Transcript ihtiyaç - WordPress.com

Analiz (Çözümleme)
• Eğitim İhtiyacını Belirleme
• Hedef Kitleyi İnceleme
• Kurumsal Çözümleme
• Eğitim Önceliklerini Belirleme
Öğretim Tasarımı Süreci
Analiz
(Analysis)
Değerlendirme
Tasarım
(Evaluation)
(Design)
Uygulama
Geliştirme
(Implementation)
(Development)
İhtiyaç (Gereksinim)?
 İhtiyaç, var olan durum ile olması istenen durum
arasındaki fark olarak tanımlanabilir.
 Öğretim tasarımcıları, mevcut performansın beklenen
performansa ulaşmadığı durumlarla ilgilenir.
İHTİYAÇ
Var olan durum
Olması istenen durum
İhtiyaç Analizi
 Walkman
Amerika’da kadının biri evine gelir ve kocasını mutfakta
titrerken görür. Kadım hemen kalın bir tahta parçası bulur
ve adamın koluna vurarak onu elektrik şokundan ayırmaya
çalışır. Adamın kolu iki yerinden kırılır.
Sonradan anlaşılır ki, kocası orada mutlu bir şekilde
walkman dinliyordur!
İhtiyaç Analizi – Olası Durumlar
 Öğrenme ve performansla ilgili bazı sorunlar belirlenmiş ve
öğretim tasarımcısına iletilmiştir.
 Öğretim tasarımcısı işletmenin insan kaynaklarıyla ilgili bilgi
toplamak, bunları değerlendirmek ve iyileştirme önermek
zorundadır.
 Öğretim tasarımcısına kuramsal bir çerçeve içinde bazı bilgiler
sunulmuş ve eğitimle ilgili bir şey yapılıp yapılmayacağı
sorulmuştur.
 İşletme; sektördeki eğilimlere uyarak çalışanlarını eğitmeye
karar vermiş, bunun için öğretim tasarımcısından danışmanlık
istemiştir.
İhtiyaç Analizi – Olası Durumlar
 Örgüt yeni bir yapılanmaya gitmek, bazı elemanlarını çıkarmak
ve teknoloji transferi yaparak verimliliği arttırmak
istemektedir; öğretim tasarımcısından öneriler
beklenmektedir.
 Şirket birçok eğitimler yapmakta fakat bunların işe
yaramadığını düşünmektedir; o nedenle, öğretim
tasarımcısından işlevsel bir öğrenme yönetim sistemi kurması
istenmiştir.
İhtiyaç Analizi – Olası Durumlar
 Örgütte çeşitli kişilerce eğitimler verilmekte ama bunlar etkili
olmamaktadır; bu yüzden eğitimcilerin notları temel alınarak
profesyonel materyallerin hazırlanması planlanmaktadır.
 Öğretim tasarımcısı belirli bir şirketin müşterisi olarak satın
aldığı ürün ya da yararlandığı hizmette eğitimle ilgili sorunlar
görmektedir.
Analiz
Problemin belirlenmesi
ve daha sonra uygun bir
müdahalenin seçilmesi
için bir araçtır.
Problem var ve
Eğitim şart.
Problem var ve
Eğitim işe
yaramaz.
İhtiyaç değerlendirmesi sürecinin işlevi
1. Belli bir çalışmayla ilgili ihtiyaçları belirler, başka bir deyişle,
hangi problemlerin performansı etkilediği bulunur.
2. Önemli ihtiyaçlar belirlenir. Bunlar, önemli ve çalışmayı ya da
eğitimsel ortamı bozan problemlerdir.
3. Ne tür bir müdahale yapılacağının belirlenmesinde öncelikleri
oluşturur.
4. Öğretimin etkisini değerlendirmek için veri tabanı
oluşturabilir.
Analiz (Çözümleme)
Planlama
• Hedef kitle
• Strateji
• Analiz
• Katılımcılar
Kemp, Morrison ve Ross
Verilerin
toplanması
• Örneklem
büyüklüğü
• Zamanlama
Verileri analizi
Son rapor
• Analiz
• Önceliklerin
belirlenmesi
• Amaç
• Süreç
• Sonuçlar
• Eylem
Eğitim ihtiyacını belirleme aşamaları
1. Problem durumu ve bu problem hakkında ne tür bilgilerin
toplanacağını belirleyin
 Olması gereken durum
 Mevcut durum
 Duygular
2. Bilgi toplama kaynaklarını belirleyin
3. Bilgi toplama araçlarını geliştirin
 Görüşme (mülakat)
 Anket
 Gözlem
 Belge inceleme
Eğitim ihtiyacını belirleme aşamaları
4. Problemin kaynağını ve muhtemel çözümleri belirleyin
 Bilgi ya da beceri eksikliği
 Çalışma çevresinin uygun olmaması
 Denetim ve ödüllendirme yetersizliği
 Motivasyon eksikliği
5. Öncelikleri belirleyin
6. Kaynak ve sınırlılıkları analiz edin
7. Sonuçları özetleyin
 Belirlenen problemin çözümü için eğitimin gerekip gerekmediği
 Kimler için ne tür bir eğitime ihtiyaç duyulduğu
 Verilecek eğitimin genel içeriğinin ne olması gerektiği
 Problemin çözümüne yardımcı olacak diğer destekleyici faaliyetler
İhtiyaç Değerlendirme
Problem
durumu
Önceliklerin
ve hedeflerin
belirlenmesi
Öğrenci
özelliklerinin
belirlenmesi
Kaynakların
ve
sınırlılıkların
belirlenmesi
Performans
analizi
Farkları
ortaya
çıkarma
Bilgi toplama
Seels ve Glasgow
İhtiyacı
belirleme
(Bilgi toplama)
İhtiyaç
değerlendirme
(Toplanan bilgiyi tasarıma
yansıtma)
İhtiyaç Değerlendirme
İhtiyaç Türleri
 Ölçüte dayalı ihtiyaçlar (Normatif ihtiyaçlar)
 Karşılaştırmalı ihtiyaçlar
 Duyumsanan ihtiyaçlar (Hissedilen ihtiyaçlar)
 Açıklanmış ihtiyaçlar (İfade edilen ihtiyaçlar)
 Yordanmış ihtiyaçlar (Geleceğe ilişkin ihtiyaçlar)
 Acil ihtiyaçlar (Yaşamsal olay türü ihtiyaçlar)
İhtiyaç Türleri
 Ölçüte dayalı ihtiyaçlar
 Önceden belirlenmiş bir ölçüt ışığında, var olan durum
değerlendirilir ve ortaya çıkan yetersizlikler bir eğitim
gereksinimi olarak saptanır.
 Karşılaştırmalı ihtiyaçlar
 Genel özellikleri birbirine benzer olmak koşuluyla, belirli bir
olanaktan yararlananlar ile o olanağa sahip olmayanlar
arasında yapılan karşılaştırmalara dayanır.
İhtiyaç Türleri
 Duyumsanan ihtiyaçlar
 İhtiyaç ≈ İstek
 Bireylere nasıl bir eğitim istedikleri sorulur ve ortaya çıkan
liste, eğitim ihtiyaçları olarak belirlenir.
 Açıklanmış ihtiyaçlar
 Talep
 Herhangi bir şeye ihtiyaç duyan insanlar, bir araya gelerek o
ürün ya da hizmete karşı ortak bir talep yaratırlar.
 Toplumsal bir boyut
İhtiyaç Türleri
 Yordanmış ihtiyaçlar
 Eldeki verilere dayalı olarak geleceğe ilişkin kestirimler
yapılır ve ileride ortaya çıkabilecek nitelikte ihtiyaçları
karşılamak üzere önlemleri alınması da gerekebilir.
 Gelecek şoku
 Acil ihtiyaçlar
 Ender olarak rastlanan, ancak sonuçları itibariyle yıkıcı
etkiler taşıyan olaylardan esinlenerek belirlenen
ihtiyaçlardır.
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
Kendini gerçekleştirme ihtiyacı
Ahlak ve erdem, Yaratıcılık, problem
çözme, önyargılı olmama, doğallık
Saygı ve değer ihtiyacı
Başarılı olma, kendine saygı, kendine
güven, saygınlık, kabul görme
Ait olma ve sevgi ihtiyacı
Ait olma, sevilme, sevme, arkadaşlık,
aşk
Güvenlik ihtiyacı
Kendisini, ailesini ve toplumu,
sağlığını güven ve emniyet içinde
hissetme
Fizyolojik ihtiyaçlar
Nefes alma, yeme, içme, uyuma,
cinsellik, boşaltım
İhtiyacı Belirleme
Görüşme
Gözlem
Anket
İhtiyacı Belirleme Yöntemleri
 Belge tarama
 İzin  
 Güvenilir 
 Başlangıç noktası  
 Geleceğe yönelik eğilim 
 Görüşme
 Derinlemesine bilgi 
 Kayıt etme 
 Zaman alıcı 
 Kişisel etki (yanlılık)   
• Yapılandırılmış
• Yarı yapılandırılmış
• Yapılandırılmamış
İhtiyacı Belirleme Yöntemleri
 Anketler
 Yapılandırılmış sorular  
 Farklı yollar   
 İstatistik 
 Geniş hedef kitlesi 
 Kişisel bildirim – Gerçeği yansıtmayan yanıtlar 
 Tartışma
 Çoğulcu katılım – temsil 
 Konudan uzaklaşma 
İhtiyacı Belirleme Yöntemleri
 Gözlem
 Gerçek koşullar
 Elde edilen bilgi gerçekçi ve işlevsel
 Denetim listesi / gözlem formu   
 Haber verme / vermeme
 Hawthorne etkisi   
 Kayıt etme (görüntü) 
 Zaman alıcı 
 Gözlemcinin yeterlikleri
İhtiyacı Belirleme Yöntemleri
 Test uygulaması
 Ön test
 Bilgi, tutum ve beceriler
 Performans değerlendirme
 Nesnel ölçümler
 İş tanımı ve görev analizi gerektirir
 Yaşamsal olay çözümlemesi
 Uzmanlar
 Kapsamlı ve ayrıntılı
İhtiyacı Belirleme
Veri toplama araçları
Veri Toplama Teknikleri
Güçlü yanları
Zayıf yanları
Resmi kayıtların incelenmesi
Objektif veri sağlar
Geçmişteki durumları yansıtır
Görüşmeler
Derinlemesine bilgi sağlar
İş yükü yoğundur
Anketler
Araştırmanın genişlemesini sağlar
Derinlemesine bilgi vermez
Gözlemler
Gerçek bir kontrol sağlar
İş yükü yoğundur
Beceri testleri
Sonuçlar kolaylıkla hesaplanabilir
İş yeterliliklerini ölçmez
Performans verilerinin
incelenmesi (örn, performans
değerleri)
Ölçütler sunar
Veriler diğer değişkenler
tarafından şaşırtılabilir(değişikliğe
uğrayabilir)
İş gerekliliklerinin incelenmesi
(örn. İş tanımları)
Objektif veri sağlar
Uzun zaman alır
Odak grup toplantıları
Nitelikli odak sağlar
Tartışma (resmi olmayan) liderler
tarafından yönlendirilebilir
İhtiyacı Belirleme
Eğitim İhtiyaçlarının Ayırt Edilmesi
 Potansiyel – Kapasite – Performans
 Potansiyel, bireyin sahip olduğu gizilgüçlerin toplamıdır ve
kişinin belli bir konuda eğitim almaya uygun altyapısının olup
olmadığını gösterir.
 Kapasite, işlenmiş ya da geliştirilmiş yeterliklerin bütünü olarak
tanımlanabilir ve bu yeterliklerin çoğu geçmişteki eğitimlerle
kazandırılır ya da anlamlı yaşam deneyimlerinin sonucudur.
 Performans, belirli koşullar altında açıkça gözlenebilen ya da
dışa yansıyan tepkilerdir. Beklenen yeterliğin sergileme
durumudur.
İhtiyaç - Problem
Çözüm
 Bireylerin potansiyeli var ama kapasiteleri yetersizse ve bu
yüzden performans sorunları gözleniyorsa, eğitim bir
çözüm olarak görülebilir.
 Ancak, bireylerde kapasite olduğu halde performans
yoksa, çözüm eğitim dışı seçeneklerde aranmalıdır.
Potansiyel var
Kapasite
yetersiz
Eğitim
Performans
sorunları var
Potansiyel
var/yok
Eğitim-dışı
Kapasite var
Performans yok
Öğretim ihtiyacının belirlenmesi
 Problem temelli model
1. Belirlenen problemin gerçekten bir problem olup
olmadığına karar verilir.
2. Problemin nedenleri belirlenir.
3. Belirlenen başarı ya da performans probleminin
öğrenmenin konusu olup olmadığı, öğrenme ile çözülüp
çözülemeyeceği kararlaştırılır.
4. Öğretim hedefleri ile öğretimin güncelliği sorgulanır.
Hedeflere ulaşmak için öğretim gerekli mi?
Evet : Fark belirleme modeli
Hayır : Yenilikçi model
Öğretim ihtiyacının belirlenmesi
 Fark belirleme modeli
1. Öğretim hedefleri listelenir.
2. Belirlenen hedeflere öğrenenlerin ulaşma düzeyleri
karşılaştırılır.
3. Her bir hedef için öğrenenlerin neyi yapabildikleri ve neyi
yapabilecekleri belirlenir.
4. Kabul edilen ölçütlere göre öğretim hedefleri için gereken
öncelikler belirlenir.
5. Tasarımın planlanması ve geliştirilmesi için uygun olan
eğitim ihtiyacı boşluğuna karar verilir.
Öğretim ihtiyacının belirlenmesi
 Yenilikçi model
1. Yeniliklerin ya da değişmelerin doğası belirlenir.
2. Bu yenilikleri karşılayacak yeni öğretim hedefleri belirlenir.
3. Yeni hedeflerin öğretim sistemine uygunluğu ve öğretim
için öncelikli ya da uygun olup olmadığı belirlenir.
4. Yeniliğin tasarıma yansıtılmasına karar verilirse, planlama
faaliyetine ve öğretim çevresi analizine başlanır.
Örnek Problem İfadesi
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencileri, bir öğretim
tasarımcısı olarak yetiştirilmelerine rağmen, son yıllarda mezunların çok azı
özel sektörde bu görev için işe alınmaktadırlar. İşe alınanların büyük bir
kısmının ise deneme süresi sonunda işine son verilmektedir.
Mezunların çoğu öğretim tasarımı sürecinin en önemli aşaması olan ihtiyaç
analizini yapamamakta; öğretimsel problemleri diğer problemlerden
ayıramamakta; problemlere uygun veri toplama tekniklerini seçememekte
veya bu teknikleri doğru kullanamamaktadırlar. İhtiyaç analizinin doğru ve tam
olarak yapılamaması, sonraki tasarım aşamalarında da hatalara yol açmakta,
sonuçta eksik ve işlevsiz bir tasarım ortaya çıkmaktadır.
Örnek Problem İfadesi
Bu probleme öğretim tasarımı ile ilgili derslere giren öğretim elemanlarının
ihtiyaç analizi konusuna yeterince zaman ayırmamaları neden olmaktadır. Bu
bağlamda problem, öğretim elemanlarının hangi durumlarda hangi veri
toplama tekniklerinden etkili olarak nasıl yararlanılacağı, bilgi toplama
kaynaklarının seçimi; problem kaynaklarını saptama ve çözüm üretme,
öncelikleri saptama ve toplanan verileri raporlaştırma gibi konularda
yeterince alıştırma yapmamalarından kaynaklanmaktadır. Probleme, ayrıca,
kaynak kitaplarda ihtiyaç analizi konusunun yeterli düzeyde işlenmemesi ve
öğrencilerin bu konuya gereken önemi vermemesi neden olmaktadır.
Dolayısıyla, öğrencilerin ihtiyaç analizi ile ilgili bilmesi gerekenler ile sahip
oldukları yeterlikler arasında bir fark bulunmaktadır. Bu fark, öğretim yoluyla
giderilebilir bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Örnek Problem İfadesi
Öğretim sonunda öğrenciler, farklı durumlarda uygun teknikleri kullanarak
problemleri analiz edebilecek; öğretimsel problemleri diğer problemlerden
ayırt ederek bunları amaçlara dönüştürebilecek; amaçları öncelik sırasına
koyarak sonuçları raporlaştırabileceklerdir.
Öpücük Kutusu
Bir süre önce, bir arkadaşım 3 yaşındaki kızını, bir rulo altın renkli
kaplama kağıdını ziyan ettiği için cezalandırmıştı. Durumları iyi değildi ve
kızının kağıtları, ağacın altına koyacağı bir kutuyu süslemeye harcaması
onu çok sinirlendirmişti. Buna rağmen, küçük kız, ertesi sabah hediyeyi
babasın getirdi ve “Bu senin için babacığım” dedi. Arkadaşım, gösterdiği
tepki için kendini suçlu hissetti, ama kutunun boş olduğunu görünce,
sinirlenmekten kendini alamadı. Kızına bağırdı: “Birisine hediye verdiğin
zaman içinin dolu olması gerektiğini bilmiyor musun?”
Küçük kız babasına yaşlı gözlerle baktı ve şöyle dedi: “Ama babacığım,
kutu boş değil ki! Ben kutunun içine öpücüklerimi üflemiştim. Hepsi senin
için babacığım.”
Hedef Kitleyi İnceleme
 Toplumsal özellikler
 Yaş (Pedagoji – Androgoji)
 Cinsiyet
 Öğrenim durumu
 Sosyo-ekonomik konum
 Geçmiş deneyimler
 Eğitime ilişkin tutumlar
 Gelecek hedefleri
Hedef Kitleyi İnceleme
 Bireysel farklılıklar
 Zeka
 Yetenek
 İlgi
 Öğrenme biçimi
 Önbilgi
Hedef Kitleyi İnceleme
 Bireysel farklılıklar
 Kişilik yapısı
 Güdülenme
 Denetim odağı
 Öz-yeterlik algısı
 Epistemolojik inançlar
Kurumsal Çözümleme
 Destekleyici olanaklar
 Engelleyici koşullar
 Genel felsefe
 Örgütsel politikalar
 Gelecek hedefleri
 Fiziksel olanaklar
 İnsan kaynakları
 Parasal olanaklar
 Eğitime bakış açısı
Eğitim Önceliklerini Belirleme
 Kart karıştırma
 Delphi tekniği
 Sıralı düzenleme
 Eşleştirilmiş ağırlıklandırma
 Nominal küme tekniği
 Çoklu oylama
 Önceliklendirme matrisi
…
Eğitim Önceliklerini Belirleme
1 2 3 4 5
ihtiyaç
ihtiyaç
1
2
ihtiyaç
ihtiyaç
En önemli
ihtiyaç
3
İhtiyaç 1
En önemsiz
İhtiyaç 2
İhtiyaç 3
İhtiyaç 3
Toplam
A B
ihtiyaç
ihtiyaç
Görev Analizinin Amacı
 Öğretim hedeflerinin
 Görev ve alt görevlerin ayrıntısı
 Görevi (işi) biçimleyecek olan bilgi türü
 Bildirimsel (declarative)
 Yapısal (structural)
 İşlemsel (procedural)
Görev Analizinin Amacı
 Öğretimsel gelişime uygun öğrenme çıktılarının
 Görevlerin öncelik ve sıralaması
 Uygun medya ve öğrenme ortamları
 Performans değerlendirme ve değerlendirme
Görev Analizi
İş
İşlem
Görev
Görev Analizi Biçimleri
 İşlemsel görev analizi (işlemsel – psikomotor beceriler
için)
 Hiyerarşik / ön öğrenme analizi (entelektüel beceriler
(kural öğrenimi vb.) için)
 Bilgi işleme analizi (işlemsel ve bilişsel işler (kavram
öğrenimi vb.) için)
 Tutum hedeflerinin görev analizi
 Bilişsel strateji hedeflerinin görev analizi
Görev (İçerik) Analizi
 Aşamalı (hierarchical) analiz
 Kavram öğretimi, kural öğretimi
 Kümesel (cluster) analiz
 Sözel bilgilerin öğretimi
 İşlemsel (procedural) analiz
 Devinsel becerilerin öğretimi
 Bütünleşik analiz
 Tutumlar, değerler ve inançlar
Analiz (Çözümleme)
• Eğitim İhtiyacını Belirleme
• Hedef Kitleyi İnceleme
• Kurumsal Çözümleme
• Eğitim Önceliklerini Belirleme