Transcript Elektronik Atıklar (E-Atık)

Elektronik Atıklar (E-Atık)
Mehmet Ali Sert 040090521
Naz Ekin Yılmaz 040090554
Egemen Koku 040090559
Elektronik Atık Nedir?
• Elektronik atıklar olarak adlandırılan veya
kısaca e-atık adı verilen malzemeler; atık
konumunda olan elektrikli ve elektronik
cihazlardır.
• Elektronik atık adı verilen, elektronik
cihaz/aletlerin kullanıcısı tarafından ekonomik
kullanım süresini tamamlamasıyla ortaya çıkan
atıklardır.
Elektronik Atık Sınıfına Giren Aletler
• Genel olarak elektronik atıklar;
 Tv
 Bilgisayar
 Yazıcı
 Telefon
 Fax
 Fotokopi makinaları
 Dvd, vcr
 Entegre devreler
Elektronik Atık Sınıfına Giren Aletler
 Yarı iletkenler
 Baskılı devreler,
 Algılayıcılar,
 Kablolar,
 Mp3 çalarlar,
 Tıbbi cihazlar
Neden Tehlikeli?
• Bu maddeler plastik, metal ve cam içermektedir.
Bu elektronik atıklar parçalandıklarında,
yakıldıklarında veya tekrar kazanım/kullanım için
parçalandıklarında tehlikeli maddeler
içerebilmektedir.
• Elektronik atıklar bünyelerinde 1000’den fazla
madde içerir. E-atıklar hem miktar açısından hem
de içerdikleri pb, be, hg, cd, cr+6 ve bromlu alev
geciktiriciler (bfr) atıldıkları zaman hem iş hem de
çevre güvenliğini tehdit ederek dolaylı olarak insan
sağlığını olumsuz yönde etkilemektedirler.
E-Atıklar Nasıl Değerlendiriliyor?
• Dünyada bir çok ülke elektronik atık sorunu
karşısında çözüm üretmek yerine bu tür
atıkların ve eski /hurda/kullanılmış kişisel
bilgisayarların fakir ülkelere göndermeye
başlamışlardır.
• Bu ülkeler bu e-atıklardan çok ilkel geri
kazanım yöntemleriyle bakır, alüminyum ve
altını geri kazanırken, kurşun ve diğer zehirli
atıkların toprak ve suya karışmasına yol
açmakta ve buna göz yummaktadır.
Dünya'da ve Türkiye’de Elektronik
Atık Pazarı
• Amerikan Çevre Koruma Örgütü’ne göre
dünyada en fazla e-atık üreten ülke ABD’dir.
Bazı İstatistikler:
• 2000 yılında 4,6 milyon ton e-atık gömülmüştür
ve bu miktarın gelecek bir iki yıl içerisinde 4 kat
artarak 20 milyon ton olacağı tahmin
edilmektedir.
• Amerikan ulusal güvenlik konseyi’nin 2003
yılında yaptığı tahmine göre birkaç yıl içinde
abd’de 315 milyon ile 680 milyon arasında
bilgisayar kullanılamaz hale gelecektir.
Bazı İstatistikler:
• Kaliforniya eyaletinde her gün 6,000 bilgisayar
eskimektedir.
• Japonya’da sadece 2002 yılında 20 milyon adet
beyaz eşyanın çöpe atıldığı tahmin ediliyor.
Bazı İstatistikler:
• Aynı dönemde 450,000 adet evde kullanılan
bilgisayalar çöpe atılmıştır, bu 9,000 ton e-atık
etmektedir.
• Nokia 2001 yılında dünyada satılan 380 milyon
telefonunun yaklaşık 40,000 - 50,000 ton atığa
tekabül ettiğini ve her yıl tahmini 150 milyon ton
elektronik atık oluştuğunu açıklamıştır.
Türkiye'de E-Atık Durumu
• DPT verilerine göre 2000 yılında 30 milyon tv,
2005 yılında 80 milyon cep telefonu ve 19
milyon sabit telefon abonesi vardır.
• Türkiye beyaz eşya üreticileri derneğine göre
2006 yılında ocak-temmuz döneminde 6.7
milyon adet beyaz eşya üretilmiştir bunun 4.3
milyon adedi ithal edilmiştir.
Türkiye'de E-Atık Durumu
• Sadece vestel’in yılda 10 milyon crt-tv, 4 milyon
lcd ve plazma tv, 3.5 milyon buzdolabı, 2.5
milyon çamaşır makinesi, 1 milyon bulaşık
makinesi, 1 milyon fırın, 0.7 milyon klima, 12
milyon dijital cihaz, 0.5 milyon laptop bilgisayar
üretim kapasitesi vardır.
Elektronik Atıkların
Değerlendirilmesi
• E-atıkların çığ gibi büyüyen hacmi nedeniyle dolgu
yapımında, fakir ülkelere ihraç edilerek yeniden
kullanılması, yakılması, sağlam ve kullanılabilir
olanların tekrar kullanımı en yaygın kullanılan geri
dönüşüm metotlarıdır . Diğer yandan bu metotların
zararlarıda söz konusudur.
• Dolgu malzemesi olarak kullanılması yeraltı
sularının kirlenmesine, gelişmekte olan ülkelerde
yeniden kullanımı oradaki insanların zarar
görmesine, yakılması havanın kirlenmesine neden
olmaktadır. Bu nedenle bu geri dönüşüm yolları
seçilirken bile dikkat edilmesi gerekmektedir.
Elektronik Atıkların
Değerlendirilmesi
• E-atık ihracatı hem karlı hem de en ucuz,
tehlikeli atıktan kurtulma yöntemidir.
• Az gelişmiş/gelişmekte olan fakir ülkelerde
özellikle kadınlar, mahkûmlar ve çocuklar çok
ucuz işgücü ile bu atıkların manuel olarak geri
dönüşümünü sağlarken çok ciddi sağlık
tehditleri altındadır.
Elektronik Atıkların
Değerlendirilmesi
• E-atıklar Çin, Hindistan, G. Afrika ve Nijerya
gibi ülkelerde açıkta yakma ve asit
banyolarında metalleri kazanılıp geri kalan tüm
zehirli atıklar denetimsiz doğaya atılmaktadır.
Bu da toprağın, suyun ve havanın aşırı
kirletilmesine neden olmaktadır .
Elektronik Atıkların
Değerlendirilmesi
• “Basel Convention on the Control of
Transboundary Movements of Hazardous
Wastes and Their Disposal” ya da kısaca Basel
Convention, 1989’da oluşturuldu ve 1994’te tüm
zehirli atıkların zengin ülkelerden fakir ülkelere
ne sebeple olursa olsun ithalini/sevkini
yasaklamıştır.
Basel Convention için Kabul Haritası
Mavi = İmzalanmış ve onaylanmış Kırmızı = İmzalanmış fakat onaylanmamış
Gri = İmza yok
Elektronik Atıkların
Değerlendirilmesi
• Tehlikeli atıklar azaltılmalı ve milli sınırlar içinde
çözülmelidir. Dünyada 149 ülke basel atık
antlaşmasını kabul etmiş fakat ABD kabul
etmemiştir. ABD’de e-atık problemini
Asya/Afrika’nın arka bahçesine süpürmeyi tercih
etmektedir .
• Türkiye basel antlaşmasını 1994’te imzalamıştır.
1996 Londra, 1998 Roterdam ve 2001 Stokholm
antlaşmalarını imzalamamıştır. Bu yüzden
ülkemizin tehlikeli atıklar açısından notu ortadır.
Elektronik Atıkların Toplanması ve
Taşınması
• Sürekli toplama, özel yerlerden toplama ve
evlerden toplama olmak üzere üç farklı toplama
şekli vardır.
• Sürekli toplama yıl boyunca yapılan toplama
şeklidir. Belediyelerin belirttiği bir yere e-atıklar
getirilir ve oradan belli zamanlarda belediye/geri
dönüşümcü firmalarca e-atıklar geri dönüşüm
tesisine taşınır. Bu en etkin ve ucuz yoldur.
Elektronik Atıkların Toplanması ve
Taşınması
• Akülerde depozito uygulaması nedeni ile eski
alınarak yerine yeni akü verilmektedir. Alınan
akü geri dönüşüme veya yeniden doldurulmak
üzere üretime geri alınmaktadır.
• Pil veya diğer elektronik aletlerde kullanılan
parçalarda da buna benzer bir uygulamanın
getirilmesi bu tür elektronik ürünlerin çöpe
atılmasının önüne geçilecektir.
Elektronik Atık Örnek Listesi:
•
Aşağıdaki liste, hurdaci.tr.com.tr adresinden alınmıştır;
Üçler Hurdacılık'ın kabul ettiği elektronik atıklar ile ilgili bir
listedir:
 Bilgisayar (monitör, kasa, klavye, mouse, vs)
 Printer, scanner
 Faks, fotokopi makinesi
 Telefon, cep telefonu
 Santral
Elektronik Atık Örnek Listesi:
 Televizyon, müzik aletleri
 Küçük ev aletleri
 Kartus, toner
 Kablo
 Switch, röle, konnektör gibi elektronik
komponentler ve diger elektrikli ve elektronik
tüm malzemeler
Tesise Kabul Edilmeyen Atıklar:
• Tesise kabul edilmeyen atiklar:
 Piller
 Parlayici maddeler
 Patlayici maddeler
 Radyoaktif maddeler
Elektronik Atık Geri Dönüşümü için
El/Mekanik Demontaj/Ayırma
• E-atıklar Malzeme Kazanma Tesisleri’nde (MRF)
önce tekrar kullanım veya satılabilir parçalar için
test edilir ve sınıflandırılır.
• Malzeme fişe takılır eğer çalışıyorsa tekrar
kullanım/bağışlanma için ayrılır. Eğer çalışmıyorsa
manüel veya mekanik olarak parçaların en
pahalısından en ucuzuna doğru demonte edilerek
ayrılır.
• Çalışabilecek parçalar ve tehlikeli atıklar
ayrıldıktan sonra malzeme kazanım prosesi başlar.
Elektronik Atıklarda Bulunan
Tehlikeli Maddeler
• Elektronik ürünlerin yapımında klorlu solventler,
bromlu alev geciktiriciler, pvc, ağır metaller,
plastik ve gazlar kullanılmaktadır.
• Örneğin: bir tv katot ışın tüpü (crt) 2-4 kg
kurşun, büyük tv ekranı ondan daha fazla
kurşun içermektedir.
• Abd’de 1997 ile 2004 yılları arasında
kullanılmaz hale gelen 315 milyon bilgisayar ve
monitörde toplam 545,000 ton kurşun
bulunmaktadır.
KURŞUN (PB):
• Kurşunun sağlık üzerindeki olumsuz etkileri iyi
bilinmektedir.
• Merkezi sinir sistemini (bilhassa çocuklarda),
böbrekler ve üreme sistemlerini bozmaktadır.
• Çocuklarda beyin hasarına neden olmaktadır.
• Yoğun miktarda kurşun alan bünyelerde
reaksiyon süresinin uzaması durumunda,
parmaklarda, el ve ayak bileklerinde zayıflık,
hafıza kaybı ve kan hastalıkları gibi sorunlar
görülmektedir.
KURŞUN (PB):
• Monitörlerdeki katod ışın tüpleri, eski lehimler,
entegre devreler, baskılı devre kaplamaları,
cam, akü ve piller kurşun içerir.
CİVA (HG):
• Düşük dozlarda bile zehirlidir.
• Beyin ve böbreklere zarar verir. Anne sütüyle
çocuklara geçer. Sinir sistemi civanın tüm
formlarına karşı çok duyarlıdır.
• Yüksek miktarlarda maruziyet beyinde,
böbreklerde ve fetus gelişiminde kalıcı zararlara
neden olabilir.
• Elementel cıva buharları akciğerlerden kolayca
absorbe olarak beyne ulaşır.
CİVA (HG):
• Beyin fonksiyonlarına yapacağı etkiyle
irritabilite, ürkeklik, titreme, görme ve duyma
kusurları ve bellekte zayıflama ortaya çıkabilir.
• Kısa süreli ve yüksek düzeyde maruziyet
durumunda akciğer hasarı, bulantı, kusma,
ishal, tansiyon yüksekliği, deri döküntüleri ve
gözde irritasyon meydana gelebilir.
CİVA (HG):
• Yeni doğan ve fetusta, civa, beyin gelişiminde
gerilik, zeka geriliği, körlük ve konuşamamaya
neden olabilir. Bunların yanı sıra DEHB, otizm, OCD
gibi psikiyatrik hastalıklara yol açar.
• Çocukta sinir ve sindirim sistemleriyle böbrekler
etkilenir. Kanserojenler arasında
sınıflandırılmaktadır. Bir çay kaşığının 70’te biri civa
bile 80,000 m2 ‘lik bir göldeki suyu kirletip yaşayan
balıkların yenmesini engeller.
• Piller, termometre, tansiyon ölçme cihazlarında civa
kullanılmaktadır.
KADMİYUM (CD):
• Havaya karışan kadmiyum partikülleri yere ya da
sulara düşmeden önce çok uzun mesafeler kat
edebilir.
• Vücutta çok uzun süre kalabilir ve düşük düzeyde
maruz kalınsa bile yıllar içinde birikebilir.
• Kadmiyum havadan solunarak, kadmiyum bulaşmış
yiyeceklerin yenmesiyle, sigara dumanından,
kadmiyumla kirlenmiş suların içilmesiyle vücuda
alınabilir.
KADMİYUM (CD):
• Yüksek düzeyde kadmiyumun solunması akciğer
hasarına bağlı olarak ölüme neden olabilir. Çok
yüksek düzeyde kadmiyumun yiyeceklerle alınması
kusma ve ishale neden olur.
• Hava, su ya da besinler yoluyla düşük düzeyde
kadmiyuma uzun süre maruziyet sonucunda
kadmiyum böbreklerde birikir ve böbrek
hastalıklarına neden olabilir.
• Akciğerde hasar ve kemiklerin kırılganlığının artması
diğer etkileridir.
KADMİYUM (CD):
• Hayvan deneylerinde kadmiyumun tansiyon
yükselmesine, kandaki demir düzeyinin
düşmesine, karaciğer hastalıklarına, sinir
sistemi ve beyinde hastalıklara neden olduğu
gösterilmiştir.
• Yüzeye bindirilmiş aletler, yonga resistörleri,
infrared dedektörleri, yarı iletkenler ve eski tip
monitor katod ışın tüpleri (crt) kadmiyum içerir.
Ayrıca plastiklerde kullanılır**(limonata).
KROM:
• Yüksek miktarlarda solunması burun, akciğer,
mide ve bağırsaklara zarar verebilir. Krom
zehirlenmesi özellikle ağız mukozası üzerinde
meydana gelen koyu sarı lekelerle kendini belli
eder.
• Kroma allerjisi olan kişilerde astım krizlerine neden
olabilir.
• Uzun süre yüksek ve orta düzeylerde maruziyet
burun kanaması, yaraları, akciğer hasarı ve kanser
dışındaki akciğer hastalıklarında artışa neden
olabilir.
KROM:
• Sindirim yoluyla yüksek düzeylerde alınırsa
mide şikayetleri ve ülsere, konvülsiyonlara,
böbrek ve karaciğer hastalıklarına, hatta ölüme
neden olabilir.
• Cilde temas durumunda cilt ülserleri oluşabilir.
Ayrıca ciltte allerjik reaksiyonlara yol açabilir.
• Bazı bileşikleri kanserojendir
BROMLU ALEV GECİKTİRİCİLER
(BFR):
• BFR’ler, ürünün alev alma riskini azaltmak üzere
elektronik cihazların içindeki bileşenlere yaygın olarak
uygulanan kimyasal maddelerdir. Özellikle
bilgisayarlarda, BFR’ler baskılı devre kartlarına,
bağlantı birimi gibi bileşenlere, plastik kapaklara ve
kablolara uygulanmaktadır.
• Normal gelişme için gereken hormonal fonksiyonları
önemli derecede etkiler. Bfr işyeri ve ofislerdeki
bilgisayarlar üzerindeki tozlarda bulunmaktadır. ABD
ve İsveç’te anne sütünde çok fazla miktarda
rastlanmıştır.
FOSFOR (P):
• Ctr tüpün iç yüzünü kaplamak için
kullanılır*(tarım). Kırılan tüplerden oluşan
tozların teneffüsü çok risklidir.
• Fosforun zararı pek fazla bilinmemektedir.
• Fazla alınımında direkt olarak toksik etkisi
olmasa da kalsiyum emilimini etkiler ve sonuçta
osteoporoz ve ya kemik kırıklarının artmasına
sebep olabilir.Demir emilimini de olumsuz
olarak etkileyebilir. Fosfor fazlalığı, tansiyonu
da yükseltebilir.
BARYUM (BA):
• Tehlikeli kimyasal madde olarak
sınıflandırılmaktadır.
• Kısa süre baryum maruziyeti beyin şişmesine, kas
zayıflığına, kalp ve karaciğer hastalığına neden
olabilmektedir.
• Aritmi ve nefes alma bozukluklarının yanı sıra felç
edebilir.
• Monitörlerdeki katod ışın tüpünden (crt)
radyasyonu azaltmak için kullanılır. Yarı iletkenler
ve cam yapımında da yoğun etkisi vardır.
ALTI DEĞERLİKLİ KROM (CR+6):
• Dna hasarı ve astımik bronşite sebep olabilir.
Akciğer ve böbrek kanseri riskini arttırır.
• Midede ülsere yok açabilir.
• Korozyon koruması ve işlenmemiş galvaniz
çelik levhalar ve sertleştirilmiş çelik için
kullanılır.
BERİLYUM (BE)
• Kanserojen olarak sınıflanmaktadır. Etkisi
alınma sıklığı ve miktarına göre değişir.
• Ana kart ve bağlantılarda bulunur.
PLASTİKLER:
• Bir bilgisayarda ortalama 7 kg civarında pvc içeren
plastik bulunur. Pvc en tehlikeli plastiktir.
• Belli sıcaklıkta yandığında dioksin oluşur. Araştıma
sonuçlarına göre, dioksin kanser yapmasının
yanında, sinir, bağışıklık ve üreme sistemlerine
(sperm sayısında azalma dahil) zarar
verebilmekte, doğmamış bebeklerde bozuk
oluşumlara, sakatlıklara sebep olabilmekte,
endokrin sistemini bozabilmekte ve daha bir çok
olumsuz etkiye neden olabilmektedir.
Elektronik Atıklar Değerlidir
• Atık kabul edilen elektronik eşyalar geriye
dönüşümü mümkün metal, cam ve plastik
malzemeler de içermektedir.
• Yongalar, kablolar, cam, alüminyum, çelik, bakır ve
diğer değerli metaller, plastik veya bunların
komposit bileşenlerinden oluşan parçalar
barındırmaktadır. Bu malzemeler ya doğrudan
yeniden kullanılırlar ya da işlenip değerlendirilirler.
• Eylül 2005’te yayınlanan bir rapora göre, geri
dönüştürülen plastik sektörü yıllık yüzde 10.2 ile en
yüksek gelir artışına sahip sektör olmuştur.
Elektronik Atıklar Değerlidir
• Eletronik atıklardan elde edilen geri dönüştürülmüş
metal pazarı yıllık yüzde 8.1 oranında
büyümektedir.
Bizi Dinlediğiniz için Teşekkürler