Transcript Document

2
ARZ VE TALEP I: PİYASALAR NASIL İŞLER?
Piyasa güçleri:
Arz ve Talep
Copyright © 2004 South-Western
4
• Arz ve talep iktisatçıların en çok kullandıkları
kelimelerden ikisidir.
• Arz ve talep piyasa ekonomilerinin işlemesini
sağlayan güçlerdir.
• Modern mikroiktisat arz, talep ve piyasa
dengesi hakkındadır.
Copyright © 2004 South-Western
PİYASALAR VE REKABET
• Piyasa belli bir malın alıcılarından ve
satıcılarından oluşan bir gruptur.
• Arz ve talep terimleri insanların piyasalarda
diğer insanlarla etkileşim içinde bulunurken
gerçekleştirdikleri eylemleriyle ilgilidir.
Copyright © 2004 South-Western
PİYASALAR VE REKABET
• Alıcılar talebi belirler.
• Satıcılar arzı belirler.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi piyasalar
• Rekabetçi bir piyasada, o kadar çok alıcı ve
satıcı vardır ki, hiçbir alıcı ya da satıcı tek
başına fiyat üzerinde dikkate değer bir etkide
bulunamaz.
• Diğer bir deyişle, rekabetçi piyasada alıcıların
ve satıcıların fiyat üzerindeki etkisi son derece
önemsizdir. Bunun nedeni ise sayılarının çok
olmasıdır.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabet: Tam ya da diğer türlü
• Tam rekabet piyasasında
• Ürünler aynıdır, türdeşdir, homojendir.
• Çok sayıda alıcı ve satıcı vardır. Bunların fiyat
üzerinde etkisi yoktur.
• Alıcılar ve satıcılar fiyatları veri olarak alırlar.
• Monopol piyasası
• Tek bir satıcı vardır ve satıcı fiyatı kontrol eder.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabet: Tam ya da diğer türlü
• Oligopol piyasası
• Az sayıda satıcı vardır.
• Aralarındaki rekabet her zaman şiddetli değildir.
• Monopolcü rekabet piyasası
• Çok sayıda satıcı vardır.
• Birbirlerinden biraz farklı ürün satarlar.
• Her satıcı kendi ürününün fiyatını belirler.
Copyright © 2004 South-Western
TALEP
• Talep edilen miktar alıcıların almaya razı
oldukları ve almaya muktedir oldukları mal
miktarıdır.
• Talep Yayası
• Talep yasası şunu söyler: Diğer değişkenler
sabitken (ceteris paribus), bir malın fiyatı artarken
talep edilen miktarı düşer.
Copyright © 2004 South-Western
Talep Eğrisi: Fiyat ile talep edilen miktar
arasındaki ilişki
• Talep Şedülü
• Talep şedülü bir malın fiyatı ile talep edilen miktarı
arasındaki ilişkiyi gösteren bir tablodur.
Copyright © 2004 South-Western
Katya’nın Talep Şedülü
Copyright © 2004 South-Western
Talep Eğrisi: Fiyat ile talep edilen miktar
arasındaki ilişki
• Talep eğrisi
• Talep eğrisi bir malın fiyatı ile talep edilen miktarı
arasındaki ilişkiyi gösteren grafiktir.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 1: Katya’nın talep şedülü ve talep eğrisi
Fiyat
3.00
2.50
1. Fiyatta
bir düşüş...
2.00
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Miktar
2. ... talep edilen miktarı
artırır.
Copyright © 2004 South-Western
Market talebi versus bireysel talep
• Piyasa talebi, belli bir mal ya da hizmete olan
bireysel taleplerin toplamıdır.
• Grafiksel olarak, bireysel talep eğrileri yatay
olarak toplandığında piyasa talep eğrisi elde
edilir.
Copyright © 2004 South-Western
Talep edilen miktardaki değişme
• Talep edilen miktardaki değişme
• Talep eğrisi boyunca bir hareket şeklinde gösterilir.
• Ürünün fiyatındaki bir değişmeden kaynaklanır.
Copyright © 2004 South-Western
Talep miktarındaki değişme
Fiyat
B
2.00
Dondurma fiyatını
artıran bir vergi talep
eğrisi üzerinde bir
hareket anlamına gelir.
A
1.00
D
0
4
8
Miktar
Copyright © 2004 South-Western
Talep eğrisindeki kaymalar
•
•
•
•
•
Tüketici geliri
İlgili diğer malların fiyatları
Zevkler ve tercihler
Beklentiler
Alıcı sayısı
Copyright © 2004 South-Western
Talep eğrisindeki kaymalar
• Talepte bir değişme
• Talep eğrisinin sağa ya da sola kaymasıdır.
• Her bir fiyat düzeyinde talep edilen miktarı
değiştiren herhangi bir nedenden kaynaklanabilir.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 3 Talep eğrisinde kaymalar
Fiyat
Talepte
bir artış
Talepte
bir düşüş
Demand
curve, D2
Demand
curve, D1
Demand curve, D3
0
Miktar
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Talep eğrisindeki kaymalar
• Tüketici geliri
• Gelir artarken normal bir mala (normal good ) olan
talep de artacaktır.
• Gelir artarken düşük bir mala (inferior good ) olan
talep düşecektir.
Copyright © 2004 South-Western
Tüketici geliri
Normal mal
Fiyat
3.00
Gelirde bir
artış...
2.50
Talepte bir
artış
2.00
1.50
1.00
0.50
D2
D1
0 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Miktar
Copyright © 2004 South-Western
Tüketici geliri
Düşük mal
Fiyat
$3.00
2.50
Gelirde bir
artış...
2.00
Talepte bir
düşüş
1.50
1.00
0.50
D2
0 1
D1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Miktar
Copyright © 2004 South-Western
Talep eğrisinde kaymalar
• İlgili malların fiyatları
• Bir malın fiyatındaki bir düşüş diğer bir malın
talebini düşürürse, bu iki malın ikame mallar
oldukları söylenir.
• Bir malın fiyatındaki bir düşüş diğer bir mala olan
talebi artırırsa, bu iki malın tamamlayıcı mallar
oldukları söylenir.
Copyright © 2004 South-Western
Tablo 1 Alıcıları etkileyen değişkenler
Copyright©2004 South-Western
ARZ
• Arz edilen miktar satıcıların satmak istedikleri
ve satabilecekleri mal miktarıdır.
• Arz yasası
• Arz yasası şunu söyler: Ceteris paribus (diğer
değişkenler sabitken) bir malın fiyatı arttığında o
malın arz edilen miktarı da artar.
Copyright © 2004 South-Western
Arz Eğrisi: Fiyat ile Arz Edilen Miktar
Arasındaki İlişki
• Arz Şedülü
• Arz şedülü bir malın fiyatı ile o maldan arz edilen
miktar arasındaki ilişkiyi gösteren bir tablodur.
Copyright © 2004 South-Western
Barış’ın Arz Şedülü
Copyright © 2004 South-Western
Arz Eğrisi: Fiyat ile Arz Edilen Miktar
Arasındaki İlişki
• Arz Eğrisi
• Arz eğrisi bir malın fiyatı ile o malın arz edilen
miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren bir grafiktir.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 5 Barış’ın Arz Şedülü ve Arz Eğrisi
Fiyat
3.00
2.50
1. Fiyattaki
bir artış...
... 2.00
1.50
1.00
0.50
0
1 2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 Arz Miktarı
2. ... arz edilen miktarı artırır.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Piyasa Arzı versus Bireysel Arz
• Piyasa arzı belli bir mal ya da hizmetin tüm
satıcılarının bireysel arzlarının toplamını ifade
eder.
• Şekilsel olarak, bireysel arz eğrilerinin yatay
toplamı piyasa arz eğrisini verir.
Copyright © 2004 South-Western
Arz Eğrisinde Kayma
•
•
•
•
Girdi fiyatları
Teknoloji
Beklentiler
Satıcıların sayısı
Copyright © 2004 South-Western
Arz miktarındaki değişim
• Arz edilen miktardaki değişim
• Arz eğrisi boyunca hareket olarak gösterilir.
• Fiyattaki değişmeden kaynaklanır.
Copyright © 2004 South-Western
Arz Miktarındaki Değişme
Fiyat
S
C
3.00
Dondurma
fiyatındaki bir artış
arz eğrisi boyunca
bir harekete
neden olur.
A
1.00
0
1
5
Miktar
Copyright © 2004 South-Western
Arz Eğrisinde Kaymalar
• Arz eğrisinde kayma
• Arz eğrisinin sağa ya da sola kaymasıdır.
• Fiyat dışında arzı etkileyen faktörlerden birindeki
bir değişiklikten kaynaklanır.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 7 Arz Eğrisinde Kaymalar
Fiyat
S3
S1
Arzda
azalış
S2
Arzda
artış
0
Arz miktarı
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Tablo 2 Arzı etkileyen değişkenler
Copyright©2004 South-Western
ARZ VE TALEP
BİRLİKTE
• Fiyatın arz ve talep miktarlarını eşitleyen
düzeye ulaşması denge denilen durumu
oluşturur.
Copyright © 2004 South-Western
ARZ VE TALEP
BİRLİKTE
• Denge fiyatı
• Arz edilen miktar ile talep edilen miktarı eşitleyen
fiyat.
• Grafikte arz ve talep eğrilerinin kesiştiği fiyat
düzeyi.
• Denge miktarı
• Denge fiyatında arz edilen ve talep edilen mal ya da
hizmet miktarı.
• Grafikte arz ve talep eğrilerinin kesiştiği miktar
düzeyi.
Copyright © 2004 South-Western
ARZ VE TALEP
BİRLİKTE
Talep Şedülü
Arz Şedülü
Fiyat 2 lira iken arz ve talep
miktarları birbirine eşitleniyor!
Copyright © 2004 South-Western
Figür 8 Arz ve Talebin Dengesi
Fiyat
Arz
Denge
Denge fiyatı
$2.00
Talep
Denge
miktarı
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13
Miktar
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 9 Dengede Olmayan Piyasalar
(a) Arz Fazlası
Fiyat
S (Arz)
Fazla
2.50
2.00
D (Talep)
0
4
Talep edilen
miktar
7
10
Miktar
Arz edilen
miktar
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Denge
• Fazla
• Fiyat > denge fiyatı ise arz edilen miktar > talep
edilen miktar.
• Piyasada arz fazlası (fazla) var.
• Satıcılar satışları artırmak için fiyatı düşürürler ve
dengeye doğru hareket edilir.
Copyright © 2004 South-Western
Denge
• Yokluk
• Fiyat < denge fiyatı ise talep edilen miktar > arz
edilen miktar.
• Piyasada talep fazlası (yokluk) var.
• Satıcılar az sayıda malı almak isteyen çok sayıda alıcı
olduğu için fiyatı yükseltirler, böylece dengeye doğru
hareket edilir.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 9 Dengede Olmayan Piyasalar
(b) Talep fazlası
P (Fiyat)
S
2.00
1.50
Kıtlık-Yokluk
D
0
4
Arz
miktarı
7
10
Talep
miktarı
Q (Miktar)
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Denge
• Arz ve talep yasası
• Piyasada herhangi bir malın fiyatının o malın arzını
ve talebini eşitleyen fiyata ulaşacağını ifade eder.
Copyright © 2004 South-Western
Dengedeki Değişmeleri Analiz Etmenin Üç
Adımı
1. Ortaya çıkan yeni olayın arzı eğrisini mi talep
eğrisini mi yoksa her ikisini mi kaydıracağını
belirleyin.
2. Eğrinin ya da eğrilerin hangi yöne (sağ ya da
sol) kayacağını belirleyin.
3. Arz ve talep diyagramını kullanarak denge
fiyat ve miktarının nasıl değişeceğini görün.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 10 Talepteki Bir Artış Dengeyi Nasıl Etkiler
P (Fiyat)
1. Sıcak hava dondurmaya
olan talebi artırır...
S
Yeni denge
2.50
2.00
2. . . . fiyat
artar...
Başlandıçtaki
denge
D
D
0
7
10
Q (Miktar)
3. ...ve satılan
dondurma miktarı artar
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Dengedeki Değişiklikleri Analiz Etmek İçin 3
Adım
• Eğrilerdeki kaymalar versus Eğri üzerindeki
Hareketler
• Arz eğerisindeki bir kayma arzda değişme olarak
adlandırılır.
• Sabit bir arz eğrisi boyunca hareket ise arz edilen
miktardaki değişme olarak adlandırılır.
• Talep eğrisindeki bir kayma talepte bir değişme
olarak adlandırılır.
• Sabit bir talep eğrisi boyunca hareket ise talep
miktarında bir değişim olarak ifade edilir.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 11 Arzda Bir Azalış Dengeyi Nasıl Etkiler?
P (fiyat)
S2
1. Şeker fiyatındaki bir
artış dondurma fiyatını
düşürür...
S1
Yeni
denge
2.50
Başlangıçtaki denge
2.00
2. ... dondurma
fiyatında bir
artış yaşanır...
D
0
4
Q (miktar)
7
3. ... satılan miktar
azalır.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Tablo 4 Arz ya da Talep Kaydığında Fiyata ve Miktara Ne
Olur?
Copyright©2004 South-Western
Özet
• İktisatçılar rekabetçi piyasaları analiz etmek
için arz ve talep modelini kullanırlar.
• Rekabetçi bir piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı
bulunmaktadır. Bunların her birinin piyasa
fiyatı üzerinde ya çok az etkisi vardır ya da
hiçbir etkisi yoktur.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Talep eğrisi, bir maldan talep edilen miktarın
fiyata nasıl bağımlı olduğunu gösterir.
• Talep yasasına göre, bir malın fiyatı düşünce talep
edilen miktarı artar. Bu nedenle talep eğrisi aşağıya
doğru eğimlidir.
• Fiyat dışında tüketicilerin hangi maldan ne kadar
satın almak isteyeceklerini şu faktörler de belirler:
gelir, ikame ve tamamlayıcı malların fiyatları,
zevkler ve tercihler, beklentiler ve alıcıların sayısı.
• Fiyat dışındaki faktörlerden biri değişirse talep
eğrisinde kayma gerçekleşir.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Arz eğrisi bir malın arz edilen miktarının fiyata
nasıl bağlı olduğunu gösterir.
• Arz yasasına göre, bir malın fiyatı yükselirken o
maldan arz edilen miktar da artar. Bu nedenle arz
eğrisi yukarı doğru eğimlidir.
• Fiyata ek olarak üreticilerin satmak istedikleri
miktarı belirleyen faktörler arasında şunlar yer alır:
girdi fiyatları, teknoloji, beklentiler ve satıcıların
sayısı yer alır.
• Eğer bu fiyat dışındaki faktörlerden biri değişirse
arz eğrisi kayar.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Piyasa dengesi arz ve talep eğrilerinin kesiştiği
yerde gerçekleşir.
• Denge fiyatında talep edilen miktar arz edilen
miktara eşittir.
• Alıcıların ve satıcıların davranışları doğal
olarak piyasaları dengeye doğru yönlendirir.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Bir olayın piyasayı nasıl etkilediğini analiz
etmek için arz ve talep diyagramını kullanırız.
Denge fiyatının ve miktarının nasıl değiştiğine
bakarız.
• Piyasa ekonomilerinde, fiyatlar iktisadî
davranışları yönlendiren sinyallerdir.
Dolayısıyla kaynakların tahsisi de fiyatlara
dayanır.
Copyright © 2004 South-Western