Transcript Doğum kontrol hapları - Jinekolog Op. Dr.Kenan Ertopçu

Dr.Kenan Ertopçu
•
•
•
•
•
50 yıldır kullanılıyor, etkileri iyi bilinen
güvenli gebelikten korunma yöntemi,
Gelişmiş ülkelerde en yaygın kullanılan
gebelikten korunma yöntemi,
İlk adetten menopoza kadar ara
vermeden kullanılabiliyor,
Doğum yapmamışlar da güvenle
kullanabiliyor,
Emzirenler bile doğumdan 6 ay sonra
güvenle kullanabiliyor,
•
YUMURTALIK KANSERİ, RAHİM İÇİ KANSERİ VE KALIN BARSAK
KANSERİNİ AZALTIYOR,
•
YUMURTALIK KİSTLERİ VE RAHİMDE MYOMLAR DAHA AZ GÖZLENİYOR,
•
ADET SANCILARI VE ADET KANAMALARINI AZALTIYOR,
•
BAZI DOĞUM KONTROL HAPLARI, ADET ÖNCESİ SENDROM (PMS)
YAKINMALARINI AZALTIYOR,
•
AKNE, SİVİLCE VE TÜYLENME TEDAVİSİNDE KULLANILIYOR,
•
ADET KANAMALARINI DÜZENLEMEK VE GECİKTİRMEK İÇİN
KULLANILIYOR,
•
ENDOMETRİOZİS, POLİKİSTİK OVER, KEMİK ERİMESİ VE ROMATOİD
ARTRİT GİBİ HASTALIKLAR DAHA AZ GÖZLENEBİLİYOR.
•
•
•
•
Doğum kontrol hapları 1960’ta kullanılmaya
başlanan, günümüzde 100 milyondan fazla
kadının gebelikten korunmak için tercih ettiği,
etkileri aspirin kadar iyi incelenmiş, güvenli
gebelikten korunma yöntemleridir.
Gelişmiş ülkelerin çoğunda ,kadınların en çok
tercih ettiği yöntemdir.
Ülkemizde, kullanma oranları ancak %8’lere
ulaşmıştır.
•
•
•
•
•
•
Doğum kontrol hapları, yumurtalıktan salgılanan
östrojen ve progesteron hormonlarının sentetiklerini
içerir.
50 yıl önce kullanılan haplarda, östrojen dozu çok yüksek
olduğu için, pıhtılaşma ve emboli olgularıyla karşılaşılmış
ve östrojen dozu, güvenli bir doza indirilmiştir.
Artık günümüzde çok düşük dozda östrojen içeren hapları
kullanmaktayız.
Düşük doza rağmen gebelikten koruyuculukları çok
yüksektir.
Doğum kontrol hapları, hipofizden salgılanan hormonları
baskılayarak yumurtlamayı engellerler ve gebelikten
korurlar.
•
•
•
Günümüzde kullanılan haplardaki düşük hormon
dozları, yumurtlamayı baskılamak için yeterlidir.
Bu nedenle genç yaşlarda ve doğum
yapmamışlarda güvenle kullanılabilirler.
•
•
•
•
Bir gün dahi unutmadan kullanıldığında gebe
kalma oranı binde birdir.
24 saatte vücuttan atıldıkları için bir gün dahi
unutulduğunda veya alınmadığında gebe kalma
oranı 30 kat artarak %3’e çıkmaktadır.
Özellikle ilk haplar unutulduğunda veya 7 gün
aradan daha geç başlandığında gebelik riski
artacaktır.
Kısacası yeni haplarla değil kısır olmak,
unutulduğunda bile gebelik oranları
artmaktadır.
•
•
•
•
•
•
Doğum kontrol haplarında kullanılan sentetik
progesteronlar, 50 yıl önce erkeklik hormonları olan
testesteron hormonundan üretilmekte ve bir miktarda olsa
androjen etki göstermekteydiler.
Günümüzdeki haplarda yeni kuşak sentetik
progesteronlar kullanılmaktadır.
Bunlar antiandrojen etki göstermektedirler.
Bu nedenle; akne, sivilce ve tüylenme tedavisinde
kullanılmaktadırlar.
Antiandrojen özellik, kandaki lipid kolesterol dengesine
olumlu etkide bulunmakta, hapların 40 yaş üzerindeki
kadınlarda bile, menopoza kadar güvenle
kullanılmasını sağlamaktadırlar.
Ancak, antiandrojen etki ,bazı kadınlarda libidoyu
azaltabilmektedir.
Doğum kontrol haplarındaki östrojen ve
progesteronlar, düzenli alındığında, rahim iç
tabakası düzenli kabarıp dökülecek ve adet
kanamaları düzenli olacaktır.
 Bu kabarıp dökülme az olacağı için adet
kanamaları azalacak ve bu yöntemi kullanan
kadınlarda kansızlık (demir eksikliği anemisi)
daha az görülecektir.
 Kanamanın birkaç damlaya kadar azalması da
normal kabul edilmektedir



Doğum kontrol haplarının, yumurtlamayı geçici
olarak baskılayarak gebelikten koruması,
yumurtlaması yeni başlayan genç kızlarda ve bazı
kadınlarda daha sık karşılaşılan adet sancılarının
tedavisinde çok iyi bir seçenek olmalarını
sağlamıştır.

Yeni üretilen bazı doğum kontrol hapları,
çoğunlukla yumurtlamadan sonra (adet
kanamasından yaklaşık 10 gün önce) ortaya çıkan
PMS yakınmalarının (adet öncesi göğüslerde
gerginlik, baş ağrısı, şişkinlik vb.) en uygun
tedavisi gibi gözükmektedir.

Doğum kontrol haplarının yumurtlamayı
baskılaması, bazı kadınlarda yumurta kistinin
(follikül) çatlamaması ile ortaya çıkabilecek, nadir
de olsa operasyon gerektirebilecek, basit
kistlerin oluşumunu %70-80 oranında
azaltmaktadır
Uzun yıllar yumurtlamanın baskılanması,
yumurtalıklardan anormal mitozu (hücre
bölünmesi) azaltacak, en az 5 yıl doğum kontrol
hapı kullananlarda yumurtalık kanseri (bir kadında
görülme olasılığı 1/70) %50-60’e varan oranda
azalacaktır.
 Yumurtalık kanserinden koruyuculuk, hapı
bıraktıktan 20-25 yıl sonrasına kadar devam
etmektedir.


Her bir hapta bulunan sentetik östrojen ve
progesteron, rahim iç tabakasında, sadece
östrojenin yaptığı anormal hücre bölünmesini
azaltarak, rahim içi kanserini (bir kadında görülme
olasılığı 1/100) %50 oranında azaltacaktır.
 Rahim içi kanserinden koruyuculuk, kullanımın
ilk yılında %30 olacak,hapı bıraktıktan 20-25 yıl
sonrasına kadar devam edecektir..


Kalın barsak kanserinden %20-30 oranında
koruduğunu gösteren güçlü çalışmalar vardır.

Toplumda üreme çağında yaygın gözlenen, adet
sancısı, kanama düzensizliği ve kısırlık riskini
arttıran ,endometriozis ile ilgili yakınmaları azaltır.
Hastalığın ilerlemesini geciktirir.


Genç kızların çoğunda, adet gecikmeleri, kilo alma
ve tüylenme bulguları ile karşımıza çıkan
polikistik over sendromunun ,günümüzdeki en
etkin tedavi yöntemi doğum kontrol hapıdır.

Rahim içi urlarının (myomlar) doğum kontrol
hapı kullananlarda % 30 daha az görüldüğü
bildirilmiştir.

Romatoid artrit ve osteoporoz (kemik erimesi),
doğum kontrol hapı kullanıcılarında daha az
görünür.
Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanabilir?

İlk adetten menopoza kadar ,üreme çağında ki
bütün kadınlar ,hiç ara vermeden doğum kontrol
hapı kullanabilirler.

Emziren kadınlar da doğumdan 6 ay sonra
güvenle doğum kontrol hapına başlayabilirler
Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanabilir?
Obes kadınlar,
 hepatit taşıyıcıları,
 guatr hastaları,
 varisleri olanlar doğum kontrol haplarını güvenle
kullanabilirler.
 Dünya sağlık örgütü, hapların kimlerin
kullanabileceğini gösterir kriterleri, sürekli bir
şekilde güncellemektedir

Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanamaz?

Dünya sağlık örgütü, tüm diğer gebelikten
korunma yöntemlerindeki gibi ,doğum kontrol
haplarının kimler için uygun olacağını belirten,
kriterlerini belirtmiştir. Bu kriterler ,tüm dünyadan
konuyla ilgili birçok uzmanın bir araya gelmesiyle,
son 50 yılın istatistiksel çalışmalarının tekrar tekrar
değerlendirilmesiyle ,yaklaşık 3 yılda bir
güncellenmektedir.
Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanamaz?
Son güncellemelere göre, doğum kontrol hapı
kullanması uygun olmayan kadın grubu oldukça
azalmıştır.
 Sadece 35 yaş üstü olup, günde 6 taneden fazla
sigara içen,
 tansiyonu 160/100 mm/Hg üzerinde olan, böbrek
ve göz damarlarında bulgular veren ,
 20 yıldan fazla diyabeti olan kadınlar, doğum
kontrol hapı kullanamaz.

Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanamaz?
Son güncellemelerde, ailesel trombofili yakınması
olanlara (Faktör V Leiden mutasyonu, trombosit S
ve C yetmezliği) doğum kontrol hapları
önerilmemektedir.
 Daha basit deyimle, ailesinde beyine ve
akciğere pıhtı atan (emboli) ve trombozu
olanlar ,doğum kontrol hapı kullanamaz.
 Antifosfolipid antikoru olanlara da doğum kontrol
hapı önerilmemelidir

Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanamaz?

Migreni olanlar 35 yaş altında doğum kontrol
hapı kullanabilirler, ancak migren öncesi aura
(farklı duygusal durum, ışığa hassasiyet, ağırlık
hissi vb.)varsa kullanamazlar
Doğum Kontrol Haplarını Kimler
Kullanamaz?

CIN diye tanımlanan, rahim ağzı kanseri erken
evre bulguları kanıtlananlara da, HPV virusu
taşıyıcılığı saptanmışsa doğum kontrol hapı
önerilmez.
CIN I
CIN III
Serviks Kanseri
Doğum Kontrol Haplarının Diğer
İlaçlarla Etkileşimi
•
•
•
•
Eski görüşlerin aksine, doğum kontrol hapları
alfasilin ve tetrasiklin gibi birçok antibiyotikle
kullanılabilir.
Sadece tüberkülozda kullanılan rifampisin ile
birlikte kullanılamazlar.
Epilepsisi olan kadınlar, Valproic asit içeren
antiepileptik kullanıyorlar ise güvenle doğum
kontrol hapı kullanabilirler.
Antidepresanlar, tiroid ilaçları doğum kontrol
hapı ile birlikte güvenle kullanılabilirler.
Doğum Kontrol Haplarına Ne Zaman
Başlanmalı?
•
•
•
•
•
•
Adet kanamasının birinci günü doğum kontrol haplarına
başlamak için uygundur.
Bu şekilde başlandığında da ilk aydan itibaren
gebelikten koruyacaktır.
Rahim tahliyesi (kürtaj)’nden sonra ilk 5 gün içinde
başlanabilir.
Kürtajdan 10 gün sonra yumurtlamanın başlayabileceği ve
gebelik riskinin olabileceği unutulmamalıdır.
Emzirmeyen kadınlar doğumdan bir ay sonra doğum
kontrol hapına başlayabilirler.
Ay içinde hiç cinsel beraberlik veya gebelik kuşkusu yoksa
doğum kontrol hapları adet dışında da başlanabilir.
Doğum Kontrol Hapları Nasıl
Kullanılmalı?
Doğum kontrol haplarının büyük çoğunluğu 21 gün
süre ile hergün bir adet hap alarak, daha sonra 7
gün ara verildikten sonra ,yeni kutuya başlanarak
kullanılır.(Örnek Çarşamba kutu bitince,bir sonraki
Perşembe yeni kutuya başlanır.)
 Hap bittikten 3-4 gün sonra, normal adet
kanamasından daha az olan çekilme kanaması
olacaktır

Doğum Kontrol Hapları Nasıl
Kullanılmalı?
Bulantının daha az olması nedeniyle haplar,
tercihan akşam yemeğiyle birlikte alınmalıdır.
 Ama günün herhangi bir saatinde alınabilirler.
 Kutunun üzerindeki oklar ve günler takip edilerek
o günün hapı içildiğinde ,unutma ve hapı atlama
olasılığı daha azalır.
 Hatırlatıcı alarmlar
 kullanılabilir.

Doğum Kontrol Hapları Nasıl
Kullanılmalı?
Hap bir gün unutulduğuda, hatırlandığı anda,
unutulan hap alınmalıdır,sonra o gün alınması
gereken hap zamanında alınmalıdır.
 Kusma ve ishalle hapın etkisinin azalacağı
unutulmamalıdır

Gelişmiş ülkelerde, doğum kontrol haplarının hiç ara
vermeden 3 ay süreyle kullanımı, 3 aydan sonra
sadece 1 hafta ara verilmesi yaygınlaşmaktadır.
 Bu şekilde kadınlar 1 yıl içinde sadece 4 çekilme
kanaması görmektedirler.
 Ara vermeden hap kullanımı ,tatillerinde kanama
görmek istemeyenler, şiddetli adet sancısı ve
kanaması olanlar ve adet öncesi göğüste gerginlik
yakınması olan kadınlarda yaygın kullanım alanı
bulmuştur.

Doğum Kontrol Haplarının Yan
Etkileri Nelerdir?
Doğum kontrol hapı kullanan bazı kadınlarda
bulantı, göğüste gerginlik, baş ağrısı ve kanlı
akıntı gözlenebilir.
 Bulgular genellikle ilk 3 ayda kaybolacaktır.
 Doğum kontrol hapı kullananlarda yazın güneş
lekeleri artar.
 Daha önceki görüşlerin tersine, doğum kontrol
haplarının, vücut ağırlığında belirgin etkisinin
olmadığı, kilo almanın başka nedenlerle olduğu
belirtilmiştir.

Hangi Doğum Kontrol Haplarını
Tercih Edelim?
Doğum kontrol haplarına ilk başlayanlara düşük
doz haplar önerilmelidir. Gerçi günümüzdeki
hapların çoğu, düşük doz hormon içermektedir.
 Östrojen dozu yükseldikçe ,bulantı ve göğüste
gerginlik artacaktır.
 Östrojene oranla Progesteron dozu yükseldikçe de
hap araları kanamalar azalacaktır.
 20 mikrogram östrojen içeren hap kullananlarda
ara kanaması çok azaldığında ,30 mikrogram
östrojen dozuna çıkılabilir.

Hangi Doğum Kontrol Haplarını
Tercih Edelim?
Akne, sivilce ve tüylenmesi olanlara yeni kuşak
progesteron içeren haplar önerilir.
 İleri yaştaki kadınlara ,lipid,kolesterol düzeylerine
Aspirin gibi olumlu etki yapan, üçüncü ve daha
sonraki kuşak progesteron içeren doğum kontrol
hapları önerilir.
 Bazı progesteron içeren haplar adet öncesi
sendromu (PMS) olanlara önerilir.
 Anti androjen etki arttıkça libidonun(Cinsel istek)
azalacağı unutulmamalıdır.


DOĞUM KONTROL HAPLARI İLE
İLGİLİ YANLIŞ BİLGİLER
Hap kanser yapar
 Hap anormal bebek ve çoğul doğumlara neden
olur
 Hap bırakılınca tekrar gebe kalmakta güçlük
çekilir
 Hap damar tıkanıklığına yol açar
 Hapa ara vermek gerekir
