Transcript Rifampicin
S/E and How to manage it • Minor adverse reaction • Major adverse reactions Major adverse reactions dizziness deafness Visual impairment jaundice Severe skin reaction Shock and purpure medicine streptomycin streptomycin Ethambutol Most Most Rifampicin How to manage it ่ ดขึน ้ อาการทีเกิ การแก้ไข คันไม่มอ ี าการ CPM ผืน ่ คันเล็กน ้อย ให ้ CPM หรือ calamine หรือ ปวดข ้อ paracetamol เจ็บกระเพาะ กินยาหลังอาหารทันที ให ้ยาลดกรด ปลายประสาท ชาปลายมือ เท ้า ให ้ vitamin B6 100 mg./day จน อาการหายลดเหลือ 10 mg./day (ขนาดทีใ่ ชป้้ องกันคือ 6-50 paracetamol ถ ้ายังมีอาการมาก Rifampicin ลง 150 mg. เป็ นวลา 5วัน Influenza like syndrome อาการไม่พงึ ประสงค์ INH • 1.Peripheral neuritis มักเกิดในภาวะทุ ่ เบาหวาน โภชนาการหรือมีแน ้วโน ้มจะเกิด เชน ตัง้ ครรภ์ โรคไต เป็ นต ้น • 2.พิษต่อตับพบได ้2% มักเกิดหลังรับยา4-8 ั ดาห์ อาจเป็ นแค่เพิม สป ่ เอนไซม์ transaminase ของตับในเลือด หรือรุนแรงถึงขัน ้ ตับอักเสบ • 3.อาจมีอาการผืน ่ ไข ้ ปวดบวมตามข ้อ thrombocytopenia ั สน ซม ึ • พิษต่อประสาทสว่ นกลาง มึนงง สบ Rifampicin • อาการทางระบบอาหาร คลืน ่ ไส ้ อาเจียน พบ น ้อยไม่รน ุ แรง • พิษต่อตับมักทาให ้ในระดับเอนไซม์ transaminase ของตับหรือ billirubinในเลือด สูงขึน ้ ตับอักเสบมักพบได ้น ้อยระวังในผู ้ป่ วยที่ เป็ นโรคตับ สว่ นสูงอายุ alcohollism ้ • Flu like syndrome มักเกิดจากการใชยาขนาด สูง และให ้แบบintermittent schedule สว่ น ใหญ่เกิดหลังได ้รับยาติดต่อนาน 3-6 เดือนไป แล ้ว และมักแสดงอาการหลังกินยา 1-2 ชวั่ โมง • Hypersensitivity reaction • อาการไม่พงึ ประสงค์อน ื่ ๆทีพ ่ บน ้อย ได ้แก่ ไข ้ ั สน อ่อนเพลีย ปวดข ้อ ผืน ่ ปวดศรีษะ มึนงง สบ ชาตามปลายมือปลายเท ้า PZA • พิษต่อตับสว่ นมากมักเพิม ่ ระดับเอนไซม์ transaminase ของตับ • Hyperuricemia เกิดแทบทุกราย แต่มักไม่ทาให ้ เกิดอาการของเก๊าท์ กลไกเกิดจากการขัดขวาง การขับยูรค ิ ออกทางไต Streptomycin • Ototoxicity มักเกิดที่ vestibular จึงเป็ นแบบ irreversible ี่ ง • พิษต่อไต โดยเฉพาะภาวะเสย -สูงอายุ -ขนาดและเวลาในการารักษา -การได ้รับยาอืน ่ ่ ผืน • อาการอืน ่ ๆ เชน ่ ไข ้ ชาริมฝี ปาก Kanamycin • ผลข ้างเคียงต่อระบบหูเหมือน strptomycin ี ต่อไตมากกว่า strptomycin • เกิดผลเสย • มีผลต่อไตของทารกในครรภ์ อาจทาให ้เกิดหู พิการแต่กาเนิด Ethambutal • Optic neuritis พบได ้ 1-2%ในรายทีผ ่ ู ้ป่ วยได ้รับ ยาขนาดปกติ เป็ น reversible แต่หากหยุดยา ไม่ทันก็อาจเกิด optic atrphy หรือ ตาบอดถาวร • Hyperuricemia พบได ้ 50% ไม่ถงึ กับทาให ้ เกิดเก๊าท์ Cycloserine ั • อาการทางจิต วิตกกังวล ชก • เวียนศรีษะ นอนไม่หลับ ผลต่อระบบประสาท สว่ นกลาง • ปลายประสาทอักเสบ (พบน ้อย) ้ • ไม่ควรใชในหญิ งตัง้ ครรภ์ ภาวะไตวายทีม ่ ค ี า่ กาจัดครีอะตินน ิ น ้อยกว่า 50 ml./นาที Ethionamide ี การรับรู ้รส เบือ • คลืน ่ ไส ้ อาเจียน เบือ ่ อาหาร เสย ่ อาหาร • ตับอักเสบ พบได ้ประมาณ 2% • ผลข ้างเคียงต่อระบบต่อมไร ้ท่อ • ปลายประสาทอักเสบ ประสาทตาอักเสบ ึ เศร ้า อาการทางจิตประมาณ 2% • วิตกกังวล ซม ้ • ไม่ควรใชในหญิ งตัง้ ครรภ์ ไตวาย Para-aminosalicylic acid (PAS) ึ ไขมันผิดปกติ • การดูดซม • ต่อมธัยรอยด์ทางานตา่ การแข็งตัวของเลือด ผิดปกติ • ระดับโฟเลตในเลือดตา่ • คลืน ่ ไส ้ อาเจียน เบือ ่ ออาหาร • โรคกระเพาะอาหารอักเสบ ั ตารับ การเก็บยาทีเ่ หมะสมตามเภสช USP ื้ สม ั พัทธ์ 70% • อุณหภูม1 ิ 5-30°c ความชน ยา INH Rifampicin Ethambutal PZA การเก็บรักษา Tight ป้ องกันแสง เลีย ่ งอุณหภูม ิ เกิน 40 °c ื้ และ Tight ป้ องกันแสงความชน ร ้อน ื้ เก็บที่ Tight ป้ องกันความชน อุณหภูม ิ 15-30°c Tight เก็บทีอ ่ ณ ุ หภูม ิ 15-30°c ยา การเก็บร ักษา PAS Tight ป้ องกันแสง Cycloserine Tight ป้ องกันแสงและความชืน้ Ofloxacin Tight ป้ องกันแสง Ethionamide Tight Streptomycin ่ ณหภูมห เก็บทีอุ ิ ้อง 25°c Kanamycin ่ ณหภูมห เก็บทีอุ ิ ้อง 25°c ลักษณะทางกายภาพเมือ ่ ยาวัณโรค ื่ มสภาพ เสอ ยา INH Rifampicin Ethambutal PZA ลักษณะทางกายภาพทีเ่ ปลีย ่ นไป ี าวเป็ นขุน เม็ดยาเปลีย ่ นจากสข ่ หรือ ี ้ าตาล เหลืองอ่อน หรือมีจด ุ สน ึ ผงยาจับตัวเป็ นก ้อนแข็ง บีบดูจะรู ้สก แข็ง capsule บุบ ื้ สม ั ผัสดูจะรู ้สก ึ เม็ดยาภายนอกชน เหนอะหนะ หรือเยิม ้ เหลว ี าวเป็ นสเี ทาอ่อนเพราะดูด จากสข ื้ แผงอลูมเิ นียมบวม ความชน ยา PAS Cycloserine ่ ยนไป ่ ลักษณะทางกายภาพทีเปลี ผิวเคลือบเม็ดยาแตก หรือมีจด ุ สีดา กระจาย เม็ดยาบวม มีลก ั ษณะฟู เยิม้ Ethionamide ่ เม็ดยาเปลียนจากสี ขาวเป็ นขุน ่ หรือ ้ เหลืองอ่อน หรือมีจด ุ สีนาตาลประปราย ่ เปลียนสี ชืน้ เยิม้ Streptomycin ่ ผงยาเปลียนสี เกาะเป็ นก ้อน Kanamycin ่ ผงยาเปลียนสี เกาะเป็ นก ้อน Ofloxacin คาแนะนา • ไม่เพิม ่ ยาเพียงตัวเดียวในการรักษาวัณโรค ้ าง • เมือ ่ เริม ่ การรักษาใหม่ ควรนายาทีไ่ ม่เคยใชอย่ ื้ โดย 1 น ้อย 3 ชนิด มาทดสอบความไวของเชอ ชนิด ควรเป็ นยาฉีด • ไม่ควรทานยาแบบวันเว ้นวัน ยกเว ้นยาฉีด • ไม่พบการดือ ้ ข ้ามกันระหว่าง streptomycin กับ ยาฉีดอืน ่ ๆ ้ • ไม่นย ิ มใชยาฉี ด 2 ชนิดร่วมกัน • หากพบการดือ ้ ยา streptomycin ชนิดเดียว ให ้ ้ วัณโรคดือยาหลายขนาน MDR TB • การดือ ้ ยาอย่างน ้อย 2 ขนาน คือ INH ,RMP แบ่งเป็ น 2 ประเภท คือ 1. Primary drug resistance 2. Acquire drug resistance ผู ้ป่ วยทีม ่ โี อกาสเป็ น MDR • New case & HIV ั ผัสกับผู ้ป่ วย MDR-TB • ผู ้ป่ วยทีส ่ ม ี งอืน ่ แนวชายแดน • กลุม ่ เสย ่ ๆเชน เรือนจา • กาลังรักษาด ้วยCAT1 แล ้วอาการไม่ด ี ิ้ สุด ขึน ้ ร่วมกับเสมหะไม่เป็ นลบเมือ ่ สน การรักษาเดือนที่ 2 และหลังจากให ้ การรักษาด ้วยยา 4 ชนิดต่ออีก 1 เดือน • ร ักษาด ้วย CAT1 แล ้วการร ักษาล ้มเหลว แม้ทานยา สม่าเสมอ (โอกาสสูง) • ร ักษาด ้วย CAT2 หลังจากให ้ยา 4 ชนิ ดต่ออีก 1 เดือน เสมหะเป็ นบวก อาการไม่ด ี ่ นสุ ้ ดเดือนที่ 5 เสมหะยัง • ขณะร ักษาด ้วย CAT2 เมือสิ ้ งที ้ ทานยาสม ่ ่าเสมอ (โอกาสสูง) พบเชือทั ่ บมาแล ้วเสมหะบวก • TAD ทีกลั ้ อหยุ ่ • ผูป้ ่ วยกลับเป็ นซาเมื ดการร ักษาหลังจากหาย แล ้วไม่เกิน 6 เดือน กลยุทธ์การควบคุมการ ื้ 3 ระดับ แพร่กระจายเชอ 1. การบริหารจัดการ 2. การควบคุมสภาพแวดล ้อม 3. การป้ องกันระดับบุคคล การบริหารจัดการ ี่ งต่อการ 1.การประเมินความเสย แพร่กระจายของโรค 2.การวางแผนผู ้รับผิดชอบ มาตรการ การควบคุม 3.การได ้รับการอบรมความรู ้พืน ้ ฐาน 4.การค ้นหาผู ้ป่ วยวัณโรครายใหม่ ึ ษาแก่ผู ้ป่ วยในการ 5.การให ้สุขศก การควบคุมสภาพแวดล้อม 1.การถ่ายเทอากาศตามธรรมชาติ 2.การใชอุ้ ปกรณ์ระบายอากาศ 3.การใชอุ้ ปกรณ์ทม ี่ เี ทคโนโลยีสงู การควบคุมป้ องกันระดับบุคคล ื้ 1.หน ้ากาก เป็ นการป้ องกันการแพร่เชอ ื้ แต่ไม่สามารถป้ องกันการรับเชอ ื้ จาก 2.อุปกรณ์ทใี่ ชป้้ องกันการรับเชอ ่ HEPA อากาศทีห ่ ายใจเข ้าไป เชน mask,N.95 Directly Observed Treatment • DOT และ DOTS คืออะไร • Directly observed treatment • Directly observed treatment,ShortCourse ยุทธศาสตร์การควบคุมวัณโรค • พันธกิจของรัฐบาลต ้องดาเนินการจริงจัง ต่อเนือ ่ ง • การค ้นหาผู ้ป่ วย ทีเ่ น ้นการตรวจเสมหะ • Short Course • DOT • มีระบบบันทึกข ้อมูลทีถ ่ ก ู ต ้อง ทาไมต ้องใช ้ DOT • Non-compliance • MDR,XDR Organization of TB treatment service • • • • • • • • • มีผู ้รับผิดชอบ มีการขึน ้ ทะเบียน ึ ษา การให ้สุขศก การนัดหมาย/การติดต่อรับการรักษาในชว่ งทีเ่ หมาะสม การเตรียมยาทีก ่ น ิ ง่าย มียาบริการต่อเนือ ่ ง สะดวก บริการทีด ่ ป ี ระทับใจ ระบบสง่ ต่อ ผู ้ป่ วยทุกรายต ้องได ้รับการรักษา แนวทาง • 1.ผู ้ป่ วยทีจ่ ะให ้DOT เรียงลาดับความสาคัญ ตามนี้ • 1.1 ผู ้ป่ วยวัณโรคปอดทีต ่ รวจเสมหะด ้วยกล ้อง ื้ Acid fast bacilli (Smear จุลทรศน์ พบเชอ positive pulmonary TB) ได ้แก่ -new case หรือ ได ้รับยาไม่เกิน 1 เดือน -Relapse, Failure ขาดการรักษาเกิน 2 เดือน • 1.2 ผู ้ป่ วยวัณโรคปอดทีต ่ รวจเสมหะด ้วยกล ้อง • 2.DOT observed เรียงลาดับความสาคัญ ่ อ น่ าเชือถื สะดวก ยอมร ับ • 2.1 เจ ้าหน้าที่ บุคลากรในสถานพยาบาลใกล ้บ ้าน • 2.2 อาสาสมัคร ผูน้ าชุมชน • 2.3 สมาชิกครอบคร ัว ไม่ควรให ้ผูป้ ่ วยเลือก observed เอง • • • • 3. หน้าที่ observed ให ้กาลังใจ กากับดูแล สังเกตอาการผูป้ ่ วย บันทึกการทา DOT วีธก ี ารดาเนินงาน 1.เตรียมบริการ 2.ขัน ้ ตอน 2.1 สอบถามข ้อมูลสาคัญ ึ ษา ความสาคัญของการทา DOT 2.2 ให ้สุขศก 2.3 เลือก observed ถ ้ามีการโอนผู ้ป่ วยควรสง่ สาเนา Treatment card ไปด ้วย • 2.4 เจ ้าหน ้าทีอ ่ าจ DOT แบบเว ้นระยะเพือ ่ ลดภาระ • 2.5 อสม. ควรมีการเยีย ่ มบ ้านในชว่ ง initial phase ั ดาห์ละครัง้ และเดือนละครัง้ ในชว่ งต่อเนือ สป ่ ง • • • • • ่ งใจเล็กๆน้อยๆ • 2.6 สิงจู ่ • 2.7 oserved ช่วยจัดการเรืองการเก็ บเสมหะส่ง ตรวจ หรือการไปพบแพทย ์ตามนัด การประเมินผล Check dot card หรือ TB card กับจานวนยาที่ เหลืออยู่ ่ นสุ ้ ดระยะเข ้มข ้น และสินสุ ้ ดการร ักษา ดูผลเสมหะเมือสิ ่ ทาcohort analysis ของผูป้ ่ วยเพือประเมิ นผลสัมฤทธิ ์ ในการควบคุมโรค