Transcript دریافت فایل
عنوان مقاله :
نظام پولی و مالی بین الملل
صندوق بین المللی پول ( ) IMFو بانک جهانی
()WB
مقدمه :
در خالل جنگ جهانی دوم سیاستمداران و دولتهای بزرگ جهان دریافتند که بروز بحرانهای
عظیم مالی و حتی منازعات سیاسی و جنگهای خانمان سوز ناشی از فقدان یک نظام
همکاری و همیاری بین المللی در جهان میباشد.
در سال 1944کنفرانسی در برتون وودز امریکا برگزار شد.شرکت کنندگان در این
کنفرانس عبارت بودنداز:وزیران دارایی و اقتصاددانان از 44کشور جهان.
در همین دوران جهت نظم بخشیدن به وضع پولی و مالی بین المللی چهار طرح به ترتیب
از سوی کینز –وایت –دولت فرانسه و دولت کانادا ارائه شد.
طرح اقای جان مینارد کینز که در ان زمان مشاور خزانه داری بریتانیا بود تحت عنوان
اتحادیه پولی (پایاپای) بین المللی ارائه شد .اقای هاری دکستر وایت نیز معاون خزانه داری
ایاالت متحده امریکا بود و طرح خود را تحت عنوان پیش نویس اولیه ی پیشنهاد تاسیس
صندوق تثبیت ملل متحده و بانک ترمیم و توسعه ملل متحد و متفق ارائه کرد.
طرح دولت فرانسه تحت عنوان ”روابط بین المللی ”ارائه شد و طرح دولت کانادا ”اتحادیه
ی مبادالت بین المللی ” نام داشت.
زمینه های پیدایش :
.1هرج و مرج ناشی از جنگ های اول و دوم جهانی در روابط اقتصادی بین
کشورها
.2بحران تورم سال های بین جنگ جهانی در اروپا
.3بحران بزرگ اقتصادی سال های 1933-1929
.4سیاست فقیرکردن کشورهای همسایه از طریق تنزیل پول ملی و وضع محدودیت
های تجاری و غیر تجاری در واردات
عمده ترین تصمیمات این کنفرانس عبارت بودند از:
• پایه گذاری نظام با ثبات نرخ مبادله
• ایجاد صندوق بین المللی پول
• ایجاد بانک جهانی
هدف از تاسیس صندوق بین المللی پول رفع مشکالت پولی کوتاه مدت ممالک عضو
بود در حالی که بانک جهانی به منظور رفع گرفتاریهای مالی بلند مدت ایجاد گردید.
طرح های مقدماتی تاسیس :
طرح "وایت " متخصص پولی بانک مرکزی اروپا دنباله رو کالسیک ها انتشار واحد پولی طالی بین المللی پیشنهاد تاسیس صندوق تثبیت پول ملل متحد-2طرح "کینز" از انگلستان
استواری نظام پولی کشورها به عواملی چون درآمد ملی ،جمعیت ،توسعهروابط بازرگانی
-انتشار واحد پولی بین المللی بانکور
ثبات نرخ مبادله :
اعضای کنفرانس برتون وودز با تعیین یک ارزش اسمی برای پول کشورهایشان
بر مبنای طال یا دالر امریکا موفق به ایجاد ثبات در نرخ مبادله ی ارزها شدند.
اهداف صندوق بین المللی پول
هدف اولیه تاسیس صندوق بین المللی پول عبارت بود از جلوگیری از برقراری مجدد
محدودیت های بازرگانی بین المللی از یک طرف و ممانعت از نوسانات شدید نرخ مبادله به
شکلی که در دوران بین دو جنگ جهانی شاهد آن بودیم.
طبق اساسنامه صندوق بین المللی پول سایر اهداف عبارتند از :
• تقویت همکاریهای بین المللی از طریق فراهم ساختن امکانات مشورتی و همکاری
اعضاء درباره ی مسائل پولی بین المللی
• تسهیل رشد متوازن تجارت بین المللی و از طریق کمک به افزایش سطح اشتغال و در
آمد و توسعه ظرفیتهای تولید
• تقویت ثبات ارزی و ترتیبات ارزی و اجتناب از تضعیف رقابتی ارزش پول ملی
• تقویت نظام چند جانبه پرداختها برای معامالت جاری و یافتن راههای حذف
محدودیتهای ارزی که مانع رشد تجارت جهانی می شود
• تامین منابع مالی برای اعضاء به طور موقت
• یافتن راههایی برای کاهش دوره و میزان عدم توازن در پرداختها
• مقرر صندوق در شهر واشنگتن پایتخت آمریکا است واگر چه از موسسات وابسته به
سازمان ملل متحد به شمار میاید ولی به موجب اساسنامه از استقالل کامل اداری
برخوردار است.
عضویت:
عضویت در صندوق بین المللی پول برای هر کشور عضو سازمان ملل که در
مناسبات خارجی خود استقالل داشته و اساسنامه صندوق را پذیرفته باشد بالمانع
است.
ارکان تشکیالت صندوق بین المللی پول
هیئت مدیره:
عالی ترین مرجع تصمیم گیری در صندوق بین المللی پول می باشد.جلسات هیئت
به صورت عادی و یا فوق العاده معموالهر ساله تشکیل می گردد .وظیفه هیئت
مدیره بررسی وضع کلی اقتصاد جهانی و بررسی مشکالت سیستم پولی بین المللی
و مسائلی نظیر اینها است.
هیئت اجرایی :
بر اساس اساسنامه اداره امور و عملیات کلی صندوق بر عهده ی هیئت اجرایی
است که مرکب از 22نفر میباشد.این هیئت الاقل هفته ای یکبار به ریاست مدیر
عامل تشکیل جلسه می دهد و کلیه ی امور جاری صندوق را تصدی و هدایت می
کند.
مدیر عامل:
مدیر عامل توسط هیئت اجرایی و برای مدت 5سال انتخاب میشود .مدیر عامل
باالترین مقام کارکنان اجرایی صندوق است و ریاست هیئت اجرایی را بر عهده
دارد ولی نمی تواند یکی از اعضای هیئت اجرایی باشد.
حق برداشت مخصوص
کمبود نقدینگی بین المللی به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم یکی از معضالت
تجارت بین المللی شده بود .بنابراین حق برداشت مخصوص در واقع یک نوع
دارایی یا ذخیره ی پولی بین المللی است که توسط صندوق ایجاد شده و پشتوانه ی
آن موافقت کشورهای شرکت کننده در طرح مذکور است .همچنین حق برداشت
مخصوص به عنوان واحد محاسبه در صندوق به کار برده می شود و کلیه معامالت
و دفاتر صندوق بر اساس آن محاسبه و نگهداری می گردد.
در سال 1974تصمیم گرفته شد که ارزش حق برداشت مخصوص در رابطه با
ارزهای 16کشور (روش سبد ارزی) محاسبه شود و در این حالت ارزش هر
واحد حق برداشت مخصوص معادل 120635دالر آمریکا منظور گردید که در
حقیقت همان ارزش دالر طالی 1944در سال 1974بوده است 16 .کشوری که
ارزهای آنها در سبد ارزی مزبور منظور گردیده بود عبرت از کشورهایی بود که
صادرات آنها سالهای 1968-1972بیش از یک درصد از تجارت جهانی کاالها و
خدمات را تشکیل می داد و ضرایب داده شده به سهم هر ارز در حق برداشت
مخصوص نیز بر اساس حجم تجارت طی 5سال و موجودی پول هر کشور در
سایر کشورهای عضو انتخاب گردید.
کاربرد حق برداشت مخصوص
کمبود ذخایر مالی تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه به ویژه در سالهای
اخیر باعث محدودیت شدید در ظرفیت واردات و تقلیل در افزایش روند تجارت و
پرداختهای آنان گردیده و اثرات منفی بر روی سطح سرمایه گذاریها و تولید آنها
گذارده است .آنچه که کشورهای در حال توسعه جهان از طریق صادرات بدست می
آورند صرف باز پرداخت اصل و فرع وامهای آنها می گردد.
”حق برداشت مخصوص“می تواند سهم زیادی در تسریع بهبود اقتصادی < موفقیت
سیاستهای تعدیل و تسهیل موانع موجود در پرداختهای کشورهای در حال توسعهو
ارتقای تجارت بین المللی و تنوع در بافت ذخایر و بهبود موازنه بین نقدینگی
مشروط و غیر مشروط داشته باشد.
یکی از خصوصیات ”حق برداشت مخصوص“ این خواهد بود که از اهمیت
استقراض از منابع دیگر در نظام مالی بین المللی کاسته و بنابراین آسیب پذیری این
نظام را کاهش می دهد.
منابع مالی صندوق بین المللی پول
صندوق بین المللی پول منابع مالی خود را از طریق روشهای زیر تامین می نماید:
.1قاچ ذخیره:
این قاچ شامل آن گونه وجوهی است که اعضا نزد صندوق نگاه داشته و از محل پرداختهای
اعضای صندوق بابت سهمیه شان به صورت طال و ارز تامین شده است .استفاده از این ذخایر
بدون قید و شرط است و به صرف مواجه بودن کشور عضو با کسری موازنه پرداختها قابل
برداشت است.
.2قاچهای اعتباری:
در صندوق چهار قاچ اعتباری وجود دارد که میزان هر یک معادل 25درصد سهمیه هر یک از
اعضا می باشد .چنان که هر عضو می تواند تا 100درصد سهمیه خودش در صندوق به صورت
اعتبار استفاده کند.
شرط استفاده از قاچهای اعتباری آن است که کشورهای عضو عالوه بر روبرو بودن با مشکل
تراز پرداختها اجرای سیاستهای پیشنهادی صندوق را بپذیرند.
.3تسهیالت مالی اضافی:
صندوق وامهای بیشتر و دراز مدت تر نسبت به قاچ های اعتباری از طریق تسهیالت مالی
اضافی در اختیار اعضا قرار می دهد .کشورهایی مشمول این نوع تسهیالت می شوند که تراز
پرداختها یشان ناشی از عوامل ساختاری و سازمانی در اقتصاد ملی آنها باشد .صندوق در
پرداخت این گونه وامها شرایط دشوارتری را به کشور وام گیرنده تحمیل می کند .کشورهای واجد
شرایط می توانند تا 140درصد سهمیه خودشان از این محل وام بگیرند .مدت باز پرداخت این
وامها بین 5/7تا 10سال است.
.4منابع گسترش یافته صندوق:
صندوق بین المللی پول از طریق منابع گسترش یافته خود به کشورهایی وام می دهد که از
طریق قاچهای اعتباری و تسهیالت مالی اضافی نتواند مشکالت تراز پرداختهای خودشان را
بر طرف کنند .وامهایی که از این طریق داده می شود عالوه بر مشروط بودن به صورت
مرحلهای و نظارت شده است .در حال حاضر هر کشور میتواند برای مدت 3سال و ساالنه
95تا 115درصد و یا طی 3سال کال 285تا 345درصد سهمیه خودش در صندوق از
محل منابع گسترش یافته وام بگیرند.
.5حساب حق برداشت مخصوص:
هر کشور عضو به نسبت سهمیه اش در صندوق در حساب حق برداشت مخصوص اعتبار
دارد و می تواند از این اعتبار در صورت کسری تراز پرداختها و یا تقلیل ذخایرش بدون قید
و شرط استفاده کند.
باز پرداخت این وامها مدت معینی ندارد لیکن صندوق انتظار دارد با بهبود وضعیت موازنه
پرداختهای کشور وام گیرنده باز پرداخت وام صورت بگیرد .نا گفته نماند که به این گونه
اعتبارات صندوق بهره تعلق می گیرد.
.6منابع دیگر صندوق:
این منابع قرار احتیاطی و تسهیالت مالی جبرانی است که فقط به کشورهای صادر کننده ماد
اولیه و مواد خام اختصاص دارد و قرارداد عمومی استقراض که مختص کشورهای صنعتی
است.
پس به طور خالصه می توان گفت :
.1بانک بین المللی ترمیم وتوسعه تاسیس شد
.2دالر واحد پول بین المللی شد
.3کشورهای عضو پول خود را به دالر یا طال تعیین نمودند
.4امریکا تعهد به تثبیت برابری دالر و طال نمود
(هر اونس طال 35،دالر )
ساختار سازمانی :
.1تعداد کشور های عضو در بدو تاسیس 45کشور بودند که ایران هم جز آن ها بود
.2در سال 2011اعضا به 187کشور رسید
.3تمامی کشورهای عضو سازمان ملل به استثنای کره شمالی ،کوبا ،آندورا ،موناکو ،
لیختن اشتاین ،نارو ،تایوان ،فلسطین و جمهوری صحرا عضو این سازمان هستند
.4مقر صندوق در واشنگتن با 2500کارمند از 158کشور
.5یک صندوق وابسته به سازمان ملل متحد البته با استقالل کامل
.6کشور های عضو در 24گروه با خصایص اقتصادی و سیاسی مشابه طبقه بندی و هر
گروه را کشوری رهبری می نماید
.7گروه ایران (+الجزایر +غنا +افغانستان +مراکش +پاکستان +تونس )
ارگان های تصمیم گیرنده :
الف)شورای حکام (هیات مدیره ):
باالترین مقام صندوق ،از ترکیب وزیر دارایی یا رئیس بانک مرکزی وظایف آن بررسی فعالیت های ساالنه صندوق ،پذیرش عضو جدید ،تعیینشرایط عضویت ،اخراج یک عضو و...
جلسات شورای حکام به طور سالیانه برگزار می شود و هر سال نزدیک به 3روز اجالس خواهند داشت
-جلسات آن 2سال در واشنگتن و یک سال در یک کشور عضو برگزار می شود
ب)شورای اجرایی :
در بدو تاسیس 12عضو داشت اما اکنون 24عضو دارد 5کشوری که بیشترین سهام را دارند (امریکا ،انگلستان ،فرانسه ،آلمان و ژاپن) اعضای دایم و 19عضو دیگر به صورت انتخابی هر دو سال انتخاب می شوند
هر هفته جلسه دارند از آنجایی که جلسات شورای حکام سالی یک بار برگزار می شود ،تصمیمات اینشورا در اداره تصمیمات بسیار موثر است
ج)مدیر عامل :
از طرف مدیران اجرایی به مدت 5سال انتخاب می شود
هم اکنون خانم کریستین الگارد از کشور فرانسه
بانک جهانی (: )WB
بانک بین المللی ترمیم و توسعه که به بانک جهانی شهرت یافته است بزرگترین
سازمان مالی بین المللی است که در زمینه تامین مالی توسعه اقتصادی کشورهای
در حال رشد فعالیت می کند.
هدف اولیه از تاسیس بانک مزبور کمک مالی به بازسازی و ترمیم کشورهایی بود
که در جنگ جهانی دوم خسارت دیده بودند.
بانک بین المللی ترمیم و توسعه که به بانک جهانی شهرت یافته است بزرگترین
سازمان مالی بین المللی است که در زمینه تامین مالی توسعه اقتصادی کشورهای
در حال رشد فعالیت می کند.
هدف اولیه از تاسیس بانک مزبور کمک مالی به بازسازی و ترمیم کشورهایی بود
که در جنگ جهانی دوم خسارت دیده بودند.
اهداف اولیه این بانک طبق اساسنامه عبارت بودند از:
کمک به باز سازی و توسعه ی کشورهای عضو از طریق تسهیل سرمایه گذاریهای
تولیدی در آن کشورها و باز سازی اقتصادکشورهایی که در خالل جنگ آسیب دیده
یا از بین رفته اند .انطباق مجدد و هدایت تسهیالت و وسایل تولیدی با نیازها و
احتیاجات زمان صلح و تشویق امر گسترش تسهیالت و منابع تولیدی در کشورهای
در حال توسعه
اعطای وام به کشورهای عضو از منابع بانک
تشویق سرمایه گذاریهای خارجی در کشورهای عضو بانک از طریق تضمین اصل
و بهره سرمایه گذاریها و مشارکت در اعطای وام و تسهیالت مالی مناسب
کمک به رشد متوازن و بلند مدت تجارت بین المللی و حفظ تعادل در موازنه
پرداختها از طریق تشویق سرمایه گذاریهای بین المللی.
اعطای وام از سوی بانک مستلزم متقاعد شدن بانک به صرف وام جهت افزایش
بهرهوری کشور وام گیرنده و نیز اطمینان از توانایی باز پرداخت وام است.
شرایط عضویت:
اعضای اصلی بانک همان اعضای صندوق بین المللی پول هستند که عضویت
بانک و اساسنامه آن را پذیرفته اند .عضویت در بانک برای همه اعضای صندوق
بین المللی پول امکان پذیر است .شرایط عضویت را هیئت رئیسه بانک تعیین می
کند.
ارکان و تشکیالت بانک جهانی:
بانک جهانی نیز مانند صندوق بین المللی پول دارای تشکیالتی متشکل از هیئت
نمایندگان – هیئت مدیره و مدیر عامل میباشد.
هیئت نمایندگان به عنوان مهمترین رکن تشکیالتی باالترین مرجع تصمیم گیری در
بانک میباشد هیئت مدیره به عنوان یکی دیگر از ارکان اصلی تشکیالت بانک اداره
بانک را بر عهده دارد و برای انجام وظایف خود دارای اختیارات و قدرتی است که
از سوی هیئت نمایندگان به وی تفویض شده است .اعضای هیئت مدیره بانک
وظیفه حمایت و حفظ منافع کشور متبوع خود و یا گروهی از کشورها که مدیر
انتخابی آنها می باشند و همچنین نظارت و تصمیم گیری درباره سیاستهای بانک و
ارزیابی کامل پروژه های تولیدی و سرمایه گذاریهای بانک می باشد.
ریاست بانک به عنوان مسئول اداره بانک توسط اعضای هیئت مدیره انتخاب می
شود و حق نظارت عالیه بر پروژه ها و حق پیشنهاد اعطای وام به طور کامل به
کشورهای عضو در اختیار وی می باشد.
سرمایه ها و منابع مالی بانک جهانی
سرمایه بانک از مجموع سهام تعهد شده اعضا که متناسب با توان اقتصادی و مالی آنها می
باشد تامین گردیده است .عالوه بر مجموع سرمایه اولیه و دریافت حق عضویت ها منابع
استقراض از بازارهای مالی و دولت ها از دیگر روشهای تامین منابع مالی بانک جهانی
محسوب میگردد.
انتشار سهام بین مردم به پولهای غیر از دالر و سپرده گذاریهای سهام و اسناد خزانه در
بانکهای مرکزی کشورها و یا سازمان های عمومی و دولتی و حتی فروش اوراق قرضه از
مهمترین روشهای تامین مالی و استقراض بانک جهانی به حساب می آید.
وامهای بانک جهانی اکثرا به منظور اجرای پروژههای معینی به کشورهای عضو اعطا می
گردد و باز پرداخت آن بعد از اتمام پروژه آغاز می شود.مدت باز پرداخت به خصوصیات
هر پروژه بستگی دارد و بر اساس طول عمر مفید هر پروژه تقسیط می گردد که معموال 25
سال است .نرخ بهره بانک جهانی کمتر از نرخ بهره بازار است .عالوه بر شرایط بانک
طرحهای مورد نظر هم بایستی از نظر فنی – اقتصادی و مالی توجیه پذیر باشند.
بانک جهانی عالوه بر وامهای پروژه ای در صورت بروز حوادث طبیعی به منظور
جلوگیری از بروز و رفع وقفه در روند توسعه و نیز برای خرید مواد اولیه و تجهیزات به
منظور تقویت امکانات تولیدی به کشورهای عضو وام می دهد.
تعداد آرای هر کشور عضو با مقدار سرمایه تعهد شده آن در بانک ارتباط مستقیم
دارد.هر عضو دارای 250رای به عالوه یک رای اضافی برای هر سهم از
سرمایه بانک است .ارزش یک سهم معادل یک صد هزار دالر است.
در نتیجه کشوری که سرمایه اش 100میلیون دالر است جمعا 1250رای دارد.
در سال 1988ایاالت متحده امریکا به تنهایی دارای 149000سهم از مجموع
850000سهم می باشد یعنی حدود 18درصد آرا تنها متعلق به ایاالت متحده
آمریکا بوده است .کمترین تعداد سهام در همین سال به تعداد 381رای متعلق به
کشور الئوس بود که معادل 4درصد کل آرا بوده است.
موسسات وابسته به بانک جهانی :
به منظورگسترش فعالیتهای بانک جهانی و نیز ایجاد نوعی تقسیم کار دو موسسه
وابسته به این بانک تاسیس شد:
شرکت مالی بین المللی:شرکت مالی بین المللی به منظور اعطای وام به شرکتها و
موسسات صرفا خصوصی کشورهای عضو تاسیس شد .دولت ایران در سال
1335به عضویت شرکت مالی بین المللی درآمد.
موسسه بین المللی توسعه:به منظور دادن وامهایی با شرایط آسان به دول فقیر جهان
تاسیس شد .منابع مالی این موسسه عمدتا از محل پرداخت کمک بال عوض ممالک
ثروتمند و نیز واریز قسمتی از سود بانک جهانی به حساب این موسسه تامین می
شود.وامهای موسسه مذکور بدون بهره است و با کارمزد بسیار نازل و برای
دورههای بسیار طوالنی 40تا 50ساله اعطا می شود.
نظام پولی بین المللی و بحران مالی جهانی :
من امروز شما را به اینجا دعوت کردم زیرا شما در عالم صنعت و تجارت و
بانکداری بین المللی رهبر آمریکا هستید.
“جانسون رئیس جمهور ایاالت متحده خطاب به صاحبان سرمایه در آمریکا در
جلسه ی ۱۸فوریه ۱۹۶۵در کاخ سفید”
The Department of State Bulletian. March 1.1965,p.283
***
آیا فکر می کنید این جمله را جانسون در رودربایستی مهمانانش به زبان آورده
است؟ یعنی فکر می کنید جنس این جمله از جنس همان جمالت کالسیک تعارفات
ایرانی است که“ :شما که مهمان نیستید ،صاحب خانه اید”؟
اشتباه نکند .سیستم فدرال رزرو آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم دست به یک بازی
خطرناک زده است:
در جریان جنگ جهانی دوم ۷۳درصد ذخائر طالی جهان در آمریکا تجمع پیدا می کند.
اروپا (به خصوص انگلستان ،آلمان ،فرانسه ،ایتالیا )…،قادر به پشتوانه سازی پول ملی خود
با ذخائر طال نیستند .سیستم پولی این کشورها در اثر چاپ بی رویه اسکناس بدون پشتوانه
در دوران جنگ کامال از هم پاشیده است و تورم مفید برای حکومت در حال تبدیل شدن به
تورم فروپاشنده است .هیچ چاره ای برای اقتصاد اروپای غربی وجود ندارد .برای بازسازی
کشورها نیاز واردات و صادرات گسترده است که این خود نیاز فوری به چرخش سریع مالی
دارد .اروپا نمی تواند جایگزینی بهتر از “تنها پولی در جهان که دارای پشتوانه طال است” _
یعنی دالر _ برای پشتوانه سازی پولی خود انتخاب کند.
آمریکا به عنوان پیروز جنگ جهانی دوم ،به عنوان بزرگترین بستانکار سیستم اقتصادی
جهانی ،به عنوان تنها کشور دارای سیستم پولی ملی که دارای پشتوانه است ،به عنوان کشور
دارنده ی یک سیستم تولیدی ویران نشده در جنگ جهانی ،به عنوان یک کشور دارای
تکنولوژی ،به عنوان… دست اش را می گذارد روی گلوی اروپا که :وظیفه ی حفظ نسبت
۳۵دالر آمریکا در برابر یک اونس تروی طال به عهده ی شما هم هست .در نتیجه آمریکا
فقط بدهکاری های آلمان و ژاپن را به طال وصول می کند ،بر واردات از اروپا تعرفه های
سنگین می بندد ،نرخ بهره ی سنگن تری از آمریکا در اروپا برای پرداختهای مالی وضع
می گردد ،از همه مهتر اینکه آمریکا برای پرداختهای خود از دالر استفاده می کند.
همه چیز به خوبی و خوشی در حال جلو رفتن است که پوند انگلیس زمین می خود… نرخ برابری
پوند در برابر ارز کشورهای خارجی به نصف می رسد و برای تبدیل به دالر به جای یک پوند
در برابر ۴٫۷دالر ،با ۲٫۴دالر معاوضه می گردد… انگلستان برای جلوگیری از فروپاشی مالی
یک میلیارد دالر از صندوق بین المللی پول وام می گیرد اما ظاهرا فراموش کرده است که نظام
این صندوق بعد از ۴سال پول ملی خود انگلستان را برای دریافت طال تحویلش می دهد…
انگلستان مجددا یک میلیارد و چهارصد میلیون دالر از این صندوق وام می گیرد… نظام مالی
جهانی در حال فروپاشی است… یک جای کار می لنگد… یکی از بازیگران اصلی دارد دور از
چشم بقیه کاری می کند… بله ایاالت متحده آمریکا … هیئت حاکمه آمریکا برای دخالت در شبه
جزیره کره ترجیح داده است به جای ذخائر طال به چاپخانه دالر رجوع کند… چرخه ی اقتصادی
کشوری که اسکناس هایش در حکم پول جهانی عمل می کند دچار اختالل می شود و جهان را به
فکر فرو می برد… در دو سوی اقیانوس اطلس جنگ لفظی تمام عیاری در می گیرد… اقتصاد
دانان و سیاستمداران دو سوی اقیانوس اطالس روبه روی هم می ایستند… طرح خیالی “تریفین”
آمریکایی برای ایجاد پول جهانی کاغذی با تعهد بین المللی بدون پشتوانه طال ،توسط “ژاک
روئف” در این سوی اقیانوس اطلس با طرح “بازگشت دوباره به پایه زر” پاسخ داده شد…
برخالف تریفین که سعی می کرد با جداول پیچیده اعداد و ارقام ثابت کند هیچ خطری متوجه دالر
به عنوان پول بین المللی نیست “ژاگ روئف” در یک تخته سیاه و به سادگی ثابت کرد که اگر
نرخ برابر دالر با طال (یعنی نسبت ۳۵دالر آمریکا در برابر یک اونس تروی طال) به دو برابر
(یعنی نسبت ۷۰دالر آمریکا در برابر یک اونس تروی طال) تغییر نیابد آمریکا نمی تواند تراز
تجاری خود را با ذخائر طالی موجود اش مثبت کند و تمام دست و پا زدن جانسون در کنگره و
قانون ده ماده ای مالیات یکنواخت کننده بهره نمی تواند کسری مداوم تراز پرداخت ایاالت متحده
را از میان ببرد.
پرزیدنت مارشال دوگل اما این جنگ دو سوی اقیانوس اطلس را از مجالت و روزنامه ها و
محیط های آکادمیک به سیاست کشاند .دوگل ضمن سخنرانی خود در فوریه ۱۹۶۵گذاشت
توی کاسه ی آمریکا! او انتقاداتی را به نظام پولی جهانی ا به دلیل سلطه دالر بر نظام مزبور
و ایجاد مزایای غیر موجهی به شریک ماورا اقیانوس اطلس کشورهای اروپای غربی به
دلیل این سلطه وارد ساخت.
اظهارات پرزیدنت دوگل یک هفته ی بعد توسط پرزیدنت جانسون در کنگره جواب داده شد.
سرمایه مالی آمریکا نظری جز این نداشت :خفه کردن بحران بحران دالر به وسیله کلیه
امکانات ممکن ،بدون سر درآوردن از ماورای مرزهای نظام موجود .این امر هدف برنامه
ی ده ماده ای جانسون نیز بود.
نشریات اکونومیست علیه سیاستهای فرانسه دردفاع از پشتوانه ی زر برای پول در مقاله ای
تحت عنوان « آیا لنین بهتر از روئف نمی دانست؟» با لحنی جدی از لنین فاکت می آورد:
«پس از پیروزی پرولتاریا یا انقالب سوسیالیستی در یک مقیاس جهانی می توان از طال
برای ساخت توالت های عمومی استفاده کرد».
اما هیئت تحریریه اکونومیست نمی دانستند که لنین در دنباله ی این مطلب درباری سیاست
های مربوط به زر ،پیش از انقالب سوسیالیستی چه می گوید.
برای اولین بار در تاریخ امپریالیسم _به مثابه باالترین حالت سرمایه داری _ در سال ۱۹۶۵
صدور سرمایه با مشکالت و تضادهای درونی _ و نه بیرونی _ نظام سرمایه داری برخورد می
کند .نظام اجتماعی تولید و توزیع با طبیعت خصوصی تملک سود _ یعنی ثمره ی کار تمامی
جامعه _ در تعارض قرار گرفت.
اما سرمایه مالی نشان داد که نه تنها هیچ تعهدی به مردم یک کشور ندارد که هیچ تعهدی به
حکومت یک کشور هم ندارد .صاحبان سرمایه مالی به پرزیدنت جانسون اطمینان دادند که همه با
هم برای پیشرفت کشور دوشادوش هم تالش خواهند کرد اما سرمایه مالی همچنان از آمریکا فرار
می کرد!
در کل نیمه ی نخست دهه ۷۰میالدی هیئت حاکمه آمریکا نتوانست مانع از خروج ذخاتر طال از
این کشور بشود.
در ۲۱سپتامبر ۱۹۴۹هنگامی که ایاالت متحده یک موجودی زر ۲۳میلیارد و ۴۰۰میلیون
دالری داشت سپرده های فدرال رزرو و اسکناسهای در گردش آن به ۴۰میلیارد و ۷۰۰میلیون
دالر بالغ می گردید یعنی پشتوانه آن به میزان ۵۷٫۵درصد توسط زر تامین شده بود.
در ۳۱دسامبر ۱۹۶۴اندوخته زر ایاالت متحده به ۱۵میلیارد دالر سقوط کرد در حالی که
سپرده ها و اسکناسهای در گردش به ۵۴میلیارد و ۸۰۰میلیون دالر افزایش یافت .یعنی پشتوانه
زر آن به ۲۷٫۵درصد رسید.
اگر یک میلیارد و پانصد میلیون دالر دیگر از ذخائر طالی ایاالت متحده کم می شد عمال قانون
نقض می شد و پشتوانه زر به زیر ۲۵درصد می رسید.
محافل حاکمه آمریکا کار کامال ساده ای کردند :اگر قانون با اوضاع و احوالی که پدید می آید
موافق نبود بدا به حال قانون!!!
آنان خیلی ساده قانون مربوط به پشتوانه زر سپرده ها را ملغی کردند و به این وسیله
راهی برای تورم باز کردند .محافل حاکمه آمریکا تصمیم داشتند با آزاد کردن ۴
میلیارد و ۸۰۰میلیون دالر زر به عنوان پشتوانه ی سپرده های داخلی و افزایش آن
به ۶میلیارد دالر از این راه آمادگی ایاالت متحده را برای ادامه ی استفاده از زر
خود برای حفظ قابلیت تبدیل دالر در گردش جهانی را نشان بدهند ،ولی تمام آنچه
عمال نشان داده شد آن بود که شالوده ی زر دالر منقبض و محدود شده است.
لیست سازمان های پولی و مالی بین الملل
CENTO
دفتر مرکزی شماره ۱صندوق بینالمللی پول در واشینگتن دی سی در ایاالت متحده
آمریکا
در ادامه :
عالمت اختصاری
عنوان انگلیسی سازمان
عنوان فارسی سازمان
ردیف
IMF
International Monetary Fun
صندوق بین المللی پول
۱
GATT
General Agreement on Tariff
and Trade
موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت
۲
SDR
Special Drawing Right
حق برداشت مخصوص
۳
GAD
General Arrangement to
Borrow
ترتیبات عمومی برای دریافت وام
۴
SAFS
Structural Adjustment
Facilities
تسهیالت تعدیل ساختاری
۵
ESAF
Enhanced Structural
Adjustment Facility
تسهیالت تعدیل ساختاری گسترده
۶
ERM
Exchange Rate Mechanism
نرخ مبادله ارز اروپا
۷
CIA
Central Intelligence Agency
)سازمان مرکزی اطالعات آمریکا(سیا
۸
IBRD
International Bank for
reconstruction and
Development
بانک بین المللی ترمیم و توسعه
۹
MDB
Multilateral Developing Bank
بانک های توسعه چند جانبه
۱۰
IDA
International Development
Association
موسسه بین المللی توسعه
۱۱
ADsB
Asian Development Bank
بانک توسعه آسیا
۱۲
IFC
International Finance
Corporation
شرکت مالی بین المللی
۱۳
ICSID
International Center for
Settlement of Investment
Disputes
مرکز بین المللی حل اختالفات سرمایه گذاری
۱۴
MIGA
Multilateral Investment
Guarantee Agency
موسسه بین المللی تضمین چند گانه سرمایه
گذاری
۱۵
OED
Operations Evaluation Dept
اداره ارزش یابی عملیات
۱۶
AAA
American Arbitral Agency
مجمع داوری آمریکا
۱۷
ICC
International Chamber of
Commerce
اتاق بازرگانی بین المللی
۱۸
BIS
Bank for International
Settlement
بانک تسویه بین المللی
۱۹
OEEC
Organisation of European
Economic Cooperation
سازمان اروپایی همکاری اقتصادی
۲۰
OECD
Organisation for Economic
Cooperation and
سازمان همکاری اقتصادی و توسعه۲۱
Development
UEP
Union of European
Payments
اتحادیه اروپایی پرداخت ها
۲۲
EMA
European Monetary
Agreement
قرارداد پولی اروپایی
۲۳
ECSC
European Cool and Steel
Company
جامعه اروپایی زغال سنگ و فوالد
۲۴
UNCTAD
Unites National Conference
on Trade and Development
کنفرانس تجارت و توسعه ملل
)متحد(انکتاد
۲۵
ITC
International Trade Center
مرکز تجارت بین المللی
۲۶
UNDP
United Nations
Development Program
برنامه توسعه ملل متحد
۲۷
ECOSOC
United Nations Economic
and Social Council
WTO
World Trade Organisation
سازمان تجارت جهانی
۲۹
TRIPS
Trade Related Intellectual
Property Rights
حقوق مالکیت معنوی در تجارت
۳۰
شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان
۲۸
ملل
GATS
General Agreement on
Trade Services
)قرار داد عمومی تجارت خدمات(گاتس
۳۱
TNC
Trade Negotiations
Committee
کمیته مذاکرات تجاری
۳۲
GNS
Group Negotiating on
Services
گروههای مذاکره درباره خدمات
۳۳
EFTA
European Free Trade
Association
اتحادیه تجارت آزاد اروپا
۳۴
ICJ
International Court of
Justice
دیوان عدالت بین المللی
۳۵
UNDCP
United Nations Drug
Control Program
برنامه ملل متحد برای کنترل بین المللی
مواد مخدر
۳۶
FAO
Food and Agriculture
Organisation
سازمان خواربار و کشاورزی
۳۷
WFP
World Food Program
برنامه غذای جهانی
۳۸
ILO
International Labour
Organisation
سازمان بین المللی کار
۳۹
ICAO
International Civil Aviation
Organisation
سارمان بین المللی هواپیمایی
)کشوری(ایکائو
۴۰
UPU
Universal Postal Union
اتحادیه جهانی پست
۴۱
EDI
Exchange Date Information
داده های علم اطالع رسانی
۴۲
IAEA
International Atomic Energy
Agency
آژانس بین المللی انرژی اتمی
۴۳
NPT
Nuclear Non-Proliferation
Treaty
منع تکثیر صالح های هسته ای
۴۴
UNIDO
United Nations Industrial
Development Organisation
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد
۴۵
IFAD
International Fund for
Agricultural Development
صندوق بین المللی توسعه کشاورزی
۴۶
ECO
Economic Cooperative
Organisation
)سازمان همکاری اقتصادی(اکو
۴۷
CENTO
Central Treaty Organisation
)سازمان پیمان مرکزی(سنتو
۴۸
RCD
Regional Cooperation for
Development
همکاری منطقه ای توسعه
۴۹
EFTA
European Free Trade
Association
اتحادیه تجارت آزاد اروپا
۵۰
OPEC
Organisation of Petroleum
Exporting Countries
)سازمان کشور های صادر کننده نفت(اوپک
۵۱
ASEAN
Association of South-East Asian
Nations
آسه آن
۵۲
APEC
Asian Pacific Economic
Cooperation
سازمان همکاریهای اقتصادی کشور های آسیا و
)اقیانوسیه(اَپک
۵۳
OIC
Organization of Islamic
Conference
سازمان کنفرانس اسالمی
۵۴
IDB
Islamic Development Bank
بانک توسعه اسالمی
۵۵
Eu&SC
European Coal and Steel
Company
جامعه اروپایی فوالد و زغال سنگ
۵۶
Euratom
European Atomic Energy
Community
جامعه انرژی اتمی اروپا
۵۷
SAARC
South Asian Association for
Regional Corporation
اتحادیه جنوب آسیا برای همکاری های منطقه ای
)(سارک
۵۸
NAFTA
North American Free Trade
Agreement
)پیمان تجارت آزاد آمریکای شمالی(نفتا
۵۹
OAS
Organization of American States
سازمان کشور های قاره آمریکا
۶۰
MFN
Most Favoured
Nation Clause
ملل کاملة الوداد
۶۱
RATs
Regional Agreement
Treaties
توافقنامه های تجاری منطقه ای
۶۲
BIAC
Business and
Industry Advisory
Committee
کمیته مشاوره صنعتی و تجاری
۶۳
با تشکر از حوصله شما
تهیه کننده :
احمد مهدیلو