Transcript نقش تغذیه سالم در کنترل دیابت ( کارگاه بهورزی)

4
52
Chronic Diseases result in
percent of deaths
Cardiovascular
Chronic Respiratory
Disease
Type 2 Diabetes
Cancer
Diabetes in the World
31.7
India
Year
2000
20.8
China
17.7
USA
8.4
Indonesia
6.8
millions
Japan
Reference: Wild S, Roglic G, Green A, Sicree R, King H. Global prevalence of diabetes. Diabetes Care. 2004; 27(5): 1047-1053.
Diabetes in the World
79.4
India
Year
2010
42.3
China
30.3
USA
21.3
Indonesia
8.9
millions
Japan
Reference: Wild S, Roglic G, Green A, Sicree R, King H. Global prevalence of diabetes. Diabetes Care. 2004; 27(5): 1047-1053.
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1990
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1991-92
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1993-94
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1995-96
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1995
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1997-98
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
1999
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
2000
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
Prevalence of Diabetes in Adults
United States, BRFSS
2001
No Data
<4%
4%-6%
6%-8%
8%-10%
Reference: Mokdad et al., Diabetes Care 2000;23:1278-83.
>10%
‫دیابت نوع ‪2‬‬
‫‪ ‬در حدود ‪ 90‬تا ‪ 95‬درصد موارد دیابت بزرگساالن‬
‫را تشکیل می دهد‪ .‬در این نوع دیابت انسولین‬
‫توسط لوزالمعده ساخته می شود ولی به دلیل کاهش‬
‫حساسیت سلول ها به انسولین گلوکز وارد سلول ها‬
‫نمی شود و در نهایت قند خون باال می رود‪.‬‬
‫‪ ‬این نوع دیابت بیشتر در افراد باالی ‪ 30‬سال‬
‫دیده می شود و در اکثر موارد با چاقی ارتباط‬
‫دارد‪ .‬درمان این افراد با برنامه غذایی مناسب‪.‬‬
‫ورزش و داروهای خوراکی انجام می شود‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪ ‬دیابت نوع ‪ 1‬عبارتست از فقدان کامل انسولین‬
‫یا‬
‫نارسایي‬
‫تولید‬
‫در‬
‫انسولین‪ .‬این‬
‫بیماري‬
‫نوع ‪1‬‬
‫پانکراس است که‬
‫دیابتبتاي‬
‫ناشي از نقص در سلولهاي‬
‫خود این نقص میتواند به علت نقص در غدد دیگر‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ ‬این بیماري معموال در کودکان و افراد جوان‬
‫دیده میشود‪ .‬این نوع دیابت حدود ‪ 10‬درصد کل‬
‫افراد مبتال به دیابت را تشکیل میدهد‪ .‬اسامي‬
‫دیگر این بیماري عبارتند از‪ :‬دیابت جواني‪،‬‬
‫دیابت‬
‫شکننده‬
‫و‬
‫دیابت‬
‫مستعد‬
‫کتوز‪.‬‬
‫برخي‬
‫مطالعات پیشنهاد کرده اند که زود دادن شیرگاو‬
‫به نوزادان باعث مستعد شدن آنها جهت ابتال به‬
‫دیابت نوع ‪ 1‬میشود اما این یافته هنوز در‬
‫مطالعات دیگر تایید نشده است‪.‬‬
‫و‪2‬‬
‫تفاوت‬
‫نوع و‪21‬‬
‫دیابتنوع ‪1‬‬
‫تفاوت دیابت‬
‫سن بروز‬
‫‪ :1‬کودکی و نوجوانی‬
‫‪ :2‬بزرگسالی‪ -‬باالی ‪ 30‬سال‬
‫عامل بیماری‬
‫‪ :1‬محیطی (سرخچه) یا ناشناخته (‪)%95‬‬
‫‪ :2‬ارثی یا محیطی (چاقی‪-‬عدم تحرک‪-‬‬
‫فشارخون‪-‬اختالل چربی خون‪-‬استرس و تنش)‬
‫چاقی و اضافه وزن‬
‫ بسیار عامل مهم در ابتال به دیابت‬‫ چاقی سیبی مهمتر از گالبی در بروز‬‫دیابت‬
‫ هرچه چربی بیشتر‪ :‬گیرنده ها ضعیف تر و‬‫غیر حساستر و انسولین غیرفعالتر‬
‫فشارخون‬
‫ فشارخون کنترل نشده میتواند عامل‬‫تشدید کننده در ابتال به دیابت‬
‫باشد‪.‬‬
‫ هریک درجه فشارخون باال در طوالنی‬‫افزایشخون‬
‫در چربی‬
‫قندخون‬
‫اختاللگرم‬
‫مدت=‪10‬میلی‬
‫ درصد زیادی از دیابتی ها اختالل‬‫چربی خون دارند و بالعکس‬
‫ هریک درجه افزایش در طوالنی مدت=‬‫‪ 5‬میلی گرم افزایش قندخون‬
)≥88cm ‫• چاقي شكمي (دور كمر‬
)<50mg/dl( ‫ پائين‬HDL •
)≥150 mg/dl( ‫• تري گليسريد باال‬
)≥85/130mmHg ( ‫• فشار خون باال‬
)≥110 mg/dl( ‫• قند خون باال‬
NCEP ATP III. Circulation 2002.
Reusch JEB. Am J Cardiol 2002.
‫شيوع سندرم متابوليك در دنيا‬
Cameron et al. Endocrinol Metab Clin North Am 2004.
Fasting Blood Glucose
• > 8 hr fast
• DM if FBG > 126 mg/dl (7.0mM)
– on 2 occasions
• Pre-Diabetes
– Impaired fasting glucose (IFG)
– if : 110 - 125 mg/dl
‫عاليم بيماري ديابت‪:‬‬
‫‪‬پرنوشی‬
‫‪‬پرادراری‬
‫‪‬پرخوری‬
‫‪‬ضعف‬
‫‪‬خستگي‬
‫‪‬تحريکپذيري و کاهش وزن محسوس‪.‬‬
‫دیابت‬
‫بارداری‬
‫‪GDM‬‬
‫* عدم تحمل به گلوکز را در زمان بارداری دیابت حاملگی (‪ )GDM‬می گویند‪.‬‬
‫* دیابت حاملگی تقریبا در ‪ 4‬درصد حاملگی ها به وقوع می پیوند اما بعد از زایمان دیابت حاملگی‬
‫ناپدید می شود ‪.‬‬
‫* زنان مبتال به انواع دیابت شناخته شده قبل از حاملگی در طبقه بندی ‪ GDM‬نمی گیرند‪.‬‬
‫* دیابت حاملگی در سه ماهه ی دوم یا سوم بارداری تشخیص داه می شود زیرا در این مرحله سطح‬
‫هورمون انتاگونیست انسولین افزایش می یابد و نیز مقاومت به انسولین به طور طبیعی به وجود می‬
‫اید‪.‬‬
‫• غربالگری بین هفته ‪ 24‬تا ‪ 28‬بارداری انجام می شود‪.‬‬
‫• نیاز به انسولین در هفته ‪ 38‬تا ‪ 40‬بارداری ‪ 2‬تا ‪ 3‬برابر افزایش‬
‫می یابد‪.‬‬
‫• هورمون های وابسته به بارداری خاصیت انتاگونیستی در برابر انسولین داشته‬
‫و سطح گلو کز خون را افزایش می دهند‬
‫حذف وعده ها و‬
‫میان وعده ها‬
‫فاصله زیاد‬
‫وعده خواب و صبحانه‬
‫توجه به کتوزیس‬
‫دریافت کم کربوهیدرات‬
‫دریافت کم انرژی‬
‫‪IQ‬کاهش‬
‫تغذیه درمانی‬
‫• ‪ 40‬تا ‪ 45‬درصد کل انرژی از کربوهیدرات‬
‫• ‪ 3‬وعده اصلی و تا ‪ 4‬میان وعده‬
‫• میان وعده قبل از خواب‬
‫• کربوهیدرات در وعده صبح به خوبی تحمل نمی شود‪.‬‬
‫• ‪ 30‬تا ‪ 45‬گرم کربوهیدرات در وعده صبحانه‬
‫• برای رفع گرسنگی غذاهای حاوی پروتیین را بهتر است اضافه نمود‪.‬‬
‫تغذیه درمانی در بیماران‬
‫دیابتی‬
‫دیابت‬
‫غیر قابل درمان‬
‫اما‬
‫قابل کنترل‬
‫‪ -1‬حفظ قندخون نزدیک به محدودۀ طبیعی‪ ،‬از راه ایجاد تعادل بین غذای مصرفی‪،‬‬
‫مقدار داروی دریافتی و فعالیت های جسمانی‪.‬‬
‫‪ -2‬پیشگیری از تغییرات شدید قندخون‪.‬‬
‫‪ -3‬تنظیم زمان مصرف وعده ها و میان وعده ها بمنظور پیشگیری ازتغییرات شدید‬
‫قندخون‪.‬‬
‫‪ -4‬حفظ و نگهداری وزن بدن در محدودۀ مطلوب‪.‬‬
‫‪ -5‬حفظ چربی های خون در محدودۀ طبیعی‪.‬‬
‫‪ -6‬پیشگیری و کنترل عوارض مزمن دیابت مانند‪ :‬بیماری های کلیوی‪ ،‬فشارخون باال‪ ،‬بیماری های قلبی‬
‫عروقی‪ ،‬عوارض چشمی‪ ،‬زخم پای دیابتی و ‪. ...‬‬
‫‪ -7‬پیشگیری از عوارض حاد دیابت که در هنگام بیماری های کوتاه مدت یا ورزش می تواند رخ دهد‪.‬‬
‫داشتن رژیم غذای ی سالم مستلزم انست که موارد زیر به بیمار اموزش داده شود‪:‬‬
‫‪ -1‬زمانبندی برای وعده های اصلی و میان وعده ها منطبق بر داروی مصرفی‬
‫‪ -2‬گروه های غذای ی‬
‫‪ -3‬گروه های جانشینی و اندازۀ واحدها‬
‫‪ -4‬توصیه های مربوط به هریک از گروه های غذای ی‬
‫‪ -5‬برطرف کردن برخی ابهامات و سواالت رایج بیماران دیابتی‬
‫گروه هاي غذایي‬
‫براي داشتن یك برنامه غذایي صحیح‪ ،‬الزم است گروه هاي‬
‫غذایي اصلي را بشناسیم‪.‬‬
‫به طوركلي مواد غذایي به شش گروه عمده تقسیم مي شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬گروه نان و غالت‬
‫‪ -2‬گروه سبزي ها‬
‫‪-3‬گروه میوه ها‬
‫‪-4‬گروه شیر و لبنیات‬
‫‪-5‬گروه گوشت و جانشین هاي آن‬
‫‪ -6‬گروه روغن ها و چربي ها‬
‫معموالا باید براي تنظیم برنامه غذاي ي روزانه یك‬
‫پیمانه یا سهم یا واحد در نظر بگیریم تا بتوانیم بر‬
‫اساس آن میزان مواد غذایي مورد نیاز را اندازه گیري‬
‫كنیم‪ .‬به این پیمانه‪ ،‬سهم غذایي یا واحد غذایي مي‬
‫گویند‪ .‬منظور از یك سهم در هر گروه غذایي‪ ،‬مقدار‬
‫غذایي است كه ارزش غذایي مشابه با سایر مواد غذایي از‬
‫گروه هاي غذایي‬
‫‪ -1‬گروه نان و غالت‬
‫مواد غذایي این گروه به دلیل دا شتن مواد نشاسته اي‪،‬‬
‫تأمین كننده انرژي یا مواد انرژي زا محسوب مي شوند‪ .‬این‬
‫گروه از موادغذایي عالوه بر تركیبات نشاسته اي‪ ،‬تأمین‬
‫كننده فیبر‪ ،‬ویتامین هاي گروه ب‪ ،‬آهن و پروتئین نیز مي‬
‫باشند‪ .‬مصرف مواد غذایي این گروه براي رشد و همچنین سالمت‬
‫اعصاب ضروري است‪.‬‬
‫مواد غذایي گروه نان و غالت‪:‬‬
‫غالت سبوس دار (جو‪ ،‬گندم ‪ ،‬جو دوسر‪ ،‬چاودار و ارزن)‪ ،‬نان‬
‫سبوس دار‪ ،‬برنج‪ ،‬ماكاروني و دانه ذرت‪ ،‬رشته پلویي و رشته‬
‫آشي‪ ،‬آرد كامل غالت‪ ،‬گندم برشته و بي نمك و آرد كامل غالت‬
‫نان ذرت‪ ،‬بیسكوییت‪ ،‬نان سفید‪ ،‬شیریني هاي كم چربي‪ ،‬گندم‬
‫یا ذرت شیرین شده‪ ،‬آرد كم سبوس غالت‪ :‬ا‬
‫* شیریني هایي با چربي متوسط یا زیاد (خامه اي) و مواد‬
‫گروه هاي غذایي‬
‫‪-2‬گروه سبزیها‬
‫این دسته از مواد غذایي به علت داشتن فیبر غذایي‪ ،‬ویتامین‬
‫آ‪ ،‬ویتامین ث‪ ،‬اسید فولیك‪ ،‬پتاسیم و منیزیم از اهمیت‬
‫زیادي برخوردار هستند‪ .‬در برنامه غذایي الزم است سبزي هایي‬
‫با رنگ سبز تیره و سبزي هاي برگ دار موجود باشد‪ ،‬زیرا‬
‫حاوي ویتامین آ بیشتري هستند‪ .‬ویتامین آ ویتامیني است كه‬
‫براي سالمت پوست‪ ،‬چشم و افزایش مقاومت بدن در مقابل عفونت‬
‫ها الزم است‪ .‬مصرف سبزیجات خام‬
‫(كه خوب شسته و ضدعفوني شده‬
‫باشد)‪ ،‬جذب آهن را افزایش مي دهد و در كاهش میزان كم خوني‬
‫فقرآهن مؤثر است‪.‬‬
‫مواد غذایي گروه سبزي ها‪:‬‬
‫‪ -1‬سبزیجات برگ دار‪ ،‬جوانه حبوبات و غالت‪ ،‬انواع كلم‪،‬‬
‫گروه هاي غذایي‬
‫‪-3‬گروه میوه ها‬
‫میوه جات از جمله مواد غذایي مفید و ضروري در یك برنامه غذاي‬
‫سالم هستند كه حاوي ویتامین ها و امالح معدني مفیدي هستند و به‬
‫علت داشتن مقادیر مناسب فیبر غذایي‪ ،‬ویتامین ث‪ ،‬ویتامین آ و‬
‫پتاسیم الزم است روزانه مصرف شوند‪ .‬میوه ها مانند سبزي ها سرشار‬
‫از ریزمغذي ها بوده و فاقد سدیم و كلسترول هستند‪ .‬بنابراین در‬
‫اكثر رژیم هاي مربوط به بیماریهاي مختلف مفید هستند‪.‬‬
‫میوه هاي غني از ویتامین ث مانند انواع مركبات یا توت‪ ،‬در ترمیم‬
‫زخم ها و جذب آهن نقش دارند و مصرف آن ها پس از خوردن غذاهاي‬
‫حاوي پروتئین و آهن (مثل گوشت ها و حبوبات) توصیه مي شود‪ .‬میوه‬
‫هایي مانند طالبي‪ ،‬خرمالو‪ ،‬هلو و شلیل حاوي مقادیر زیادي‬
‫ویتامین آ هستند كه براي جلوگیري از خشكي و تخریب پوست و افزایش‬
‫مقاومت بدن در برابر عفونت‪ ،‬سالمت چشم و در كل سالمت عمومي بدن‬
‫الزم هستند‪.‬‬
‫مواد غذایي گروه میوه ها‬
‫‪ -1‬زردآلو‪ ،‬گرمك‪ ،‬طالبي‪ ،‬خربزه‪ ،‬گریپ فروت‪ ،‬پرتقال‪ ،‬هلو‪،‬‬
‫هندوانه‪ ،‬توت‪ ،‬توت فرنگي‪ ،‬سیب‪ ،‬موز‪ ،‬گالبي‪ ،‬كیوي‪ ،‬انگور‪ ،‬گیالس‪،‬‬
‫ا باید به صورت تازه استفاده شوند‪.‬‬
‫آلبالو و ‪ ...‬حتما‬
‫ٍ‪ ،‬آب میوه ها گاه گاه استفاده شوند‪.‬‬
‫‪ -2‬احتیاط در كمپوت‪،‬كنسرو‬
‫گروه هاي غذایي‬
‫‪-4‬گروه شیر و لبنیات‬
‫مواد غذایي این گروه حاوي پرو تئین (ماده سفید آن) است‪ .‬مواد لبني به‬
‫دلیل دارا بودن مقادیر باالیي پروتئین مرغوب و با كیفیت‪ ،‬ویتامین هاي‬
‫گروه ب از جمله ب ‪ 12‬و ریبوفالوین و نیز كلسیم‪ ،‬از منابع غذایي بسیار‬
‫خوب در برنامه غذایي محسوب مي شوند‪.‬‬
‫مصرف مواد غذایي این گروه موجب رشد و استحكام استخوا ن ها‪ ،‬دندان ها و‬
‫سالمت پوست مي گردد‪ .‬افرادي كه در رژیم روزانه خود در حد نیاز از مواد‬
‫غذایي این گروه مصرف نمي كنند‪ .‬در سنین باالتر دچار پوكي و درد استخوان‬
‫مي شوند‪ .‬در افرادي كه در مرحله رشد هستند مثل كودكان و نوجوانان‪،‬‬
‫كمبود كلسیم باعث تأخیر رشد مي گردد‪.‬‬
‫مواد غذایي گروه شیر و لبنیات‬
‫‪ -1‬شیر كم چرب (با چربي‪1‬درصد) و یا ماست و پنیر‪ ،‬دوغ و كشك كم چربي‪،‬‬
‫شیر تهیه شده از سویا (شیر سویا تركیبي شبیه شیر معمولي دارد ولي در‬
‫واقع از سویا تهیه مي شود و منشأ حیواني ندارد)‪ :‬الزم است از این مواد‬
‫غذایي روزانه مصرف كنید‪.‬‬
‫‪ -2‬شیر با چربي متوسط (با چربي ‪ 2/5‬درصد) و مواد لبني دیگر مانند ماست‪،‬‬
‫پنیر ‪ ،‬دوغ ‪ ،‬كشك و بستني با چربي متوسط را حداكثر ‪ 2-3‬بار در هفته‬
‫مصرف كنید‪.‬‬
‫‪ -3‬شیر تمام چرب (با چربي ‪ 3‬درصد یا بیشتر) و سایر لبنیات تهیه شده از‬
‫گروه هاي غذایي‬
‫‪-5‬گروه گوشت و جانشین هاي آن‬
‫مواد غذایي مختلفي در این گروه قرار مي گیرند كه مواد مغذي بدن از‬
‫جمله پروتئین‪ ،‬فسفر‪ ،‬ویتامین هاي ب ‪ 12‬و ب ‪ ،6‬ر وي‪ ،‬منیزیم و آهن را‬
‫تأمین مي كنند‪ .‬مصرف گوشت‪ ،‬حبوبات‪ ،‬تخم مرغ و مغزها در برنامه‬
‫روزانه باعث مي شود كه رشد متوقف نگردد‪ .‬آهن موجود در این مواد سبب‬
‫خون سازي مي شود و از كم خوني فقرآهن جلوگیري مي كند‪ .‬پروتئیني كه‬
‫از طریق این مواد به بدن مي رسد تأمین كننده سالمت عمومي فرد بوده و‬
‫براي رشد ضروري است‪ .‬مصرف انواع مختلف مواد غذایي این گروه موجب‬
‫تأمین پروتئین كافي و كاهش هزینه هاي غذا مي شود‪.‬‬
‫مواد غذایي گروه گوشت و جانشین هاي آن‬
‫مواد غذایي اصلي این گروه شامل گوشت‪ ،‬حبوبات‪ ،‬تخم مرغ و مغزها و‬
‫دانه هاي روغني است‪.‬‬
‫‪ -1‬از گوشت مرغ‪ ،‬ماهي‪ ،‬گوشت سایر طیور مثل بوقلمون و بلدرچین‪ ،‬انواع‬
‫مختلف حبوبات مانند لوبیا‪ ،‬نخود‪ ،‬ماش‪ ،‬عدس‪ ،‬باقالي خشك و لپه‪ ،‬سفیده‬
‫تخم مرغ‪ ،‬سویا‪ ،‬مغزها و دانه ها شامل گردو‪ ،‬بادام‪ ،‬پسته‪ ،‬كنجد‪،‬‬
‫شاهدانه‪ ،‬فندق‪ ،‬بادام زمیني و مغز تخمه ها بیشتر مصرف كنید‪.‬‬
‫‪ -2‬از گوشت گاو و گوسفند كم چرب و زرده تخم مرغ گاهگاه استفاده‬
‫كنید‪( .‬مصرف ‪ 2-3‬عدد براي بالغین در هفته و ‪ 4‬تا ‪ 5‬عدد براي كودكان‪،‬‬
‫نوجوانان‪ ،‬زنان باردار و شیرده توصیه مي شود)‬
‫فهرست جانشینی‬
‫فهرست جانشینی گروه های غذای ی چیست؟‬
‫ برای اینکه بدانیم مقدار مصرف از هریک از‬‫گروه های غذایی باید به چه میزان باشد‪ ،‬الزم‬
‫است با فهرست جانشینی گروه های غذایی آشنا‬
‫شویم‪.‬‬
‫ چون دسترسی به وسایل اندازه گیری مانند‬‫ترازو همیشه امکانپذیر نیست و توزین مواد‬
‫غذایی خصوصا در حجم های کم مشکل بنظر می رسد‪،‬‬
‫از فهرست جانشینی گروه های غذایی استفاده می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ -‬فهرست جانشینی به ما کمک می کند که برای‬
‫واحد چیست؟‬
‫منظور از واحد مقدار معینی از هر نوع مادۀ غذای ی است که انرژی و مواد مغذی مشخصی دارد و برای‬
‫هریک از گروه های غذای ی تعریف شده است‪.‬‬
‫ک ف دست‪ ،‬لیوان و قاشق از مقیاس های معروف است‪.‬‬
‫بعنوان مثال‪:‬‬
‫ ک ف دست‪ :‬مقیاس متداول برای ‪30‬گرم‬‫‪ -‬لیوان ‪(240‬سی سی)‪ :‬برای لبنیات‪ ،‬سبزیجات و سایر گروه ها‬
‫هر واحد از گروه نان و غالت‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫هر نوع نان سبوس دار‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫نان سنگگ (سبوس دار)‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫نان بربری(سبوس دار)‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫هر نوع نان بدون سبوس (بجز نان لواش)‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫نان لواش‬
‫سه ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫نان جو‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫سبوس دار و بدون سبوس‬
‫نان چاودار‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫هر واحد از گروه نان و غالت‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫نان همبرگری‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان)= ‪ 30‬گرم‬
‫نان باگت‬
‫یک ک ف دست (بدون انگشتان) = ‪ 30‬گرم‬
‫برنج پخته‬
‫ماکارونی‬
‫‪ 3‬قاشق غذاخوری سرصاف یا یک سوم لیوان‬
‫نصف لیوان‬
‫جوانۀ گندم‬
‫‪ 3‬قاشق غذاخوری‬
‫گندم پرک شده نصف لیوان‬
‫ذرت نصف لیوان‬
‫بالل نصف لیوان‬
‫باقال نصف لیوان‬
‫نخود فرنگی نصف لیوان‬
‫هر واحد از گروه نان و غالت‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫عدس پخته نصف لیوان‬
‫انواع لوبیا پخته نصف لیوان‬
‫نخود پخته نصف لیوان‬
‫لپه پخته نصف لیوان‬
‫ماش پخته نصف لیوان‬
‫سیب زمینی تنوری یا اب پز ‪ 1‬عدد متوسط‬
‫پورۀ سیب زمینی نصف لیوان (‪ 90‬گرم)‬
‫کدو حلوای ی ‪ 1‬لیوان‬
‫هر واحد از گروه نان و غالت‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫ارد گندم نانوای ی‬
‫ارد سفید گندم‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫‪ 3‬قاشق غذاخوری سرصاف‬
‫‪ 3‬قاشق غذاخوری سرصاف‬
‫مخصوص کیک و شیرینی‬
‫ارد نخودچی‬
‫نشاسته‬
‫شیربرنج (بدون شکر) نصف لیوان‬
‫غالت پخته شده نصف لیوان‬
‫غالت بوداده‬
‫‪ 3‬قاشق غذاخوری سرصاف‬
‫‪ 3‬قاشق غذاخوری سرصاف‬
‫‪ 1/5‬لیوان‬
‫(برنجک‪-‬گندمک)‬
‫ذرت بوداده‬
‫(بدون درنظر گرفتن روغن)‬
‫‪ 3‬لیوان‬
‫هر واحد از گروه سبزیجات‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫هر نوع سبزی پخته شده یا اب سبزیجات نصف لیوان‬
‫هر نوع سبزی خام خرد شده‬
‫یک لیوان‬
‫سبزیجات عددی‬
‫‪ 1‬عدد متوسط‬
‫(خیار‪ ،‬هویج‪ ،‬گوجه‪ ،‬بادمجان و ‪)...‬‬
‫هر نوع ساالد سبزیجات یک لیوان‬
‫سبزی خوردن یک لیوان‬
‫هر واحد از گروه میوه ها‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫ابمیوۀ طبیعی (بدون شکر)‬
‫نصف لیوان‬
‫سیب کوچک‬
‫کیوی کوچک‬
‫پرتقال کوچک‬
‫خرما (کوچک تا متوسط)‬
‫‪1‬عدد (‪ 120‬گرم)‬
‫‪ 3‬عدد‬
‫رطب مضافتی‬
‫نارنگی متوسط‬
‫نارنگی کوچک‬
‫‪ 3‬عدد‬
‫‪1‬عدد‬
‫‪ 2‬عدد‬
‫‪ 1‬عدد (‪ 100‬گرم)‬
‫‪1‬عدد (‪ 195‬گرم)‬
‫هر واحد از گروه میوه ها‬
‫نوع مادۀغذای ی‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫½ عدد‬
‫‪3‬عدد (‪ 165‬گرم)‬
‫‪ 1‬عدد (‪ 130‬گرم)‬
‫½ عدد(‪ 130‬گرم)‬
‫‪ 1‬لیوان‬
‫‪ 1‬لیوان‬
‫انار متوسط‬
‫زردالوی کامل تازه‬
‫موز کوچک‬
‫موز بزرگ‬
‫توت سیاه‬
‫تمشک‬
‫طالبی کوچک‬
‫ِ‬
‫طالبی کوچک (‪ 330‬گرم)‬
‫یک سوم ِ‬
‫خربزه‬
‫‪1‬برش= نصف لیوان (‪ 300‬گرم)‬
‫هندوانه‬
‫‪ 1‬برش (‪ 400‬گرم) = ¼ ‪ 1‬لیوان‬
‫هر واحد از گروه میوه ها‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫گیالس تازه‬
‫‪ 12‬عدد (‪ 90‬گرم)‬
‫انجیر تازۀ متوسط‬
‫‪2‬عدد (‪100‬گرم)‬
‫گریپ فروت (دارابی) بزرگ‬
‫½ عدد (‪ 330‬گرم)‬
‫انگور کوچک‬
‫‪ 17‬عدد (‪ 90‬گرم)‬
‫هلوی تازۀ متوسط‬
‫‪ 1‬عدد (‪180‬گرم)‬
‫گالبی تازۀ بزرگ‬
‫½ عدد (‪120‬گرم)‬
‫هر واحد از گروه میوه ها‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫اناناس تازه‬
‫الوی کوچک تازه‬
‫خرمالوی متوسط‬
‫شلیل متوسط‬
‫توت فرنگی‬
‫انبه‬
‫الوبخارا‬
‫توت خشک‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫سه چهارم لیوان‬
‫‪ 2‬عدد (‪ 150‬گرم)‬
‫‪ 2‬عدد‬
‫‪ 1‬عدد‬
‫¼ ‪ 1‬لیوان (‪ 10-12‬عدد)‬
‫نصف لیوان (‪ 165‬گرم)‬
‫‪ 3‬عدد‬
‫‪ 2‬قاشق غذاخوری (یک چهارم لیوان)‬
‫هر واحد از گروه میوه ها‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫برگۀ خشک زردالو‬
‫برگۀ خشک سیب‬
‫انجیر خشک‬
‫کشمش‬
‫الوی خشک‬
‫لیموشیرین‬
‫لیموترش جنوب‬
‫البالو‬
‫‪ 8‬نیمه‬
‫‪ 8‬نیمه‬
‫‪ 1/5‬عدد‬
‫‪ 2‬قاشق غذاخوری‬
‫‪ 2‬عدد‬
‫½ عدد‬
‫‪ 1‬عدد‬
‫نصف لیوان‬
‫هر واحد از گروه گوشت و حبوبات‬
‫هر واحد از گروه شیر و لبنیات‬
‫نوع مادۀ غذای ی‬
‫شیر‬
‫ماست‬
‫دوغ‬
‫اندازۀ یک واحد‬
‫ا لیوان معمولی (‪ 240‬سی سی)‬
‫ا لیوان معمولی (‪ 240‬سی سی)‬
‫‪ 2‬لیوان معمولی‬
‫نمایه گالیسمي‬
‫اصطالحي‬
‫است‬
‫که‬
‫براي‬
‫توانایي‬
‫غذاها در افزایش قند خون به کار‬
‫مي رود و جهت مقایسه ي تاثیرات‬
‫فیزیولوژیك كربوهیدرات هاي مصرفي‬
‫بر‬
‫سطح‬
‫گلوكز‬
‫قرار مي گیرد‬
‫خون‬
‫مورد‬
‫استفاده‬
‫• سطوح نمایه ي گالیسمي به این‬
‫ترتیب تعریف مي شود‪:‬‬
‫• مواد غذایي با نمایه گالیسمي‬
‫پایین = ‪GI>55‬‬
‫• موادغذایي با نمایه گالیسمي متوسط‬
‫=‪55 -70:GI‬‬
‫• مواد غذایي با نمایه گالیسمي‬
‫باال=‪GI < 70‬‬
‫راهکارهای کاهش شاخص گالیسمی برای بیماران دیابتی‬
‫•‬
‫غذاهاي ي که شاخص گاليسميک پايين تري دارند‪،‬تغييرات اندکي در ميزان قند خون يا ميزان ترشح انسولين ايجاد ميکنند و بعبارتي‬
‫قندخون بعد از غذا را كمتر افزايش ميدهند و براي سالمت بهتر هستند‪.‬‬
‫•‬
‫ً‬
‫مثال حبوبات‪ ،‬غالت كامل و شير و لبنيات نسبت به بيشتر انواع نشاسته‪ ،‬پاسخ گاليسميك پائين تري ايجاد مي كنند (كمتر و كندتر‬
‫قندخون را باال مي برند)‪.‬‬
‫•‬
‫با افزودن فيبر هاي غذاي ي به رژيم غذاي ي روزانه ميتوان رژيم با شاخص گاليسميک باال را به رژيم با شاخص گاليسميک پايين تبديل‬
‫کنيم‪.‬‬
‫•‬
‫افزودن مقادير کافي ميوه ها و سبزيجات به غذا و نيز استفاده از غالت کامل بجاي غالت تصفيه شده (مثال استفاده از نان سبوس‬
‫دار و سنگک به جاي نان سفيد) و کاهش مقدار سيب زميني مصرفي و قند هاي ساده و شيريني ها کمک کننده هستند‪.‬‬
‫گروه غذایی‬
‫قندخون را با سرعت‬
‫باال افزایش می دهد‬
‫قندخون را با سرعت‬
‫متوسط افزایش می دهد‬
‫قندخون را با سرعت‬
‫پایین افزایش می دهد‬
‫نان و غالت‬
‫نان های سفید (بدون سبوس)‬
‫غالت و نان های سبوس‬
‫دار‬
‫‪-‬‬
‫غالت بدون سبوس‬
‫میوه ها‬
‫سبزسجات‬
‫انجیر‪-‬انگور‪-‬خرما‪-‬‬
‫خربزه‬
‫انبه‪-‬طالبی‪-‬گرمک‪-‬موز‬
‫آناناس‬
‫سبزیجات نشاسته ای‬
‫بقیه‬
‫انواع توت‬
‫زغال اخته‬
‫گیالس‬
‫شلغم‪،‬لبو‪،‬هویچ پخته‬
‫‪-‬‬
‫‪ 20‬توصیۀ کاربردی‬
‫در زمینۀ تغذیه‬
‫برای کنترل قندخون بیماران دیابتی‬
‫‪ -1‬حتما داروها‪ ،‬وعده های غذای ی و میان وعده ها را منظم و به موقع مصرف کنید؛ چرا ک ه رعای ت نظ م‬
‫در کنترل قند خون تاثیر بسزای ی دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬تا حد امکان مقدار مشخص و ثابتی از مواد غذای ی را در ساعات معینی از روز مصرف کنید‪.‬‬
‫‪ -3‬بهترین الگوی غذا خوردن در افراد دیابتی مصرف غذا در ‪ 3‬وعدۀ اصلی‬
‫و ‪ 3-4‬میان وعده می باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬کنت رل قن دخون در بیم اری دیاب ت ب ه برنام ا غ ذای ی نی از دارد‪ ،‬ب رای داش تن برنام ا غ ذای ی حتم ا ب ه کارش ناس تغذی ه‬
‫مراجعه نمایید‪.‬‬
‫‪ -5‬برناما غذای ی را که کارشناس تغذیه برای شما تنظیم می کند‪ ،‬به صورت زیبا و جذاب بنویس ید و در مک ان ه ای ی مانن د‬
‫اشپزخانه یا اتاق خواب خود نصب کنید و یا در زیر میزکار خود قرار دهید تا زمان مصرف وعده های غذای ی و میان وع ده‬
‫ها را فراموش نکنید‪.‬‬
‫‪ -6‬مراجع ه ب ه کارش ناس تغذی ه و داش تن برنام ا غ ذای ی ب ه معن ای مح دودیت‪ ،‬غ ذانخوردن‪ ،‬گرس نگی و ا ی ت ش دن‬
‫نیست؛ بلکه برناما غذای ی‪:‬‬
‫‪ -1‬به شما کمک میکند سالم ترین موادغذای ی را برای استفاده انتخاب کنید‪.‬‬
‫‪ -2‬مقدار و اندازه ای که بدن شما به موادغذای ی احتیاج دارد‪ ،‬مشخص می کند‪،‬‬
‫پس کمتر یا بیشتر از نیازتان دریافت نمی کنید و قندخونتان کنترل خواهدبود‪.‬‬
‫‪ -3‬زمان مصرف وعده های اصلی و میان وعده ها را به شما گوشزد می کند تا ان را فراموش نکنید‬
‫یا دچار سردرگمی نشوید‪.‬‬
‫‪ -7‬بهترین موادغذای ی برای تامین میان وعدۀ شما (در مقادیر مشخص و به اندازه) شامل موارد زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬نان و غالت سبوس دار‪ ،‬مانند‪ :‬نان سنگک‬
‫‪ -2‬انواع سبزیجات‬
‫‪ -3‬انواع شیر و لبنیات کم چرب‬
‫‪ -4‬انواع مغزهای گیاهی (اجیل) خام‬
‫‪ -9‬ازحذف کردن کامل یک وعدۀ غذای ی اصلی (صبحانه‪ ،‬نهار یا شام) بپرهیزید‪ ،‬حتی اگر قندخون شما باال‬
‫باشد! زیرا حذف کردن وعدۀ غذای ی باعث می شود تا به خاطر ضعف و گرسنگی در وعدۀ بعدی بیش از‬
‫پیش غذا بخورید و در دراز مدت باعث باال رفتن قندخون و افزایش وزن شما خواهد شد‪.‬‬
‫‪ -10‬برای کنترل بهتر قندخون از مصرف بیش ازحد کربوهیدرات بپرهیزید‪.‬‬
‫کنترل مصرف کربوهیدرات (نه حذف ان!) و خوردن کربوهیدرات ها‬
‫به همراه مقادیر کافی فیبر مهم ترین عوامل در پایین اوردن قندخون بعداز غذا هستند‪.‬‬
‫‪ -11‬کربوهیدرات چیست؟‬
‫کربوهیدرات ماده ای است که از واحدهای کوچکی به نام قند تشکیل شده‪ .‬ادمی با خوردن کربوهیدرات‪ ،‬این ماده را در‬
‫بدن خود می شکند و به قند تبدیل می کند؛ قندها بوسیلا خون به سلول ها رفته و به انها انرژی می رسانند‪ ،‬به این ترتیب‬
‫کربوهیدرات ها باعث افزایش قندخون شده و در بین مواد تشکیل دهندۀ غذاها بیشترین تاثیر را بر قندخون دارند‪.‬‬
‫‪ -12‬کربوهیدرات ها در چه موادی وجود دارند؟‬
‫‪ -1‬نان و غالت‬
‫‪ -2‬هما موادی که شیرین هستند؛ مانند‪ :‬قند‪ ،‬شکر‪ ،‬پولکی‪ ،‬نبات‪ ،‬شیرینی ها‪ ،‬شکالت ها و ‪...‬‬
‫‪ -3‬میوه ها‬
‫‪ -4‬لبنیات‬
‫‪ -5‬سبزیجات نشاسته ای مانند سیب زمینی‬
‫‪ -6‬حبوبات‬
‫‪ -13‬سعی کنید کربوهیدرات مورد نیاز روزانه خ ود را از طری ق س الم ت رین ن وع کربوهی درات یعن ی از ن ان و غ الت س بوس دار‪،‬‬
‫سبزیجات‪ ،‬میوه ها و لبنیات کم چرب تامین نمایید‪.‬‬
‫‪ -14‬مص رف فیبره ا را در رژی م غ ذای ی خ ود اف زایش دهی د‪ .‬فیبره ا م وادی هس تند ک ه ن ه تنه ا ان رژی ندارن د‪ ،‬بلک ه باع ث‬
‫کاهش جذب قند و چربی و مانع نوسانات قندخون به مقدار زیاد می شوند‪.‬‬
‫‪ -15‬فیبرها در چه مواد غذای ی وجود دارند؟‬
‫‪ -1‬سبزیجات ‪ -2‬نان و غالت سبوس دار ‪ -3‬میوه ها ‪ -4‬حبوبات‬
‫‪ -16‬حفظ وزن مناسب یکی از عواملی است که تاثیر مستقیم در کنترل قندخون دارد‪ .‬اگر در حال چاق شدن هستید و‬
‫یا سال هاست که دچار اضافه وزن شده اید؛ باید با کاهش انرژی دریافتی خود‪ ،‬انتخاب تغذیا سالم و ورزش منظم‬
‫خود را به وزن مناسب برسانید‪.‬‬
‫‪ -17‬سبزیجات به ‪ 2‬گروه سبزیجات نشاسته ای و سبزیجات غیرنشاسته ای تقسیم می ش وند‪ .‬س بزیجات نشاس ته ای چ ون‬
‫از واحدهای قندی تش کیل ش ده ان د مانن د ن ان و می وه ه ا قن د خ ون را ب اال م ی برن د ول ی س بزیجات غی ر نشاس ته ای از فیب ر‬
‫تشکیل شده و باعث افزایش قندخون و انرژی بدن نمی شوند‪.‬‬
‫" بنابراین بر مصرف سبزیجات غیرنشاسته ای تاکید می شود نه بر انواع نشاسته ای ان "‬
‫‪ -18‬در هنگام انتخاب غذای خود به یاد داشته باشید‪:‬‬
‫قند خون شما را با سرعت باال افزایش می دهند‪ :‬موادی مانند نان های سفید (بدون سبوس)‪ ،‬ب رنج س فید‪ ،‬قن د‪ ،‬ش کر و ان واع م واد ش یرین ش ده مانن د ش یرینی ه ا‪،‬‬
‫بیسکوت‪ ،‬شکالت ها و ‪ ،...‬سبزیجاتی مانند سیب زمینی و چغندرپخته‪ ،‬میوه های ی مانند‪ :‬خربزه و طالبی‪ ،‬رطب مضافتی‪ ،‬انگور و ‪. ...‬‬
‫قند خون شما را با سرعت متوسط افزایش می دهند‪ :‬موادی مانند نان های سبوس دار‪ ،‬شیر و لبنیات و ‪...‬‬
‫‪ -19‬به یاد داشته باشید فرایندهای ی مانند دم کردن‪ ،‬ل ه ک ردن‪ ،‬رن ده ک ردن و اب گ رفتن س رعت ج ذب قن د موج ود در م واد‬
‫غذای ی را افزایش می دهند؛ پس‪ ،‬از دم کردن بیش از حد برنج و ماکارونی بپرهیزید‪ ،‬میوه ها را بصورت تازه و کامل مص رف‬
‫نموده و از خرد و له کردن بیش از حد مواد غذای ی خودداری نمایید‪.‬‬
‫افت قندخون= خطر‬
‫‪ -20‬در صورت افتت قنتدخون و بتروز‬
‫عالیتتم هیپوگالیستتمی فتتورا" ‪ 1‬قاشتتق‬
‫غذاخوری شکر و یا ‪ 4‬حبه قنتد (حتل‬
‫شده در آب ولرم) استفاده کنید‪.‬‬
‫درصورت دردسترس نبودن قند یا شتکر‬
‫می توانید از متواد زیتر استتفاده‬
‫کنید‪:‬‬
‫‪ -1‬عسل‪ :‬یک قاشق غذاخوری‬
‫‪ -2‬نوشابه‪ :‬یک دوم لیوان‬
‫‪ -3‬آب میوه‪ :‬یک دوم لیوان‬
‫‪ -4‬شتتیر‪ ،‬بستتتنی و شتتکالت‪ :‬قنتتد را‬