Transcript 3. ทฤษฎีการตัดสินใจ

บทที่ 3 ทฤษฎีการตัดสิ นใจ
(Decision Theory)
ภาคการศึกษา 1/2552
อ.นัทธปราชญ์ นันทิวฒ
ั น์ กลุ
ประเด็นบทที่ 3
 ความหมายของการตัดสิ นใจ
 สภาวะของการตัดสิ นใจ
 ประเภทของการตัดสิ นใจ
 ขั้นตอนการตัดสิ นใจ
 วิธี เทคนิคการตัดสิ นใจ
ความหมายของการตัดสิ นใจ

การตัดสิ นใจ(decision) หมายถึง การเลือกกระทาอย่างหนึ่ งอย่างใดจาก
ทางเลือกที่มีอยู่ เพื่อให้ได้ผลลัพธ์อย่างที่ตนเองมุ่งหวังให้เกิดขึ้นอย่างเป็ น
ระบบ
ตรงไป
ทางซ้ าย
ทางขวา
สภาวะของการตัดสิ นใจ

ประเด็นที่ตอ้ งตัดสิ นใจ
 การตัดสิ นใจเฉพาะตัว(individual decision)
 การตัดสิ นใจทางธุ รกิจ(business decision)
 การตัดสิ นใจทางสังคม(social decision)

2) ผูต้ ดั สิ นใจ
 การตัดสิ นใจโดยบุคคลใดบุคคลหนึ่ ง(individual decision making)
 การตัดสิ นใจมักจะเป็ นหมู่คณะ(group decision making)

3) สภาวะที่ตอ้ งเผชิญในการตัดสิ นใจ
 ปั จจัยภายในที่เกี่ยวข้อง(internal factor)
 และปั จจัยภายนอก(external factor)
ภายใต้การตัดสิ นใจต้องเผชิญกับสภาพแวดล้อมที่สาคัญ 2
ประการได้แก่
สภาพแวดล้อมภายใต้การควบคุม คือ องค์ประกอบที่เกิดขึ้นจากภายในที่
สามารถกาหนดให้คงที่หรื อเพิ่มขึ้นหรื อลดลงได้ตามที่ตอ้ งการ โดยอาจมีผล
หรื อไม่มีผลต่อการตัดสิ นใจก็ได้
 สภาพแวดล้อมนอกการควบคุม(state of nature) คือ ผลรวม(combination)
ขององค์ประกอบที่เกิดขึ้นจากภายนอก ซึ่งเป็ นสิ่ งที่นอกเหนือการควบคุม
จากภายใน และส่ งผลให้การตัดสิ นใจ

ความแน่นอน (certainty) หมายถึง ทางเลือกที่ผตู ้ ดั สิ นใจรู ้ได้อย่างแน่นอน
ถึงผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้นจากแต่ละทางเลือก
 การเสี่ ยง (risk) หมายถึง ทางเลือกที่ผต
ู ้ ดั สิ นใจไม่รู้ถึงผลลัพธ์อย่างแน่นอน
แต่ผตู ้ ดั สิ นใจพอจะสามารถรู ้ได้บา้ งว่าผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้นนั้นจะเป็ นอย่างไร
โดยอาศัยการคาดคะเน
 ความไม่แน่ นอน (uncertainty) หมายถึง ทางเลือกที่ผต
ู ้ ดั สิ นใจไม่รู้ถึง
ผลลัพธ์ หรื อแม้แต่จะคาดคะเนก็ไม่สามารถทราบได้วา่ จะเกิดผลลัพธ์
อย่างไร

กระบวนการตัดสิ นใจ

การกาหนดปัญหา (Intelligent Phase)
 การค้ นหาปัญหา
 การแบ่ งประเภทของปัญหา
 การแตกย่ อยปัญหาให้ เล็กลง
 การหาเจ้ าของหรือที่มาของปัญหา

การออกแบบ (Design Phase)
 ตัวแปรในตัวแบบเชิงปริมาณ
ตัวแปรในตัวแบบเชิงปริมาณ
ตัวแปรผลลัพธ์ (Result Variables) หรื อ ตัวแปรตาม (Dependent variables)
 ตัวแปรตัดสิ นใจ (Decision Variables)
 ตัวแปรที่ไม่สามารถควบคุมได้ (Uncontrollable Variables หรื อ Parameters)
 ตัวแปรผลลัพธ์ระหว่างกลาง (Intermediate Result Variables)


การเลือก (Choice Phase)
 วิธีการเชิงวิเคราะห์ (Analytical Techniques)
 วิธีการค้ นหาแบบเดา (Blind Search Approaches)
 วิธีการค้ นหาแบบฮิวริสติก (Heuristic Search Approaches)

การนาไปปฏิบัติ (Implementation Phase)
ตัวแบบเชิงขนาด (Iconic หรื อ Scale Models) ตัวแบบเชิงอุปมา
(Analog Models) และตัวแบบเชิงคณิตศาสตร์ (Mathematical หรื อ Quantitative
Models)
 การสร้ างตัวแบบ

การตรวจสอบ (Monitoring Phase)
 การประเมินทางเลือก
 การประเมินในด้ านของจุดประสงค์ ทห
ี่ ลากหลาย
 การประเมินในแง่ ของความอ่ อนไหว
แบบแผนหรื อกระบวนการตัดสิ นใจหรื อตัวแบบในการ
ตัดสิ นใจ
วิเคราะห์ปัญหา
ตัดสิ นใจ
กาหนดทางเลือก
กาหนดเหตุการณ์
วิเคราะห์ผลลัพธ์
กาหนดเกณฑ์
การตัดสิ นใจ
แขนงและตัวแบบการตัดสิ นใจ
การใช้แขนงการตัดสิ นใจจะมี 2 ขั้นตอนคือ การสร้างแขนงการตัดสิ นใจและการวิเคราะห์
แขนงการตัดสิ นใจ
การสร้ างแขนงการตัดสิ นใจ
ข้อมูลที่จาเป็ นในการสร้างแขนงการตัดสิ นใจได้แก่

ทางเลือกของการตัดสิ นใจ

สภาวการณ์นอกเหนือการบังคับต่างๆ ซึ่ งเป็ นเหตุการณ์ต่างๆ ที่เป็ นไปได้ที่จะ
เกิดขึ้นในอนาคต

ผลตอบแทน ที่จะได้รับจากการเกิดขึ้นของเหตุการณ์แต่ละเหตุการณ์

ความน่าจะเป็ น ที่สภาวการณ์นอกเหนือการบังคับต่าง ๆ จะเกิดขึ้น ซึ่ งข้อมูลเหล่านี้
มักจะได้มากจากการคาดคะเนของผูบ้ ริ หารที่จะทาการตัดสิ นใจ
สัญลักษณ์มาตรฐานที่ใช้ในการสร้างแขนงการตัดสิ นใจ
 1)
สี่ เหลี่ยม ใช้แทนจุดของการตัดสิ นใจ เรี ยกสัญลักษณ์
นี้วา่ decision node
 2)
วงกลม ใช้แทนจุดของการเกิดสภาวการณ์นอกเหนือ
การบังคับ เรี ยกสัญลักษณ์น้ ีวา่ state of nature node
 3)
เส้นตรง ใช้แทนทางเลือกต่างๆ และใช้แทน
เหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เป็ นไปได้ เรี ยกสัญลักษณ์น้ ีวา่ branches หรื อแขนง

ประเภทของการตัดสิ นใจ



การตัดสิ นใจภายใต้ความแน่นอน (decision making under certainty)
การตัดสิ นใจภายใต้ความเสี่ ยง (decision making under risk)
การตัดสิ นใจภายใต้ความไม่แน่นอน (decision making under uncertainty)
 ก)
เกณฑ์เลือกทางเลือกที่ให้ผลตอบแทนมากที่สุดจากทุกทางเลือกของเหตุการณ์ที่มากที่สุด
(Maximax Criterion)
 ข) เกณฑ์เลือกทางเลือกที่ให้ผลตอบแทนน้อยที่สุดจากทุกทางเลือกของเหตุการณ์ที่มากที่สุด
(Minimax Criterion)
 ค) เกณฑ์เลือกทางเลือกที่ให้ผลตอบแทนมากที่สุดจากทุกทางเลือกของเหตุการณ์ที่นอ้ ยที่สุด
(Maximin Criterion)
 ง) เกณฑ์เลือกทางเลือกที่มีค่าเสี ยโอกาสน้อยที่สุดจากทุกทางเลือกของเหตุการณ์ที่มีค่าเสี ยโอกาส
มากที่สุด (Minimax Regret Criterion)
 จ) เกณฑ์เลือกทางเลือกที่มีค่าที่มากที่สุดของส่ วนต่างค่าคาดหวังที่จะได้รับมากที่สุดกับค่า
คาดหวังที่นอ้ ยที่สุด (Pessimism Optimism Index หรื อ Hurwicz Criterion)
 ฉ) เกณฑ์เลือกทางเลือกที่มีค่ามากที่สุดของค่าเฉลี่ยจากผลรวมทุกเหตุการณ์ (principle of
insufficient reason หรื อ Laplace Criterion)
การตัดสิ นใจภายใต้ ความแน่ นอน (decision making under
certainty)


พิจารณาผลตอบแทน
พิจารณาต้นทุน
Yj คือ ทางเลือก j
a ij คือ ค่าสัมประสิ ทธิ์ของ
เหตุการณ์ i จากทางเลือก j
x ij คือ ค่าของเหตุการณ์ i
จากทางเลือก j
ตัวอย่าง การตัดสิ นใจภายใต้ความแน่นอน
ตารางแสดงผลได้ ของบริษัท
ทางเลือก
ทางเลือก
ของบริษัท
สภาวการณ์นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
สูง
ปานกลาง
ต่า
ไม่มี
การขยายโรงงาน
50
25
-25
-45
สร้ างโรงาน
70
30
-40
-80
จ้ างบริษัท
30
15
-1
-10
สู ง 50
ปานกลาง 25
แขนงการตัดสิ นใจ
เลือกสร้ างโรงงาน
หากใช้ เกณฑ์ Max
บริษัทลงทุน
ขยาย
โรงงาน
ตา่ -25
ไม่ มี -45
สู ง 70
สร้ าง
โรงงาน
ปานกลาง 30
ตา่ -40
ไม่ มี -80
สู ง 30
จ้ างบริษัท
ปานกลาง 15
ตา่ -1
ไม่ มี -10
ตัวอย่าง การตัดสิ นใจภายใต้ความแน่นอน
ตารางแสดงค่ าเสี ยโอกาสของบริษัท
ทางเลือก
ทางเลือก
ของบริษัท
สภาวการณ์นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
สูง
ปานกลาง
ต่า
ไม่มี
การขยายโรงงาน
70
30
-1
-10
สร้ างโรงาน
0
0
-1
-10
จ้ างบริษัท
70
30
0
0
สู ง 70
ปานกลาง 30
แขนงการตัดสิ นใจ
ขยาย
โรงงาน
ตา่ -1
ไม่ มี -10
สู ง 50
บริษัทลงทุน
สร้ าง
โรงงาน
ปานกลาง 25
ตา่ -1
ไม่ มี -10
เลือกสร้ างโรงงาน
หากใช้ เกณฑ์ Min
สู ง 70
จ้ างบริษัท
ปานกลาง 30
ต่า 0
ไม่ มี 0
การตัดสิ นใจภายใต้ ความเสี่ ยง (decision making under risk)

การพิจารณาทางเลือกโดยใช้ค่าคาดหวัง (Expected Value: EV)
Max Axi = EV

การพิจารณาทางเลือกโดยใช้ค่าเสี ยโอกาส (Expected Opportunity Value:
EOL)
Min Bxi = EOL
ตัวอย่างการพิจารณาทางเลือกโดยใช้ค่าคาดหวัง
ตารางแสดงผลได้ ของบริษัท
(Expected Value: EV)
สภาวการณ์นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
ทางเลือก
ทางเลือก
ของบริษัท
ของบริษัท
ปานกลาง
ต่า (0.3)
ไม่ม(ี 0.1)
-25
-45
การขยายโรงงาน
50
(0.2)
25
สร้ างโรงาน
70
30
-40
-80
จ้ างบริษัท
30
15
-1
-10
ทางเลือก
ทางเลือก
สูง (0.4)
สภาวการณ์นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
รวม
สูง
ปานกลาง
ต่า
ไม่มี
การขยายโรงงาน
20
5
-7.5
-4.5
13.00
สร้ างโรงาน
28
6
-12
-8
14.00
จ้ างบริษัท
12
3
-0.3
-1
13.70
ตัวอย่างการพิจารณาทางเลือกโดยใช้ค่าเสี ยโอกาส
(Expected Opportunity Value: EOL)
สภาวการณ์นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
ทางเลือก
ทางเลือก
ของบริษัท
ของบริษัท
ปานกลาง
ต่า (0.3)
ไม่ม(ี 0.1)
24
35
การขยายโรงงาน
20
(0.2)
5
สร้ างโรงาน
0
0
39
70
จ้ างบริษัท
40
15
0
0
ทางเลือก
ทางเลือก
สูง (0.4)
สภาวการณ์นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
รวม
สูง
ปานกลาง
ต่า
ไม่มี
การขยายโรงงาน
8
1
7.2
3.5
19.70
สร้ างโรงาน
0
0
11.7
7
18.70
จ้ างบริษัท
16
3
0
0
19.00

การพิจารณาทางเลือกที่มีค่าของเหตุการณ์ที่ดีที่สุด หรื อตัวแบบการพิจารณา
ทางเลือกที่มีข่าวสารสมบูรณ์ที่สุด (Expected Value Perfect Information:
EVPI)
หรือ
EPPI = W
EVPI = C = EPPI-EV
ตัวอย่าง Expected Value Perfect Information: EVPI
ตารางแสดงผลได้ ของบริษัท
สภาวการณ์ นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
ทางเลือก
สูง (0.4)
ปานกลาง
(0.2)
ต่า (0.3)
ไม่ม(ี 0.1)
-1
-10
การขยายโรงงาน
ทางเลือก
ของบริษัท
สร้ างโรงาน
ของบริษัท
30
จ้ างบริษัท
ทางเลือก
ทางเลือก
70
สภาวการณ์ นอกบังคับ (ความต้ องการของตลาด)
สูง
ปานกลาง
ต่า
ไม่มี
การขยายโรงงาน
สร้ างโรงาน
รวม
0.00
28
6
จ้ างบริษัท
-1
-0.3
-0.30
รวม
EPPI =
EV
EVPI
32.7
14
18.7
33.00
= EOL
32.70
การตัดสิ นใจภายใต้ ความไม่ แน่ นอน (decision making
under uncertainty)

เกณฑ์ เลือกทางเลือกทีใ่ ห้ ผลตอบแทนมากทีส่ ุ ดจากทุกทางเลือกของ
เหตุการณ์ ทมี่ ากทีส่ ุ ด (Maximax Criterion)
ตัวแบบการเลือก

เกณฑ์ เลือกทางเลือกทีใ่ ห้ ผลตอบแทนน้ อยทีส่ ุ ดจากทุกทางเลือกของ
เหตุการณ์ ทมี่ ากทีส่ ุ ด (Minimax Criterion)
ตัวแบบการเลือก

เกณฑ์ เลือกทางเลือกทีใ่ ห้ ผลตอบแทนมากทีส่ ุ ดจากทุกทางเลือกของ
เหตุการณ์ ทนี่ ้ อยทีส่ ุ ด (Maximin Criterion)
ตัวแบบการเลือก

เกณฑ์ เลือกทางเลือกทีม่ ีค่าเสี ยโอกาสน้ อยทีส่ ุ ดจากทุกทางเลือกของเหตุการณ์
ทีม่ ีค่าเสี ยโอกาสมากทีส่ ุ ด (Minimax Regret Criterion)
ตัวแบบการเลือก

เกณฑ์ เลือกทางเลือกทีม่ ีค่าทีม่ ากทีส่ ุ ดของส่ วนต่ างค่ าคาดหวังทีจ่ ะได้ รับมาก
ทีส่ ุ ดกับค่ าคาดหวังทีน่ ้ อยทีส่ ุ ด (Pessimism Optimism Index หรือ Hurwize
Criterion)
ตัวแบบการเลือก

เกณฑ์ เลือกทางเลือกทีม่ ีค่ามากทีส่ ุ ดของค่ าเฉลีย่ จากผลรวมทุกเหตุการณ์
(principle of insufficient reason หรือ Laplace Criterion)
ตัวแบบการเลือก
ชลบุร ี
ระยอง
คลองเตย
ตอบ
ระบบ Logistics
ราง
500,000.00
800,000.00
1,000,000.00
เรือ
200,000.00
300,000.00
400,000.00
ถนน
80,000.00
(100,000.00)
(500,000.00)
ค่ าคาดหวังในการดาเนินโครงการ 0.6
ชลบุร ี
ระยอง
Maximax criterion
500,000.00
800,000.00
Maximin criterion
80,000.00
(100,000.00)
Minimax criterion
500,000.00
800,000.00
Minimax regret criterion500000 , 200000
คลองเตย
ิ
การต ัดสนใจ
ระบบขนสง่
1,000,000.00
ราง
80,000.00
ถนน
1,000,000.00
500,000.00
ราง
580,000.00
200,000.00
เรือ
1,000,000.00
(500,000.00)
Herwicz criterion
252,000.00
540,000.00
900,000.00
900,000.00
ราง
Laplace criterion
260,000.00
333,333.33
300,000.00
333,333.33
ราง
การตัดสิ นใจตามลาดับขั้น