Transcript 081206019
TÜRKİYEDE
ARAZİ
DÜZENLEME
ÇALIŞMALARI
DOÇ.DR TAYFUN ÇAY
Selim Berkan ÖZTÜRK
Selçuk Üniversitesi Harita Mühendisliği(İÖ)
081206019
EDEN ARAZİ DÜZENLEMESİ?
ARAZİ DÜZENLEMESİ
Kırsal alanda üretim ve çalışma şartlarını iyileştirirken genel
tarımsal
kültürümüzü
geliştiren,kültür
alanlarını
korumayı
hedefleyen,köy yenileme ve altyapı hizmetleri ile kırsal gelişimi
başlatan sürdüren ve güçlendiren yapının genel adıdır.
Kırsal alanların yaşam standartlarının en az kentsel alanlardaki
yaşam standartlarına kavuşturulması için…
TÜRKİYEDE KIRSAL TOPRAK
DÜZENLEME ÇALIŞMALARI
1923 ÖNCESİ
1923 SONRASI
CUMHURİYETTEN
ÖNCE
CUMHURİYET
DÖNEMİ
CUMHURİYET ÖNCESİ
*Anadolu
öncesi
Türk
toplumlarında
yerleşik
hayata
geçilmemesi bunun yerine göçebe bir yaşam tarzının
benimsenmiş olması nedeniyle toplumsal mülkiyet anlayışı
tam olarak oturmamış ve düzenli bir şekilde taırmsal
üretim yapılmamıştır .
*SELÇUKLU DEVLETİ DÖNEMİ
*Anadolu’ya göç eden Türk boyları tebaası üzerindeki
gücünü vergi toplama ve askere alma biçiminde sürdüren
Bizans toplumu ile karşılaştılar .Sonuç olarak Anadolu ya
göç eden Türk boyları tarafından kurulan Selçuklu Devleti
eski Türk boylarından almış olduğu geleneksel yapıyı İslam
kültüründen ve Bizans işleyişinden harmanlayarak ‘Askeri
İkta Sistemini’ oluşturmuştur.
CUMHURİYET ÖNCESİ
*Askeri İkta Sistemi; İyeliği devlette olan bir toprak
parçasından sağlanan gelirin, toprağın yönetimi ile görevli
askere-memura bırakılmasıdır. Bu gelir karşısında devlet
istediği zaman toprak işleyenlerle savaşa gitmektedir.
SİSTEMİN FAYDALARI
*Merkezi otoriteye bağlı memur-asker sistemi sağlanmıştır
*Derebeylerin oluşumuna engel olunmuştur.
*Merkezi
idareye
karşı
güç
kaynaklarının
oluşumu
engellenmiştir
*Toplumsal
yapı
dönüştürülebilmiştir.
istenildiğinde
ordu
yapısına
CUMHURİYET ÖNCESİ
OSMANLI DEVLETİ DÖNEMİ
Selçuklulardan devraldığı yaşattığı ve geliştirdiği sistem
sayesinde Osmanlı Devleti çok güçlü bir orduya sahip
olmuştur.Ordu
birimleri
olmaları(Sipahi-Tımar)
düzenlenmesine
devlet
memur
toprak
birimlerinin
eş
tarımın adeta bir askeri örgüt gibi
olanak
ve
ile
sağlamıştır.İyeliği
askerlerin
aracılığı
elinde
ile
bu
tutan
düzenin
yöneticisi ve denetleyicisi olmuştur.
*Toprak iyeliğin merkezi otorite elinde bulunması, Osmanlı
da feodal yapının oluşmasını engellemiştir.
*Osmanlı
yapısal
Devleti
ve
;17yy
teknolojik
sonlarına
gelişmelere
doğru
ayak
Avrupa’
daki
uyduramamış,
toprak yapısına dayalı ordu sistemi ile yıkılışa gitmiştir..
SİSTEMİN ÇÖKÜŞ NEDENLERİ
*Mutlak iyeliğin merkezi otoritenin elinde bulunması
*Tanzimat
Fermanı
ile
toprak
iyelikleri
tüzel
kişilere
açılmış ancak toprakların büyük bir kısmı kimi tüzel
kişilerin himayesine geçmiştir.Yani %5 lik kesim ülkenin
%65 lik bir toprağa sahip olmuştur.
*Bu durum köylerden kentlere göçün yolunu açmış tarım
sistemi çöküşe doğru gitmiştir.
1912-1913 TARIM SAYIMI SONUÇLARI KIRSAL KESİMDE
1 MİLYON AİLENİN
%95 İ %35 LİK TOPRAĞA SAHİP
%1 İ %39 LUK TOPRAĞA SAHİP
%4 Ü %26 LIK TOPRAĞA SAHİP
CUMHURİYET DÖNEMİ
*1912-1913
yıllarında
yapılan
tarım
sayımları,
Türkiye
Cumhuriyet’inin Osmanlı döneminden devraldığı toprak dağılıma
ilişkin ip uçları verebilmektedir.Osmanlı döneminde ki bu toprak
sistemi 1926 Türk Medeni Kanunu ile kaldırılmıştır.
*Cumhuriyetin
ilanından(1923)
,
Çiftçiyi
Topraklandırma
Yasasının yürürlüğe girdiği tarihine(1945) kadar olan dönemde
toprak düzeni ve iyelik sisteminde kayda değer bir işlem ve
düzenleme
yapılmamıştır.Bu
süreçte
hazine
arazisi
olarak
görünen ya da boş bulunan toprakların,topraksız köylelere ve
göçmenlere verilmesi çeşitli yasalarla sağlanmıştır.
ÇİFÇİYİ TOPRAKLANDIRMA YASASI-1945
*Çiftçiyi Topraklandırma Yasası'nın amaçları 1. maddede
şöyle sıralanmıştır.
*
Arazisi olmayan veya yetişmeyen çiftçilerle bu kanun
gereğince topraklandırılmaları kabul edilenleri, aileleri ile
birlikte geçimlerini sağlayacak ve işgüçlerini
değerlendirecek ölçüde araziye sahip kılmak.
*
Kendilerine arazi verilenler ile yeter arazisi olup da üretim
araçları eksik olan çiftçilerden muhtaç bulunanlara
kuruluş, onarma ve çevirme anaparası, canlı ve cansız
demirbaş vermek.
*
Yurt topraklarının sürekli olarak işlenmesini sağlamaktır .
ÇİFÇİYİ TOPRAKLANDIRMA YASASI-1945
Yasaya göre, topraksız çiftçilerin topraklandırılması için
öncelikle:
* Devletin hüküm ve tasarrufu veya özel mülkiyeti
altında bulunan araziler,
*Köy, kasaba veya şehrin orta malı olan arazisinin
ihtiyaç fazlası olan araziler
*Sahibi bulunmayan araziler
*Bataklıkların kurutulması, göllerin kuruması ve
nehirlerin doldurulmasıyla elde edilecek topraklar
dağıtılacaktır.
Bu toprakların yetişmediği yerlerde ihtiyacı gidermek
üzere ayrıca Toprak Kanunu hükümlerine göre;
Vakıfların, Özel İdarelerin, Belediyelerin ve Gerçek
Kişilerle Özel Hukuk Tüzel Kişilerin arazileri
kamulaştırılarak çiftçiye dağıtılacaktır.
ÇİFÇİYİ TOPRAKLANDIRMA YASASI-1945
*Yasa yürürlüğe konma aşamasına gelinceye kadar
pek çok değişikliğe uğramış sonuçta, eşitlikçi bir
toprak iyeliği ve kullanımı yerine devlet topraklarını
dağıtmayı ve doğal alanları tarıma açmayı
hedeflemiştir.
*ÇTY, 1945-73 döneminde, 28 yıl süreyle yürürlükte
kalmıştır
*ÇTY, 1945-73 döneminde, 28 yıl süreyle yürürlükte
kalmıştır. Uygulama dönemi içinde 8116 köyde, 446
825 aileye 2,2 milyon hektar toprak dağıtılmıştır.
Ayrıca 4753 sayılı yasayla 3,4 milyon hektar devlete
ait çayır ve mera arazisinin tahsisi yapılarak
çiftçilerin ortak faydalanmalarına
sunulmuştur.(TRGM.1995)
1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu
Yasası (1973)
Yasa genelde üç temel amacı gerçekleştirmeyi
hedeflemiştir
*Ekonomik amaç: Toprağın verimli bir şekilde
işletilmesini sağlayarak tarımsal üretimi sürekli
olarak artırmak, artan üretimin değerlendirilmesini
sağlamak ve kalkınma için zorunlu olan sanayinin
gelişmesine ortam hazırlamak.
*Sosyal amaç: Tarım kesiminde toprak ve gelir
dağılımındaki dengesizliği gidermek, istihdam
olanağı yaratmak ve mülk güvenliğini sağlamak.
*Siyasal amaç: Çalışanlara Anayasa‟nın öngördüğü
hakları özgürce kullanma olanağı yaratmak.
1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu
Yasası (1973)
Yasanın yürürlükte kaldığı 17.07.1973 -10.05.1978
tarihleri arasında yalnız Şanlıurfa ili sınırları içinde
yapılan toprak ve tarım reformu uygulama
sonuçları(ÖZEN, H. 1978:102)
Toprak dağıtılan köy sayısı : 47
Kamulaştırılan arazi miktarı : 1616 km2
Topraklandırılan aile sayısı : 1218
Dağıtılan toprak miktarı : 231 km2
Toprak isteyen aile sayısı: 75700
Toprak ve Tarım Reformu Yasası 1978 yılında
yürürlükten kaldırılmıştır
Sulama Alanlarında Arazi
Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu
Kanunu (1984)
*Toprak ve Tarım Reformu Yasası 1978 yılında yürürlükten
kaldırılmıştır. Daha sonra 01.12.1984 tarihinde 3083 sayılı
“Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım
Reformu Yasası” yürürlüğe girmiştir. Artık “Toprak
Reformu” ismi yasada yer almamıştır. Yasa‟nın amacı 1.
maddesinde şöyle açıklanmıştır:
a) Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin
korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin
alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını,
değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının
artırılmasını,
b) Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai
aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde
bulunan topraklarla topraklandırılmalarını,
desteklemelerini, eğitilmelerini,
Sulama Alanlarında Arazi
Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu
Kanunu (1984)
c) Ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde
parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar
ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını,
tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş
gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede
parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi,
d) Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme
yerlerine eklemeler yapmayı
e) Zorunluluk halinde tarım arazisinin diğer amaçlara
tahsisini düzenlemeyi
f) Dağıtılmayan tarım arazisinin değerlendirilme şeklini
belirlemeyi,
g) Bakanlar kurulunca gerekli görülen diğer bölgelerde
taşınmazların Milli Güvenlik nedeniyle mülkiyet ve tasarruf
şekillerinde ve yerleşme yerlerinde düzenlemeler yapmayı
Sulama Alanlarında Arazi
Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu
Kanunu (1984)
Yasa‟nın uygulanma alanı, ilgili bakanlığın önerisi ve
Bakanlar Kurulu‟nun kararı ile belirlenmektedir.
“Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım
Reformu Kanunu” biçimsel olarak toprak reformunu da
içermektedir. Bu yasa aynı zamanda, saptanan normdan
daha fazla toprağa sahip olan büyük toprak sahiplerinin
arazilerinin kamulaştırılmasını ve yeterli toprağı
bulunmayan ve topraksız çiftçilerin topraklandırılmalarını
ön görmektedir. Bu amaçla kamulaştırmaya konu olan
taşınmazlar, bağ, bahçe ve ağaçlık arazi ve örnek
işletmeler hariç, gerçek kişilerle özel hukuk tüzel kişilerine
ait tarım topraklarından o bölge için saptanan dağıtım
normunun on katını aşan bölümü ile varsa üzerindeki
tarımsal yapı ve tesislerdir (madde:5).
Sulama Alanlarında Arazi
Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu
Kanunu (1984)
Halen yürürlülükte olan bu kanunun ugulayıcı kurumu
Tarım reformu genel müdürlüğdür.
5403 SAYILI TOPRAK KORUMA VE
ARAZİ KULLANIMI KANUNU
Amaç
MADDE 1. — Bu Kanunun amacı; toprağın doğal veya yapay
yollarla kaybını ve niteliklerini yitirmesini engelleyerek
korunmasını, geliştirilmesini ve çevre öncelikli
sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak, plânlı arazi
kullanımını sağlayacak usûl ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2. — Bu Kanun; arazi ve toprak kaynaklarının
bilimsel esaslara uygun olarak belirlenmesi,
sınıflandırılması, arazi kullanım plânlarının hazırlanması,
koruma ve geliştirme sürecinde toplumsal, ekonomik ve
çevresel boyutlarının katılımcı yöntemlerle
değerlendirilmesi, amaç dışı ve yanlış kullanımların
önlenmesi, korumayı sağlayacak yöntemlerin
oluşturulmasına ilişkin sorumluluk, görev ve yetkilerin
tanımlanması ile ilgili usûl ve esasları kapsar.
Uygulayıcı kurum:Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
GÜNÜMÜZDE YÜRÜTÜLEN TOPRAK DÜZENLEME
ÇALIŞMALARINDA HEDEFLER
3083 E GÖRE
TOPRAKLANDIRMA
KÖY GELİŞME ALANI DÜZENLEMEK
5403 TOPRAK
KANUNU VE
ARAZİ
KULLANIM
KANUNU
TOPRAK TAHSİSİNİ DÜZENLEME
KAMULAŞTIRMA
ARAZİ TOPLULAŞTIRMA
ARAZİ İYİLEŞTİRME
ÜLKE TOPRAKLARININ VERİMLİ
İŞLETİLMESİ
ARAZİ
TOPLULAŞTIRMA
TÜZÜĞÜNE GÖRE
ARAZİ TOPLULAŞTIRMA
ARAZİ İYİLEŞTİRME
ÜLKE TOPRAKLARININ VERİMLİ
İŞLETİLMESİ
ATT
Arazi
Toplulaştırma
Arazi
İYİLEŞTİRME
3083 sayılı yasaya göre GAP.ta yapılan çalışmalarda dikkat
çekici sonuçlara rastlanmaktadır. [TTGM]
GAP'ta yapılan çalışmalardan seçilen bazı uygulama
bölgelerindeki istatistiki tespitler Şekil 4 te verilmiştir.
3083 SAADDTRK
PS=PARSEL SAYISI
HAM=HİSSELİ AR. MİK.
BPOMS=ORT. MALİK SAYISI
MMPS=MÜŞTEREK MÜL. PAR. SAYISI
TMPS=TAM MÜL. MALİK SAYISI
Şekil 4 ve diğer GAP uygulama istatistiklerinden aşağıdaki
sonuçlar çıkarılabilir:
• 57 köyde uygulanan projelerden sadece 5 köyde parsel
sayesinde bir azalma (yani toplulaştırma) görülmüştür.
Tablodan izleneceği gibi bazı köylerde 4-5 kat hatta
daha fazla oranda bir parsel çoğalması (parçalanması)
görülmektedir.
• Hisseli arazi miktarı konusunda önemli oranda azalma
görülmesine rağmen, dikkat çekici oranda hisseli arazi
miktarlarının çoğaldığı görülmektedir..
• Bir parselin ortalama malik sayısında ciddi oranda bir
azalma olmuştur.
• Tam mülkiyetli parsel oluşturmada büyük bir oran
yakalanmıştır.
• Müşterek mülkiyetli parsel sayısında tam mülkiyetli
parsel sayısındaki artış gibi bir fazlalaşma gözlenmektedir.
• TRGM uygulama alanlarında parsel sayıları eski duruma
göre artış gösterdiğinden toplulaştırma oranlarını
belirlemek mümkün olmamaktadır.Bu durum eski
parsellerin çok hisseli olarak kullanıldığını göstermektedir.
Bu durum bir parselin ortalama malik sayısından da
anlaşılmaktadır.
Şekil 5.de Harran ovası arazi düzenleme projesi 2. kısım
arazi toplulaştırma öncesi ve sonrası genel durum
verilmiştir. Şekil 5 incelendiğinde toplulaştırma sonrası
parsel sayılarının müşterek mülkiyetli parsel sayılarının
artığı görülmektedir.
TÜRKİYE DE Kİ ARAZİ DÜZENLME ÇALIŞMALARINA
SONUÇ VE ÖENERİLER
• Türkiye.de kırsal mekanı ve ondaki hayatı çepeçevre
saran siyasi ve hukuki bir yapılanmadan söz etmek
mümkün değildir.
• Mevcut düzenleme ve uygulamalarda sistemin bir bütün
olarak ele alınmaması nedeniyle çalışmalarda
mükerrerlikler, boşluklar, eksiklikler, olumsuzluklar,
kaybedilen umutlar ve değerler, vb. hep olmaktadır. Tam
mülkiyetli parsel oluşturmada büyük bir oran yakalanmıştır.
•Türkiye’nin kırsal mekanı ve ondaki sosyal, kültürel,
ekonomik, tarımsal vd. hayatı bir bütün olarak çevreleyen,
siyasi ve hukuki bir yeniden yapılanmaya ihtiyaç vardr.
Kırsal mekanda yapılacak uygulamaları bir bütün olarak
kavrayacak, sebep-sonuç ilişkisinin kurulduğu, çağa uygun
hedefleri olan düzenlemeler için hukuksal ve siyasi
altyapının yeniden oluşturulmasına ihtiyaç vardır.
KAYNAKLAR
Erdi, A., Özkan, G., Çay, T. .Türkiye Kadastrosunda Sistem
Sorunları ve Bilgi Sistemi İle Olası Entegrasyon
Problemleri., Kadastro ve Mülkiyet Sorunları Sempozyumu,
KTÜ,1999,TRABZON
Erdi, A., Çay, T., Özkan, G., .Türkiye.de yapılan Arazi
Düzenleme Çalışmalarının Hedefler ve Uygulamalar
Açısından Değerlendirilmesi., GAP Bölgesinde Arazi
Toplulaştırma. Uygulamaları ve Sorunları Sempozyumu
Harran Üniversitesi, 1999, Şanlıurfa.
Demirel, Z. .Arazi Toplulaştırma., Yıldız Teknik Üniversitesi
Yayını 99001,1999, İstanbul.
Köy Hizmetleri Genel Müd. Toplulaştırma İstatistikleri.
Toprak ve Tarım Reformu. Gen. Müdürlüğ. GAP Bölgesi
Çalışma İstatistikleri.
http://www.tarimreformu.gov.tr/library
http://alierdi.com/
http://www.tarimkutuphanesi.com/
TEŞEKKÜRLER