Transcript GÖB*L*KL*R
GÖBƏLƏKLƏR Şampinyonkimilər və ya aqarikkimilər (lat. Agaricaceae) — Bazidiomikot şöbəsinə aid göbələk fəsiləsi. Fəsiləyə tanınmış yeməli göbələklərlə yanaşı, lepiota cinsinə aid hətta öldürücü təsirə malik Lepiota brunneo-incarnata növü kimi zəhərli göbələklər də daxildir. * Bağ şampinyonu Çöl şampinyonu Adi şampinyon Xitridiomiset (lat. Chytridiomycota) — Əsl göbələklər sinfi. Bunlar saprotrof, biotrof həyat tərzi keçirirlər. Əsasən plazmodi, mikso-amöb formalıdırlar. Lakin inkişaf etmiş nümayəndələrində itseliyə bənzər rizomitselilər əmələ gəlir. Hətta hiflərdən də zəifdir. Bu göbələklərdə yaxşı inkişaf etmiş xitin hüceyrə divarı var. Təknüvəlidirlər. Qeyri-cinsi çoxalmaları təkqamçılı zoosporlarladı. Cinsi çoxalmaları isə qametaqamiya, yəni izoqamiya, hetero və ooqamiya tipdədi. Sinif 3 sıraya bölünür: Crystridiales; Blastodadiales; Monoblephoridiales. Kif - göbələk növü olub, əsasən qida məhsulları üzərində yaranaraq çoxalır. Kif çörək üzərində yaşıl nöqtələrlə, meyvələrdə isə məxməri xallarla müşahidə olunur. Taxıl və taxıl məhsulları başda olmaqla, düyü, fındıq, fıstıq kimi ərzaqlarda kiflənməni törədən göbələklər “aflatoksin” deyilən zəhərli maddə əmələ gətirir. Orqanizmə dərhal təsir etməyən aflatoksin tədricən yayılaraq bədənin immunitet sistemini, daxili orqanları, xüsusilə də, qaraciyəri zədələyir, sirroza, böyrək çatışmazlığına, xərçəng xəstəliyinə səbəb olur. Təhlükəsi Kiflənmiş qida məhsullarının kifli hissəsini ayırıb, qalanından istifadə edirik. Halbuki ekspertlər, kifin bütün məhsula yayıldığını və tədricən orqanizmin immunitet sistemini zəiflətdiyini, daxili orqanları və qaraciyəri zədələdiyini söyləyirlər. Çünki kif orqanizmə öldürücü təsir göstərir. Qidaları hazırlayarkən gigiyenik qaydalara diqqət edilməməsi, məsələn, kifayət qədər bişirilməməsi nəticəsində bədənə faydadan çox, zərər verə bilər. Kiflənmiş ərzaqdan qənaət məqsədi ilə istifadə edilməsi qaraciyər xəstəliklərinə yol açır. Kifli yem yeyən heyvanların südü, yumurtası və əti də insanlara ciddi zərər verir. Maya göbələyi — təbiətdə şəkər olan mühitdə yayılmışdır. Təbiətdə onlara ağac gövdələrinin zədələnmiş yerlərində, çiçəklərin nektarlarında, şirin meyvələrin üzərində rast gəlmək olar. Onun birhüceyrəli növü çox qədim zamanlardan insanlar tərəfindən yetişdirilir və xəmir qıcqırmasında istifadə olunur. Maya göbələyi birnüvəli, ovalşəkilli hüceyrələrdən təşkil olunmuşdur. Şəkərli qida mühitində maya göbələyi tumurcuqlanma yolu ilə sürətlə çoxalır. Bu zaman ana hüceyrə üzərində qabarcıqlar (tumurcuqlar) əmələ gəlir. Sonra onlar böyüyür, ana hüceyrədən ayrılır. Tumurcuqlanma yolu ilə sərbəst çoxalır. Bəzən ana hüceyrədən ayrılmadan üzərində tumurcuq, onun da üzərində ikinci tumurcuq əmələ gəlir və s. Beləliklə, tumurcuqlanan hüceyrələrdən ibarət şaxəli zəncir əmələ gəlir. Maya göbələyi spirt qıcqırması əmələ gətirdiyinə görə ondan pivə və şərab istehsalında, xəmir qıcqırmasında istifadə olunur. Xəmir qıcqıran zaman onun tərkibində olan şəkər spirtə parçalanır və karbon qazı ayrılır. Ayrılan karbon qazı xəmirin içində məsamələr əmələ gətirərək xəmiri şişirdir, onu məsaməli şəklə salır. Belə xəmir acıtma xəmir adlanır. Ondan bişirilən çörək məsaməli, yumşaq və yaxşı həzm olur. Maya göbələyindən yeyinti sənayesində çörək, pivə və bir sıra başqa qida məhsullarının istehsalında geniş istifadə olunur. Xərçəngin məlhəmi çaqa göbələyi Milçəkqıran göbələyi (Amanita muscaria) — Gəlin göbələyi olaraq da bilinən, Amanitaceae familiyasından zəhərli və halusinogen bir göbələk növüdür. Tərkibinə İbotenik turşu, müsimol kimi zəhərli birləşmələr daxildir və Pantherina sindromu zəhərlənməsinə gətirib çıxarır. Zəhəri səbəbindən Yaratdığı dəlilik böhranları 4-6 saat davam edır. Bu ondan təsirlənənlərdə; ruh halının dəyişməsi, (kefli və ya narahat vəziyyət), səbəbsiz gülmə, xəyal görmə, danışma çətinliyi, əzələ spazmları, görmə və eşitmə pozuqluğu, yorğunluq kimi əlamətlər görünür. ondan zəhərlənmələrə ölüm hadisəsi nadirdir, xüsusilə kiçik uşaqlarda təhlükəli ola bilər. Müxtəlif rəngli Trametes Müxtəlif rəngli Trametes-Bu göbələklərin bir növüdür,bütün dünyada yayılmışdır və ölü ağacların gövdələrində əsasən artır və öz parlaq zolaqlarıyla diqqətəlayiqdir.Göbələk adət edilmiş mənada yeyilməyəndir,amma ənənəvi Çin tibbində ondan tez-tez istifadə olunur.Yaxın vaxtlarda alimlər aydınlaşdırdılar ki,bu göbələkdə immuniteti yüksəldir,xərçəngin müalicəsi vaxtı köməkçi maddə kimidir.... Qanayan diş göbələyi Pekin Qidnellum-u və ya «qanayan diş göbələyi»ni adlandırırlar,Sakit okeanın şimal-qərb hissələrində və mərkəzi Avropada iynəyarpaqlı meşələrdə tez-tez rast gəlinir.Göbələkdən ayrılan parlaq qırmızı maye qanı xatırladır.Əslində bu göbələk zəhərli deyil,amma yırtıcıları və insanları çox acı dadı ilə qorxudur.Əslində bu «qan» gəlincə analiz göstərdi ki,bu maye atromentin antikqulyantı özündə saxlayır... Torpaq ulduzu göbələyi «Torpaq ulduzu göbələyi» və ya üç qatın zvezdovik-i göbələk-plaşlara aiddir,müxtəlif yerlərdə bütün dünyada tapmaq olar.Bu qeyri-adi göbələk torpaqdan baş qaldıran kimi öz görkəmini dəyişir. Bəzi hindi tayfalarında bu göbələk öz dərman xüsusiyyətləri ilə məşhurdur,həmçinin mövhümata əsasən o qarşıdakı təbii hadisələri qabaqcadan xəbər verir.... Yanlış quzugöbələyi Gyromitra esculenta növünün quzugöbələyi görünüşcə beyini xatırladırlar,yalnız tünd-purpurnoqo və ya qəhvəyi rəngdə olur.Bu göbələklər bəzi yerlərdə «göbələk-bifşteks» adlandırılır,çünki onlar düzgün hazırlananda əsil delikatesdir.Əgər siz bu göbələyin hazırlanmasını bacarmırsınızsa onda bu ölümə səbəb ola bilər.Çiy növdə bu göbələklər zəhərlidir... Daraq-daraq Yejovik Daraq-daraq Yejoviki bəzən «meymunbaşı» adlandırırlar.Bu yeməli göbələk həm sağ,həm də ölü ağaclarda artır.. O antidoksidantnımiyə malik olaraq və qanda qlükozanın səviyyəsini aşağı salaraq ənənəvi Çin tibbində istifadə olunur... Biolyuminessentnıy göbələk Mycena Chlorophos növünün misenası göbələyi-bu göbələklərin biolyuminessentnıx-ının 71 növündən biridir,yaşıl işıqla işıqlanırlar və PuertoRikoda artır,yumşaq sarı-yaşıl işıqlanmayla fərqlənirlər.... İt Mitinusu İt Mitinusu,kimin latın dilindədi,maraqlıdır ki,mitinusanın tünd təpəsi həşəratları cəlb edir və pişik ekspermentlərini xatırladan qoxuyla fərqlənir.Göbələklər ola bilər ki,yeməlidir,amma onları qidada istifadə etməyi məsləhət görmürlər... Rod Clavaria-nın mərcan göbələyi belə görünüşə malikdir,guya hardasa mərcan rifində artmalıdır.Alimlər müəyyən etdilər ki,klavariya göbələklərinin təxminən 1200 növü mövcuddur,ağdan-narıncıya və alqırmızıya qədər başlayaraq müxtəlif çalarlarla fərqlənirlər.Bu göbələklər çox yerlərdə artır,əsasən tropik rayonlarda və yeyilməyən hesab edilirlər.