Transcript Over kistleri - Jinekolog Op. Dr.Kenan Ertopçu

Op. Dr. Kenan Ertopçu



Over kistleri (yumurtalık kistleri),kadın
yumurtalıklarında en sık görülen
değişikliklerdendir.
Halk arasında rahimden kaynaklanan iyi huylu
urlar olan myomlarla karıştırılırlar.
Üreme çağında (ergenlikten menopoza) görülen
basit over kistleri genellikle iyi huyludurlar ve
çoğunlukla iki ayda kendiliğinden kaybolurlar.


Kadında üreme çağında yumurtalıklarda sağda veya
solda olmak üzere her ay follikül dediğimiz basit
kistler oluşmaktadır.
Bunlardan bir tanesi diğerlerini baskılayarak daha
fazla büyüyecek (yaklaşık 2-2.5 cm) ve yumurtlama
zamanı çatlayarak içindeki yumurtayı yumurtalık
kanalları (fallop tüplerine) yönlendirecektir.


Aslında kadınlarda ergenlikten menopoza her ay
follikül denilen basit kist oluşumu hipofizden ve
beyinden salgılanan hormonların kontrolünde olan
fizyolojik bir süreçtir
.Ayrıca follikül kisti gelişirken östrojen hormonu
salgılayacak bu hormon rahim iç tabakasını
kabartacaktır
Yumurtalıklarda her ay
Follikül dediğimiz yaklaşık
2cm ye kadar büyüyen bir
kist oluşur
Beyin ön bölümünde hormonları
kontrol eden merkez olan hipofiz
yumurtalıklara FSH ,LH
hormonlarıyla mesaj gönderir
Follikül hem yumurtayı
İçerir hemde rahim iç
zarını kabartan estrojen
hormonu salgılar.


Follikül kisti çatladıktan sonra ise corpus luteum
dediğimiz sarı cisim genellikle 14 gün süreyle
progesteron hormonunu salgılayacak bu hormonda
rahim iç tabakasında sekresyon dediğimiz
koruyucu değişikliğe neden olacaktır.
Corpus luteum 14 gün sonra işlevini yitirince
progesteron salgısı duracak ve rahim iç zarı
dökülerek menstruasyon (adet kanaması) olacaktır.
Follikül çatlar yumurta
kanallara İlerler.
Follikül yerinde oluşan sarı
cisminsalgıladığı progesteron
hormonu rahim iç zarını
değiştirir
Yumurta çıktıktan 14
gün sonra rahim iç
zarı dökülür
(adet kanaması)

Demek oluyor ki follikül dediğimiz basit kistler
adet kanamasından genellikle 14 gün önce çatlayıp
içindeki yumurtayı 2 gün yaşayacağı fallop
kanallarına göndermektedirler.



Üreme çağında, beynin kontrolünde hipofizden
salgılanan hormonlar folliküllerin erken çatlamasından
veya 2.5 cm den 5 cm üzerine büyümesinden
sorumludurlar.
Kısacası hava değişimi, yolculuk, stress, yorgunluk,
aşırı spor,kilo alıp verme gibi beynimizin üst
merkezlerini etkileyen tüm faktörler folliküllerin
zamanında çatlamasını engelleyecektir.
Ayrıca hipofiz tüm hormonların idare merkezi olduğuna
göre troid (guatr), prolaktin (emzirmeyi ve göğüsten
süt gelmesini etkileyen hormon),kortizon(böbrek üstü
bezinden salgılanır), testesteron (akne ve tüylenmeden
sorumlu) gibi hormonlar ve bu hormonları etkileyecek
tüm ilaçlar follikül kistlerinin oluşumunu etkileyecektir.

Çatlamayan follikül kistleri ultrasonografide içleri
sıvı dolu olduğu için siyah düzgün top şeklinde
yuvarlak olarak görülürler.



Basit kistlerin herhangi bir ilaçla tedavisi yoktur.
Bunların çoğu kendiliğinden iki aylık süre içinde
kaybolurlar.
Eski görüşlerin tersine doğum kontrol hapları
kistleri tedavi etmez, yeni kist oluşumunu
engellerler.


Doğum kontrol hapları, aylık enjeksiyon ve vajinal
halkalar, içlerindeki yumurtalıktan salgılanan
hormonların benzeri olan sentetik östrojen ve
progesteronun kana karışması sayesinde
hipofizden yumurtalıklara gelen hormon uyarısını
baskılayarak follikül kisti oluşmasını engellerler.
Böylece yumurtlamayı da baskılayarak gebelikten
korumuş olurlar.


Bunlar sadece kullanıldığı dönemde
etkilidirler.Yöntemi bırakınca tekrar hipofizden
hormon uyarısı gelecek ve follikül oluşmaya
başlayacaktır.
Bu uyarı düzenli gelmezse follikül 2-2.5 cm de
çatlayamayacak,erken küçüldüğünde veya 5 cm
üzeri büyüdüğünde salgıladığı östrojen hormonu
düzensiz olacak ve rahim iç tabakası erken veya
geç dökülecektir.



Zamanında çatlamayan follikülün etkisiyle
menstruasyon da erken gelmeler veya aylar süren
gecikmeler olabilir.
Basit yumurtalık kistleri kadında hiç bulgu
vermeyebilir.
Bazen adet düzensizlikleri, kasık ve bel ağrısı,
şişkinlik hissi,cinsel beraberlikte ağrı,bazen idrar
torbasına basıyla sık idrara çıkma ve ağrı yakınması
olabilir.


Bakirelerde idrar torbası dolu abdominal
(karından),cinsel bereberliği olan kadında vajinal
ultrasonografi ile daha net değerlendirilirler.
Üreme çağında ultrasonografide basit kistler siyah
yuvarlak top gibi , ince duvarlı ve 7 cm den ufak
görülüyorlarsa genellikle iyi huyludurlar ve takibe
alınırlar.


İki ayda kaybolmayan kistlerde tümör
belirteçleri(en sık kullanılanı Ca 125 tir) aç olarak
kanda bakılmalıdır.
Ca 125 in yüksek olduğu durumlarda bu konuda
deneyimli bir uzman tarafından doppler
ultrasonografi ile yumurtalıklara gelen kan akımı
değerlendirilir





Kaybolmayan kistlerde tek çözüm cerrahidir.
Operasyonda frozen denilen hızlı patolojik
inceleme yapılır, frozen sonucu iyi huylu gelirse
hastnın yaşı ve çocuk sahibi olma durumu göz
önünde bulundurularak sadece kist çıkarılabilir.
(frozen sonucu ne yazık ki % 100 kesin
değildir,birkaç gün sonra çıkacak kesin patoloji
raporu önemlidir).
Frozen sonucu kötü huylu gelirse gereken ayrıntılı
operasyona hemen geçilir.
Birkaç gün sonra çıkan kesin patoloji raporu da
frozendan farklı olarak kötü huylu çıkabilir. Bu
durumda da ikinci kez hasta gereken ayrıntılı
operasyona alınır.

Ultrasonografide kist duvarları kalın görülüyorsa,
kist homojen değilse veya septasyon dediğimiz
farklı kalınlık ve tonda bölmeleri mevcutsa veya
içinde karnabahar gibi çıkıntılar,üremeler ve beyaz
katı alanlar mevcutsa,rahim arkasındaki boşlukta
sıvı görünümü birlikte varsa yukarda bahsettiğimiz
ayrıntılı tahliller en kısa zamanda yapılmalı ve
sonuçlara göre operasyon planlanmalıdır.

Menopozda ilk 5 yılda 5 cm den küçük basit kistler
görülebilirler, ek tahliller normalse belli bir süre
gözlenebilirler. Diğer durumlarda operasyon
kaçınılmaz olacaktır.



Gebelerde ilk 8 haftada yumurtanın çıktığı corpus
luteum devam edeceği için ultrasonografide
rahatça gözlenir ve yumurtanın çıktığı tarafı
belirtir.
Gebelerde görülen diğer kistler ultrasonografik
görüntülere göre değerlendirilip takibe alınır,
gerektiğinde gebelikte de operasyon uygulanabilir.
Gebelikte iğneyle kist aspire edilmesi ve
boşaltılması ,tekrar yeni kistlerin oluştuğunu
gösteren çalışmalar nedeniyle gündemden
düşmüştür.






Çocukluk çağında genellikle disgerminomlarla
karşılaşılır.
Bunlar çoğunlukla iyi huylu yumurtalık tümörleridir.
İçlerinde diş,kıl ve diğer dokulardan kesitler
bulunabilir.
Ultrasonografide katı,homojen olmayan,farklı
siyah, beyaz ,gri tonlarda bölmeler görülür.
Bu durumda kanda incelenecek tümör belirteçleri
farklıdır.(alfa FP, beta HCG gibi).
Tedavileri cerrahiyle kitlenin çıkarılmasıdır.


Nadiren yumurtalık kistleri acil operasyon
gerektirirler. Bunlar kistlerin ruptürü (patlaması,
yırtılması) sonucu karın içine kanama, kist
torsiyonu (sapı etrafında dönme) gibi durumlardır.
Hastada şiddetli, kıvrandırıcı karın ağrısı , bulantı
,kusma , soğuk terleme, baş dönmesi, baygınlık ve
diğer şok belirtileri gözlenir.Zaman kaybetmeden
Laparotomi (karın açılarak operasyon) uygulanır.





Polikistik yumurtalık görüntüsü üreme çağındaki
kadınların yaklaşık % 20 sinde görülen bir durumdur.
Her iki yumurtalığın dış çeperinde inci tanesi gibi
dizilmiş 10 dan fazla 4-5 mm çapında kistin
ultrasonografiyle görülmesi tanıyı koydurur.
Hormon tahlilleri tamamiyle normal çıkabilir.Bu küçük
kistlerin salgılaması nedeniyle testesteron düzeyleri
yüksek çıkabilir.
Polikistik overli kişilerin bazılarında adet gecikmesi,
tüylenme ve kilo alma ve ilerde diabetes mellitus (şeker
hastalığı) eğilimi olacaktır.
Bu nedenle kilo vermek için diyet ve spor belirtilen
yakınmalar için önerilen ilk tedavi seçeneğidir.


Polikistik overli olanlarda basit kistler daha sık
görülmektedir.
Polikistik overi özellikle ergenlerde ve genç
kadınlarda yumurtalık içinde farklı büyüklükte bol
miktarda kist görünümlü hiç patolojik bulgusu
olmayan multikistik overle karıştırmamak gerekir.

Adet gecikmeleri ve yumurtlama düzensizliği
östrojen hakimiyeti nedeniyle ( follikül çatlayıp
yumurta çıkmayınca,corpus luteum oluşup
koruyucu etkili progesteronu salgılamıyor) rahim iç
tabakasında hiperplazi dediğimiz kabarmalar uzun
yıllarda rahim içi kanserine kadar değişikliklere yol
açabilir.


Polikistik overin bulguları menopoza kadar devam
eder.
Bu nedenle başta doğum kontrol hapları (özellikle
tüylenmesi ve adet gecikmeleri olanlarda)olmak
üzere diğer tüm progesteron içeren gebelikten
korunma yöntemleri (hormon içeren rahim içi araç,
ön kola takılan implant,üç aylık enjeksiyon gibi)
menopoza kadar(çocuk istendiği dönemler dışında)
kullanılmalıdırlar.



Çukulata kistleri sadece üreme çağında görülür.
Menopozda kaybolur.
Çukulata kistleri üreme çağında görülen
Endometriozis denen ,sıklıkla adet sancılarıyla
kendini gösteren hastalıkla birlikte karşımıza
çıkabilir.
.

Endometriozis rahim iç tabakasındaki
dokunun başka dokuların içine göç etmesi
sonucu ortaya çıkar,örneğin buruna giderse
rahim iç tabakasını etkileyen östrojen ve
progesteron hormonlarının etkisiyle aydan
aya burun kanaması olacaktır


Yumurtalığın içine giden rahim iç tabakası
dokusu da bahsedilen hormonların etkisiyle
her ay kanayacak,kapalı ortamda biriken eski
kan kahverengi renkte çukulata kistini
oluşturacaktır.
Çukulata kisti ultrasonografide gri yoğun
içerikli sıvı görünümündedir.




Endometrioziste sancılar genellikle adetten önceki
hafta başlar ve adetin 1.ve2. günü devam eder.
Bazen adet düzensizliği ve kanlı akıntılar görülür.
Doğum kontrol hapları ve prostoglandin inhibitörü
ilaçlar adet sancılarını azaltabilir ama adet
düzensizliği haplara rağmen düzelmeyebilir.
Endometrioziste kanda Ca 125 değerlerinin
genelde daha yüksek olduğunu belirtmek gerekir.


Endometriozis erken safhasında spermlere karşı
antikor üreterek , ilerleyen safhada hormon
etkisinde karın içinde kanayan odakların çevresinde
,özellikle yumurtalık kanalarındaki adezyonlarla
(yapışıklık) infertilite (kısırlık) riskini arttırabilir.
Çukulata kisti ve adezyonların tedavisinde
Laparoskopi iyi bir seçenektir.


Endometriozis iyi huyludur ve kansere dönüşme
olasılığı 1/200 altındadır.
Menopoza girince follikül kistleri tükenecek
yumurtalıkta östrojen ve progesteron salgısı
duracak ve farklı bölgelere yerleşen rahim iç
tabakası dokusunun (endometriozis) yakınmaları ve
çukulata kisti oluşma şansı kendiliğinden
kaybolacaktır.