Transcript Bölüm 5 Tüketici Tercihi ve Talep

Bölüm 5
Tüketici Tercihi ve Talep
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
Tüketici dengesi
• Marjinal fayda yaklaşımı
– Kardinal fayda
• Kayıtsızlık eğrileri yaklaşımı
– Ordinal fayda
2
Marjinal fayda yaklaşımı
• Faydanın ölçülebileceği varsayımına
dayanır.
– Fayda: Bir tüketicinin bir mal ya da hizmetin
tüketiminden elde ettiği doyum
• Bir maldan belirli bir miktar tüketildiğinde,
bütün birimlerin sağladığı faydaya toplam
fayda denir.
• Bir maldan yeni bir birim daha tüketmenin
toplam faydada yaratacağı değişmeye
marjinal fayda denir.
3
Marjinal fayda yaklaşımı
• Bireyin aldığı mal miktarı arttıkça,
malın toplam faydası arttığı halde,
son biriminin sağlayacağı fayda
(marjinal fayda) azalır.
4
Marjinal faydaya örnek
•
•
•
Su, içmek için kullanıldığı gibi temizlik yapmak, çiçek sulamak vb.
için de kullanılır. Bu çeşitli kullanımlar arasında bir önem ve
öncelik vardır.
Örneğin, bir tüketicinin elinde sınırlı miktarda su bulunduğunu ve
suyu ancak içmek ve temizlenmek için kullanabileceğini kabul
edelim. Tüketici elindeki suyu önce daha fazla önem verdiği içme
ihtiyacına ayıracaktır. Öyle ki, ilk 10 bardağını başka hiçbir işe
kullanmayacaktır. Ancak, 10 bardağın üstündeki miktarı artık
içmek yerine yüzünü yıkamak için kullanabilir. Bu dağıtımı
yaparken her kullanım alanına ayırdığı son litre sudan sağladığı
marjinal faydanın eşit olmasına dikkat edecektir. Bunu
gerçekleştirdiği zaman, tüketici, elindeki kıt kaynaktan en yüksek
tatmini sağlamış olacaktır.
Bir diğer ifadeyle, bir noktadan sonra tüketici doyma noktasına
ulaşacak ve marjinal fayda sıfır olacaktır.
5
Talep eğrisi neden negatif
eğimli?
• Tüketiciler bir maldan ellerinde az
bulunduğunda, o mala verdikleri
önemin (MU) fazla oluşu yüzünden
yüksek fiyat ödemeye hazır olur
• Ellerindeki miktar arttıkça marjinal
fayda azalacağından, ödemeye razı
olacakları fiyat düşer.
6
Tüketici dengesi
• Tüketici, gelirini tüketim modeline
giren her mala harcadığı sonuncu
liralarla aldığı miktarların marjinal
faydalarını birbirine eşitleyecek
şekilde bölüştürdüğünde dengeye
gelir.
MUX1 = MUX2
Px1
Px2
7
Kayıtsızlık eğrileri yaklaşımı
Tüketici tercihinde etkili dört bileşen:
• Tüketici Geliri
• Malların Fiyatları
• Tüketicilerin tercih sıralaması
• Tüketicilerin faydalarını maksimize
ettikleri varsayımı
8
Bütçe Doğrusu
Yemek ve Film için
harcayabileceği £50’u olan bir
öğrenciyi ele alalım
A
B
• Bütçe doğrusu, tüketicinin
belirli bütçesi ile piyasa
fiyatlarından satın
alabileceği sınırlı miktardaki
mal bileşimlerini gösterir.
G
C
D
E
F
– Bütçe doğrusunun eğimi
fiyatların oranına eşittir.
– Fiyatlar sabitken, gelirin
artması sonucu bütçe
doğrusu eğimi değişmeden
sağa kayar.
Yemeğin fiyatı £5;
Filmin fiyatı £10.
9
Tüketici Tercihlerinin
Modellenmesi
a
b
• Tüketicinin herzaman
çoğu aza tercih
ettiğini varsayalım.
c
• a noktası ile
karşılaştırdığımızda:
– Tüketici c
noktasında olmayı
tercih edecektir.
– Ancak b noktasına
göre a’yı tercih
Yemek miktarı
edecektir.
10
Tüketici Tercihlerinin
Modellenmesi (2)
Tercih edilen
bölge
d
c
• Ancak tüketici tercih
edilen bölgedeki herhangi
bir noktayı a’ya tercih
eder.
a
b
Domine edilmiş
bölge
• a noktası domine edilmiş
bölgedeki her noktaya
tercih edilir.
e
Yemek
miktarı
• d ve e noktaları a’ya göre
bir maldan daha az
ötekinden daha fazla olan
mal bileşimlerini gösterir.
11
Tüketici Tercihlerinin
Modellenmesi (3)
U2
U2
• U2U2 kayıtsızlık eğrisi
tüketicinin aynı faydayı
sağladığı değişik mal
bileşimlerini gösterir.
• Kayıtsızlık eğrileri
varsayımlarımız gereği
negatif eğimlidir.
– Eğim sağa yaklaştıkça
azalır.
– Kayıtsızlık eğrileri
kesişmezler
Yemek miktarı
12
Marjinal İkame Oranı
• Fayda düzeyi aynı kalmak koşuluyla, bir
malın tüketiminde azaltılan miktarın,
diğerinin tüketimindeki artış miktarına
oranı
– Kayıtsızlık eğrisinin eğimine eşittir.
• Azalan Marjinal İkame Oranı
– fayda düzeyi sabitken, bir maldan daha fazla
tüketmek için tüketicinin diğer maldan
vazgeçeceği miktar giderek düşer.
– Tüketici tercihini belirlerken etkili olan kavram
azalan marjinal ikame oranıdır.
13
Tüketici Seçimi
Faydanın maksimize olduğu nokta, kayıtsızlık eğrisi U ile bütçe
doğrusu BL’ nin teğet olduğu noktadır.
U1
U2
U3
•
Faydanın maksimize olduğu
dolayısıyla seçim C noktasıdır.
•
C noktasında bütçe doğrusu
kayıtsızlık eğrisine teğet
olmaktadır.
•
B ve E noktaları da bütçe
doğrusu üzerinde olmaları
nedeniyle tüketici tarafından
alınabilir.
•
Fakat daha aşağıdaki kayıtsızlık
eğrisi üzerinde olmalarından
dolayı daha düşük fayda
düzeyini temsil ederler.
•
Tüketici C noktasında faydasını
maksimize eder.
B
C
U3
E
U1
BL
Yemek
miktarı
U2
14
Gelirdeki artışa tüketicinin
cevabı
• Tüketicinin gelirindeki değişim bütçe
doğrusunu sağa ya da sola kaydırır.
• Fiyatlar aynı kaldığı müddetçe bütçe
doğrusunun eğimi değişmez.
• Tüketicinin tercihleri, yani tercih ettiği mal
bileşimleri, malların niteliğine (normal,
düşük) bağlı olarak değişir.
15
Film
Normal mallar
Her iki mal da NORMALse,
gelirdeki artış sonucu tercih
C’ noktasına taşınır.
BL1
BL0
C'
C
Her ik maldan talep
edilen miktar artar.
U2
U1
Yemek
16
film
Düşük (Tutulmayan) mal ve
Normal mal
“Yemek” düşük bir malsa gelir artışı
tercihi C’ noktasına taşır.
BL1
BL0
C'
Talep edilen yemek miktarı düşer,
film miktarı ise artar.
U2
C
U1
yemek
17
Fiyat Değişiminin Etkisi
• Bir malın fiyatının artması bütçe
doğrusunun konumunu değiştirir.
– Fiyat değiştiğinden eğim de değişir.
– Eğim göreli fiyatlara eşittir.
• Bütçe Doğrusu Eğimi = - pyemek/pfilm
18
Yemek fiyatı arttığında
(1)
film
Yemek fiyatının artması bütçe doğrusunun
BL0 dan BL1 e kaydırır.
BL1
BL0
yemek
Herhangi bir malın fiyatındaki artış alım gücünü düşürür.
19
Yemek fiyatı arttığında (2)
film
Yemek fiyatı arttığında tüketici
tercihi C noktasından E noktasına
kayar.
Toplam Etki: C’den E’ye kadardır
C
E
U2
H
BL1
U1
BL0
•Fiyat artışından dolayı talep
edilen yemek miktarı düşer
•Filmin fiyatı sabit bile kalsa,
yemek fiyatının artması bütçede
film için ayrılan kısmı
küçülteceğinden, film talebi de
düşer
yemek
Değişik fiyatlarda tüketicinin tercih ettiği bu tür noktaları bularak
yemek için talep doğrusuna ulaşırız.
20
Piyasa talep eğrisi nasıl
bulunur?
Piyasa talep eğrisi bireysel talep eğrilerinin yatay olarak
toplanmasıyla elde edilir.
Fiyat
Tüketici1
Tüketici 2
5
Piyasa
11 13
Tüketici 1, fiyat £5
iken, 11 birim talep
ediyorsa
Ve tüketici 2, 13
birim talep ediyorsa
£5 fiyat düzeyinde
piyasa talebi 24
birim olacaktır.
24
Miktar
21