Transcript 12.hafta
Blackstone’daki Schwarzman örneğinde olduğu gibi liderleri diğer insanlardan ayıran faktörler zekâ, girişim, şans ve belirli bir liderlik biçimi olabilmektedir. Bu bölümde bu konuya açıklık getirilecektir. İleride kısaca anlatılacak olan yetenekler açısından aşağıdaki soruların cevaplandırılması yararlı olacaktır. Liderlik Nedir? Liderlik ve yönetim her zaman karıştırılır. Fark nedir? Liderlik: Amaçların veya vizyonun başarılmasına yönelik grubu etkileyebilme yeteneğidir. Liderlikte Özellikler Teorisi: Liderleri lider olmayanlardan ayıran kişilik özellikleri ve karakteristikleri de içeren teorilerdir. Özellikler Teorisi Tarih boyunca Buda, Napolyon, Mao, Churchill, Roosevelt, Reagan gibi güçlü liderlerin özellikleri tanımlanmıştır. Liderlikte özellikler teorisi kişisel yeteneklere ve özelliklere odaklanmaktadır. Bizler, Güney Afrika’nın Nelson Mandela’sı, Virgin Grup CEO’su Richard Branson, Apple’ın kurucu ortağı Steve Jobs ve ABD basın başkanı Ken Chenault gibi liderleri, karizmatik, heyecanlı ve cesaretli olarak bilmekteyiz. Liderleri lider olmayanlardan ayıran kişilik, sosyal veya entelektüel vasıfları yakalayabilmek için liderlik araştırmasının ilk başlarına gitmemiz gerekmektedir. Liderlikte özellikler teorisinin sonuçlarını özetleyin… Davranışçı Teoriler 1940’ların sonunda Ohio Devlet Üniversitesi’nde lider davranışının bağımsız boyutlarını tanımlamayı amaçlayan çalışmalar sonucunda en kapsamlı ve en çok izlenilen davranış teorileri ortaya konulmuştur. Binden fazla boyut ile başlayan çalışmalar, çalışanlar tarafından tanımlanan en çok iki liderlik davranışına kadar daraltılmıştır. Araştırmacılar bunları “yapıyı harekete geçirme” ve “anlayış” olarak adlandırmaktadırlar. a) Yapıyı harekete geçirme b) Anlayış Durumsal Liderlik Teorileri Bazı katı düşünceli liderler zor durumda olan şirketlerde görev devraldıklarında ve onları dar boğazdan çıkardıklarında birçok kişiyi kendilerine hayran bırakırlar. Home Depot ve Chrysler, CEO Bob Nardelli’yi kişilik özellikleri itibariyle değil, başarıları nedeniyle istihdam etmişlerdir. Bunun yanında, bazı liderler işler ne zaman durgunlaşsa işten çıkarılabilmektedirler. Aşağıda durumsallık değişkenlerini dışarıda bırakan yaklaşımlar ele alınmaktadır... Diğer Durumsallık Teorileri Fiedler Modeli Durumsallık Değişkenlerini Dışarıda Bırakan Yaklaşımlar Diğer Durumsallık Teorileri a) Durumsal Liderlik Teorisi b) Amaç-Yol Teorisi c) Katılımcı Liderlik Modeli Liderlik Davranış Teorileri: Liderleri lider olmayan kişilerden ayıran davranışları öneren teorilerdir. Yapıyı Harekete Geçirme: Liderin amaçlara ulaşabilmek için çalışanlarının ve kendisinin rolünü şekillendirmesi ve tanımlanmasıdır. Anlayış: İş ilişkileri karşılıklı güvene dayanan, astlarına saygı duyan ve onların hislerini dikkate alan liderdir. Çalışan Odaklı Lider: Kişiler arasındaki ilişkiye vurgu yapan, çalışanlarının kişisel ihtiyaçlarını dikkate alan ve üyeler arasındaki farkları gözeten liderdir. Üretim Odaklı Lider: İşin tekniğine ve içeriğine önem veren liderdir. Fiedler Durumsallık Modeli: Liderin astlarıyla etkileşimi ve lidere kontrol veren ve lideri etkileme derecesi arasındaki uygunluğa göre grubun etkililiğinin belli olacağı görüşünü savunan teoridir. En Az Tercih Edilen İş Arkadaşları Ölçeği (LPC): Kişinin iş odaklı mı yoksa ilişki odaklı mı olduğunu ölçmek için geliştirilmiş araçtır. Lider-üye İlişkileri: Astların liderlerine duyduğu güven, itimat ve saygının derecesidir. İş Yapısı: İş görevlerinin prosedürleştirilme derecesidir. Makam Yetkisi: Bir kişinin organizasyon içerisindeki yapısal pozisyonundan üretilen, kişiye işe alma, işten çıkarma, disiplin, terfi ve maaş artışları yetkisi veren güçtür. Karizmatik Liderlik Ve Dönüştürücü Liderlik Bu bölümde iki liderlik teorisi ele alınacaktır. Her iki teori de liderlerin astlarını sözleriyle, düşünceleriyle ve davranışlarıyla harekete geçiren bireyler olarak tanımladıkları için ortak çerçeveye sahip olan karizmatik liderlik ve dönüştürücü liderlik teorileri tartışılacaktır. Karizmatik Liderlik nedir? Karizmatik Liderlik Teorisi: Sıra dışı davranışlarla karşılaştıklarında astların lidere olağanüstü ve kahramanca yetenekler atfettiği liderlik teorisi. Lider-üye Etkileşimi (LÜE) Teorisi: Liderin iç grup ve dış grup oluşturması, iç gruptaki izleyiciler daha yüksek performans değerlemeleri olmakta, iş devir oranları düşmekte ve daha yüksek iş tatmini hissetmektedir. Vizyon: Amacı Ya Da Amaçları Başarmak İçin Belirlenen Uzun Dönemli Strateji. Vizyon İfadesi: Örgütün vizyonunun ya da misyonunun formel bildirgesi. Dönüştürücü Liderlik İş Gördürücü Liderlik: Rol ve görev gerekliliklerini açıklayarak izleyicilerine rehberlik ve motive eder. Dönüşümcü Liderler: İzleyicileri üzerinde ve sıra dışı etkileri vardır, izleyicilerin kişisel amaçlarıyla örgütsel amaçları bağdaştırır. Otantik Liderlik: Etik ve Güven Liderliğin Temelleridir Teoriler, etkin liderlikle ilgili anlayışımızı artırmış olsa da, bazı eksikliklerin olduğu gerçektir. Bu eksiklikler etik ve güven olarak açıklanmaktadır. Burada bu iki kavram, otantik liderlik bölümü altında incelenecektir. Etik ve Liderlik Araştırmacılar liderliğin etik gereklerini yakın geçmişte dikkate almaya başlamışlardır. Neden şimdi? Bunun bir nedeni, yönetim alanındaki etik konularına karşı büyüyen ilgi olabilir. Diğer bir neden ise geçmişteki liderlerin, Martin Luther King, Jr., John F. Kennedy ve Thomas Jefferson gibi, etik eksiklerinden zarar görmeleridir. Güven ve Liderlik Güven liderlikle bağlantılı temel özelliklerden birisidir, güvenin yıkılması grup performansı üzerinde zararlı etkilere sebep olabilir. Bir yazarın belirttiği gibi, “liderlerin görevinin bir kısmı insanlarla çalışmak ve sorunları çözmektir, ancak bu sorunları çözmek için gerekli bilgiye ulaşabilmeleri insanların onlara ne kadar güvendiğine bağlıdır. Güven ve güvenilirlik liderin bilgi ve işbirliğine ulaşımını ayarlamaktadır.” Otantik Liderler: Kim olduklarını, neye inandıklarını bilen ve bu değerler ve inançlar doğrultusunda açık ve samimiyetle hareket eden liderlerdir. Destekçileri liderlerini etik kişiler olarak görürler. Sosyal Karizmatik Liderlik: Liderlerin ben merkezci olmayan diğerlerine odaklanan değerleri taşıdığı ve etik davranışlar sergilediği liderlik biçimi. Güven: Diğer kişinin çıkarcı davranmayacağına dair olumlu beklenti. Gelecek İçin Liderlik: Mentorluk (Akıl Hocalığı) Liderler genellikle geleceğin liderlerini yetiştirme sorumluluğunu alırlar. Mentor olarak rolleri zaman içinde örgüt kültürünü ve bilgisini korumaya ve geliştirmeye yardımcı olmaktır. Mentorluğun değerleri yanında tehlikelerinin de neler olabileceğini bilmek gerekir. Mentor Koruma altındaki kişi olarak anılan az deneyimli çalışana destek olup yol gösteren daha kıdemli çalışan. Lider Olmanın Dayanılmazlığı “1500’lerde insanlar anlayamadıkları her olayı Tanrı’ya isnat etmişlerdir. Ürünler neden verimli olmadı? Tanrı. Neden birisi öldü? Tanrı. Şimdi ise çok yönlü açıklamamız liderliktir.” Ancak bir örgütün başarısının ya da başarısızlığının çoğu liderin etkisinin dışında kalan faktörlerden kaynaklanmaktadır. Bazen olay yalnızca belirli bir zamanda doğru ya da yanlış yerde olmaktır. Bu kısımda, liderliğin değeri konusundaki kabul etmiş olduğumuz inançlara karşı çıkan iki perspektif ve bir teknolojik değişim ortaya konulacaktır. Liderlikte Atıf Teorisine: Göre ise liderlik tamamen diğer insanlar tarafından yapılan atıflardan oluşmaktadır. İkameler: Bir yapı oluşturmada ihtiyaç duyulacak lider desteği ve yeteneğinin yerine geçebilecek, eğitim ve tercüme gibi özelliklerdir. Etkisizleştirişiler: İzleyici davranışlarında herhangi bir farklılık yaratmayı imkânsız hâle getiren özelliklerdir. Etkili Liderleri Bulma ve Yaratma Örgütler etkili liderleri nasıl bulabilir veya yaratabilirler? Bu soruya cevap vermeye çalışalım. Liderlerin Seçimi …………………………… Liderlerin Eğitimi ……………………………. Tanıma Temelli Güven: Tarafların karşılıklı olarak biribirlerinin eğilimlerini anlama, istek ve ihtiyaçlarını takdir etme.