Transcript menopoz - Jinekolog Op. Dr.Kenan Ertopçu

MENOPOZ
OP.DR.KENAN ERTOPÇU

Bir çok kadının korkulu rüyası olan menopoz;
aslında yaşamın diğer dönemlerinden bazı
konularda farklılık göstermesine rağmen, uygun
önlemler alındığında ve yaşam biçimi
belirlendiğinde, kadının sağlıklı, bilinçli ve en
doyumlu yıllarını yaşayabileceği bir dönem
olacaktır.
NEDIR MENOPOZ?
Genellikle
bir yıl süreyle
menstrüasyon (adet)
görmemek olarak
tanımlanır
ADET KANAMASI NEDIR ?

Menstrüasyon (adet kanaması), belli zaman
aralıkları ile rahim iç tabakasının kabarıp
dökülmesidir.
ADET KANAMASI
Belli zaman aralıklarıyla rahim
iç yüzeyini kaplayan ince dokunun
hazneden dışarı dökülmesidir.
RAHIM NEDIR?
Kadın
iç üreme organları;
vajinanın ucunda yer alan
armut büyüklüğünde bir rahim,
her iki yanında ceviz
büyüklüğünde yumurtalıklar ve
onlara doğru uzanan tubalar
( kanallar)dan oluşur.
ÜREME ORGANLARI NASIL ÇALIŞIR?
Beyinden ve hipofizden gelen hormonların
kontrolünde, bir ay sağda bir ay solda olmak
üzere yumurtalıklarda follikül dediğimiz kistler
oluşur.
 Bu kistlerden genellikle sadece bir tanesi 2-2.5
cm çapına kadar büyür, çatlar ve içinden insan
vücudunun en büyük hücresi olmasına rağmen,
toplu iğne başından ufak, milimetrenin beşte biri
büyüklüğünde yumurta çıkar ve kanalda
ilerlemeye başlar.

ADET KANAMASI NASIL OLUR?
Yumurtalıklarda her ay
Follikül dediğimiz yaklaşık
2cm ye kadar büyüyen bir
kist oluşur
Beyin ön bölümünde hormonları
kontrol eden merkez olan hipofiz
yumurtalıklara FSH ,LH
hormonlarıyla mesaj gönderir
Follikül hem yumurtayı
İçerir hemde rahim iç
zarını kabartan estrojen
hormonu salgılar.
YUMURTALIKTAN ÇIKAN HORMONLAR
NELERDIR ?





Yumurtalıktan östrojen ve progesteron hormonları salgılanır.
Hipofizden salgılanan FSH hormonu etkisiyle gelişen, follikül
kistinin salgıladığı östrojen hormonu, rahim iç tabakasını
kabartmaya başlar.
LH hormonu etkisiyle follikül çatlar, içindeki yumurtayı tubaya
(fallop kanalına) gönderir, follikül yerine oluşan sarı cisim
progesteron hormonu salgılar, bu hormon da rahim iç tabakasında
östrojenin yaptığı kabarma etkisini değiştirir (Bir anlamda rahim içi
kanserinden koruyucudur).
Progesteron genelde 14 gün salgılanır ve sonra rahim iç tabakası
dökülür (adet kanaması).
Demek ki kadında yumurta, adetten 14 gün önce çıkacak, 2 gün
yaşayacak ve 3 gün yaşayan spermlerle karşılaşırsa, bu dönemde
gebelik olasılığı artacaktır.
Follikül çatlar yumurta
kanallara İlerler.
Follikül yerinde oluşan sarı
cisminsalgıladığı progesteron
hormonu rahim iç zarını
değiştirir
Yumurta çıktıktan 14
gün sonra rahim iç
zarı dökülür
(adet kanaması)
GEBELIK NASIL OLUŞUR?
Yumurta, kanalda spermler (erkeğin tohum
hücreleri) ile karşılaşırsa gebelik oluşabilir.
 Bu olasılık, 35 yaşın altında her ay için dörtte
bir, 35 yaş üzerinde beşte bir olacaktır.
 Döllenmiş yumurta kanalda 5 gün ilerledikten
sonra rahim içine yuvalanır ve gebelik oluşur.
 Döllenmiş yumurta kanalda ilerleyemez ve
burada büyürse ciddi sağlık sorunu olan dış
gebelik oluşur.

GEBELİK NEREDE OLUR?
Yumurta çok küçüktür ve
sadece 2 gün yaşar
Erkek tohum hücreleri(spermler)
Sadece 3 gün yaşarlar ve
Kanalda yumurta ile karşılaşır
Milyonlarca spermden sadece 1000 tanesi kanala ulşaşır,
Bunlardan sadece biri kanalda yumurtanın içine girer
HER AY GEBE KALMA OLASILIĞI
35 YAŞ ALTI 1/ 4 , 35 YAŞ ÜSTÜ 1/5
Döllenmiş yumurta 5 gün yolculuktan
sonra rahim iç tabakasına yuvalanır
Embryo 8 haftada (2 ay)1.5 cm 12 haftada (3ay)5.5 cm
MENOPOZ ,YUMURTALIKLARDAKİ
FOLLİKÜLLERİN TÜKENMESİDİR.



MENOPOZDA FOLLİKÜL GELİŞİP ÇATLAMAYACAK VE
İÇİNDEN YUMURTA ÇIKMAYACAK VE ARTIK ÇOCUK
OLMAYACAKTIR.
GELİŞEN FOLLİKÜL OLMAYACAK ÖSTROJEN VE
PROGESTERON HORMONU SALGILANMAYACAK VE ADET
KANAMASI GELMEYECEKTİR.
HİPOFİZ, FOLLİKÜL GELİŞTİRMEK İÇİN SÜREKLİ FSH VE
LH HORMONU SALGILAYACAK, YUMURTALIKLAR BUNA
YANIT VERMEYECEĞİ İÇİN, BİZİM MENOPOZ TANISI
OLARAK BİLDİĞİMİZ, KANDA YÜKSEK FSH VE LH VE
DÜŞÜK ESTROJEN E2 DEĞERLERİ ORTAYA ÇIKACAKTIR.
Menopozda
yumurtalıkların
işlevleri bitmiştir.
Yumurta gelmeyince gebelik
oluşmayacak, hormon
gelmeyince de adet olmayacaktır.
Menopoz, ülkemiz kadınlarında genellikle 48-52
yaş arasında ortaya çıkar.
 Ailede erken menopoz varlığında,sigara içen
kadında, stresli şehir yaşantısı, tiroid ve kortizon
hormonları etkisi gibi bazı nedenlerle menopoz
daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir.

MENOPOZU ENGELLEMEK VEYA GECİKTİRMEK
DİYE BİR KAVRAM YOKTUR, ÇÜNKÜ
YUMURTALIKLARIN İŞLEVİ BİTMİŞTİR.
 SADECE EKSİK OLAN HORMONLARIN ORTAYA
ÇIKARDIĞI BULGULARIN BAZILARINI
AZALTABİLİRİZ.





Her kadının menopoza girerken farklı yakınmaları vardır.
Östrojenlerin, vücudundan çekilmesiyle, kadında bazı
bulgular görülmeye başlanır; gövdenin sadece üst
bölümünde ortaya çıkan ateş basmaları vardır. (Bunlar
15-20 saniye sürebilir günde birkaç kezden haftada
birkaç keze kadar değişebilir) , arkasından ter
boşanmaları oluşur, çarpıntı gelir, uykusuzluk vardır,
depresyon, huzursuzluk ve sinirlilik vardır. Pencereler
sıcak diye açılır, yaşamın tadının olmadığından bahsedilir.
Bu yakınmalar her kişide farklı düzeyde oluşacak ;
sıcakla, yorgunlukla, üzüntü ve stresle kafein
(kahve,nescafe) ve alkol alındığında artacaktır.
Menopoz öncesi dönemden, menopozdan yıllar
sonrasına kadar devam edebilir.
Bu bulgular buzdağının sadece tepesini
gösterir.
 Hormonların azalmasıyla kadında bazı yapısal
değişiklikler oluşacaktır.
 Bunlar başlıca üç grupta toplanabilir;








1.ATEROSKLEROZ (DAMAR SERTLİĞİ)
Ateroskleroz (damar sertliği) ve buna bağlı koroner kalp hastalıkları
artacaktır.
Östrojen eksikliğine bağlı damarlardaki yapısal değişiklikler, iyi kolesterol
HDL'de azalma ve kötü kolesterol LDL'de yükselme, kan yağları ve
şekerinde artış, tansiyon yükselmeleri, arkasında kilo almalar menopozun
beklenen bulgularıdır.
Aşırı kilolular, sigara içenler yeterli spor yapmayanlar risk grubundadırlar.
Ne yazık ki hormon tedavilerinin artık bu bulguları azaltmadığı
düşünülmektedir.
Bu nedenle menopoz öncesi dönemden itibaren, kadınlar yaşam biçiminde
belirgin değişiklikler yapmak zorundadırlar.
Sağlıklı beslenmek için; kırmızı etten beyaz ete (tavuk,balık) dönülmeli,
bitkisel proteinlerden, fitoöstrojen içeren soya fasülyesi tüketilmeli, spora
(özellikle yürüyüş ve yüzmeye) ağırlık verilmelidir.
Sigara içen kadınlarda kalp krizi riskinin %10'dan % 40'lara çıkabileceği de
mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
2.OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ)






Östrojenin azalması, kemik yapım ve yıkım arası dengeyi bozacak, önce
vücut kemik kitlesinin %10'unun kaybıyla osteopeni (kemik azalması) ve
%25'inin kaybıyla osteoporoz (kemik erimesi) oluşabilecektir.
Zayıf, hareketsiz, güneşe çıkmayan ve sigara içen kadınlar risk
grubundadırlar.
Hormon Replasman Tedavisi (HRT), dediğimiz menopozda azalan
östrojen ve progesteron hormonlarının dışardan takviyesi, özellikle ilk 5
yıl içinde kullanıldığında, kemik erimesini yarı yarıya azaltabilecektir.
Menopoza girişte; ilk beş yıl içinde,vücut kemik kaybı hızı, yılda %4 iken
(BEŞ YILDA %20), beş yıldan sonra yıllık %1'e düşecektir.
Günümüzde büyük çalışmalar, hormon kullanan kadınlarda ilk beş yılda,
meme kanserinde artış olmadığını belirtmektedirler.
Bu nedenle; menopoza girer girmez başlayan ve 5 yıl süren hormon
takviyesi; özellikle risk grubu kadınlarda, kemik erimesini % 50 oranda
azaltabileceği için önerilebilir.
3.ALZHEİMER
Unutkanlık gibi erken bunama belirtileri gösteren
bu hastalık erken menopoza girenlerde daha sık
olarak karşımıza çıkar.
 Ailede varsa menopozdan sonra kadında risk
daha da artacaktır.
 Azalan östrojenin, beyinde sinir hücreleri
arasındaki sinapsların üzerindeki olumsuz etkisi
önemlidir.
 Hormon tedavisi, Alzheimer olasılığını azaltmada
iyi bir seçenek gibi gözükmektedir

MENOPOZ ÖNCESİ ADET KANAMASINDAKİ
DEĞİŞİKLİKLER;



Östrojen salgılayan follikül kistlerinde azalma, her ay follikül
çatlaması olmayınca sarı cisim oluşmayınca progesteron
salgılanmaması nedeniyle, rahim iç tabakasında düzensiz
dökülmeler olmaya başlayacaktır.
Bunlar genellikle adet kanamalarında gecikme, arkasından uzun
ve fazla süren kanamalar şeklinde kendini gösterir.
Bazı kadınlarda adet kanamasında azalma olabilir.
Hormon replasman tedavisinde, ilaçlar düzenli
kullanıldığında, rahim iç tabakası düzenli
kabarıp dökülecektir.
 Yine de tedavi sürecinde olası rahim içi kanseri
risk artışını (%1'den az) belirlemek için, altı
ayda bir vajinal ultranosonografi ile rahim iç
tabakası kalınlığı ölçülmelidir.


4 MM ALTINDAKİ KALINLIKTA ,O YIL İÇİN RAHİM
İÇİ KANSERİ GELİŞME ŞANSI SIFIRA YAKINDIR
VE HORMON KULLANIMINA GÜVENLE DEVAM
EDİLEBİLİR.

Hormon kullanımını, unutmadan, düzenli
devam ettirmemize rağmen, ortaya çıkan
düzensiz kanamalarda, rahim içinden parça
alınarak patolojik değerlendirme yapılması
gerekebilir.
RAHİM İÇİNDEN PLASTİK PİPELLE İLE ÖRNEK ALINMASI

HERHANGİ BİR TEDAVİ ALMAYAN KADINDA,
MENOPOZDAN BİR YIL SONRA KANAMA
OLURSA %50 ORANDA RAHİM İÇİ KANSERİ
DÜŞÜNÜLMELİ VE RAHİM İÇİNDEN BİOPSİ
ALINMALIDIR.
RAHİM İÇZARI (ENDOMETRİUM) KANSERİ KADINDA
EN SIK GÖRÜLEN GENİTALKANSER TÜRÜDÜR
TÜMÖR HÜCRELERİ ÖNCE
RAHİM AĞZI VE
YUMURTALIKLARA YAYILIR
RAHİM DUVARLARININ
KÜRETLE KAZINMASI
VE PARÇA ALINMASI
RAHİM AĞZININ
AÇILMASI
ATROFİ;




Menopozdan sonra azalan östrojenlerin etkisiyle
vajinada, idrar torbasında, pelvis tabanını koruyan
kaslarda ve ciltte incelmeler söz konusu olacaktır.
Vajen dokusundaki atrofide; vajende kuruluk artacak,
cinsel beraberlikte ağrılar ve bazen kanamalar
olabilecek, akıntının yapısı değişecektir.
Hijyen önemlidir ;tuvalet temizliğini önden arkaya doğru
yapmak ,hazneyi yıkamamak, banyodan sonra çabuk
kurulanmak, sık iç çamaşırı değiştirmek).
Fakat 80 yaşına kadar güvenle kullanılabilen, rahim ve
meme kanseri riskini arttırmayan, lokal etkili östrojenli
kremler atrofi yakınmalarının tedavisinde iyi seçenektir.
ATROFİK SİSTİT
Vajene komşu idrar torbasındaki incelmeye
bağlı; idrarda yanma,sık idrara çıkma ve gece
birden fazla sık idrara çıkmayla kendini
gösteren atrofik sistitlerde tekrarlama
eğilimindedirler.
 Bunların önlemi için de, lokal östrojen
tedavisinin yararlı olabileceğini unutmamalıyız

PELVİS TABANI SARKMALARI
Menopozda, pelvis tabanını koruyan kasların
zayıflaması nedeniyle, idrar torbası sarkması
yakınmaları (kronik öksürük, kilo alma, ağır
kaldırma, kabızlık v.b. gibi nedenlerle artan idrar
kaçırmaları) ve rahimin aşağı sarkması ile ilgili
yakınmalar (kask ve bel ağrısı, cinsel ilişkide ağrı)
ilerleyecektir.
 Bunları yavaşlatmak için başlangıçta pelvik taban
egzersizleri yararlı olabilir (örn; KEGEL
EGZERSİZLERİ).
 Bulgular ilerlediğinde operasyon gerekebilir

PELVİS TABANI KASLARI
NORMAL
PELVİS
ANATOMİSİ
İDRAR TORBASI
SARKMASI
RAHİM
SARKMASI
MENOPOZ ÖNCESİ GEBELİKTEN KORUNMA
Son olarak menopoz öncesi dönemde düzensiz
yumurtlamalar olabileceği göz önünde
bulundurulmalı, etkin bir gebelikten korunma
yöntemi mutlaka tercih edilmelidir.
 Dünya sağlık örgütü, bu dönemde uygun
koşulların varlığında bütün gebelikten korunma
yöntemlerinin güvenle kullanılabileceğini
belirtmiştir.

Sonuçta; günümüzde menopozun ortaya
çıkarttığı sorunların önemli bir bölümüne iyi
planlanmış, dikkatli ve kontrollü, hormon
tedavisiyle müdahele edilebileceği bilinmelidir.
 Kemik erimesi, Alzheimer, atrofiye bağlı
yakınmaların tedavisinde ve kanama
düzensizliğinde hormon tedavisinin yararları
unutulmamalıdır.
 Hormon tedavisinin, kalın bağırsak kanserini de
% 20-30 oranda azalttığını vurgulamakta yarar
vardır.
