Transcript Diyabet ve Kadın Sağlığı Sunumu için tıklayınız.

DİYABET VE KADIN
SAĞLIĞI
Doç. Dr. E. Zeynep Tuzcular Vural
MENOPOZ
Kadında cinsel olgunluk çağından yaşlılığa geçiş
dönemi
Menopoz

Yunancada
 Meno: “ay”
 Poz:“son”
 Pratik hayatta, menopoz= kadının
doğurganlığının bitişi
 Östrojen azalmasına bağlı olarak adet
görmenin sonlanması
 genellikle 45-55 yaşları arasında
 En az bir yıl adet görmemiş kadında
kesinleşmiştir.
Türkiye’de Durum
Menopoz yaşı (yıl)
Menopoz süresi (yıl)
.
45 yaşın altı erken menopoz
55 yaşın üstü geç menopoz
Menopoz bir anda ortaya çıkmaz, yavaş
yavaş ilerleyen bir süreçtir.
46.4 1.9
3.1 1.3 yaş
Menopoz Yaşını Etkileyen Faktörler
 Kalıtım







Irk
Beslenme
Doğum sayısı
Sigara
Ameliyatlar
Radyoterapi, kemoterapi
Sosyoekonomik düzey
Yumurtlama yok
Sarı cisim yok
Yumurta sayı/
yanıtlarında düşüş
Östrojen azalır
Progesteron azalır
Rahim iç duvarı
uyarısı yok
Rahim iç duvarı
değişimi
olmaz
Kanama düzensizlikleri
Menopoz Belirtileri
Uyku bozukluğu
– uykuya dalma zorlaşır
– tüm uyuma süresi kısalır
Osteoporoz
5. yıldan itibaren artmış kalça
ve vertebra kırığı riski
Duygudurum değişimleri
– Depresyon,ağlama krizleri,
sinirlilik
Sıcak Basması
Terleme
Çarpıntı
Adet düzensizlikleri
Cilt ve tırnaklarda incelme
Kalp ve kan yağları değişiklikleri
– MI ve inme
Vaginal kuruluk, cinsel
ilişkide ağrı, kaşıntı veya
yanma
Fiziksel Değişiklikler








Ateş basması, gece terlemeleri, çarpıntı
Baş dönmesi, baş ağrıları, halsizlik
Uyku bozuklukları
Kas ve eklem ağrıları
Cinsel organlarda çekilme, kuruluk, ağrılı ilişki
Sık sık idrara çıkma veya idrar kaçırma
İştah artışı ve kilo alma
Tüylenme
Psikolojik Değişiklikler
 Kaygı,
depresyon
 Unutkanlık, sinirlilik, kolay ağlama, üzücü
olayları daha çok hatırlama
 Konsantrasyon eksikliği
 Cinsel istekte azalma
Menopoza ait belirtiler sadece bir ay sürebileceği gibi yıllarca da devam edebilir.
MENOPOZ VE KAN LİPİD
PROFİLİ
Kolesterol ⇑
 LDL Kolesterol ⇑
 Lp (a) ⇑
 Trigliseridler ⇑
 HDL Kolesterol ⇓
 Total
Menopozda oluşabilecek
problemler
Kemik Hastalıkları
Yetersiz kalsiyum alımı, fiziksel aktivite
azlığı, hormonal dengesizlik ve emilme
yeteneğinin azalması nedeniyle
kemiklerden kalsiyum çekilmesi artar.
Kalp ve damar hastalıkları
Östrojen düzeyini azalmasıyla
birlikte kolesterol ( LDL düzeyi)
artar. Aşırı kolesterol damarlarda
tıkanma oluşturur. Kalp krizi ve felç
riski artar.
Yaşla Birlikte Vücut Kitle İndeksi Artışı
Bel
20 yıl
Kalçalar
BMI
BMI
Bel
Bel
Kalçalar
Kalçalar
Kalça/Bel orantısı
Kalça/bel orantısı
Vücut Kitle İndeksi Artışı
seks
hormonları
E
Yağ dağılımı
A
premenopozal
jinoid
yağ dağılımı
E
A
postmenopozal
EstroJenin azalmasına bağlı olarak
devamlı bir androJen yüksekliği olur
rölatif hiperandrogenizm
android
yağ dağılımı
Yağ dağılımında değişim
Vücut yapısında değişim
İdrar yolları ve cinsel
organlardaki değişiklikler
 Vajinal Belirtiler
 Kuruluk
 Ağrılı cinsel ilişki
 vajinal kanamalar
 Tekrarlayan vajinal
iltihaplar
 Üriner Belirtiler
 Sıkışma
 Ağrılı işeme
 Stresle idrar kaçırma
 Tekrarlayan idrar yolu
iltihapları
Vajinal kuruluk
 Vajinal
nemlendiriciler
 Vajinal lubrikanlar
 Östrojenli kremler
 Ağızdan hormon tedavisi
Hormon tedavisi (HT)
Amaç
Menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen
eksikliğine bağlı semptomları
gidermek
 KADININ YAŞAM KALİTESİNİ
YÜKSELTMEK


Östrojen + Progesteron


siklik (kesintili –ardışık)
kontinü(kesintisiz)
Hormon tedavisi (HT)
Ateş basmaları,
 Kadınlık organlarında çekilme
ve işlev bozuklukları (atrofi)
 Kemik erimesinin önlenmesi için uygulanabilir. HT
ağızdan alınan ilaçlar, buruna sıkılan sprey, cilte
sürülen krem veya yapıştırılan bantlar ya da vaginal
fitillerle uygulanabilir.

Hormon tedavisi
 felç, kan pıhtılaşması ve meme kanseri
risklerini arttırabilir.
 Bu nedenle yaş, ırk, aile ve sağlık geçmişi
gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
KİMLER HT KULLANAMAZ?
 Meme






kanseri
Rahim kanseri
Melanom
Tekrarlayan tromboembolik ataklar
Tromboemboli (akut dönem)
Akut dönemde miyokard enfarktüsü
Karaciğer hastalıkları
Tedavi kişiselleştirilmeli!
Her hasta için özgün hedefler belirlenmeli
Hastanın beklentilerini karşılayacak en iyi tedavi seçeneği belirlenmeli
- Aile öyküsü (KVH, meme ca)
- Hormonal/Nonhormonal
- Doz,uygulama yolu
- Yaşam tarzı değişimleri (diyet, egzersiz…)
Yıllık kontrollara uyum sağlanmalı
- Jinekolojik muayene ve pelvik USG
- Vaginal smear
- Kan biyokimyası
- Mamografi
“Kemik miktarının azalması”
“İskeletin belirli kısımlarında, kırıklara
aday
olacak veya hatta
kırık bulunacak şekilde incelmesine
neden olacak derecede
ilerlemiş kemik kaybı”
Normal
Osteoporotik
Ağır Osteoporotik
Osteoporoz
gelecekteki
sağlık ve yaşam
kalitesini
etkileyecek ciddi
sağlık
problemlerine yol
açabilir.
Kemik
Kitlesi
Konsolidasyon
Pik kemik
kitlesine
ulaşma
Yaşa bağlı kemik
kaybı
Erkek
Kadın
Menopoz
0
10
20
30
40
50
60
70
Yaş
Kemik yapımı - Osteoblast
Kemik yıkımı - Osteoklast
Deng
e
Omurlar
Bilek
Kalça
Menopoz sonrası en sık kırık;
- Omurlar (%43)
- Femur boynu (%17)
- Radius distali (%13)
DEXA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İlerleyen yaş
Kalıtım
Östrojen eksikliği
Kalsiyum alımında yetersizlik
Zayıf vücut yapısı, boy-kilo oransızlığı
Sigara
Fazla kafein, alkol Hareketsizlik
Tiroid hastalıkları
Bazı ilaçlar (idrar söktürücüler, müshiller,
kortizon...)
Güneşe yetersiz maruz kalma
 Yeterli
kalsiyum alımı (günde en az 600 mg)
en iyi kaynak süt ürünleri,yeşil yapraklı
sebzeler, kurubaklagiller
 Egzersiz


D
Erken yaşta başlanmalı
Egzersiz alışkanlığı düşme ve buna
bağlı kırıkları %25 azaltır
Vitamini (800 IU/gün )
 Östrojen
 Güneşlenme
 Florür
 Aşırı
alımı
protein ve tuz tüketiminden kaçınılmalı
 Aşırı
çay, kahve ve kola tüketiminden
kaçınılmalı
 Sigara
bırakılmalı
EGZERSİZ
Yararları: bağışıklık, kalp-damar, kemik,
duygudurum, eklemler, KŞ, sıcak basmaları
 Koruyucu: osteoporoz, meme kanseri
 Aerobik
- 30-45 dak/ 4-5 kez / hafta
 Ağırlık çalışmaları
- 2-3 kez/ hafta

EGZERSİZ
 Vücudun
insüline duyarlılığını arttırır
 İnsülin reseptör sayısını arttırır
 İnsülin reseptörlerinin
duyarlılığını arttırır
 Vücut yağını azaltır ve kas kütlesini arttırır
 Bel-kalça yağ oranını azaltır
 Kolesterol ve TG düzeyini düşürür
 Kan basıncını düşürür
EVDE EGZERSİZ






Yerinde yürüyüş veya koşu (Yumuşak zemin
üzerinde)
İp atlamak ( 10 ip atlama- 10 adım gezinti)
Basamak çıkma (40x40 üst yüzey ve 15-20 cm
yükseklik)
Dans etmek
Kondüsyon bisikleti
Koşu bandı
Pratik öneriler







Arabanızı gideceğiniz yerden uzağa park edin.
Yürüyen merdiven-asansör yerine merdiven kullanın.
Yürüyerek gidebilecekseniz araba kullanmayın.
Alışverişinizi uzak yerden yapın.
Otobüse bir durak sonra binin veya bir durak önce inin.
Haftanın 3-4 günü düzenli olarak yürüyün.
Ev ve bahçe işleri yapın
Beslenme önerileri
↓ yağ, iyi yağ (Zeytin yağı, keten tohumu,Omega-3 yağ asitleri)
 ↑ lif
 İşlenmemiş gıdalar
 Meyve- sebze
 Tahıllar, baklagiller, yağlı tohumlar
 Su
 Kafein, alkol, şeker ø
 Destekler






Ca 1200 mg/g
Vitamin D 800 ünite/g
Magnezyum
Multivitaminler
Antioksidanlar
HT alternatifleri
Sıcak basmaları


İyi beslenme, iyi yaşam
Bitkiler ve Vitaminler
• Soya
• Keten tohumu
• Hohoş
• kırmızı yonca
• Melek otu
• Kedi otu


• Çuha çiçeği
• Vit E 800u/gün
• Vit C 1200mg/gün
• Kalsiyum 1200-1500 mg/gün
SSRI’lar (Prozac, Zoloft, Celexa, Lexapro vs)
Egzersiz
Bitkisel ajanlar: Keşke!!!!
 Kesin
kanıtlar ve güvenlik??
 Etkinlikle ilgili kanıtlar??
 Kalite standartları??
Kedi otu
Valerian Root (Valeriana
officinalis)

Uykusuzluk, endişe
Melissa otu
Lemon Balm (Melissa officinalis)
 Rahatlatıcı
etki
Black cohosh
Hohoş (yılanotu, kızılderili otu, tahta biti
otu)
Ateş basmaları
Keten tohumu
Flax Seed , Linseed
Kabızlık
Kolesterol yüksekliği
Sıcak basmaları
 Taze öğütülmüş olarak
tüketilir
 2 çorba kaşığı/gün
Soya fasulyesi izoflavonları
soy isoflavones
Sıcak basmaları
Kemik kaybı yavaşlar
Kısa ve uzun dönem hafıza düzelir
Lipid profilinde iyileşme
Türkiye'de yetiştiği halde tıbbi olarak pek
kullanılmayan bitkilerdendir.
Sarı kantaron, St. John's wort
(binbirdelik otu, kanotu, kılıçotu, koyunkıran, kuzukıran, mayasılotu, yaraotu)
 Depresyon
 Endişe
 Sıcak
basmaları
Stres Yönetimi
 Doğa
 Destek
gurupları
 Danışmanlık
 Aile ve arkadaşlar
 Umutlar ve hayaller
 Manevi uğraşlar
1925
Üçü de 50
YAŞINDA!
2005
Hormon kullansam da kullanmasam da daha iyi
bir yaşam için ne yapmalıyım?
Daha fazla hareket
Sigara Ø
Dengeli beslen,kilona dikkat et
Düzenli check-up(Pap smear, KB, boy ölçümü,
kemik yoğunluğu, görme, kalp,diyabet kontrolü)
Kalsiyum, vitamin D kullan
Kan şekerini ve yağlarını düzenle
Meme muayenesi ol,mammografi
çektir…
MEME KANSERİ
Risk Faktörleri







Değiştirilemez
Cinsiyet
Yaş
Genetik Yatkınlık
Meme değişiklikleri
Irk
Çevresel etkenler
İlk adet-menopoz yaşı




Değiştirilebilir
İlk doğum yaşı
HRT kullanımı
Alkol kullanımı
Kilo
Değiştirilemez Risk Faktörü
Cinsiyet
K=100x
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Yaş
Yaş
Risk
20-30
1/2152
30-40
1/251
40-50
1/69
50-60
1/36
60-70
1/26
70-80
1/23
Risk Fazla
Risk Düşük
Yaşam boyu 1/7
ACS,2003
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Genetik
Yaşam boyu %80
RR 3.0-7.0
Meme Kanserlerinin - %5-10
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Aile hikayesi



1 birinci dereceden akrabada - RR 1.5-2.0
2 birinci dereceden akrabada - RR 5.0
%80’inde aile hikayesi yok
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Çevresel Faktörler
Özellikle genç yaşta
10-20 yaş – RR >20
20-30 yaş – RR 15
 50 yaş – RR 1.0
Endüstriyel bölgeye yakın yaşama
Bazı gaz ve metaller
Değiştirilemez / Değiştirilebilir
Risk Faktörleri
Hormonal Faktörler
Riski Arttıran
İlk adet: 12 y. önce (RR 1.5)
 Menopoz: 55 y. sonra (RR 2.0)
 İlk gebelik yaşı: 35 y. sonra (RR 2-3.5)
 HRT – 5 yıldan fazla (RR 1.2-1.4)

Riski Azaltan
İlk doğum: 20 y. önce
 Emzirme > 16 ay

Premenopozal
Değiştirilebilir Risk Faktörleri
Beslenme

Yağlı beslenme
 Aşırı

kilo
Fazla alkol kullanımı
1/günde – hafif
2-5/günde – 1.5
Kendi Kendine Meme Muayenesi
KKMM
Amaç-Kendi meme dokumuzu daha iyi tanımak,
memelerde oluşabilecek farklılıkları erken tanımak
Ne zaman yapılmalı?

Adet görüyor ise:


En iyi dönem adet bitiminden 5-7 gün sonra
Adet görmüyor ise:

Her ayın belli bir günü
KKMM - Gözlem

Gözlem
3 yönden (ön-yan)

Meme:
•
•
•
•

Büyüklüğü
Şekli
Kontür – hatları
Simetri
Meme uçları:
• Simetri
• Yön



Ciltte renk değişikliği
Ciltte çökme/çekilme
Meme ucunda akıntı
Belirti ve Bulgular
KKMM - Palpasyon
Basınç
• Hafif – alttaki dokuyu hareket ettirmeden cilt üzerine
• Orta – o bölgedeki dokuya
• Güçlü – kaburgalara doğru
KKMM’sini
DUŞ ALIRKEN
YATARKEN kolunuzun
altına bir Yastık
alarak yapabilirsiniz.
KKMM - Palpasyon
 Meme
 Lenf
bezleri
 9/10 kitle kanser
değil
Bulgular

Oval ve dıştan sert, fakat içi ezilebilen tek bir kitle






Kist
Hareketli
Dolgunluk ağırısı
Farklı boyut – iğne ucu-nohut
35-50 yaş sık
Kauçuktan yapılmış topa benzeyen ve hareket ettirilebilen tek
sert bir kitle




Fibroadenom
Bağ dokusu
Ağrısız
Boyutu farklı olabilir – bilye – limon
Bulgular

Hareket etmeyen tek sert bir kitle







Sert,
Kenarları düzensiz,
Tek memede
Adet - boyutu değişmiyor,
Ciltte çökme
Hareketsiz
Meme kanseri olabilir
Memede Anormal Bulgular
Memenin
büyüklüğünde ve
şeklinde değişiklik
Memede kitle
Hekime
başvurmalı
Meme ucunda
akıntı veya hassasiyet
Meme dokusunda
değişiklikler
Klinik Meme Muayenesi
20-39 yaş
3 yılda bir
> 40 yaş
Yıllık
Mammografi
> 40 y. Yıllık
Yaşam tarzı değişiklikleri







Alkolü azaltmak / bırakmak
Sigaranın bırakılması
Düzenli fizik egzersiz
yapmak
Kilo vermek
Diyet (daha fazla sebzemeyve, daha az yağlı gıda)
Kan basıncının azaltılması
Diyabet ve lipid kontrolü
TEŞEKKÜR EDERİM…