اقدام پس از زایمان تا 6 هفته
Download
Report
Transcript اقدام پس از زایمان تا 6 هفته
دفتر سالمت جمعیت ،خانواده و مدارس
اداره سالمت مادران
1392
در سالهای اخیر موارد مرگ مادران به دلیل آمبولی در کشور رو به
افزایش بوده که بسیاری از آنها قابل اجتناب بوده است .در این دستور
عمل ،ارائه دهندگان خدمت با این عارضه ونحوه پیشگیری آن آشنا خواهند
شد
بارداری و بخصوص دوره پس از زایمان از عوامل بسیار مشهور و شناخته شده برای بروز
ترومبوامبولی می باشند .احتمال بروز این عارضه در زنان باردار و یا زایمان کرده 4تا 50برابر
بیشتر از زنان دیگر در همان گروه سنی گزارش شده است .بسیاری از موارد ترومبوامبولی وریدی
در بارداری ،طی سه ماهه اول رخ می دهد بنابراین اگر نیاز به پیشگیری داروی ی وجود دارد باید
به محض اطمینان از بارداری پیشگیری را شروع کرد.
30
27 27
25
25
20
سال 90
15
15
13 13
13
13 13
سال 91
13
سال 92
10
10
7
8
6
8
6
7
7
5
0
خونریزی
پره اکالمپسی
عفونت
بیماری قلبی
آمبولی
بیماری زمینه ای
وضعیتی که شامل هر دو حالت DVTو PEمی باشد یعنی ایجاد لخته
در سیاهرگهای عمقی و رسیدن آن به ریه.
مهمترین دالیل VTEعبارتست از:
استاز وریدی،
صدمات عروقی
و افزایش قابلیت انعقاد پذیری که به ( )Virchow's triadمعروف
است.
هر سه این عوامل در بارداری و زایمان تشدید می شوند.
-
عبارتست از وجود حداقل یک معیار آزمایشگاهی همراه با حداقل یک
معیار بالینی به شرح زیر
معیارهای آزمایشگاهی:
لوپوس آنتی کوآگوالن
آنتی بادی آنتی کاردیولیپین ( IgMو یا ) IgGبا تیتر باال یا متوسط-آنتی بتا دو گلیکوپروتیین یک ( IgMو یا ) IgG
معیارهای بالینی:
یک یا بیشتر اپیزود ترومبوز وریدی ،شریانی یا عروق کوچک در هر
یک از اعضا یا بافتها-
زایمان پره ترم قبل از 34هفته به علت پراکالمپسی شدید یا نارسایی
جفت
حداقل سه مورد سقط پشت سر هم قبل از هفته 10بارداری
حداقل یک مورد مرگ غیر قابل توجیه جنین بعد از هفته 10بارداری
تمام زنان باید از نظر خطر ترومبوآمبولی یک بار پیش از بارداری ،یک بار
در طی بارداری (ترجیحا اولین ویزیت) و در هر بار پذیرش در بیمارستان
بررسی شوند و در صورت نیاز اقدامات الزم برای آنها انجام شود.
.1به تمام مادران در هنگام بارداری و پس از زایمان باید در مورد عالئم
(DVTدرد ،تورم ،حساسیت در لمس ،اختالف در قطر ساقها و رانها و قرمزی)
و مراجعه به موقع آموزش داده شود و توصیه شود که تحرک و مصرف کافی
مایعات داشته باشند.
.2تمام مادران بستری ،بخصوص در زمان پس از زایمان باید تشویق شوند
تمرینات ( )Exercisesساده ای را که باعث افزایش جریان خون می شوند بر
روی تخت انجام دهند.
.1قبل از شروع داروهای ضد انعقاد آزمایشات زیر انجام شود:
CBC– PT– INR –Cr – a PTT – Liver Function Tests
یکی از موارد منع مصرف LMWHاختالل عملکرد کلیوی و یکیاز موارد منع مصرف وارفارین اختالل قابل توجه عملکرد کبدی
است.
در زنان باردار برای پیشگیری و درمان ،VTEتا حد امکان توصیه می
شود به جای UFHاز LMWHاستفاده شود.
از هفته 36بارداری یا هر زمان که زایمان قریب الوقوع باشد تبدیل
LMWHبه UFHتوصیه می شود.
.1
.2
.3
شمارش پالکت 5روز بعد از شروع UFHو از روز 5تا دو هفته
بطور متناوب توصیه می شود.
در صورت عدم تغییر تعداد پالکتها ،سنجشهای بعدی اندیکاسیون
ندارد.
به محض مشکوک شدن به عارضه ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین
( ) Heparin Induced Thrombocytopenia - HITباید
مشاوره با متخصص هماتولوژی یا داخلی انجام شود
.1
در مورد زنان پرخطر که در دوره غیر بارداری به هر دلیل داروی
ضد انعقاد دریافت می کنند و تصمیم به بارداری دارند یا در حال
حاضر باردار هستند برای تعویض یا تنظیم دوز دارو و سایر
مراقبتها حتما با متخصص مربوطه (هماتولوژی ،قلب ،داخلی یا )...
مشاوره شود.
.1
.2
آنتاگونیست ویتامین Kیا وارفارین در دوران بارداری بخصوص 3
ماهه اول منع مصرف دارد .در مورد زنان پرخطر که دارای دریچه
مکانیکی قلب هستند و وارفارین مصرف می کنند حتما با متخصص
قلب مشاوره شود.
زنانی که در دوره بارداری داروی ضد انعقاد دریافت کرده اند تا 6
هفته پس از زایمان باید دارو برای آنان ادامه یابد و سپس از نظر
خطر ترومبوآمبولی مجددا ارزیابی شده و در مورد ادامه دریافت
دارو برای آنان تصمیم گیری شود.
سابقه ترومبوآمبولی وریدی( )VTEقبل از حاملگی
ابتال به ترومبوفیلی
مشکالت طبی مانند :بیماری قلبی یا ریوی ،لوپوس ،سرطانها ،التهابها (بیماری
التهابی روده ،پلی آرتروپاتی التهابی) ،سندرم نفروتیک (پروتیین اوری بیشتر
از 3گرم در روز) ،بیماری سایکل سل ،اعتیاد تزریقی
سن بیشتر از 35سال
چاقی ( BMIبیشتر از ) 30قبل یا اوایل بارداری /وزن بیشتر از 80
کیلوگرم
استعمال دخانیات
وجود وریدهای واریسی واضح
فلج /استفاده از صندلی چرخدار
بارداری سوم یا بیشتر
بارداری چندقلویی /بارداری با روشهای کمک باروری
دهیدراتاسیون /استفراغ شدید بارداری /سندرم هیپراستیمولیشن تخمدان
پره اکالمپسی
لیبر طوالنی (بیشتر از 24ساعت)
زایمان با ابزار
سزارین
خونریزی پس از زایمان بیشتر از یک لیتر /تزریق خون عفونت پس از
زایمان
اعمال جراحی در دوران پس از زایمان (کورتاژ ،بستن لوله ها،
آپاندکتومی)... ،
بستری در بیمارستان (مساوی یا بیشتر از 3روز استراحت در بستر)
بی حرکتی شامل :اختالل عملکرد سمفیز پوبیس همراه با کاهش حرکت () SPD
عفونت سیستمیک مانند پنومونی ،پیلونفریت (نیازمند تجویز آنتی بیوتیک یا بستری
در بیمارستان)
مسافرت طوالنی (مساوی یا بیشتر از 4ساعت)
سابقه ترومبوآمبویل وریدی ( )VTEقبل از بارداری(مبحث جداگانه)
ابتال به ترومبوفیلی(مبحث جداگانه)
وجود سه یا بیشتر عامل خطر ذکر شده :
هشدار و مراقبت ( )Clinical Vigilanceشامل:
اموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،بررسی دقیق عالئم DVTو VTEتوسط
پزشک در هربار مراجعه ،در صورت نیاز شروع داروی ضد انعقاد
وجود دو یا یک عامل خطر ذکر شده ویا هیچ عامل خطری وجود ندارد اموزش به مادر در مورد عالئم
DVTو مراجعه به موقع ،توصیه به تحرک و مصرف کافی مایعات
سابقه ترومبوآمبویل وریدی ( )VTEقبل از بارداری(مبحث
جداگانه)
ابتال به ترومبوفیلی(مبحث جداگانه)
دریافت (یا نیاز به دریافت) داروی ضد انعقاد در بارداری به هر دلیل:
ادامه داروی ضد انعقاد تا 6هفته پس از زایمان
بستری در بیمارستان:
تجویز ( LMWHدوز ) Prophylacticیا ( UFHدوز ) Prophylactic
و اقدامات حمایتی (انجام تمرینات ساده روی تخت و )...و کمک به مادر برای از تخت پایین امدن و راه
رفتن هر چه سریعتر
پس از ترخیص:
ادامه تجویز ( LMWHدوز ) Prophylacticیا ( UFHدوز Prophylactic
) تا یک هفته پس از زایمان ،اموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،توصیه به
تحرک و مصرف کافی مایعات
بستری در بیمارستان:
اقدامات حمایتی (انجام تمرینات ساده روی تخت و )...و کمک به مادر برای از تخت پایین امدن
و راه رفتن هر چه سریعتر
پس از ترخیص
اموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،توصیه به تحرک و مصرف کافی
مایعات
نک ته : 1در صورتی که برای دریافت داروی ضد انعقاد منع مصرف وجود دارد :پیشگیری
مکانیکی(جوراب االستیک یا pneumatic compression
، )Intermittentاقدامات حمایتی و در صورت نیاز مشاوره با متخصص هماتولوژی یا داخلی
توصیه می شود.
نک ته : 2در صورتی که عامل خطر دائمی یا شدیدی وجود دارد یا مادر بیشتر از یک هفته در بیمارستان
بستری میباشد پیشگیری داروی ی و مکانیکی تا قبل از ترخیص باید ادامه یابد.
نک ته : 3در مقطع پس از زایمان ،در مورد مادران خیلی چاق با معیار ( BMI> 40حتی اگر فقط
همین یک عامل خطر وجود دارد) پیشگیری داروی ی تا یک هفته پس از زایمان (طبیعی و یا سزارین)
توصیه می شود.
سابقه ترومبوآمبویل وریدی ( )VTEقبل از
بارداری(مبحث جداگانه)
ابتال به ترومبوفیلی(مبحث جداگانه)
دریافت (یا نیاز به دریافت) داروی ضد انعقاد در بارداری به هر
دلیل:
ادامه داروی ضد انعقاد تا 6هفته پس از زایمان
بستری در بیمارستان:
تجویز ( LMWHدوز )Prophylacticیا ( UFHدوز ) Prophylactic
و اقدامات حمایتی (انجام تمرینات ساده روی تخت و )...و کمک به مادر برای از تخت پایین
آمدن و راه رفتن هر چه سریعتر
پس از ترخیص:
ادامه تجویز ( LMWHدوز ) Prophylacticیا ( UFHدوز ) Prophylacticتا یک هفته
پس از زایمان
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،توصیه به تحرک و مصرف
کافی مایعات
بستری در بیمارستان:
تجویز ( LMWHدوز )Prophylacticیا ( UFHدوز ) Prophylactic
و اقدامات حمایتی (انجام تمرینات ساده روی تخت و )...و کمک به مادر
برای از تخت پایین آمدن و راه رفتن هر چه سریعتر
پس از ترخیص:
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،توصیه به
تحرک و مصرف کافی مایعات.
بستری در بیمارستان:
اقدامات حمایتی (انجام تمرینات ساده روی تخت و )...و کمک به مادر
برای از تخت پایین آمدن و راه رفتن هر چه سریعتر
پس از ترخیص:
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،توصیه به
تحرک و مصرف کافی مایعات
نکته : 1در صورتی که برای دریافت داروی ضد انعقاد منع مصرف وجود
دارد :پیشگیری مکانیکی(جوراب االستیک یا pneumatic compression
،)Intermittentاقدامات حمایتی و در صورت نیاز مشاوره با متخصص
هماتولوژی یا داخلی توصیه می شود.
نکته : 2در صورتی که عامل خطر دائمی یا شدیدی وجود دارد یا مادر بیشتر از
یک هفته در بیمارستان بستری میباشد پیشگیری دارویی و مکانیکی تا قبل از
ترخیص باید ادامه یابد.
نکته : 3در مقطع پس از زایمان ،در مورد مادران خیلی چاق با معیار >BMI
( 40حتی اگر فقط همین یک عامل خطر وجود دارد) پیشگیری دارویی تا یک هفته
پس از زایمان (طبیعی و یا سزارین) توصیه می شود.
وضعیت بالینی:
سابقه بیش از یک بار ( VTEبا یا بدون
عامل زمینه ساز)
سابقه یک بار ( VTEبدون زمینه)
سابقه یک بار VTEوابسته به استروژن
(هنگام بارداری یا مصرف قرصهای
پیشگیری حاوی استروژن)
سابقه یک بار VTEبه همراه ابتال به هر
نوع ترومبوفیلی ارثی یا اکتسابی(آنتی
فسفولیپید آنتی بادی)
سابقه یک بار VTEبه همراه تاریخچه
خانوادگی VTE
) Intermediate یاProphylactic (دوزLMWH تجویز
) Prophylactic (دوزUFH یا
هفته6 اقدام پس از زایمان تا
) Intermediate یاProphylactic (دوزLMWH تجویز
) Prophylactic (دوزUFH یا
3 تا2 در حدINR با حفظK یا آنتا گونیست ویتامین
اقدام هنگام بارداری:
هشدار و مراقبت ( ) Clinical Vigilanceشامل:
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع
بررسی دقیق عالئم DVTو VTEتوسط پزشک در هربار مراجعه ،در
صورت نیاز شروع داروی ضد انعقاد
اقدام پس از زایمان تا 6هفته
تجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediate
یا ( UFHدوز ) Prophylactic
یا آنتا گونیست ویتامین Kبا حفظ INRدر حد 2تا 3
* ترومبوفیلیهای پرخطر :کمبود آنتی ترومبین ،فاکتور 5لیدن
هموزیگوت ،ژن پروترومبین G20210Aهموزیگوت ،فاکتور 5لیدن
هتروزیگوت به همراه ژن پروترومبین G20210Aهتروزیگوت که خود
سابقه VTEنداشته اند(سابقه خانوادگی VTEداشته یا نداشته اند)
اقدام هنگام بارداری:
تجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediateیا UFH
(دوز )Prophylactic
اقدام پس از زایمان تا 6هفته:
تجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediate
یا ( UFHدوز ) Prophylactic
یا آنتا گونیست ویتامین Kبا حفظ INRدر حد 2تا 3
فاکتور 5لیدن هتروزیگوت ،ژن پروترومبین G20210Aهتروزیگوت ،کمبود پروتیین Cیا S
که خود سابقه VTEنداشته اند ولی سابقه خانوادگی VTE
یا یک عامل خطر دیگر دارند
اقدام هنگام بارداری:
هشدار و مراقبت ( ) Clinical Vigilanceشامل:
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع
بررسی دقیق عالئم DVTو VTEتوسط پزشک در هربار مراجعه ،در صورت نیاز شروع داروی ضد
انعقاد
اقدام پس از زایمان تا 6هفته:
تجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediate
یا ( UFHدوز ) Prophylactic
یا آنتاگونیست ویتامین Kبا حفظ INRدر حد 2تا ( 3فقط در مواردی که کمبود پروتیین Sیا Cوجود
ندارد)
اقدام هنگام بارداری:واقدام پس از زایمان تا 6هفته:
هشدار و مراقبت ( ) Clinical Vigilanceشامل:
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،بررسی
دقیق عالئم DVTو VTEتوسط پزشک در هربار مراجعه،
در صورت نیاز شروع داروی ضد انعقاد
سندرم آنتی فسفولیپید آنتی بادی یعنی وجود حداقل یک معیار آزمایشگاهی
وحداقل یک معیار بالینی
اقدام هنگام بارداری:
تجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediate
یا ( UFHدوز ) Prophylactic
همراه با آسپرین ( )Low doseتا 36هفته
اقدام پس از زایمان تا 6هفته:
تجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediate
یا ( UFHدوز ) Prophylactic
یا آنتاگونیست ویتامین Kبا حفظ INRدر حد 2تا ( 3فقط در مواردی که کمبود
پروتیین Sیا Cوجود ندارد)
معیارهای آزمایشگاهی:
لوپوس آنتی کوآگوالن -آنتی بادی آنتی کاردیولیپین با تیتر باال یا
متوسط -آنتی بادی بتا دو گلیکوپروتیین یک
معیارهای بالینی:
ترومبوز غیر قابل توجیه وریدی ،شریانی یا عروق کوچک در هر
یک از اعضا یا بافتها -یک یا چند مورد مرگ غیر قابل توجیه جنین بعد
از هفته - 10سه مورد یا بیشتر سقط پشت سر هم قبل از هفته -10
زایمان پرترم قبل از 34هفته به علت پراکالمپسی شدید یا نارسایی
جفت
فقط وجود معیار آزمایشگاهی آنتی فسفولیپید آنتی بادی بدون وجود معیار بالینی
اقدام هنگام بارداری:
هشدار و مراقبت ( ) Clinical Vigilanceشامل:
آموزش به مادر در مورد عالئم DVTو مراجعه به موقع ،بررسی دقیق عالئم DVTو VTE
توسط پزشک در هربار مراجعه
اقدام پس از زایمان تا 6هفته:
شروع داروی ضد انعقادتجویز ( LMWHدوز Prophylacticیا ) Intermediate
یا ( UFHدوز ) Prophylacticتا یک هفته پس از زایمان
نکته :در صورتی که در طی بارداری داروی ضد انعقاد دریافت شده ،تا 6هفته پس از زایمان ادامه
یابد.
Prophylactic-dose
انوکساپارین هر 24ساعت 40میلیگرم زیر جلدی (در مورد زنان
خیلی الغر یا خیلی چاق ،با توجه به وزن قابل تغییر است)
.1
خونریزی فعال در طی بارداری و یا پس از زایمان
.2
احتمال خونریزیهای شدید (جفت سر راهی)
.3
بیماریهای خونی مثل وون ویل براند یا هموفیلی یا اختالالت انعقادی اکتسابی
.4
ترومبوسیتوپنی (شمارش پالکت کمتر از 75هزار)
.5
سکته مغزی حاد در 4هفته اخیر (ایسکمیک یا هموراژیک)
.6
بیماریهای شدید کلیوی ( GFRکمتر از 30میلی لیتر در دقیقه )
.7
بیماری شدید کبدی ( PTبیشتر از حد طبیعی یا واریسهای شناخته شده)
.8
فشار خون باالی کنترل نشده (فشار خون سیستولیک باالتر از 200یا فشار خون
دیاستولیک بیشتر از 120میلیمتر جیوه)
به محض شروع درد زایمان یا خونریزی ،دوز بعدی دارو را تزریق نکنید.
به دلیل تداخالت دارویی ،از مصرف داروهای دیگر همزمان با داروهایضد انعقاد بدون مشورت و تجویز پزشک خودداری نمایید.
از انجام فعالیتهای منجر به آسیب پرهیز نموده و از مسواک نرم استفادهکنید.
قبل از شروع هر نوع درمان یا انجام اعمال جراحی پزشک یا دندانپزشکرا در جریان رژیم دارویی قرار دهید.
در صورت بروز کبودی و سایر عالئم افزایش خونریزی و یا سایراختالالت شدید فورا به پزشک اطالع دهید.
-
در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو ،به محض به یاد آوردن
آن را مصرف کنید.
در صورت عدم مصرف تا روز بعد از دو برابر کردن مقدار مصرف بعدی
خودداری کنید.
کارت هویت پزشکی خود را که امکان خونریزی خطرناک در آن قید شده
باشد به همراه داشته باشید.
از مصرف زیاد سبزیجات یا غذاهایی که حاوی مقادیر زیاد ویتامین K
هستند خودداری کنید.
با تشکر از توجه شما