Transcript E) Dil Gelişimi

Dil Gelişimi
• Dil, sözlü ve yazılı göstergelerden oluşan ve insanları diğer
canlı türlerinden ayırt ettiği öne sürülen simgesel bir iletişim
sistemidir.
Dil Gelişimi
• Dil gelişimi bilişsel gelişimden etkilenmektedir.
• 2-5 yaş arasında konuşma çok hızlıdır. 3 yaşında çocuk iyi bir
konuşmacı olabilir.
• İşlem öncesi dönemin sonuna doğru, sayısız cümleyi
anlayabilir ve gramer kurallarına uygun olarak konuşabilirler.
Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler
– Cinsiyet: Kız çocukları erkeklere göre daha erken
konuşur ve kelime hazineleri fazladır.
– Çevre: TV, Bilgisayar gibi araçlar çocukların kelime
dağarcığını geliştirir.
– Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi
– Deneyimler (özellikle oyunlar)
– Yetişkinlerin konuşmaları
– Olgunlaşma
– Diğer gelişim süreçleri (özellikle fiziksel ve bilişsel
gelişim)
Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar
• Davranışçı Kuram (Skinner, Thorndike, Watson, Pavlov)
• Dil tekrar ve pekiştirme sonucu öğrenilir.
• Bu görüşe göre bebekler sesleri tekrar ederken gündelik dildeki kelimelere
benzer sesler çıkardıklarında çevresi tarafından pekiştirilirler.
Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar
• Sosyal Öğrenme Kuramı (Bandura)
– Dil gözlem ve taklit (model alma) yoluyla öğrenilir.
– Bebek için anne-babanın model olması, çocuğun onları taklit etmesi,
anne babanın pekiştirmesi ve düzeltici bilgiler vermesi ile dil öğrenilir.
Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar
• Bilişsel Yaklaşım (Piaget, Bloom)
– Dil gelişimi çocuğun algılama, anlam, dikkat, imgeleme, hafıza, akıl
yürütme gibi zihinsel gelişimine bağlı olarak gelişir.
– Kuramın temelinde DİL ile BİLİŞ arasında ilişki bulunmaktadır.
– Çocukların dil gelişiminde konuşmadan önce kavramları öğrendiklerini,
gramer yapılarını bilmeden önce de anlamları ifade edebildiklerini
göstermektedir.
Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar
• Biyolojik (Psiko-Linguistik) Kuram (Chomsky, Lenneberg,
McNeill)
– Dil gelişimini biyolojik (genetik) ve psikolojik temellere göre inceleyen
yaklaşımdır.
– Dil gelişimi olgunlaşmaya bağlı olarak gelişir. Yani tüm insanlar dil
öğrenmeye programlanmış bir şekilde dünyaya gelirler.
– Her birey doğuştan dil kazanma mekanizmasına sahip olarak doğarlar.
Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar
– Chomsky’e göre davranışçı ve sosyal öğrenme kuramlarında önemli
olan çevre, dili öğrenip öğrenemeyeceğini değil hangi dili öğreneceğini
belirler.
– Chomsky’e göre dilin iki yapısı vardır:
– 1.Derin Yapı: Cümlenin soyut anlamı, konuşanın söylemek istediği
anlam, niyettir.
– 2.Yüzeysel Yapı: Cümlenin gramer özellikleri ve telaffuzu.
– Bebekler önce dilin derin yapısını, daha sonra da yüzeysel yapısını
öğrenirler.
– Lenneberg ise insan beyninde dil için olduğu kadar işitme ve insan
seslerini diğer seslerden ayırabilen özel bir merkez olduğunu
savunmuştur.
Dilin Bileşenleri
– Fonem: Bir dildeki temel sesler. (g, sesi)
– Morfem: Fonemlerden oluşan anlamlı dizilişlerdir. (Dal, sözcüğü)
– Semantik (Anlam bilgisi): Çocuğun kelime veya cümleden anlam
çıkarabilmesidir.
– Sentaks (söz dizimi): kelimelerin diziliş sırasıdır.
– Pragmatik (kullanım) : dilin sosyal ortamda nasıl kullanılacağıyla
ilgilidir. Aile ile konuşurken kullanılan sözcükler ile yabancılarla
konuşurken kullanılan sözcükler arasındaki farkı bilmek kullanım
bilgisini gösterir.
Dil Gelişimi Aşamaları
Agulama dönemi (0-12 ay)
Ağlama evresi
0-2 ay
Babıldama evresi
2-6 ay
Çağıldama
(heceleme) evresi
6-12 ay
Bebekler
ağlarken
bilinçsizce bazı
sesler çıkarırlar.
Ünlü ve ünsüz
sesler bir araya
getirilerek
sesler
çıkarılır.
Ba-ba, ma-ma
Bebek
heceleri
çıkarmaya başlar.
İlk
kelime
bu
dönemin sonuna
doğru çıkarılır.
Tek sözcük
evresi
12-18 ay
Telgrafik
konuşma
18-24 ay
İlk gramer
dönemi
24-60
İlk
anlamlı
sözcük genelde
1 yaş civarında
çıkarılır.
Morgem
kullanılır.
Konuşma
açısından kritik
dönemdir. Alıcı
ve ifade edici dil
gelişmeye
başlar.
Kavram gelişimi
hızlanmaya
başlar.
Sözcükler
birleştirilir.
Genelde
kelimeler
arasında
bağlaç
kullanılmaz.
Bu dönemde
çocukların
kelime
hazneleri de
gelişmeye
başlar.
Cümleler
ve gramer
kuralları
hızla
öğrenilir.
• Telgrafik (telegrafik) konuşma: Sözcükler arasında özne, yüklem, bağlaç ve
ek gibi öğelerin bazılarının kullanılmadan yapılan konuşmadır.
• Morgem (tek sözcük): Tek sözcükle birçok anlam üretmedir. Örn: baba
kelimesiyle çocuk, babam nerede, babam geliyor gibi değişik anlamları
verir.
• Aşırı Kurallaştırma: Çocukların öğrendikleri kuralları ilgili ya da ilgisiz bütün
durumlarda kullanmalarıdır. (sus işareti, cı ci eki gibi)
• Eksik kurallaştırma: Kuralların sadece öğrenilen örnekle sınırlandırılmasıdır
(şekerci, simit yapan kişi (simitçi demiyor).
• Kavram gelişimi: Duyu organlarıyla alınan bir bilgiyi zihinsel tasarımlara
dönüştürme. Benzer özellik yada nitelik taşıyan uyarıcılara dilsel sembolik
karşılıklar verme.
• Alıcı Dil:
• İfade Edici dil:
Vgotsky’e göre
• - Kendiliğinden edinilen kavramlar
(Tümdengelim yoluyla)
• - Sonradan edinilen kavramlar
(Tümevarım yoluyla)
vardır
Kavram öğrenme şekilleri
• 1. Eşzamanlı tarama (birkaç özellik aynı anda taranır.
Kırmızı, büyük kalemler gibi)
• 2. Ardışık tarama (her defasında kavramın belirli bir
özelliği öğrenilir. Önce kalemin küçük olduğu, sonra ince
olduğu gibi)
• 3. İşleve takılma
• 4. Bağsal öğrenme (kavramlar arasında bağ kurulur.
Benzerlikler olabildiği gibi, zıtlıklarda olabilir)