل مشقات بر نفس‬
‫‪ ‬بروز خصلت های نیک و نهان‬
‫‪ ‬قوی نمودن عزم و اراده در انسان‬
‫‪ ‬پیدایش روح شکست ناپذیری‬
‫‪ ‬آرامش روانی و فردی‬
‫‪ ‬نجات دهنده در عالم قبر‬
‫‪ ‬صبر در معاص ی موجب تقوی نفس‬
‫‪ ‬صبر در طاعت موجب انس حق‬
‫‪ ‬صبردر مصائب موجب رضا به قضای الهی می شود‪.‬‬
‫‪ ‬صبر موجب استقالل روح می شود و بازدارنده ی باطن از بی تابی ‪ ،‬زبان‬
‫‪20‬از شکایت و اعضاء از کارهای خالف عادت است‪.‬‬
‫اخالق‬
‫نکته ‪:‬‬
‫هرگاه انسان ظاهرش را به صفتی بیاراید ‪ ،‬در باطنش نفوذ خواهد کرد‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫اخالق‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫راه های تحصیل صبر‬
‫‪ ‬توجه و تفکر در احادیث و ایات‬
‫‪ ‬ناچیز شمردن سختی ها و مشکالت‬
‫‪ ‬توجه به زشتی و ضرر جزع و بی تابی‬
‫‪ ‬توجه به حوادث و پاداش صابران‬
‫‪ ‬تقویت پایه های ایمان و یقین‬
‫‪ ‬افزایش ظرفیت وجودی انسان در برابر نامالیمات‬
‫‪ ‬دستیابی به صبر مانند کسب هر فضیلت دیگر‬
‫‪ ‬توجه به این که دنیا دار مشکالت و حوادث است‪.‬‬
‫‪ ‬همشکل ساختن خود با صابران‬
‫نعمت پروردگار بر صابران‬
‫صابران مورد ‪:‬‬
‫‪ ‬درود خداوند‬
‫‪ ‬رحمت خداوند‬
‫‪ ‬هدایت الهی‬
‫‪ ‬داخل شدن در بهشت‬
‫امام صادق ( علیه السالم ) ‪:‬‬
‫[ اصول کافی ‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص ‪ ، 82‬باب الصبر ]‬
‫فمن صبر علی املکاره فی دنیا دخل الجنه‪.‬‬
‫هر کس که بر نامالیمات در دنیا صبر نماید ‪ ،‬داخل بهشت می شود‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫اخالق‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫ََ‬
‫ُ َ ََ‬
‫ّ َ َ َ ٌ َ ُ َ ُ ُ ُ َ ُ نَ‬
‫ٌ‬
‫رب ِهم و رحمة و اول ِئک هم املهتدو ‪ ﴿ .‬بقره ‪﴾157 :‬‬
‫اول ِئک عل ِیهم صلوات ِمن َ ِ‬
‫صابران مورد عنایت خداوند هستندو خداوند در بن بست ها به فریاد انسان‬
‫صابر می رسدو نمی گذارد بلغزد‪.‬‬
‫الگوهای قرآنی‬
‫‪ ‬سوره ی مبارکه ی ﴿ انبیاء ﴾ به صبر اسماعیل در قربانگاه اشاره دارد‪.‬‬
‫‪ ‬سوره ی مبارکه ی ﴿ بقره ﴾ بر صبرو شکیبایی افراد طالوت در برابر‬
‫لشکر عظیم جالوت اشاره دارد‪.‬‬
‫‪ ‬سوره ی مبارکه ی ﴿احقاف﴾ اشاره به صبوری پیامبران الوالعزم دارد‪.‬‬
‫‪ ‬سوره ی مبارکه ی ﴿معارج ﴾ خطاب بر پیامبر است که می فرماید ‪:‬‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫اصبر صبرا ج ِمیال‪.‬‬
‫ف ِ‬
‫‪ ‬یعنی در مقابل قریش صبر جمیل پیشه کن‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬سوره ی مبارکه ی ﴿ ص ﴾ اشاره به صبر ایوب نبی ( صلی هللا علیه و آله ) دارد در‬
‫هنگامی که فرزندانش را از دست داد‪ ،‬مزارع و دام هایش از بین رفت و‬
‫بیماری در قومش فراگیر شد‪.‬‬
‫‪ ‬سوره ی مبارکه ی ﴿یوسف ﴾ به صبرحضرت یعقوب در فراق فرزند‬
‫اشاره دارد ‪.‬‬
‫اخالق‬
‫فهرست منابع‬
‫اخالق‬
‫‪24‬‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫‪ ‬قرآن کریم‬
‫‪ .1‬این موس ی الرضا ‪ ،‬علی ‪ :‬فقه الرضا ‪ ،‬مشهد کنگره امام رضا ‪. 1406 ،‬‬
‫‪ .2‬پیشوایی ‪ ،‬ابراهیم ‪ :‬واژه های اخالقی از اصول کافی ‪ ،‬قم ‪ ،‬یاسر ‪.1361 ،‬‬
‫‪ .3‬خامنه ای ‪ ،‬سید علی ‪ :‬گفتاری در باب صبر ‪ ،‬تهران ‪ ،‬موسسه خدمات فرهنگی ‪ 22‬بهمن‪.‬‬
‫‪ .4‬خمینی ‪ ،‬روح هللا ‪ :‬اربعین ‪ ،‬تهران ‪ ،‬موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره ) ‪.1380 ،‬‬
‫‪ .5‬شبر ‪ ،‬عبدهللا ‪ :‬اخالق ‪ ،‬مترجم ‪ :‬محمدرضا جباران ‪ ،‬قم ‪ ،‬هجرت ‪.1379 ،‬‬
‫‪ .6‬عاملی ‪ ،‬حر ‪ :‬وسائل الشیعه ( ‪ 29‬جلدی ) ‪ ،‬قم ‪ ،‬آل البیت الحیاء التراث ‪. 1409 ،‬‬
‫‪ .7‬کلینی ‪ ،‬یعقوب ‪ :‬اصول کافی ( ‪ 8‬جلدی ) ‪ ،‬ج‪ ، 2‬تهران ‪ ،‬دارالکتب االسالمیه ‪. 1365 ،‬‬
‫‪ .8‬مجلس ی ‪ ،‬محمد باقر ‪ :‬بحاراالنوار (‪ 110‬جلدی ) ‪ ،‬ج ‪ ،68‬لبنان ‪ ،‬موسسه الوفاء بیروت ‪. 1404 ،‬‬
‫‪ .9‬محدث نوری‪ :‬مستدرک الوسائل ( ‪ 18‬جلدی ) ‪ ،‬ج‪ ، 2‬قم ‪ ،‬موسسه آل البیت الحیاء التراث ‪ 1408 ،‬ه ‪ .‬ق‬
‫‪ .10‬مظاهری ‪ ،‬حسین ‪ :‬جهاد با نفس ‪ ،‬قم ‪ ،‬انجمن اسالمی معلمان ‪.1363 ،‬‬
‫‪ .11‬مکارم شیرازی ‪ ،‬ناصر ‪ :‬پیام قرآن ‪ ،‬ج‪ ، 2‬قم ‪ ،‬مدرسه االمام علی بن ابیطالب ‪1378. ،‬‬
‫تو را غایب نامیده اند ‪ ،‬چون « ظاهر » نیستی ‪ ،‬نه اینکه « حاضر » نباش ی ‪.‬‬
‫ند‬
‫« غیبت » به معنای « حاضر نبودن » ‪ ،‬تهمت ناروایی است که به تو زده اند و آنان که بر این پندار‬
‫اخالق‬
‫‪ ،‬فرق میان «ظهور» و «حضور» را نمی دانند ‪ ،‬آمدنت که در انتظار آنیم به معنای «ظهور» است ‪ ،‬نه‬
‫درس پنجم ‪ :‬صبر‬
‫«حضور» و دلشدگانت که هر صبح و شام تو را می خوانند ‪ ،‬ظهورت را از خدا می طلبند نه حضورت‬
‫را ‪،‬‬
‫وقتی ظاهر می شوی ‪ ،‬همه انگشت حیرت به دندان می گزند با تعجب می گویند که تو را پیش از این‬
‫هم دیده اند ‪ .‬و راست می گویند ‪ ،‬چرا که تو در میان مائی ‪ ،‬زیرا امام مائی ‪،‬‬
‫جمعه که از راه می رسد ‪ ،‬صاحبدالن «دل» از دست می دهند و قرار از کف می نهند و قافله دل های‬
‫بی قرار روی به قبله می کنند و آمدنت را به انتظار می نشینند ‪...‬‬
‫و اینک ای قبله هر قافله و ای « شبروان را مشعله » در آستانه آدینه ای دیگر که فضا از عطردل‬
‫‪25‬‬
‫انگیزت آکنده است‪ ،‬با دلدادگان دیگری از خیل منتظرانت سرود انتظار را زمزمه می کنیم ‪.‬‬
‫فهرست منابع‬
‫صبر‬
‫‪26‬‬