Transcript Slide 1 - دانشگاه علم و صنعت ایران

‫آینده آفرینی‬
‫محمدعلی شفیعا‪-‬استاد دانشکده مهندس ی صنایع ومدیریت اجرایی‬
‫دانشگاه علم وصنعت ایران‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪www.iust.ac.ir‬‬
‫آینده آفرینی‬
‫جهان با خروج از قرن بیستم و ورود به هزاره ی سوم‪ ،‬پیش از هر‬
‫زمان دیگری با تغییرات چند وجهی‪ ،‬پیچیده و ناگهانی روبه رو‬
‫شده‪.‬‬
‫هر آنچه امروز زندگی بشر را به نحوی متاثر می سازد‪ ،‬ثباتی نداشته‪ ،‬و‬
‫پدیده ای در حال گذر تلقی می شود‪.‬‬
‫همه چیز دچار نوعی دگرگونی بنیانی است‪ ،‬بایدالگوی تفکر خود ازجهان‬
‫را تغییر داده و در شکل و قالبی تازه طراحی نمود‪.‬‬
‫با این شرایط‪،‬چگونه می توان برای آینده برنامه ریزی کرد؟‬
‫بهترین راه برای تضمین آینده آن است که خود آنرا آفرید‬
‫‪2‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫آیندههاي كالن ملي‬
‫آیندههاي منطقه اي‬
‫و جهاني‬
‫آیندههاي بخش‬
‫نحوه درک واقعیت ها توسط افراد و سازمان ها‬
‫کاري بر اساس باور بوجود آمده انجام می شود‬
‫‪Act‬‬
‫‪A‬‬
‫باوری درباره جهان و تحوالت آن اقتباس می شود‬
‫‪Believe‬‬
‫‪B‬‬
‫استنتاج و نتيجه گیري ای صورت می گیرد‬
‫‪Conclude‬‬
‫‪C‬‬
‫بر اساس مفاهيم اضافه شده فرضیاتی خلق می شود‬
‫‪Assume‬‬
‫‪A‬‬
‫‪Color‬‬
‫‪C‬‬
‫‪Filter‬‬
‫‪F‬‬
‫‪Observe‬‬
‫‪O‬‬
‫با اضافه کردن مفاهیم داده ها قابل فهم می شوند‬
‫اطالعات فیلتر شده با باورها انطباق داده می شوند‬
‫تحوالت ‪ ٬‬پديده ها و رويدادها مالحظه می شوند‬
‫تالشها در جهت برنامهريزي براي آينده‬
‫تفكر درخصوص چالشهاي آينده‬
‫نحوه مواجهه با آينده‬
‫كشف آينده و رمزگشايي آن‬
‫تالش براي معماري آينده‬
‫تسخیر آينده‬
‫‪5‬‬
‫حقیقت جهانی قهرمان دنیا‬
‫عامل اصلی بیان کننده واقعیت موفقیت ژاپن طی ده های اخیر‪ ,‬تحقق‬
‫دائمی و جمعی شناخت است‪.‬‬
‫درجامعه مابعد صنعتی ‪ ,‬دانش به عنوان منبع اصلی جانشین سرمایه‬
‫به شمار می رود‪.‬‬
‫وفاق جمعی این کشور روی اهمیت برتری که درسرتاسر زندگی به‬
‫جستجوی دائمی یادگیری و شناخت داده شده‪ ,‬شکل می گیرد‪.‬‬
‫گروه های انسانی همه جا تشکیل شده ‪ ,‬شناخت هایی را با این اعتقاد‬
‫مطلق انباشته می کنند که‪ ,‬روزی به کار خواهند آمد‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫گردآوری اطالعات درسراسر جامعه ژاپن‬
‫به هر شکلی‪,‬از کلی تا جزئی ‪ ,‬از کوتاه مدت تا دراز مدت‪ ,‬از قطعی تا غیر‬
‫از همه کس یاد می گیرند‪:‬‬
‫قطعی‪.‬‬
‫درکالسهای درس‪ ,‬در زمینهای گلف‪ ,‬به هنگام کنفرانسها و‬
‫گردهمآئیها‪,‬در موسسات تحقیقاتی‪,‬در مناظره های تلویزیونی‪..‬‬
‫از استادان‪ ,‬از آماتورها‪ ,‬از دوستان‪ ,‬از دشمنان و از هرکس ی که نظری‬
‫برای مطرح کردن داشته باشد‪.‬‬
‫وقتی معلوم می شود فکری هست که می توان از آن شناخت نوینی‬
‫بیرون کشید‪ ,‬روابط تازه ای بوجود می آورند و فرآیندهای دو طرفه‬
‫اطالعات برقرار می گردد‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫مطالعه و شناخت از گهواره تا گور‬
‫جوانان ژاپنی هیچوقت فارغ التحصیل نمی شوند‪ ,‬در پایان یک دوره‬
‫تحصیلی چنین نیست که ‪ ,‬اساسا یک مجموعه شناخت تحصیل‬
‫کرده باشند‪ ,‬بلکه شیوه یاد گرفتن را فراگرفته اند‪.‬‬
‫وقتی مطلبی را به تنهایی مطالعه می کنند برای آن است بعدا آنرا با‬
‫دیگران به بحث بگذارند‪.‬‬
‫کارمند وکارگر هریک جداگانه درخارج از کار خواستار دوره های‬
‫آموزش ی تکمیلی اند‪.‬‬
‫زنان خانه دار یا به صورت گروهی ویا در خانه آموزش می بینند‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫تشویق به آموزش‬
‫اعضای خانواده و دوستان را تشویق می کنند تا کسانی که در خانه می‬
‫مانند و ممکن است از جریان دائمی ارتباطات و اطالعات به دور‬
‫باشند‪ ,‬احاطه کرده وآنان رادر جریان بگذارند‪.‬‬
‫دوره های آموزش ی برای بزرگساالن همه جا توسط شهرداری ها‪,‬‬
‫شرکت های صنعتی و بازرگانی‪ ,‬انجمنهای محلی و منطقه ای‪ ,‬روزنامه‬
‫ها‪ ,‬بازرگانان‪ ,‬و دانشگاه ها سازمان داده می شود‪.‬‬
‫کارگربه هنگام ترک کار‪ ,‬قبل از هر چیز در جستجوی فرصتی بر می آید‬
‫تا بتواند چیزی یاد بگیرد که شناخت اورا غنی تر کرده و کارآیی او را‬
‫بهبود بخشد‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫در پی یادگیری چه چیزی هستند‬
‫چیزهایی راکه با حرفه آنان ارتباط مستقیم داشته باشند‪,‬یاد نمی‬
‫گیرند‪ .‬به هر چیزی که توجه آنها را جلب کند عالقه نشان می دهند‪.‬‬
‫باور‪ :‬نهایتا به درد آنها می خورد‪.‬‬
‫وقتی دیدارکننده ای در کشورآنان اقامت می کند‪ ,‬ژاپنی ها او را مالقات‬
‫می کنند‪.‬‬
‫به طور غریزی در این فکر اند که این تازه وارد چه به آنها می تواند‬
‫بیاموزد‪.‬‬
‫طیفی زیادی در دنیا می گردند تا آنچه را نمی دانند یاد بگیرند تا شاید‬
‫ایده ای به آنها بدهد که روزی در کشور اجرا شود‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫رسانه ها در ژاپن‬
‫مجالت ورزش ی‪ ,‬داستانهای مصور‪ ,‬مجالت هفتگی‪ ,‬برنامه های تلویزیونی‬
‫طبیعتا برای سرگرمی تهیه و تنظیم می شوند‪.‬‬
‫هیچ یک نمی توانند به خود بقبوالنند که در کنار تفریح و سرگرمی‪,‬‬
‫سهمی هم برای باالبردن اطالعات منظور نکنند‪.‬‬
‫سهم اطالعات در آنچه در این کشور خوانده می شود از سایر کشورها‬
‫بیشتر است‪.‬‬
‫تیراژ یکی دو روزنامه روزانه ژاپنی ورای چند میلیون که چندین برابر‬
‫سایر کشورهای پیشرفته است‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫پشتیبانی از کشف نادانسته ها‬
‫تعداد کثیری نشریات آماده چاپ ونشر فوری افکار نوین در ژاپن‬
‫هستند‪,‬اما در دیگر نقاط دنیا زمان زیادی طلب می شود‪.‬‬
‫همه کسانی که در هر سطحی بتوانند نقطه نظری یا راه حلی در ارتباط‬
‫با مقوله ای که ارتباط با موضوع تحقیقی که راه می افتد داشته‬
‫باشد‪,‬ارایه می دهند‪,‬مورد مشورت قرار می گیرند‪.‬‬
‫برای شناختن مسئله و یافتن راه حل برای آن‪ ,‬در سطح ادارات حکومتی‬
‫و شرکتهای صنعتی و انجمن های محلی و نیزدر سطح گروه های‬
‫خصوص ی مساعدت داده می شود‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫معضل ناپیوستگی‬
‫آینده پژوهان فرض مي كنند كه در تمام ابعاد جهان هستي‪ ،‬ناپيوستگي‬
‫وجود دارد‪ .‬بین گونه های زنده و غیر زنده‪ ،‬بین واقعيت و حواس انسان‪،‬‬
‫بین حواس انسان و ذهن او‪ ،‬بین ذهن و زبان‪ ،‬بین زبان و پيام مورد‬
‫نظر‪ ،‬بین انسان در زمان مشخص(‪ )T=1‬با انسان در زمان ديگر‬
‫(‪ ،)T=2‬بین انسان و فرهنگ‪ ،‬بین انسان و موسسات‪ ،‬بین يك موسسه‬
‫با موسسه ديگر‪ ،‬بین دولت با دولت ديگر و ‪..‬‬
‫‪13‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫ما نمیتوانیم و نباید در راه پیشگویی آینده بکوشیم‪.‬‬
‫درمطالعه آینده‪ ,‬ما درتلقی هایی که ازآینده داریم محدود و محصوریم‪ ,‬اما‬
‫خود آینده گستره بسیار وسیعی است‪.‬‬
‫چشم اندازهای ما از آینده تابع تفاسیر و تعابیر ما از زمان حال اند‪.‬‬
‫تصمیم ها بر پایه ادراک ما از وقایع گرفته میشود‪ .‬ادراک ما از وقایع به‬
‫اندازه واقعیتهامهم اند‪.‬تمامی پیش بینیهای ما بر اساس سنتز‬
‫اطالعات دردسترس انجام می شود‪.‬رازاصلی درکنارهم قراردادن‬
‫شواهد واطالعات وترسیم تصویربزرگترتحوالت نهفته است‪.‬‬
‫حوزه های بحث‬
‫دنیای‬
‫ادراک‬
‫دنیای‬
‫واقعیت ها‬
‫تصمیم سازان تصمیمهای خود را بر پایه ادراک و همچنین واقعیتها میگیرند‪.‬‬
‫این افراد واقعیت ها را تعبیر و تفسیر کرده و در بافتار محیط فعالیت سازمان‬
‫خود قرار می دهند‪ .‬سیستمهای باور؛ خلق و خوی روانی و جهان بینی تصمیم‬
‫سازان؛ پایه و اساس این تعابیر را تشکیل می دهند‪.‬‬
‫آینده های پیش روی افراد‪/‬سازمان ها‬
‫زمان‬
‫اکنون‬
‫ممکن‬
‫پذیرفتنی‬
‫محتمل‬
‫ترجیح‬
‫داده شده‬
‫بالقوه‬
‫چارچوب تدوين راهبرد‬
‫اهبردیراهبردي)‬
‫‪(Strategic‬تفكر‬
‫‪Thinking‬تفکر ر‬
‫‪Foresight‬‬
‫‪Strategic Decision Making‬‬
‫اهبردی‬
‫تصمیم گیری ر‬
‫(تصميم گیري راهبردي)‬
‫برنامه ریزی راهبردی‬
‫(برنامه ريزي راهبردي)‪Strategic Planning‬‬
‫‪Review‬ی‬
‫بازنگر‬
‫‪Action‬‬
‫اقدام‬
‫آینده نگاری خبرازمرحله تفکرراهبردی توسعه راهبردی می دهد‬
Generic Foresight Model
‫مدل عمومي آينده نگاري‬
Inputs
‫رخ می‬
things‫دهند‬
happening
Interpretation
Prospection
Outputs
Strategy
Foresight
Analysis
‫مسایل‬
‫دهد؟‬seems
‫که رخ می‬to‫سد‬
‫چی به نظر می‬
“what
be‫ ر‬happening?”
‫ می‬happening?”
‫واقعا چی رخ‬
“what’s‫دهد؟‬
really
‫دهد؟‬
‫است رخ‬
‫چی ممکن‬
“what
might
happen?”
‫دهیم؟‬
‫انجام‬we‫ تا‬need
‫م باشه‬to‫الز‬do?”
‫ممکنه چی‬
“what
might
‫کرد؟‬
“what will
we‫خواهیم‬
do?” ‫چه کاری‬
“how
will we
do it?”
‫دهیم؟‬
‫انجام می‬
‫چگونه این کار را‬
‫فازها‬
‫تشخیص اولیه‬
‫نگاشت آینده‬
‫توسعه حق‬
‫انتخاب های‬
‫سیاستی‬
‫رویت کردن‬
‫آینده های مورد‬
‫انتظار و اقدام‬
‫سیاستی‬
‫بینش و اقدام‬
‫سناریوها‬
‫فرآیند های اصلی آینده نگاری در نگاه کلی‬
‫تشریح‬
‫تشخیص و پیگیری‬
‫موضوعات‪,‬روندها‪,‬‬
‫توسعه ها و تغییرات‬
‫ارزیابی فهم‬
‫چالش های‬
‫سیاستی‬
‫زنجیره‬
‫ارزش‬
‫اطالعات‬
‫آگاهی‬
‫ابزار‬
‫سیاستی‬
‫بررس ی اجمالی افق‬
‫پروژه های آتی‬
‫‪19‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫تصویری از برنامهريزي آینده برپايه سناريو‬
‫بر خالف برخي گونههاي آينده پژوهي‪ ،‬هييچ ادعيايي دربيارة پيششبينيي قطعيي و‬
‫مطم ي ي يينن آين ي ي ييده نم ي ي يييكن ي ي ييد‪ .‬در ع ي ي ييوض ب ي ي ييا اس ي ي ييتفاده از اطالع ي ي ييات موج ي ي ييود و‬
‫واقعيي ييتهي يياي برگرفتي ييه از علي ييوم طبيعي ييي‪ ،‬جامعي ييهشناس ي ي ي‪ ،‬اقتصي يياد و غی ي يره‬
‫چن ييدين داس ييتان منطق ييي و منس ي م درب ييارة جه ييان آين ييده ت ييدوين م يييش ييود‪ .‬ب يا‬
‫اسييتفاده از اييين سييناريوها ميييتييوان راهبردهيياي پابرجييا را پيييدا كييرد‪ .،‬مييواردی‬
‫كي ييه صي ييرف نظي يير از ايي يينكي ييه كي ييداميي ييك از داسي ييتان هي يياي مي ييذ ور در آيني ييده رخ‬
‫خواهند داد‪ ،‬عملكردي خوب و رضايتبخش داشته باشند‪.‬‬
‫پابرجييايي راهبردهييا فقييط درصييورتي محقييق ميييشييود كييه هريييك از سننناريوها‬
‫بي ي ييا ديگرمي ي ييوارد تفي ي يياوت اساس ي ي ي ي و چشي ي ييمگیي ي يير داشي ي ييته باشي ي ييند‪ .‬بي ي ييه كمي ي ييك‬
‫س ننناريوهاي اساس ييا متف يياوت و مكم ييل م يييت ييوان ب ييه تقري ييب خ ييوبي از آين ييدة‬
‫واقعي‪ ,‬یا چیزي كه درنهايت اتفاق ميافتد‪ ,‬دست يافت‪.‬‬
‫اليزام تييدوين سننناريوهاي اساسييا متفيياوت گيياهي اوقييات موجييب ميييشييود كييه‬
‫برخ ييي داس ييتانه يياي "ناخوش ييايند" و حت ييي اغي يراق آمی ييز درب ييارة آين ييده نوش ييته‬
‫ش ييوند‪ .‬ام ييا باي ييد توج ييه ك ييرد ك ييه ب ييا يياربرد اي يين س ننناريوها م يييت ييوان هنگي يام‬
‫تي ييدوين راهبردهي يياي پابرجي ييا‪ ،‬فرضي يييات ليي ييدي را بهتي يير و عميي ييقتي يير آزمي ييود‪ .‬از‬
‫طريييق سناريوهنناي متفيياوت مييي تييوان نیروهيياي پشش يران ليييدي و تأثیرگييذار‬
‫در آينده را شناسايي كرد‪.‬‬
‫اول موضوع تصميمگیري شفاف ميشود‪ .‬شايد محدود و نسبتا وچك‬
‫مثل تصميمگیري دربارة بازاريابي براي يك محصول خاص و شايد بسيار‬
‫گسترده و بزرگ ‪ ,‬مثل تصميمگیري راهبردي درباره جايگاه آينده يك‬
‫سازمان‪ ،‬يك شركت يا حتي يك كشور باشد‪.‬‬
‫فهم و درك صحيح عملكرد تصميمهاي شكل دهنده به آينده مستلزم‬
‫شناسايي نیروهاي پيشران كليدي که انواع مختلفی می توانند باشند‬
‫است‪ .‬این نیروها شايد جنبة فناوري داشته باشند‪ ،‬مثال رشد دسترس ي‬
‫به اينترنت و اطالعات‪ ،‬شايد جنبه اقتصادي مثال گسترش و تقويت‬
‫تجارت بیناملللي و جهاني شدن كسب و كار‪ ،‬شايد جنبه اجتماعي‪,‬مثال‬
‫رشد بيرويه جمعيت‪ ،‬تغيیر باورها‪ ،‬نظامهاي ارزش ي و سبك زندگي‬
‫مردم شايد جنبة سياس ي همچون جابجايي قدرت بین احزاب رقيب و يا‬
‫تصويب قوانین و ضوابط جديد باشند‪.‬‬
‫ادامه گامهاي برنامهريزي برپاية سناريو‬
‫پس از شناسايي همة نیروهاي كليدي بايد آندسته عواملي را كه به‬
‫احتمال زياد ثابت باقي ميمانند جدا كرده و نیروهاي باقي مانده را جزء‬
‫عوامل نامعین و داراي عدم قطعيت به حساب آورد‪.‬‬
‫بهطور كلي در هر سناريو عوامل ثابت و عوامل نامعین هر دو نقش مهمي‬
‫ايفا ميكنند‪ .‬اما گروه عوامل نامعین بايد مورد توجه ويژه قرار گیرد‪ ,‬برخي‬
‫تصميمهاي امروزي فقط درصورت تحقق يك يا دو مورد از سناريوهاي‬
‫آينده‪ ،‬خوب عمل ميكنند‪ .‬اگر آينده برخالف انتظار كنوني رخ دهد‪ ،‬آنگاه‬
‫تصميمهايي كه متناسب با آيندههاي مورد انتظار اتخاذ شدهاند‪ ،‬تأسف‬
‫برانگیز خواهند بود‪.‬‬
‫ادامه گامهاي برنامهريزي برپاية سناريو‬
‫در روش برنامهريزي بر پاية سناريو فقط بر تصميمهاي اوليه تمركز‬
‫نميشود‪ ،‬بلكه با تأكيد بر انعطافپذيري و انطباقپذيري تصميمها را‬
‫بهصورت مستمر با شرايط تغيیر يافته محيطي تطبيق ميدهند‪.‬‬
‫اصالح و تغيیر مستمر اقدامات و برنامهها بهترين عكس العمل دربرابر‬
‫شرايط به شدت متغیر محيطي به شمار مي رود‪ .‬همچنین به كمك‬
‫برنامه ريزي برپايه سناريو ميتوان عالئم هشدار و نشانگر بروز يكي از‬
‫سناريوها را به موقع شناسايي كرد‪.‬‬
‫نمونههاي استفاده از قدرت خالقانة پششبيني براي‬
‫دنياي آينده محيط زيست‬
‫قابل تبديل بودن تمامي مواد پالستيکي به مواد قابل استفاده مجدد‪.‬‬
‫س يياخت ماش ييینهايي ک ييه ب ييا هي ييدروژن و اکس ييی ن ک ييار ک ييرده‪ ,‬آلودگيهيياي ج ييوي‬
‫بهطرز قابل توجهي تمیز شود‪.‬‬
‫ايجيياد شييهرکهايي در خييارج فضيياي شييهري کييه تمييامي آنهييا بييا روبوتهييا اداره‬
‫شييده‪ ,‬بييا اسييتفاده از اييين سشسييتم کارخانجييات در فضيياي بیييرون از مح ييط‬
‫شهرها کار کرده و آلودگي کمتري ايجاد شود‪.‬‬
‫تعيین فناوريهاي هدف براي ايران‬
‫ابزارهای مورد استفاده براي تعيین صنايع و فناوريهايي که در آينده‬
‫ميتواند براي ايران مفيد و پربازده و مناسب باشد‪:‬‬
‫‪-1‬مطالعة تطبيقي و الگوبرداري از کشورهاي پششرو اروپايي و آمريکا و‬
‫خاور دور‪.‬‬
‫‪-2‬تحقيق پرسشنامهاي از مسئوالن‪ ،‬صاحب منصبان و سردمداران‬
‫حکومتي‪ ،‬کارشناسان مديريتي‪ ،‬خبرگان علوم مختلف‪.‬‬
‫ابزار مورد استفاده در بخش اول‪ ،‬مطالعه متون و تجربيات انتشاريافته‬
‫و در بخش دوم پرسشنامههاي تخصص ي براي گروههاي هدف مختلف‬
‫است‪.‬‬
‫تالش های مقدماتی آمريکا‬
‫دهه ‪:1950‬‬
‫پششبينيهاي فناورانة اوليه صورت گرفت‪ ,.‬طرح ريزي تکنيکهاي دلفي‬
‫در صنايع‪.‬‬
‫دهه ‪:1960‬‬
‫تدارکات پششبيني عظيم توسط ارتش آمريکا‪ ,‬در مورد آيندة علوم‬
‫کاربردي‪ ،‬تحقيقات گستردهاي انجام شد‪ ,.‬در اين تحقيقات‪ ،‬مروري‬
‫بر نحوة گسترش علوم مربوطه ‪ +‬پايهاي علمي براي آموزش دولتي و‬
‫خصوص ي آنها طرحريزي شد‪.‬‬
‫علل کم ثمری برنامه ها‬
‫تنها تحسین و عالقه پژوهشگران برجسته را برانگيخت و جنبه کاربردي‬
‫و عام نداشت‪.‬‬
‫بسيار طوالني و سطح باال و آکادميک بود‪.‬‬
‫هزينههاي زيادي به بار آورد‪.‬‬
‫بهطور عمدهاي نيازهاي اقتصادي و اجتماعي درنظرنگرفته نشده بود‪.‬‬
‫در تعيین اولويتها مؤثر عمل نکرد‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫محمدعلی شفیعا‬
‫ژاپن‪ :‬پششبيني ‪ 30‬سالة ‪STA‬‬
‫هدف‪ :‬ايجاد يک ديد کلي و نه تنظيم دستهاي از مقررات‬
‫رويکرد‪ :‬مبتني بر ‪ 4‬اصل‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫يکپارچهسازي نيازهاي اقتصادي و اجتماعي و نیز پششرفت هاي علم‬
‫و فناوري‪.‬‬
‫نياز به تعريف محدودههاي جديدي از ترکيب علوم‪.‬‬
‫تعريف اهميت نسبي و تعيین اولويتها‬
‫پششبيني دو جنبه داشت‪ :‬پششگويانه و هدفگذارانه‬
‫نتايج‪ :‬دو کاربرد اصلي‪ ,‬ايجاد زمينه و تخصص و نبوغ پششگويي‬
‫زمينهاي و ديدهباني علوم و فنون از جمله سطح ‪ R&D‬ژاپن‬
‫تأثیر پژوهشهاي ‪ STA‬در صنعت ژاپن (‪)1‬‬
‫سودمندي براي شرکتها‪ :‬پژوهش روي ‪ 250‬شرکت‪ 59% :‬از شرکتها‬
‫نتايج را بسيار مهم و ‪ 36%‬از آنها نتايج را ارزشمند توصيف کردند‪.‬‬
‫صحت ‪ 1970‬پيش بيني‪ 64% :‬از پششبينيها در ‪ 20‬سال اول بهطور کلي‬
‫يا جزئي عملي شدند‪.‬‬
‫بسته به زمينه‪ ،‬تفاوت هايي ديده شد‪:‬‬
‫فناوري اطالعات ‪80%‬‬
‫انرژي ‪50%‬‬
‫نتيجه حاصله‪:‬پششبيني بايد توسط دستهاي گسترده از متخصصین ترسيم گردد‪.‬‬
‫تأثیر پژوهشهاي ‪ STA‬در صنعت ژاپن (‪)2‬‬
‫فايدههاي منتج از فرآيند پيشبيني‬
‫ارتقاي ارتباطات ميان رشتهاي‬
‫تمرکز بر نتايج طوالني مدت‬
‫هماهنگي‬
‫آگاهي‬
‫ايجاد تعهد‬
‫پششگوييها تبديل به اهداف ملي گرديد و در نهايت منجر به رسالت و‬
‫پيغام خود شکوفائي گرديد‪.‬‬
‫سطوح مختلف پششبيني‬
‫سطح ارزش ي‪:‬‬
‫سطح ماکرو‪ ,‬رويکردهاي ‪ 10‬ساله‪ ،‬براي دولت‬
‫سطح مياني‪:‬‬
‫براي مجموعهاي از شرکت ها‬
‫سطح ميکرو‪:‬‬
‫مؤسسات تحقيقاتي و شرکتهاي منفرد‬
‫همة سطوح در ارتباط تنگاتنگي با هم بوده و جرياني از تصميمات از باال به‬
‫پايین و جرياني از اطالعات از پايین به باال برقرار بود‪.‬‬
‫برنامة آيندهنگاري فناوري بريتانيا )‪(TFP‬‬
‫اهداف‪:‬‬
‫افزايش رقابتپذيري بريتانيا‪ ,‬ايجاد شراکتهاي دولتي بر پاية علم و‬
‫صنعت ‪ ,‬تعيین فناوريهاي قابل بهرهبرداري‪ ,‬تمرکز نیروها بر‬
‫فرصتهاي بازار و استفاده بهتر از پايههاي علمي‬
‫سازماندهي‪:‬‬
‫اداره علوم و فنون ‪ +‬مشاوران‪ ,‬کميتة راهبري صنعت‪ ،‬دانشگاهها‪،‬‬
‫دولت ‪ 15 +‬هيئت بخش ي‬
‫فاز ‪TFP‬‬
‫سه ِ‬
‫فاز ‪ :1‬پشش آيندهنگاري‪ ,‬سمينارهاي تمرکز برآيندهنگاري‪ ،‬تعيین ‪ 15‬بخش‬
‫تخصص ي و هيئتها‬
‫فاز ‪ :2‬مرحلة اصلي آيندهنگاري ‪,‬تحلیلهاي اوليه‪ :‬بحثهاي درون هيئتي‪ ،‬ايجاد‬
‫هماهنگي و همسان کردن ديدگاهها‪ ،‬گزارشات مقدماتي‪ ,‬مشاورههاي‬
‫گستردهتر‪:‬کارسوقهاي محلي‪ ،‬پژوهش دلفي (با ‪ 7000‬کارشناس)‪ ,‬گزارش‬
‫هيئتها‪ :‬روندها‪ ،‬نیروهاي پششبرنده‪ ،‬چالشها‪ ،‬موانع‪ ،‬اولويتهاي علوم و‬
‫فنون‪ ،‬پششنهاداتي براي بهکارگیري‪,‬ترکيب گروه رهبري‪ :‬تعيین اولويتهاي کلي‬
‫علوم و فنون و فراساختارها‬
‫فاز ‪ :3‬پس آيندهنگاري (بهکارگیري)‪,‬تأثیر بر اولويتهاي ‪ R&D‬دولت و ايجاد آيین‬
‫نامههاي گستردهتر‪ ,‬تأثیرگذاري بر استراتژيهاي ‪ R&D‬شرکتها و بهبود‬
‫مشارکتهاي علمي‪ /‬صنعتي‬
‫نتايج ‪TFP‬‬
‫‪ 27‬اولويت کلي علم و فناوري‪ :‬مثال‪ :‬دستگاه هاي ارتباطاتي‪ ،‬بيو‬
‫انفورماتيک‪ ،‬تلفيق شيميائي و بيولوژيک‪ ،‬فناوري هاي امنيتي‪ ،‬آنالیز‬
‫چرخه عمر محصول و توليد‪ ،‬مديريت و ارزيابي ريسک‪.‬‬
‫طبقه بندي به شش دسته‪ :‬تحت کنترل درآوردن علوم ارتباطي و‬
‫محاسباتي‪ ,‬تبديل ايدههاي علمي به فرآيندها‪ ،‬محصوالت و ساختارها‪,‬‬
‫دستيابي به مواد‪ ،‬فرآيندها و ترکيبات جديد‪ ,‬عينشت بخش ي به کنترل و‬
‫دقت در مديريت‪ ,‬دنيايی تمیزتر‪ ,‬روندهاي اجتماعي و تأثیر فناوريهاي‬
‫نوين‬
‫عوامل انساني به اندازة توليد فناوريهاي نوين اهميت دارند‪.‬‬
‫ضعفهاي معلوم شده اصلي‬
‫ايجاد ظرفيت درک فناوري در مديران‪ ،‬نیروهاي کار و مشتريان‬
‫تکميل فناوري نوين با مهارتهاي متناسب‬
‫اطمينان از هدايت تراکنشهاي بازار به کانالهاي منظم‪.‬‬
‫‪ 18‬اولويت فراساختاري‪:‬‬
‫مثال‪ :‬مهارت هاي ارتباطاتي‪ ،‬مشوق هاي تحقيقات چند رشته اي‪ ،‬شاهراه هاي اطالعاتي‪ ،‬مشوق‬
‫هاي خاص براي موسسات کوچک و متوسط‪ ،‬مقررات حمايتي (محيطي‪ ،‬مالي‪ ،‬ارتباطي)‬
‫طبقهبندي ضعفها به ‪ 5‬دسته‬
‫زيربناي آموزش ي و مهارتي‬
‫شالوده تحقيقاتي‬
‫زيربناي ارتباطاتي‬
‫زيربناي مالي‬
‫زيربناي مقرراتي و آئین نامهاي‬
‫پايلوت آيندهنگاري مناسبترين فناوريهاي ايران‬
‫‪(1404‬پامفا)‬
‫پامفييا برنامييهاي راهنمييا در حييوزة آينييدهنگاري اسييت كييه تييالش دارد نگ ياهي‬
‫بلند مدت به آيندة فناوري ايران در افق ‪ 1404‬خورشيدي بيافكند‪.‬‬
‫هدف اصلي اين طرح عبارت است از‪:‬‬
‫«شناس ي ي ي ي ييايي آين ي ي ي ي ييدههاي ب ي ي ي ي ييديل فناوريه ي ي ي ي ييا در اي ي ي ي ي يران و مطلوبه ي ي ي ي ييا و‬
‫نامطلوبهاي موجود در آنها»‬
‫مرحلة نخست‪ :‬پرسشنامههاي شش حوزة برنامية آينيدهنگاري هشيتم ژاپين كيه در‬
‫س ييال ‪ 2005‬م يييالدي انج ييام ش ييده ب ييود‪ ،‬انتخ يياب و ب ييا تغيیي يرات ان ييد ي در مي ييان‬
‫خبرگييان توزيييع شييد تييا «محيييط سياسييتگذاري» و «خبرگييان مييرتبط بييا بيير حييوزه»‬
‫شناسايي شوند‪ .‬نتايج حاصل از مرحلة اول توانست اطالعيات بسيياري را‪ ،‬چيه‬
‫در خصييوص چييارچوب مفهييومي و چييه در خصييوص اجيراي طييرح‪ ،‬در اختيييار قيرار‬
‫دهد‪.‬‬
‫مرحلننة دوم‪ :‬از آبانميياه سييال ‪ 1386‬آغيياز شييد و بيير پوشييش پيينج حييوزة فناورانيية زييير‬
‫(و با تأكيد بر روشهاي پانل‪ ،‬دلفي و سناريونگاري) متمركز شد‪:‬‬
‫الكترونيك‪،‬مخابرات و سختافزار‬
‫فناوري دريا‬
‫فناوري اطالعات و نرمافزار‬
‫زيست فناوري‬
‫فناوري هوافضا‬
‫تييالش شييد تييا خبرگييان از سييه بخييش اصييلي ذينفعييان جامعييه يعنييي «بخننش‬
‫سياستگذاري»‪« ،‬بخش علمي» و «بخش صنعت» در فرآيند مشاركت‬
‫داده ش ييوند ت ييا از تخص ييص و دان ييش ض ييمني آن ييان اس ييتفاده ش ييود‪ .‬تع ييداد‬
‫مش ي ي يياركتكنندگان در پانلهي ي ي ييا حي ي ي ييدود ‪ 10‬نفي ي ي يير‪ ،‬تعي ي ي ييداد خبرگي ي ي يياني كي ي ي ييه‬
‫پرسييشنامة دلفييي بيراي آنييان ارسييال شييد‪ ،‬حييدود ‪ 900‬نفيير و تعييداد افيراد‬
‫مشاركتكننده در ارگاههاي سناريونگاري حدود ‪ 75‬تن بوده است‪.‬‬
‫ه ييدف گ ييردآوري دان ييش نهفت يية متخصص ييان و ص يياحبنظران مل ييي ب ييود و‬
‫اميييد آن ميرف ييت ك ييه ب ييا پاك يييگويي جم ييع كثی ييري از انديش ييمندان سراسيير‬
‫كشييور‪ ،‬مجموعييهاي از دانييش ملييي و راهبييردي ب يراي اجميياع صيياحبنظران‬
‫در اين عرصة مهم فراهم آيد‪.‬‬