Transcript - دانشگاه علوم پزشکی تهران

‫برنامه ریزی آموزش ي‪:‬‬
‫نخ تسبیح فرایند یاددهی ‪-‬یادگیری‬
‫دكتر محمد جلیلی‬
‫مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی‬
‫دانشگاه علوم پزشکی تهران‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪‬‬
‫شما در یکی از د انشکده های پزشکی کشور در حال فعالیت هستید‪.‬‬
‫‪‬‬
‫از شما خواسته شده است تا در کارگروهی که برای برنامه ریزی آموزش ی درس‬
‫‪ ........‬تشکیل شده است همکاری کنید‪.‬‬
‫‪‬‬
‫شما با این سوال مواجه می شوید که این کار را چطور انجام دهید‪.‬‬
‫‪‬‬
‫برای انجام این کار‪ ،‬به چه توان مندی هایی احتیاج دارید؟‬
‫‪‬‬
‫آگاهی در مورد اخالق پزشکی‬
‫‪‬‬
‫آگاهی در مورد شیوه برنامه ریزی آموزش ی‬
‫‪‬‬
‫مرور کلی مراحل برنامه ريزي آموزش ي‬
‫‪‬‬
‫تمرین مقدماتی در خصوص مراحل اصلی برنامه ریزی آموزش ی‬
‫‪‬‬
‫سخنرانی‪ :‬مروری بر فرایند برنامه ریزی آموزش ی‪ -‬بخش اول‬
‫‪‬‬
‫کار گروهی اول‪ :‬نیازسنجی‪ ،‬تدوین اهداف و محتوای آموزش ی‬
‫‪‬‬
‫سخنرانی‪ :‬مروری بر فرایند برنامه ریزی آموزش ی – بخش دوم‬
‫‪‬‬
‫کار گروهی دوم‪ :‬تعیین روش های آموزش ی و ارزشیابی مناسب‬
‫‪‬‬
‫گزارش کار گروهی‬
‫برنامه آموزش ي‬
‫‪ ‬برنامه آموزش ي طرحي است مدون كه كليه فعاليت هاي آموزش ي بايد در‬
‫قالب آن انجام شود‪.‬‬
‫‪ ‬واقعيت اين است كه هيچ تعريف جامعي از برنامه آموزش ي كه مورد توافق‬
‫تمام صاحب نظران باشد وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ Sockett ‬در اين مورد مي گويد‪“ :‬دنبال تعريف واحدي براي برنامه‬
‫آموزش ي نباش چون چنین تعريفي پيدا نمي كني”‬
‫‪‬‬
‫اجزای معمول برنامه آموزش ی‪:‬‬
‫◦ محتوا (سرفصل دروس)‬
‫◦ امتحان‬
‫‪‬‬
‫فرايند تعريف و سازمان دهي اين عناصر در يك چارچوب منطقي برنامه ريزي‬
‫آموزش ي ناميده مي شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مدل هاي متعددي براي برنامه ريزي آموزش ي وجود دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مانند‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 10‬سوال هاردن‬
‫‪‬‬
‫‪ 6‬مرحله ‪Kern‬‬
‫پیامدها‬
‫روش های‬
‫ارزشیابی‬
‫روش های‬
‫ارزشیابی‬
‫روش های‬
‫آموزش ی‬
‫روش های‬
‫آموزش ی‬
‫محتوا‬
‫محتوا‬
‫اهداف‬
‫اهداف‬
‫نیازسنجی‬
‫نیازسنجی‬
‫‪‬‬
‫يكي از اين مدل ها كه مي توان از آن استفاده كرد مدل ‪ 10‬سؤال هاردن‬
‫است‪.‬‬
‫‪.1‬‬
‫نيازهاي جامعه در ارتباط با محصول دوره آموزش ي چيست؟‬
‫‪.2‬‬
‫اهداف آموزش ي كلي و اختصاص ي دوره چيست؟‬
‫‪.3‬‬
‫چه محتوايي بايد ارايه شود؟‬
‫‪.4‬‬
‫اين محتوا چگونه بايد سازماندهي شود؟‬
‫‪.5‬‬
‫از چه استراتژي هاي آموزش ي بايد استفاده شود؟‬
‫‪.6‬‬
‫از چه روش هاي آموزش ي بايد استفاده شود؟‬
‫‪.7‬‬
‫ارزيابي چگونه انجام مي شود؟‬
‫‪.8‬‬
‫جزييات برنامه آموزش ي چگونه به اطالع رسانده مي شود؟‬
‫‪.9‬‬
‫چه محيط آموزش ي مورد تأكيد قرار مي گیرد؟‬
‫‪.10‬كل فرايند ارايه برنامه آموزش ي چگونه اداره مي شود؟‬
‫‪‬‬
‫قرار است اين دوره چه دانشجويي تربيت كند؟‬
‫◦ در بسيار مواقع پاسخ اين سؤال به طور كلي توسط كسان ديگري داده شده‬
‫است‪.‬‬
‫◦ در كشور ما‪ ،‬دانش آموخته دوره پزشكي عمومي قرار است به عنوان يك‬
‫پزشك مستقل خدمات سالمت سطح اول را به آحاد جامعه ارايه كند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫حال سؤال اين است كه انتظار جامعه از دانش آموخته اين دوره چيست؟‬
‫‪‬‬
‫استفاده از نظرات خبرگان‬
‫‪‬‬
‫بررس ي اشتباهات در عملكرد پزشكان‬
‫‪‬‬
‫بررس ي حوادث خطیر‬
‫‪‬‬
‫تحليل شغلي پزشكان در حال كار‬
‫‪‬‬
‫بررس ي مطالعات مرگ ومیر‬
‫‪‬‬
‫بررس ي عملكرد پزشكان نخبه‬
‫‪‬‬
‫تحليل برنامه هاي آموزش ي موجود‬
‫‪‬‬
‫بررس ي ديدگاه دانش آموختگان اخیر‬
‫‪‬‬
‫معمول ترين روش‪ ،‬استفاده از نظر خبرگان است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در عین حال تالش مي شود رويكردي چندبعدي به موضوع تعيین نيازهاي‬
‫جامعه وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫معموال نیازسنجی محدود به پیامدها نیست و تمامی اجزای برنامه آموزش ی‬
‫را شامل می شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در همه مدل ها یکی از اصلی ترین مراحل‪ ،‬تدوین اهداف آموزش ی است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اهداف عبارتند از توانايي هايي كه انتظار مي رود دانش آموخته در پايان دوره‬
‫به آنها دست پيدا كرده باشد‪.‬‬
‫• اهداف آموزش ي آموزش گیرنده‬
‫• دانش ي‬
‫• نگرش ي‬
‫• مهارتي‬
‫• اهداف آموزش ي فرايندي‬
‫• فردي‬
‫• برنامه اي‬
‫طبقه بندي اهداف آموزش ي‬
‫اهداف آموزش ي كلي‬
‫‪General edu. objectives‬‬
‫اهداف آموزش ي مياني‬
‫‪Intermediate edu. objectives‬‬
‫اهداف آموزش ي اختصاص ي‬
‫‪Specific edu. objectives‬‬
‫كلي‬
‫اهداف كلي‬
‫اهداف مياني‬
‫اهداف اختصاص ي‬
‫اختصاص ي‬
‫‪‬‬
‫‪competency – Outcome‬‬
‫‪‬‬
‫هدف یا توان مندی؟‬
‫‪‬‬
‫توان مند ی هایی است که انتظار می رود دانش آموخته دوره بتواند انجام‬
‫دهد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫جهانی یا محلی؟‬
‫‪‬‬
‫میزان جزیی شدن‬
‫‪‬‬
‫تقسیم بندی‬
‫‪‬‬
‫احساس مالکیت‬
‫‪‬‬
‫اهدافی را بگوییم که می توانیم به آن دست پیدا کنیم‪.‬‬
‫◦ اگر این کار را انجام دهیم سطح آموزش به شدت افت می کند‪.‬‬
‫◦ احساس رضایت کاذب ایجاد می کند‪.‬‬
‫◦ مدرسان را از تالش بیشتر منع می کند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اهدافی را بگوییم که ممکن است نتوانیم به آن دست پیدا کنیم‪.‬‬
‫◦ سطح کار را باال می برد‬
‫◦ ایجاد نارضایتی به دلیل عدم تحقق اهداف دست نیافتنی می کند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫رگه های طال!!‪ :‬اهداف آموزش ی موجود در منابع‬
‫‪‬‬
‫ترجمه کنیم یا نه؟‬
‫‪‬‬
‫بخوانیم یا نه؟‬
‫بخوانیم ولی ترجمه نکنیم‬
‫‪‬‬
‫تصميم گیري در مورد محتواي آموزش ي يك از مهم ترين مراحل در فرايند برنامه‬
‫ريزي آموزش ي مي باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در صورت مشخص بودن اهداف اين كار معموال كار دشواري نيست‪.‬‬
‫‪‬‬
‫البته بايد توجه داشت تصميم گیري در مورد چیزهايي كه نبايد در برنامه‬
‫آموزش ي گنجانده شوند گاهي دشوارتر است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫معيارهاي تعيین محتوا‪:‬‬
‫◦ مستقيما در ارتباط با اهداف آموزش ي در نظر گرفته شده باشد‪.‬‬
‫◦ براي گذراندن درس هاي بعدي نياز به فراگیري آن وجود داشته باشد‪.‬‬
‫◦ براي درك ساير موضوعات در دوره ضروري است‪.‬‬
‫◦ به دانشجو براي ايجاد توانمندي هاي ذهني نظیر تفكر نقادانه كمك كند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در اين مرحله بايد مشخص كنيم كه شكل دوره و محل قرارگیري اجزاي‬
‫مختلف آن به چه شكل خواهد بود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شرکت کنندگان به سه گروه تقسیم می شوند‪.‬‬
‫در هر گروه یک موضوع را که در نظر دارید برای آموزش آن برنامه ریزی کنید‬
‫انتخاب نمایید‪ .‬این موضوع می تواند برنامه ریزی آموزش ی چرخش کارآموزان‬
‫در یکی از بخش های اعضای گروه شما باشد‪.‬‬
‫در این کار گروهی‪ ،‬شما قصد دارید برای برنامه آموزش ی مورد نظر اقدامات‬
‫زیر را انجام دهید‪:‬‬
‫◦ نیازسنجی‬
‫◦ تدوین اهداف آموزش ی‬
‫◦ تعیین محتوای آموزش ی‬
SPICES model
Student centered
Problem based
Integrated
Community oriented
Electives
Systematic
Teacher centered
Information gathering
Discipline based
Hospital based
Standards course
Apprenticeship
‫‪‬‬
‫روش هاي دستيابي به اهداف بر حسب نوع اهداف آموزش ي مورد نظر و نیز‬
‫توان مندي هاي فراگیران متفاوت مي باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫توصيه مي شود در يك برنامه آموزش ي حتما از روش هاي آموزش ي متعدد‬
‫استفاده شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در هنگام انتخاب روش هاي آموزش ي به امكانات موجود توجه‬
‫شود‬
‫‪‬‬
‫يك نكته مهم‪:‬‬
‫برنامه آموزش ي به مدرسان ياد مي دهد كه چه چیزي را آموزش بدهند‪.‬‬
‫امتحان به فراگیران مي آموزد كه چه چیزي را ياد بگیرند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در يك برنامه آموزش ي مطلوب بايد عوامل زير مورد ارزيابي قرار گیرند‪:‬‬
‫‪ ‬فراگیر‬
‫‪ ‬مدرس‬
‫‪ ‬دوره آموزش ي‬
‫‪‬‬
‫بررس ي نتايج ارزيابي فراگیران خود يك روش براي ارزيابي دوره است‬
‫‪‬‬
‫ارزيابي دوره نبايد به اين روش محدود شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در اين قسمت نیز استفاده از روش هاي مختلف مي تواند مفيد باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫جزييات يك برنامه آموزش ي بايد به اطالع دانشجويان و مدرسان دوره و‬
‫مديران و مسؤوالن رسانده شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اين امر معموال به صورت تهيه و توزيع جداول زماني و نیز سيالبوس ها انجام‬
‫مي شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫تهيه راهنماي مطالعه و راهنماي مدرسان بسيار مفيد است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫جو كلي محيط آموزش ي در برنامه آموزش ي مورد نظر چيست؟‬
‫‪‬‬
‫محيط آموزش ي عاملي است كه در تسهيل يادگیري فراگیر نقش بسيار عمده‬
‫اي ايفا مي كند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫براي بررس ي محيط آموزش ي ابزارهايي نیز طراحي شده كه مي توان از آن‬
‫استفاده كرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫براي پيشبرد امور جاري يك برنامه آموزش ي و يافتن مشكالت آن و پاسخ گويي‬
‫به اين مشكالت و در نتيجه تالش براي ارتقاي مستمر كيفيت دوره آموزش ي‬
‫الزم است نظام مديريت دوره به خوبي مشخص شده و نقش اجزاي مختلف‬
‫در زمينه پيش برد برنامه معلوم باشد‪.‬‬
‫‪.1‬‬
‫نيازهاي جامعه در ارتباط با محصول دوره آموزش ي چيست؟‬
‫‪.2‬‬
‫اهداف آموزش ي كلي و اختصاص ي دوره چيست؟‬
‫‪.3‬‬
‫چه محتوايي بايد ارايه شود؟‬
‫‪.4‬‬
‫اين محتوا چگونه بايد سازماندهي شود؟‬
‫‪.5‬‬
‫از چه استراتژي هاي آموزش ي بايد استفاده شود؟‬
‫‪.6‬‬
‫از چه روش هاي آموزش ي بايد استفاده شود؟‬
‫‪.7‬‬
‫ارزيابي چگونه انجام مي شود؟‬
‫‪.8‬‬
‫جزييات برنامه آموزش ي چگونه به اطالع رسانده مي شود؟‬
‫‪.9‬‬
‫چه محيط آموزش ي مورد تأكيد قرار مي گیرد؟‬
‫‪.10‬كل فرايند ارايه برنامه آموزش ي چگونه اداره مي شود؟‬
‫‪‬‬
‫برنامه ريزي آموزش ي يكي از مهم ترين اجزاي الزم براي ارتقاي كيفيت آموزش‬
‫است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫برنامه ريزي آموزش ي همانند نخ تسبيح اجزاي مختلف يك آموزش مطلوب را‬
‫گرد هم مي آورد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫برنامه ريزي آموزش ي فرايندي است نظام مند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اجزای روش هاردن در برنامه ریزی آموزش ی الزاما خطی نیست‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در اغلب موارد می توان در یک جایی از مسیر وارد عمل شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در اغلب موارد چند سوال اول‪ ،‬نیازسنجی‪ ،‬تعیین اهداف و محتوا در ابتدای‬
‫کار صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در این کار گروهی‪ ،‬شما قصد دارید برای برنامه آموزش ی مورد نظر که در کار‬
‫گروهی قبلی در مورد آن نیازسنجی‪ ،‬تدوین اهداف و تعیین محتوا کرده اید‬
‫اقدامات زیر را انجام دهید‪:‬‬
‫◦ تعیین راهبردها و روش های آموزش ی‬
‫◦ تعیین روش های ارزشیابی فراگیران‬
‫‪‬‬
‫در پایان این کار گروهی‪ ،‬بر حسب زمان باقی مانده‪ ،‬تعدادی از گروه ها‪،‬‬
‫خالصه ای از گزارش کار خود را ارایه می کنند‪.‬‬