Transcript Örgütsel Davran** Alan*nda Doktora Tezi Yazmak

Örgütsel Davranış Alanında
Doktora Tezi Yazmak...
Prof.Dr. Bilçin Meydan
Uludağ Üniversitesi
II.Örgütsel Davranış Kongresi,
8 Kasım 2014
Melikşah Üniversitesi, Kayseri
‘’Konu Bulmak’’ ...
• Doktora tezi, ‘bir konunun incelendiği ‘’değil, bir
araştırma sorusuna (ve belki bu ana soruya bağlı alt
sorulara) yanıt aranan bir çalışmadır.
• Akademisyen adayı ‘’akademik bir merakla bir
fenomeni, bir ilişki örüntüsünü, bir sebep-sonuç
ilişkisini, o fenomenin öncüllerini ve ardıllarını vb... ‘’
incelemelidir.
• Kuramsal tartışmayı metodolojik bir temele
dayandırabilmek için ne, nasıl , niçin , kim, nerede ve
ne zaman sorularından (Whetten 1989) başlamak
önemlidir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Araştırma Sorusu nasıl bulunur?
• Yanıt 1: Okuyarak
• Yanıt 2: Gözlemlerden yola çıkıp ‘’Kuram acaba bu
durumu nasıl açıklıyor?’’ diye tekrar okuyarak..
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Kuramsal Temeli Sağlam İnşa Etmek...
• Doktora tezinin kuramsal temelleri, ders kitapları ile atılamaz..
• Mevcut kuramsal temel referans alınarak yürütülmüş ‘’yeni ‘’ çalışmalara
bakılarak da atılamaz..
• Mutlaka temel olan, ilgili yazında temel referans alınan makaleler
okunmalıdır...
Örneğin;
1. Porter, Steers, Mowday (1974) ve Allen-Meyer (1990) Örgütsel Bağlılık
tezi yazılamaz..
2. Kelman (1958), March ve Simon (1958), Hall , Schneider ve
Nygren(1970), Buchanan (1974), Chatmann ve O'reilly (1986) ve son
olarak da Mael ve Ashforth (1992) okunmadan da Örgütsel Özdeşleşme
tezi yazılamaz..
‘’Suyunun suyundan, iyi yemek olmayabilir... ‘’
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
ÖD Alanındaki Doktora Programlarının
Amacı...
1. Birey düzeyinde bir fenomeni incelemek için
gerekli kuramsal donanıma sahip,
2. Bu fenomeni en doğru şekilde nasıl gözleyeceğini
/inceleyeceğini yani METOD bilen akademisyenler
yetiştirmektir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Alanda Yayınlanan Temel Dergiler
Mutlaka ve SÜREKLİ İzlenmelidir...
•
Journal of Applied Psychology,
•
Social Psychology Quarterly
•
Journal of Organizational Behaviour,
•
Personnel Psychology
•
Journal of Occupational and Organisational Psychology,
•
Journal of Vocational Behavior ,
•
Human Relations
•
Journal Of Cross-Cultural Psychology,
•
European Journal of Social Psychology
Ve, Yönetim ve Organizasyon alanında çalışan tüm akademsiyenlerle birlikte;
•
The Academy of Management Review
•
Administrative Science Quarterly
•
Organization Studies
NOT: İzlenmesi gereken dergiler, yukarıda sıralananlar ile sınırlı değldir. Ancak, ilk akıla gelen yukarıdaki dergiler‘OD
alanında çalışan her akademisyenin dikkate alması gereken dergilerdir. Eğer daha spesifik bir konu çalışılıyorsa örneğin ‘yönetsel retoriğin çalışanların algı ve tutumları üzerindeki etkileri nelerdir’’ gibi- elbette Management
Communication Quarterly vb. dergiler de izlenmelidir. Hepsini ve her sayısında yayınlanan tüm makaleleri okumak
mümkün değildir ama okudukça araştırmacının ‘’ilgisini çeken bir algı, bir tutum veya bir davranışı inceleyen
çalışmaları’’ seçme ve odaklanma imkanı doğacaktır...
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Kongre Bildirileri
1. Alanda genel gören kabul (Applied Psychology , Industrial and
Organizational Psychology, Academy of Management gibi)
uluslararası kongrelerin bildiri kitapları/sunulan bildiri özetleri
incelenebilir.
2. Ülkemizde düzenenen Yönetim ve Organizasyon Kongreleri,
Örgütsel Davranış Kongreleri, Psikoloji /Endüstriyel Psikoloji
temalı kongrelerde sunulan bildirilerin başlıkları ve özetleri
taranmalıdır. ‘Türk Türk’ü okumaz.’’ (Üsdiken, Ulusal Yönetim
ve Organizasyon Kongresi ) kuralı yıkılmalıdır.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Mahşerin Dört Atlısı.....
1.
2.
3.
4.
Araştırma sorusu
Araştırmanın örneklemi
Araştırmada kullanılacak veri toplama yöntemi
Araştırma sorusunun hangi yöntemlerle analiz
edilebileceği
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Doktora Öğrencisi İçin Kritik Algoritma
Kritik Adım
• Araştırma sorusunun belirlenmesi
1
Kritik Adım
• Araştırma sorusunun hangi örneklem üzerinde çalışmayı gerekli kıldığının
belirlenmesi
2
Kiritk Adım
3
Kiritk Adım
• Araştırma sorusunun hangi veriler (boylamsal veri setleri, panel veri setleri
vb. ) ile çalışmayı/ hangi veri toplama /gözlem yöntemini (araç ve ölçüm
yöntemi) gerekli kıldığının belirlenmesi
• Araştırma sorusunun hangi analiz yöntem(ler)inin kullanılarak
incelenebileceğinin belirlenmesi
4
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Metod bilmek zorunda mıyım?
Doktoradan sonraya bıraksam olmaz mı?
• Tezde incelenecek araştırma problemi belirlendikten sonra sıra
‘ben bu problemi nasıl inceleyeceğim?’’ sorusuna gelir...
• Sosyal bilimlerde kullanılan araştırma metodolojilerine hakim
olmadan doktora tezi yazılamaz.. Bir fenomeni ampirik olarak
inceleyebilmek için sağlam bir metodolojisi bilgisi gerektirir.
• Aksi halde ‘’Ne algı ve tutumlar ölçtüm, öncül ve ardıllarını
hipotetize ettim ve bulgulara ulaştım ki ZATEN YOKTULAR... ‘’
olur...
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Bir Ölçek Bulsam, Tezi Kolaylamış Olur
muyum?
Ölçek, bir algı , tutum veya davranışı KURAMSAL ÇERÇEVEYE uygun şekilde
ölçtüğü kabul edilen psikometrik bir araçtır.
Sorulardan, ifadelerden ve değerleme skalalarından ibaret teknik bir araç
değildir.
Araştırmanın bir değişkenini , sahada gözleminizi sağlayan araçtır.
Eğer ölçek hatalı, güvenilir ve geçerli değilse tez baştan çöker.
Ölçeğin geliştirildiği yazını okumadan, hangi kuramsal temellere –sözgelimi
Sosyal Kimlik Kuramı, Sosyal Mübadele Kuramı vb gibi- dayandığı, bu
kuramların ne dediği derinlemesine okunmak zorundadır.
Mesele ölçeğin kendisini bulmuş olmanız değildir. Mesele sizin tezinizi
dayandırdığınız kuramsal argümanları anlamak ve tezin araştırma problemini
incelemek için bu kuramdan(lar) dan nasıl besleneceğinizi bulmak, anlamak
ve savunmaktır.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Ünlü Bir Ölçek bana yeter... X,Y,Z nin
Ölçeğini çevirip kullansam olmaz mı ?
• Batı veya Doğu yazınında incelenen bir algı, tutum
veya davranışın Türkiye’de karşılığı olmak zorunda
değildir.
• Karşılığı varsa bile bu tutumun örneğin ‘’Bu örgüte
kendimden bu kadar çok şey vermemiş olmasaydım
ayrılırdım’’ ifadesine 5 üzerinden verilen puanlar ile
ölçülmesi /gözlenmesi mümkün olmayabilir..
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Kendi Ölçeğimi Kendim Geliştirsem
Olmaz mı?
• Doktora tezinde ‘’bir kavramı kuramsal temellere uygun şekilde ölçen ‘’ bir
ölçüm seti/yapısı (construct) geliştirmek mümkündür. Ancak,
araştırmacının henüz akademik kariyerinin başında olması nedeniyle
hataya da açık olabilir.
• Mevcut bir ölçeğin Güvenilirlik ve Geçerliliği doğru bir metodoloji ile analiz
edilmiş Türkçe Tercümesinin kullanımı faydalı olabilir.
• Böylece çalışmanın ‘’ disipline edilmiş ve mevcut yazına göre kabul
edilebilir bir sapma dahilinde kalması’’ (Sutton ve Staw, 1995) mümkün
olabilir.
• Eğer böyle bir tercüme ölçek yoksa veya raporlanan güvenilirlik –geçerlilik
parametreleri eksik veya hatalı ise mutlaka özgün ölçek tercüme edilerek
prosedüre uygun olarak güvenilirlik ve geçerlilik analizleri yapılmalıdır.
Bunun – boylamsal olmayan çalışmalarda bile- iki fazlı bir veri toplama
çalışmasını gerektireceği açıktır.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Hipotez Geliştirmek Zorunda mıyım?
• Her araştırmada ifade edilsin ya da edilmesin hipotez(ler)
mevcuttur.
• Hipotez(ler) kurmak araştırmacının ‘yolundan sapma ‘’ riskini
azaltır. Araştırma probleminden koparak ‘başka şeyleri ölçme,
ilişkilendirme ve analiz etme ‘’ ye kalkışma riski hep vardır.
• ‘’Hipotez yazınca test de etmek zorunda kalıyorum;
yazmazsam test etmek zorunda da kalmam.’’ mantığı , işe
yarayacak bir mantık değildir. Çünkü ‘’adı hipotez testi olarak
geçmese de’’ beklenen bir ilişki örüntüsü /etki/ etkisizlik vb.
gözlenen veri seti kullanılarak test edilecektir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Veri Toplama Yöntemi Anket İle mİ
Sınırlı?
• Son dönemde yayınlanan araştırmalarda senaryo, örnek olay, bibliyometrik
analizler vb. kullanılmaktadır.
• Veri toplama yöntemi, ARAŞTIRMA PROBLEMİNE BAĞIMLIDIR. Problemin
ne olduğu, neyin incelendiğine göre yöntem belirlenmek zorundadır.
• Kantitatif (nicel) olduğu kadar kalitatif (nitel)araştırma teknikleri de OD
alanındaki çalışmalarda sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır.
Örnek 1: ‘’İngilizce ÖD yazını en çok hangi çalışmalara atıf veriyor, bu durum
Türkçe ÖD yazınıyla paralel mi’’ sorusunun incelendiği bir tezde bibliyometrik
araştırma yapılabilecektir.
Örnek 2:Buna karşılık ‘’ Birey, X, Y, Z hipotetik koşulları altında nasıl hisseder,
nasıl davranır ? ‘’ sorusu ise örneğin senaryo tekniği kullanılarak
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
incelenebilecektir.
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Hangi Örneklemden Veri
Toplamalıyım?
• ‘’Araştırma örneklemi, problemi izler...’’
• Yanlış bir örneklemde elde edilen mükemmel veri setleri,
mükemmel analizlere tabi tutulsa bile ELİNİZDE HİÇ BİR ŞEY
OLMAYABİLİR.
• Örneğin; ‘’ Bireylerin, örgüte katılımlarını izleyen ikinci yılın
sonunda örgüte karşı olumsuz X,Y, Z tutumlarını geliştirme
olasığı/ örgütte ayrılma eğilimi daha mı yüksektir? ‘’ sorusu
‘’kıdem dağılımı açısından doğru bir örneklemden veri
toplanarak’’ incelenmek zorundadır.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Çok Anket Yapmak Zorunda mıyım?
1.
Araştırma problemi örneklemin içeriğini ve büyüklüğünü belirler.
‘’Türkiye’de faaliyette bulunan çokuluslu firmalarda Türk çalışanların yabancı
yöneticilere karşı tutumu nasıldır? ‘’ sorusu, ‘YASED veya Ekonomi Bakanlığı
kayıtlarına göre Türkiye’de faaliyette bulunan çokuluslu işletmelerden oluşan
bir ana kütleyi temsil edecek örneklem’’ üzerinde incelenmelidir.
Eğer tezin araştırma sorusu , ‘’ Bu durum ,sözgelimi, uluslararası otel
zincirlerinde nasıldır ?’ şeklinde spesifiye edildiyse ,şüphesiz, Türkiye’de
faaliyette bulunan çokuluslu otel zincirlerini temsil edecek bir örnekleme
ihtiyaç duyulacaktır.
Soru: ‘’Bu otellerden mümkün olduğunca çok kişiye ulaşıp anket yapsam ve
hepsini aynı veri setine dahil ederek analize geçsem olur mu?
Yanıt: Olmaz. Çünkü bu durumda örneklemin yabancı amiri olmayan Türk
çalışanlardan oluşma riski vardır. İçleme ve Dışlama Kriterleri Geliştirmek
zorundayız.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Çok Anket Yapmak Zorunda mıyım?
(devam)
1.
Araştırma problemi örneklemin içeriğini ve büyüklüğünü belirler.
‘’Algılanan örgüt imajının yüksek olduğu örgütlerde , mavi yakalı
çalışanların örgüte bağlılıkları yüksek midir ? ‘’ sorusu , ulaşabildiğimiz
kadar çok mavi yakalı personelden veri toplanarak analiz edilemez.
SORU 1: 10 ayrı firmada çalışan 1000 kişiden veri toplandığında, örneklem
büyüklüğünüz 1000 midir? ANALİZ DÜZEYİ HATASI RİSKİNE DİKKAT!
SORU 2: Bu örgütlerin algılanan örgüt imajlarının güçlü olduğu nasıl garanti
edilecektir?
SORU 3: Endeksler , sıralamalar yoluyla firmalar belirlendi ise, ancak mavi yakalı
çalışanların algıladığı örgüt imajı ise bu sıralamaya paralel değil ise ‘ ya araştırma
sorusu ya da örnekleme protokolu yanlış formüle edilmiş’’ demek midir?
SORU 4: Endeks , sıralama yerine soru formunun başına ‘’algılanan örgütsel prestij
ölçeği’’ (Mael, Asforth 1992) ni koyup veri toplasak ve sonra da örgütsel bağlılığı
ölçüp analiz etsek olmaz mı?
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Kullanılan Ölçüm Modeli ve Analiz
Yöntemi Örneklem Büyüklüğünü Belirler
• Büyük Araştırma Modellerinin inceleneceği örneklemler
de büyük olmalıdır.
• Araştırma problemi, çok sayıda değişken ve bunlar
arasında öngörülen ilişki örüntüsü aracı/moderatör
değişkenler dahil edilerek daha detaylı şekilde
incelenecek ise yeterli örneklem büyüklüğüne ulaşmak ön
şarttır.
• İleri istatistiki tekniklere ait literatür, örneklem büyüklüğü
kurallarını belirlemektedir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
ÖD Alanında Yazılacak Doktora Tezlerinde
İncelenebilecek Araştırma Problemi Önerileri
• Türkiye’nin son dönemde aldığı göçlerle birlikte
‘çeşitlenen işgücü ‘’ yapısının örgütlerde bireysel ve
/veya örgütsel analiz düzeyinde ortaya koyabileceği
sonuçlar incelenebilir,
• Din, etnik köken ve yaşam tarzları başta olmak üzere
Türkiye’de son beş yılda değişen kurumsal çevrenin
bireylerin algı, tutum ve davranışları üzerindeki
etkileri incelenebilir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
ÖD Alanında Yazılacak Doktora Tezlerinde
İncelenebilecek Araştırma Problemi Önerileri
(Devam)
• Sosyal Hareketlerin önderliğini yapan (social movement organizations) /
bazıları kendiliğindenci bir biçimde ortaya çıkan örgütlerin üyelerinin
arasındaki güç-yetki ilişkileri, liderlik, ödüllendirme, aidiyet, angaje olma
gibi çok sayıda OD kavramsallaştırması bazında incelenebilir.
• Türkiye’de pek çok örgütsel alan yeniden yapılandırılmaktadır. Sağlık,
eğitim, ulaşım vb. gibi alanlarda faaliyette bulunan örgütlerde ‘’taken for
granted’’ davranışlar radikal bir biçimde değişiyor. Bu nedenle örneğin
kamu kuruluşlarında Yeni kamu ekonomisi/ kamuda yönetişim
mantıklarının sonucunda güç ilişkilerinin nasıl değiştiği, performansa dayalı
ücretleme, atama/yükseltme/görevden alma sistemlerinin kamu
yöneticileri üzerindeki etkileri merak edilmelidir.
• Çin’de örneklerini gördüğümüz (Foxconn, 1.200.000 çalışanı mevcut) dev
örgütlerde organizasyonel süreçlerin nasıl kurgulandığı/ kurgulanabileceği
tartışılabilir.
• Çokuluslu Türk İşletmelerinin satın aldıkları/ele geçirdikleri/ortaklık
yaptıkları yabancı menşeili şirketlerde ‘’insan yönetimini’’ nasıl
gerçekleştirdikleri incelenebilir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
ÖD Alanında Yazılacak Doktora Tezlerinde
İncelenebilecek Araştırma Problemi Önerileri
(Devam)
• Örgütsel Davranış Yazını Tek Bir Perspektifle Üretilen Çalışmalardan mı Oluşuyor?
Çok önemli bir grup bilim insanı (Faucoult , 1986; Kunda, 1992 ; Hogg ve Terry, 2000;
Alvesson ve Willmott, 2002) ‘’diğerlerini normalize etme ‘’ veya ‘mikro uyum’’u
sağlamayı amaçlayan çalışmaları ‘’yönetsel kontrol aracı’’ üretimi olarak
incelemektedir.
Ülkemizde de Eleştirel Perspektif ile de ÖD çalışmalarının yürütülmesi gerekir.
• Sosyal Bilimlerde tek bir paradigma mı hakim?
OD alanında Pozitivist Paradigma ile üretilen çalışmaların hakim olduğu görülmektedir.
Ancak alternatif bir paradigma ile de bilim yapılabileceği dikkatten kaçmamalıdır. (Bu
konudaki tartışmalar için bkz. Yönetim Araştırmaları Dergisi 2(2), 2002)
•
Türkiye’de yürütülen OD araştırmalarında da ‘’farklı bir paradigma ile ve eleştirel
bir duruş ‘’ ile üretilen yayınların çoğalması beklenmektedir.
Öneri: Doktora öğrencilerinin okuması gereken bir çalışma ‘’ Stephen R. Barley,
Bilçin Meydan
, II. Örgütsel
Davranış and. Normative Ideologies of
Gideon Kunda, ‘’Design and Devotion:
Surges
of Rational
8 Kasım 2014, Kayseri
Control in Managerial Discourse’’,Kongresi,
Administrative
Science Quarterly, Vol. 37, No. 3
Doktora Tezi Kime Fayda Üretmelidir?
• Doktora tezinin en önemli faydası yazarınadır.
• Akademik camiaya da katkıda bulunması, bir boşluğu
doldurması, bilmediğimiz bir problemi, bilinen bir
problemi ‘bilmediğimiz boyutuyla’’ ve /veya ‘bize
özgü’’ bir bağlamda incelemesi gibi...
• Doktora tezinin ‘’iş dünyasına katkı yapması’’ öncelikli
değildir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Doktora Tezi Yazmak=Okumak
• Sosyoloji, siyaset ve psikolojinin uzağında sosyal bilim yapılamaz.
• Sosyal bilimlerde araştırma metodolojilerine hakim olmamak ,
mesleki bir özürdür. Kabul edilemez.
• Akademisyen adayının işi ‘’okumak’’ tır. Literatürü izler, okur....
Gözlem yapar, okur....
• Haber duyar, okur... Örneğin bu hafta basında yeralan ‘Suriyeli
göçmenlere çalışma izni verilecek.’’ haberini duyar; bunun
örgütlerde meydana getirebileceği olası sorunları birey düzeyinde
anlamak ve incelemek için literatürü tarar ve okur...
• Kuram bu problemi ele almış mı? Nasıl ele almış? Mevcut araştırma
bulguları bu problemi nasıl açıklamış? Gibi sorulara cevap arar...
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Sonra... Yaşanabileceğini Projekte
ettiği/Gözlemlediği/ Varolmasını Beklediği/ İddia
Ettiği Sorunların ;
1. Reel olarak mevcut olup-olmadığını (Tanımlayıcı/Ne
olmaktadır?) tespit etmek üzere,
2. Hangi faktörlerin olumlu /olumsuz etkisi ile hangi
sonuçlara yol açabileceğini (Araçsal/Ne olursa, ne olur?)
anlamak üzere,
3. Çözümlenmesi amacıyla faaliyet yürüten örgütlerin
pratiklerinin kuram ile uyumlu olup-olmadığını ortaya
koymak (Nomatif/Nasıl olmalıdır?) ve dolayısıyla da
sorunun ‘nasıl çözümlenmesi gerektiğini ‘ tartışmak üzere
bir araştırma problemi formüle eder...
Bu soruların hepsini birlikte merak etmez.. Merak ediyorsa
da doktora tezinde sadece birini anlamaya çalışması
önerilir.
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Sonsöz-3
• Ülkemizde meydana gelen sosyal, kültürel,siyasal,
ekonomik değişim/gelişimler akademisyenler için
‘’eşsiz bir araştırma konjonktürü’’ sunmaktadır.
• Bunun için yapmamız gereken tek şey ....
‘’Anlamlı , değer atfedeceğimiz bir araştırma
problemine karar vermektir.Gerisi zaten gelecektir. ‘’
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri
Teşekkür ederim.
Bilçin Meydan
[email protected]
Bilçin Meydan , II. Örgütsel Davranış
Kongresi, 8 Kasım 2014, Kayseri