Slide 1

Prof. Dr. Serpil Bozkurt
Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi

SerBoz


Slide 2

(milyon)

SerBoz


Slide 3

Yaş

Kadının yaşam beklentisi

80

Hormon eksikliği içinde
geçirilen yıllar

60

Menopoz yaşı

40
20
0
1850

1900

1950
Yıl

2000
SerBoz


Slide 4

1925

2005

SerBoz


Slide 5

(gr. men = ay, gr. pausis = kesilme)

“Menopoz en son adet kanamasıdır.”

SerBoz


Slide 6

Çift hormon:

ÖSTROJEN & PROGESTERON

SerBoz


Slide 7

Yumurtalık
döngüsü

erken yumurta

gelişmekte olan
yumurta

Cinsiyet hormonları
(kan düzeyleri)

yumurtlama

östrojen

sarı cisim

gerilemiş
sarı cisim

progesteron

Rahim iç duvarı
döngüsü
adet kanaması

kalınlaşma evresi

salgılama evresi
SerBoz


Slide 8

Östrojenler

SerBoz


Slide 9

Genetik yapı
Irksal faktörler
Beslenme
Sigara
Doğurmamışlık
Ağır stres
Kanser tedavisi
Rahmin cerrahi olarak alınması
SerBoz


Slide 10

Androjenler
Yiyecekler

Östrojenler

Aromataz enzimi

SerBoz


Slide 11

SerBoz


Slide 12








45–50 yaş
Oligomenore/Amenore
Subjektif semptomlar (sıcak basmaları...)
Progesteron çekilme kanaması: ( – )
Hormonal incelemeler:
 Serum estradiol (E2) düzeyi < 30pg/ml

 FSH düzeyi > 40 IU/ml
 LH düzeyi
SerBoz


Slide 13

Kısa Vadeli:

Orta Vadeli:

Uzun Vadeli:

SerBoz


Slide 14



Doğurganlığın kaybı



Menstrüel fonksiyonun (adet
kanamalarının) kaybı



Gençliğin kaybı



Cild değişiklikleri
SerBoz


Slide 15

(G. Peykerli, A Ekşi, H.E. Vehid, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk
Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı)

SerBoz


Slide 16

“Tekrarlar halinde gelen geçici bir kızarma, terleme ve sıcaklık
hissi olup, çoğu zaman buna çarpıntı ve anksiyete eşlik eder;
bazen kısa süreli bir üşüme nöbeti izleyebilir.”






genellikle 1-3 dak.
günde 5-10 kez (bazen 30)
doğal menopozda ½ kadında
cerrahi menopozda > kadında
ağır hallerde: +yorgunluk, sinirlilik, anksiyete,
irritabilite, depresyon, hafıza kaybı
 gece: → gece terlemeleri, uyku bozuklukları
 menopozdan 2 yıl önce başlar, 1 yıldan fazla sürer
 3-5 yıl içinde giderek geriler
 kadınların ¼’ünde 5 yıldan fazla sürer
SerBoz


Slide 17



Uyku bozuklukları
 Uykusuzluk
 Uyku kalitesinde bozulma
▪ sık uyanma
▪ derin uykunun azalması
 Solunum problemleri, horlama



Uykusuzluk sorunu tek başına olabilir



Genellikle ateş basmaları ve psikolojik bozukluklar uyku
bozukluklarını arttırır
SerBoz


Slide 18

SerBoz


Slide 19

Üretra
Vajina kıvrımlarının
kaybolması

Üretra boşluğunda
belirgin genişleme

Duvarın incelmesi ve
salgısal fonksiyonun
kaybı

SerBoz


Slide 20

SerBoz


Slide 21



Vajinal Belirtiler



Üriner Belirtiler

 Kuruluk

 Dizüri (idrarda yanma)

 Disparoni (ilişkide zorluk)

 Sıkışma (urgency)

 İnce vajinal kanamalar

 Stresle idrar kaçırma

 Tekrarlayan vajinal iltihaplar

 Tekrarlayan idrar yolu

iltihapları

SerBoz


Slide 22

Menopoz Öncesi

Menopoz Sonrası

SerBoz


Slide 23



Ciltte yaşlanma 30’lu yaşlarda başlar
 ciltte liflerde dejenerasyon, yağ ve ter bezlerinde

zayıflama
▪ cilt kurur, kaşıntılı ve kolayca zedelenebilir hale gelir



Vücutta kıl dağılımı
değişir
 androjen/östrojen oranı değişir
▪ yüzdeki kıl miktarı artar
▪ saçlar, genital bölge ve koltuk altı kılları azalır
SerBoz


Slide 24



Konsantrasyon güçlüğü



Kısa süreli hafıza kaybı



Alzheimer hastalığı

SerBoz


Slide 25

SerBoz


Slide 26

(Koroner arter hastalığı)
(Serebro-vasküler hastalık)

Özellikle gelişmiş toplumların önde
gelen sağlık sorunu!
>50 yaş kadınlarda >%50 ölüm nedeni

SerBoz


Slide 27

55 yaş öncesinde koroner kalp
hastalığı, erkeklerde kadınlara göre
5-8 kez daha sık, koroner hastalıktan
ölümler ise 3 kat daha fazladır. Bu
yaştan sonra erkek-kadın farkı
giderek ortadan kalkar.
İskemik kalp hastalığına bağlı
ölümler, menopoz sonrası
kadınlarda, menopoz öncesine
kıyasla 2,4 kat daha fazladır.
SerBoz


Slide 28

100

Kadın

90
80
70
60
50

Erkek

40
30

20
10
0

45-54

55-64

65-74

75-84

85-94
SerBoz


Slide 29










Yaş
Hipoöstrojenemi
Hipertansiyon (x10)
Sigara (x3)
DM
Hiperkolesterolemi
Sedanter yaşam

SerBoz


Slide 30

SerBoz


Slide 31

SerBoz


Slide 32

SerBoz


Slide 33

“Kemik miktarının azalması”
*
“İskeletin belirli kısımlarında, kırıklara aday
olacak veya hatta
kırık bulunacak şekilde incelmesine
neden olacak derecede
ilerlemiş kemik kaybı”
SerBoz


Slide 34

Menopoz Öncesi

Menopoz Sonrası

SerBoz


Slide 35

Spinal
vertebra

Bilek

Kalça

Menopoz sonrası en sık kırık;
- Vertebra korpusları (%43)
- Femur boynu (%17)
- Radius distali (%13)
SerBoz


Slide 36

SerBoz


Slide 37

Kemik
Kitlesi

Konsolidasyon

Pik kemik
kitlesine
ulaşma

Yaşa bağlı kemik
kaybı
Erkek

Kadın

Menopoz

0

10

20

30

40

50

60

70

Yaş
SerBoz


Slide 38

•
•
•
•
•

•

Kadınların %15’i osteoporoz gelişim riski altındadır.
60 yaşın üzerindeki kadınların %40’ında en az bir
kırık vardır.
Kalça kırığı olan kadınların 1/5’i bir yıl içinde
ölmektedir.
Kalça kırığı olan kadınların 1/5’i bir daha hiç
yürüyemeyecek hale gelmektedir.
90 yaş üstündeki kadınların %30’unda kalça kırığı
oluşmaktadır. Bunların %20’si 3 ay içinde
ölmektedir.
Tüm dünyada osteoporozun yıllık maliyeti 10 milyar
Amerikan Doları’ndan fazladır.
SerBoz


Slide 39

SerBoz


Slide 40

SerBoz


Slide 41

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

İlerleyen yaş
Genetik predispozisyon
Hipoöstrojenemi (erken/cerrahi menopoz...)
Ca alımında yetersizlik (diet, GİS hast., malabsorbs.
sendr. ...)
Zayıf vücut yapısı, boy-kilo oransızlığı
Sigara
Fazla alkol alma
Fazla kafein tüketimi
Sedanter yaşam – Hareketsizlik
Bazı ilaçlar (diüretikler, laksatifler,
glukokortikoidler...)
Güneşe yetersiz maruz kalma
SerBoz


Slide 42



Östrojen,
 sinir hücrelerini hasardan korur
 sinirlerin birbirleri ile iletişim bölgelerinde (sinaps) gerekli

maddelerin miktarını arttırır
▪ serotonin, dopamin, noradrenalin

 beyne giden kan akımını arttırır

Alzheimer hastalığı ve
senil demans (yaşlılığa bağlı bunama)
kadınlarda 2-3 kat daha sık


SerBoz


Slide 43

ERT: Östrojen Replasman (yerine koyma) Tedavisi
HRT: Hormon Replasman (yerine koyma) Tedavisi

ERT (ET): Yalnız östrojen
HRT (EPT): Östrojen + Progestin

SerBoz


Slide 44

Östrojenler

SerBoz


Slide 45

SerBoz


Slide 46

ORAL

TRANSDERMAL

IMPLANT

TABLETLER
LOKAL TEDAVİ

VAJ. KREMLER
VAJ. TABLETLER
VAJ. HALKALAR

ENJEKTABL

INTRAVENÖZ/
INTRAMÜSKÜLER
ENJEKSİYONLAR

BANTLAR
JELLER

CİLT
PELLET

SerBoz


Slide 47

SerBoz


Slide 48

SerBoz


Slide 49

SerBoz


Slide 50

progestogen
östrojen

21.gün 28.gün
SerBoz


Slide 51

I- Kemik rezorbsiyonunu
inhibe edenler



Tibolon
SERM








Tamoksifen
Raloksifen
Droloksifen
.......

Progestogenler
Bifosfanatlar
 Etidronat
 Amino bifosfanatlar (Alendronat,

Pamidronat....)



Kalsitonin

II- Kemik yenilenmesi için gerekli
maddeler




Ca ve D vitamini
Vit. D
Vit. D metabolitleri

III- Kemik yapımını arttıran
etkenler









Florür
Kemik büyüme faktörleri
Parathormon
Paratiroid hüc. kalsiyum res.
agonist/antagonistleri
Vitamin D analogları
Zeolit A
Stronsiyum tuzları
SerBoz


Slide 52








Yeterli kalsiyum alımı
Egzersiz
Sigara ve kahveden uzak durma
Kalsitonin, D Vitamini, florür
Östrojenler

SerBoz


Slide 53

Besinler

 Süt
Yoğurt
Yumurta
 Peynir
 Çökelek
 Kaşar Peyniri
 Koyun Eti
 Tavuk Eti
 Kuru Fasulye
 Asma Yaprağı
 Ispanak
 Maydanoz
 Nane

Ca (mgr)

123
120
56
162
505
700
10
11
144
392
93
203
200

Besinler

 Ceviz
 Fındık
 Portakal
 Elma
 Kivi
 Pekmez
 Dondurma
 Tahin
 Ekmek
 Pirinç
 Tarhana
 Makarna
 Nescafe

Ca (mgr)

99
208
41
7
100
400
148
426
19
24
685
27
160
SerBoz


Slide 54

Kuruluk
Yanma
İlişkide Yanma
Kaşıntı
Akıntı
Koku
Sık İdrar
İdrar Kaçırma
Cinsel İstekte Azalma

Önce (%) Sonra (%)
83
18
85
18
76
23
65
15
66,5
24
46,5
8
79
30
54
22
70
32

SerBoz


Slide 55

SerBoz


Slide 56

 Postmenopozal dönemde ciltte kollajen azalır, cilt

incelir
 Cilt kollajeninde azalma özellikle menopoz sonrası
erken dönemde hızlı
 Estrogen replasmanı ile
 Cilt değişiklikleri durdurulur ve geri döndürülür
 Ciltte kollajen miktarı artar
 Hücre bölünmesi ve hücre sayısı artar
 Ciltte erkeksi değişikliklerin olduğu kadınlarda fizyolojik

androjen/östrojen dengesi tekrar oluşur
SerBoz


Slide 57



Hipertansiyon?



Safra kesesi rahatsızlıkları?



Tromboflebit?



Kanser (endometrium, meme) ?

SerBoz


Slide 58







Rahim içduvarı (endometrium) kanseri
Rahim ağzı (kollum) kanseri
Yumurtalık (over) kanseri
Meme kanseri

SerBoz


Slide 59

SerBoz


Slide 60

SerBoz


Slide 61

•
•
•
•
•
•
•
•

Yaş
Aile öyküsü
Diyet ve obesite
Erken menarş, geç menopoz
Doğurmamışlık (emzirme?)
İlk doğumdaki yaş
Alkol
Anamnezde kanser
 karşı meme
 over
 endometriyum
 kolon
SerBoz


Slide 62



Vajinal kanama



Memelerde dolgunluk



Ruhsal değişiklikler



Kilo alma
SerBoz


Slide 63

%

N=585

Periyotlar

SerBoz


Slide 64



Doğal tedaviler:



Fitoöstrojenler

 Ginseng

 İsoflavonlar

 Agnus castus

 Coumestanlar

 Adaçayı

 Lignanlar
 İpriflavon (sentetik)

SerBoz


Slide 65

Yaş ort. 65
%20 > 70 yaş
Çalışmanın 1. kolunda (2002) (E+P) > 5 yıl kullanımda 10 000’de 8 ↑
30/10 000 → 38/10 000 ≠
%25↑

0,3/100 → 0,38/100
%0.08↑

Çalışmanın 2. kolunda (2004) (sadece E) → aksine meme ca ↓ (%30<)
Çalışmada “yeni başlamış kanser” görülme sıklığı hormon alanla almayanda aynı!
İleri evre kanserde artış var. İleri evre kanser haline gelebilmek için ~10–12 yıl geçer.
E meme ca.ya neden olsaydı “yeni başlamış kanser”de artış olması gerekirdi.
Sonuç: Altta yatan bir meme ca varsa, östrojen kanserin ortaya çıkışını hızlandırıcı
etki gösteriyor. Yani yoktan var etmiyor. Daha önce mevcut olan kanserin tanısını
kolaylaştırıyor.
Hormon kullananlardaki meme kanserlerinin daha iyi differansiye, daha düşük
grade’li ve evreli, çok daha iyi prognozlu olduğu gözlenmiş. Hiçbir çalışmada meme
kanserinden ölüm oranı hormon almayanlara göre > bulunmamış!
SerBoz


Slide 66

Tedavi kişiselleştirilmeli!
Her hasta için özgün hedefler belirlenmeli
Hastanın beklentilerini karşılayacak en iyi tedavi seçeneği belirlenmeli
- Aile öyküsü (KVH, OP / meme ca)
- Hormonal/Nonhormonal
- Doz
- Uygulama yolu
-Yaşam tarzı değişimleri (diet, egzersiz…)
Yıllık kontrollara uyum sağlanmalı
- Jinekolojik muayene ve pelvik USG
- Vaginal smear
- Kan biyokimyası
- Mamografi

SerBoz


Slide 67

SerBoz


Slide 68

1.

Serum lipid ve lipoproteinleri üzerine olumlu etki:
LDL↓
VLDL↓
HDL↑
HDL/LDL↑ TG↓

Total kolest.↓

2.

Kan damarları üzerine doğrudan anti-aterosklerotik etki:
Anti-oksidan etkiyle lipid peroksidazların oluşumunu
azaltır→LDL-C’ün
oksidasyonu↓→damar duvarında aterom plağı formasyonu ↓

3.

Vazodilatasyon:
Kan damarlarının endotel hücrelerine etkiyle

4.

Koagülasyon üzerine etki:
Düşük (!) dozlarda koagülabilite ve trombosit aggregasyonu↓
ve plazminojen formasyonu inhibe edilir.
SerBoz


Slide 69

1.
2.
3.
4.
5.

İntestinal Ca emilimini ↑.
Böbreklerden Ca tutulumunu ↑.
Kemik yapımını ↑ (doğrudan doğruya osteoblast fonksiyonunu
etkileyerek)
Kemik yıkımını ↓ (PTH’u bloke ederek osteoklastik faaliyeti inhibe
eder)
1,25 Vit.D3 (aktif Vit.D) sentezini ↑.
Vitamin D:
-Barsaktan Ca emilimini ↑
-Osteoblast aktivitesini ↑
Güneş (UV)
derideki Provit.D3 →→→→ inaktif Vit.D3
↓
↓Östrojen
↓
aktif Vit.D

SerBoz