Transcript Document

Rekabetçi
Piyasalardaki
Firmalar
Copyright©2004 South-Western
14
REKABETÇİ PİYASA NEDİR?
• Tam rekabet piyasası aşağıdaki özelliklere
sahiptir:
• Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı vardır.
• Farklı satıcılar tarafından arz edilen mallar
homojendir (türdeştir).
• Firmalar piyasaya serbestçe girebilir ya da
çıkabilirler.
Copyright © 2004 South-Western
REKABETÇİ PİYASA NEDİR?
• Özellikleri dolayısıyla rekabetçi piyasa
aşağıdaki sonuçları doğurur:
• Tek bir alıcının ya da satıcının piyasadaki
eylemleri piyasa fiyatı üzerinde önemli bir etki
doğurmaz.
• Her alıcı ve satıcı piyasa fiyatını veri kabul eder.
Copyright © 2004 South-Western
REKABETÇİ PİYASA NEDİR?
• Rekabetçi piyasada çok sayıda alıcı ve
satıcı homojen malları alır ve satarlar. Bu
nedenle her alıcı ve satıcı fiyatı veri kabul
eder.
• Alıcılar ve satıcılar piyasanın belirlediği fiyatı
kabul etmek zorundadırlar.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi Firmanın Hasılatı
• Bir firmanın toplam hasılatı (TR), satış
fiyatı (P) ile satış miktarının (Q) çarpılması
sonucu bulunur.
TR = (P  Q)
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi Firmanın Hasılatı
• Toplam hasılat, çıktı miktarının katı
şeklindedir.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi Firmanın Hasılatı
• Ortalama hasılat (gelir) firmanın sattığı tipik
bir birim için elde ettiği hasılatı (geliri) gösterir.
• Ortalama hasılat, toplam hasılatın satış
miktarına bölünmesi ile bulunur.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi Firmanın Hasılatı
• Tam rekabette ortalama hasılat malın fiyatına
eşittir.
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi Firmanın Hasılatı
• Marjinal hasılat (gelir) fazladan bir birim
satıldığında toplam hasılatta meydana gelen
değişmedir.
MR =TR/ Q
Copyright © 2004 South-Western
Rekabetçi Firmanın Hasılatı
• Rekabetçi firmalarda marjinal hasılat malın
fiyatına eşittir.
Copyright © 2004 South-Western
Tablo 1 Rekabetçi Bir firma İçin Toplam, Ortalama
ve Marjinal Hasılat
Copyright©2004 South-Western
KÂR MAKSİMİZASYONU VE
REKABETÇİ FİRMANIN ARZ EĞRİSİ
• Rekabetçi firmanın amacı kâr
maksimizasyonudur.
• Bunun anlamı şudur: Firma, toplam hasılat ile
toplam maliyet arasındaki farkı maksimize
edecek miktarda üretim yapmak isteyecektir.
Copyright © 2004 South-Western
Tablo 2 Kâr Maksimizasyonu: Sayısal Bir Örnek
Copyright©2004 South-Western
Figür 1 Rekabetçi Firmanın Kâr Maksimizasyonu
Maliyet
ve
Hasılat
Firma marjinal maliyetin
marjinal hasılata eşit
olduğu yerde üretim
yaparak kârını
maksimize eder.
MC
MC2
ATC
P = MR1 = MR2
P = AR = MR
AVC
MC1
0
Q1
QMAX
Q2
Miktar
Copyright © 2004 South-Western
KÂR MAKSİMİZASYONU VE
REKABETÇİ FİRMANIN ARZ EĞRİSİ
• Kâr maksimizasyonu marjinal hasılatın
marjinal maliyete eşit olduğu miktarda
gerçekleşir.
Copyright © 2004 South-Western
KÂR MAKSİMİZASYONU VE
REKABETÇİ FİRMANIN ARZ EĞRİSİ
• MR > MC → Q’yu artırın.
• MR < MC → Q’yu azaltın.
• MR = MC → Kâr maksimizasyonu gerçekleşir.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 2 Firmanın Arz Eğrisi olarak Marjinal Maliyet Eğrisi
P
P2
MC eğrisinin
bu bölümü
firmanın
arz eğrisidir.
MC
ATC
P1
AVC
0
Q1
Q2
Q
Copyright © 2004 South-Western
Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı
• Kapatma (üretimi durdurma) piyasa şartları
nedeniyle firmanın kısa-dönemde bir süre hiçbir
şey üretmeme kararı vermesidir.
• Çıkış uzun-döneme yönelik bir karardır ve
piyasayı terk etmek anlamına gelir.
Copyright © 2004 South-Western
Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı
• Firma çıkış kararı verirken batık maliyetleri
dikkate alır, ancak kapatma kararı alınırken bu
tür maliyetler dikkate alınmaz.
• Batık maliyetler zaten katlanılmış olan ve ortadan
kaldırılmaları mümkün olmayan maliyetlerdir.
Copyright © 2004 South-Western
Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı
• Eğer firmanın üretiminden kaynaklanan hasılat
değişken giderlerden düşük ise firma kapatma
kararı verir.
• TR < VC → kapatır
• TR/Q < VC/Q → kapatır
• P < AVC → kapatır
Copyright © 2004 South-Western
Figure 3 The Competitive Firm’s Short Run Supply Curve
Maliyetler
Eğer P > ATC ise
firma kâr elde
etmeye devam eder.
Firmanın kısadönem arz eğrisi
MC
ATC
Eğer P > AVC ise
firma kısa-dönemde
üretime devam eder.
AVC
Eğer
P<AVC
ise firma
kapatır.
0
Q
Copyright © 2004 South-Western
Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı
• Marjinal maliyet eğrisinin ortalama değişken
maliyetin üzerinde kalan kısmı rekabetçi
firmanın kısa-dönem arz eğrisidir.
Copyright © 2004 South-Western
Firmanın Bir Piyasaya Girip Girmemek
Konusundaki Uzun Dönemli Kararı
• Uzun dönemde, firmanın üretimden
kaynaklanan hasılatı toplam maliyetinin altında
olursa firma piyasadan çıkış kararı alır.
• TR < TC → Çıkış
• TR/Q < TC/Q → Çıkış
• P < ATC → Çıkış
Copyright © 2004 South-Western
Firmanın Bir Piyasaya Girip Girmemek
Konusundaki Uzun Dönemli Kararı
• Firma kârlı ise bir endüstriye girme kararı verir.
• TR > TC → Giriş
• TR/Q > TC/Q → Giriş
• P > ATC → Giriş
Copyright © 2004 South-Western
Figür 4 Rekabetçi Firmanın Uzun Dönem Arz Eğrisi
Costs
Firmanın uzun
dönem arz eğrisi
MC
P>ATC ise
firma giriş
kararı alır.
ATC
P<ATC
ise firma
çıkar.
0
Quantity
Copyright © 2004 South-Western
REKABETÇİ PİYASADA
ARZ EĞRİSİ
• The competitive firm’s long-run supply curve is
the portion of its marginal-cost curve that lies
above average total cost.
Copyright © 2004 South-Western
Figure 4 The Competitive Firm’s Long-Run Supply Curve
Costs
MC
Firm’s long-run
supply curve
ATC
0
Quantity
Copyright © 2004 South-Western
REKABETÇİ PİYASADA
ARZ EĞRİSİ
• Kısa-dönem Arz Eğrisi
• Marjinal maliyet eğrisinin ortalama değişken
maliyetin üzerinde kalan kısmı.
• Uzun-dönem Arz Eğrisi
• Marjinal maliyet eğrisinin ortalama toplam
maliyetin minimum olduğu noktanın üzerinde kalan
kısmı.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 5 Fiyat ve Ortalama Toplam Maliyet Arasındaki Alan
olarak Kâr
(a) Kâr Elde Eden Bir Firma
Fiyat
MC
ATC
Kâr (π)
P
ATC
0
P = AR = MR
Q
(kârı maksimize
eden miktar)
Miktar
Copyright © 2004 South-Western
Figür 5 Fiyat ve Ortalama Toplam Maliyet Arasındaki Alan
olarak Kâr
(b) Zarar Elde Eden Bir Firma
Fiyat (P)
MC
ATC
ATC
P
P = AR = MR
Zarar
0
Q
(Zararı minimize
eden miktar)
Miktar (Q)
Copyright © 2004 South-Western
REKABETÇİ PİYASADA
ARZ EĞRİSİ
• Piyasa arzı, piyasadaki firmaların arz
miktarlarının toplamına eşittir.
Copyright © 2004 South-Western
Kısa Dönem: Sabit Sayıda Firma Varken
Piyasa Arzı
• Fiyat veri iken, her firma marjinal maliyetini bu
veri fiyata eşitleyen çıktı miktarını arz eder.
• Piyasa arz eğrisi firmaların arz eğrilerinin
toplamından oluşur.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 6 Sabit Sayıda Firma Varken Piyasa Arzı
(a) Tek bir firmanın arzı
(b) Piyasa arzı
Price
Price
MC
S
$2.00
$2.00
1.00
1.00
0
100
200
Q (firma)
0
100,000
200,000
Q (piyasa)
Copyright © 2004 South-Western
Uzun Dönem: Giriş ve Çıkışlar Varken Piyasa
Arzı
• Kârlar sıfır olana kadar firmalar piyasaya
girmeye ya da piyasadan çıkmaya devam
edeceklerdir.
• Uzun dönemde fiyat minimum ortalama toplam
maliyete eşittir.
• Uzun dönem piyasa arz eğrisi bu fiyat
düzeyinde (ortalama toplam maliyetin
minimum düzeyinde) yataydır.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 7 Giriş ve Çıkış varken Piyasa Arzı
(a) Firmanın sıfır-kâr durumu
(b) Piyasa Arzı
P
P
MC
ATC
P = minimum
ATC
0
S
Q (firma)
0
Q (piyasa)
Copyright © 2004 South-Western
Uzun Dönem: Giriş ve Çıkışlar Varken Piyasa
Arzı
• Giriş ve çıkış sürecinin sonucunda endüstride
kalan firmalar sıfır ekonomik kâr elde ederler.
• Giriş ve çıkış süreci fiyat ve ortalama toplam
maliyet birbirine eşitlendiğinde sona erer.
• Uzun-dönem dengesinde firmalar etkin ölçekte
üretim yaparlar.
Copyright © 2004 South-Western
Sıfır Kâr Elde Etmelerine Karşın Neden
Rekabetçi Firmalar İşlerine Devam Ederler?
• Kâr (π) toplam hasılattan (TR) toplam maliyetin
(TC) çıkarılması sonucu bulunur.
• Toplam maliyet, firmanın tüm fırsat
maliyetlerini kapsar.
• Sıfır-kâr dengesinde firmanın hasılatı, firma
sahiplerinin firma faaliyetleri nedeniyle
kaybettikleri zaman ve parayı da karşılar.
Copyright © 2004 South-Western
Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Kayma
• Talepteki bir artış kısa dönemde fiyatı ve
miktarı artırır.
• Bu talep artışı firmaların (pozitif) kâr elde
etmesine yol açar, çünkü artık fiyat ortalama
toplam maliyeti aşmaktadır.
Copyright © 2004 South-Western
Figür 8 Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Artış
(a) Başlangıçtaki durum
Piyasa
Firma
P
P
MC
ATC
Kısa dönem arzı, S1
A
P1
Uzun-dönem
arzı
P1
Talep, D 1
0
Q (firma)
0
Q1
Q (piyasa)
Figür 8 Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Artış
(b) Kısa-dönem tepkisi
Piyasa
Firma
P
P
Kâr
MC
ATC
P2
B
P2
S1
A
P1
P1
D2
Uzun-dönem
arzı
D1
0
Q (firma)
0
Q1
Q2
Q (piyasa)
Copyright © 2004 South-Western
Figür 8 Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Artış
(c) Uzun-dönem tepkisi
Piyasa
Firma
P
P
MC
ATC
B
P2
S1
S2
C
A
P1
Uzun-dönem
arzı
P1
D2
D1
0
Q
0
Q1
Q2
Q3
Copyright © 2004 South-Western
Q
Neden Uzun Dönem Arz Eğrisi Yukarı Doğru
Eğimli Olabilir?
• Üretimde kullanılan bazı kaynaklar sınırlı
sayıda mevcut olabilirler.
• Firmalar farklı maliyetlere sahip olabilirler.
Copyright © 2004 South-Western
Neden Uzun Dönem Arz Eğrisi Yukarı Doğru
Eğimli Olabilir?
• Marjinal Firma
• Marjinal firma fiyat biraz düşük olsa piyasayı terk
edecek olan firmadır.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Rekabetçi firma fiyatı veri olarak aldığı için
(fiyat kabullenici olduğu için) hasılatı ürettiği
malın belli bir katı şeklindedir.
• Rekabetçi firma için malın fiyatı hem firmanın
ortalama hasılatına hem de marjinal hasılatına
eşittir.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Kâr (π) maksimizasyonu için firma marjinal
maliyeti (MC) marjinal hasılata (MR) eşitleyen
miktarda üretim (Q) yapar.
• Bu aynı zamanda fiyatı (P) marjinal maliyete
(MC) eşitleyen üretim düzeyidir (Q).
• Bu nedenle firmanın marjinal maliyet (MC)
eğrisi aynı zamanda firmanın arz eğrisidir.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Kısa dönemde bir firma değişken maliyetlerini
karşılayamayacak kadar hasılat elde etme
durumundaysa üretime kısa bir süre ara verme
(üretimi durdurma) kararı alabilir.
• Uzun dönemde (bütün maliyetler değişken hale
geldiği zaman), fiyat ortalama toplam maliyetin
altında kalırsa firma çıkış kararı alır.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Giriş ve çıkış serbestisinin olduğu bir piyasada
kârlar uzun dönemde sıfıra doğru eğilim
gösterir, bütün firmalar etkin ölçekte üretim
yaparlar.
• Talepteki değişikliklerin kısa dönemde farklı,
uzun dönemde farklı etkileri olur.
• Uzun dönemde, firma sayısı sıfır-kâr dengesini
gerçekleştirecek kadar olur.
Copyright © 2004 South-Western
Özet
• Uzun dönemde, firma sayısı sıfır-kâr
dengesini gerçekleştirecek kadar olur.
• Kâr (π) > 0 → Firma sayısı artar.
→ Kâr azalır.
• Kâr (π) < 0 → Firma sayısı azalır.
→ Kâr artar.
• Kâr (π) = 0 → Firma sayısı değişmez.
→ Kâr değişmez.
Copyright © 2004 South-Western