Transcript Dil Gelişimi - WordPress.com

Dil Gelişimi
DİL GELİŞİMİ

Dil, duygusal ve
sosyal iletişimin en
önemli birimlerinden
birisi olup karmaşık
bir iletişim sistemidir.
DİL GELİŞİMİNİ
ETKİLEYEN FAKTÖRLER







Duyusal ve fiziksel engel
Zihinsel engel
Olgunlaşma
Duygusal durum
Güdüleme, teşvik
Sağlık
Diğer çevresel etmenler (ailenin
sosyoekonomik düzeyi, çocuğun yakın
çevresinde yaşıtlarının olup olmaması,
dilin niteliği, kitle iletişim araçları…)
DİLİN ÖĞELERİ

Fonem (ses)

Morfem (Sözcük)

semantik (Anlam)

Sentaks (cümle birimleri)

Pragmatik (kullanım)
1. Fonem (Ses): Bir dilde yer alan
en küçük ses birimidir.
"Sal" sözcüğünde ilk harfe karşılık
gelen ses /s/ olarak sembolize
edilmiş bir fonemdir.
2. Morfem (Sıra): Bir dildeki en
küçük dil yapı birimidir. Hatta her
hecenin
bir
morfem
olduğu söylenebilir.
/s/, /a/, /l/, fonemleri bir araya
gelerek "sal" morfemini oluştururlar.
3. Semantik (Anlam): Semantik anlam
bilimidir. Konuşma dilinde kelimelere
yüklenen anlamları inceler. Eğer bir
kişi konuşma dilinde kelimeleri,
anlamlarına uygun şekilde
kullanabiliyorsa semantik yapıya
uygun davranıyor demektir.
4. Sentaks (Söz Dizimi-Dilbilgisi):
Sentaks gramer bilgisiyle ilgilidir. Eğer
bir kişi konuşma dilinde, gramer
yapısına uygun şekilde konuşabiliyorsa,
sentaks yapıya uygun davranıyor
demektir.
«"Güneş doğdu." Bu ifade hem semantik hem de
sentaks açıdan doğrudur.»
«"Ay düştü." Bu ifade sentaks yani gramer kuralları
açısından doğru olmasına karşın, semantik açıdan
yanlıştır.»
5. Morgem: Dil gelişiminde "tek sözcük"
evresi olarak bilinir. Bu evrede çocuk tek bir
kelime kullanarak bir şeyler anlatmaya çalışır.
«1,5 yaşındaki Ahmet "kedi" diyor. (Ahmet kedi derken
farklı şeyleri anlatmak istemiş olabilir. "Anne, kediyi
yanımdan al, korkuyorum.", "Anne, kediye bak", "Anne,
o kediyi yanıma getirin, onunla oynamak istiyorum." ...)»
«Burada önemli olan çocuğun kullanmış olduğu
kelimenin herkes tarafından kabul görmüş olması
değildir. Çocuk, kendi oluşturduğu ses dizilerini, belli bir
şeyi ifade etmek için kullanıyorsa yine morgem
konuşma gerçekleştirdiği söylenebilir.»
«2 yaşındaki Ayşe annesine suyu kastederek "bu bu" ya
da salıncağı kastederek "vın vın" demektedir.»
6. Telegrafik Konuşma: Dil
gelişiminde "iki sözcük" evresi olarak
bilinir. Bu evrede çocuk iki kelimeyi yan
yana koyarak, bir şeyler anlatmaya
çalışır.
«2 yaşındaki Ali, "Anne su" diyor. (Büyük
ihtimalle annesinden bir bardak su istiyor.)»
«2,5 yaşındaki Selim parkı görünce "Anne vın
vın" diyor. (Büyük ihtimalle annesinin kendisini vın vın ifadesini salıncak kabul ederseksalıncakta sallamasını istiyor.)»
7. Aşırı Kurallaştırma: Çocuğun bir
olay ya da kavramla ilgili öğrenmiş
olduğu kuralı, bu olayla ilgili - ilgisiz
ayrımı yapmaksızın tüm durumlara
genellemesidir.
«"-ler", "-lar" ekiyle çoğul yapıldığını öğrenen bir
çocuk, birden fazla şeker gördüğünde "şeker"
yerine "şekerler" diyebileceği gibi, masa üzerinde
duran çok sayıda şekerin "hepsini" isteyeceği
zaman "heplerini istiyorum" da diyebilir.»
«"ayakkabı" kelimesine "-cı" eki ekleyerek
"ayakkabıcı" yapıldığını öğrenen bir çocuk,
"manav" yerine "manavcı", "bakkal" yerine
"bakkalcı", "berber" yerine "berberci" diyebilir.»
8. Eksik Kurallaştırma: Çocuğun bir
olayla ilgili öğrendiği kuralı, sadece o
olayla sınırlandırmasıdır. Bu yönüyle
aşırı kurallaştırmanın tersi kabul
edilebilir.
«5 yaşındaki Ali, üst kat komşusu Ayşe Manım'a
"misafir“ demektedir. Bir gün alt kat komşusu
Sevinç Hanım gelince, annesinin onca sözüne
karşın Sevinç Hanım'ı "misafir" kabul etmez.
Nedeni sorulduğunda ise "Misafir öbür teyze" der.»
9. Alıcı Dil: Alıcı dil, çocuğun çevresindeki
kişilerin dilini anlama becerisidir. Bu beceri
çeşitli etkinliklerle artırılabilir. Ayrıca,
çocuğun bu beceriye dayanarak, yeni bir
kelime öğrenmedeki istekliliği de alıcı dil
kapsamında değerlendirilebilir. Eğer çocuk
bir olayla ilgili yeni bir sözcük öğrendiğin de,
bu olayla ilgili olabilecek diğer sözcükleri de
öğrenmek istiyorsa alıcı dil becerisi
gelişmiştir.
«Babasının alet çantasındaki aletlerden birinin adını
öğrenen çocuk, alet çantasının başına oturur ve sırayla
içindeki tüm aletlerin adını sorar.»
10. İfade Edici Dil: İfade edici dil,
çocuğun kendisini anlatabilme
becerisidir. Burada unutulmaması
gereken temel nokta, alıcı dilin, ifade
edici dilden önce geliştiğidir. Yani ifade
edici dilin gelişmesinin (çocuğun
kendisini etkin bir şekilde ifade
edebilmesinin ön koşulu, alıcı dilinin
gelişmiş olmasıdır
11. Yansıtıcı Konuşma: Karşılıklı
konuşma esnasında, karşımızdaki
kişinin (örneğin çocuğun) içini dökmesi,
dilediği sayıda cümle kurarak kendini
istediği gibi ifade edebilmesi, başarmak
için nelere ihtiyacı olduğunu, çocuğun
kendi konuşmaları içerisinden çekip
bulmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
Dil Gelişimi Kuramları
1. Davranışçı Görüş
2. Sosyal Etkileşimci Görüş
3. Nativist (Ana Dili – Doğuşçuluk) Görüş
4. Biyolojik Temelli Görüş
1. Davranışçı Görüş
Çocuklar kendilerini istendik sonuca
götüren sesleri tekrarlayarak dili
kazanırlar.
 Dilin kazanımı büyük oranda çevre
etkisine bağlanmıştır.
 Davranışçı görüş, dilin
kazanılmasında pekiştirme ve tekrar
olmak üzere iki faktör üzerinde durur.


Çocuk;
1.bazı sesleri tesadüfen çıkarır
2.ödüllendirilerek dili öğrenir
3.ödüllendirilmeyen sesler söner
2. Sosyal Etkileşimci Görüş

Dil,
sosyalleşme
içerisinde
gerçekleşmektedir. Yani çocuk çevresini
gözler, kendisine yakın gördüğü kişileri
model alır, kendi sesini onların sesine
benzetir.

Dilin kazanılmasında gözlem ve taklit
olmak üzere iki temel faktör üzerinde
durur.
3. Nativist Görüş
(Ana Dili – Doğuşçuluk)
Dil, tam anlamıyla genetik olarak
aktarılmaktadır ve bütün insanlar dil
kazanım araçlarına zaten önceden
sahiptir.
 Çevre etkisi tamamen göz ardı
edilmiştir.

4. Biyolojik Temellli Görüş

Dil gelişimi ile ilgili en çok rağbet gören
görüştür. Chomsky ve Lenenberg bu
görüşün öncüleri arasındadır.

Aynı evde yetişen çocukların farklı zamanlarda
konuşmaları,

farklı kültürlerde yetişen çocukların ilk
çıkardıkları seslerin benzer olması,

hiç işitemeyen çocukların özel eğitimle
konuşmayı öğrenebilmeleri,
dil gelişiminin biyolojik bir temeli olduğu
görüşünün ortaya çıkmasına neden
olmuştur.

İnsan beyni ve sinir yapısı,
genetik olarak dili öğrenecek
biçimde tasarlanmıştır.

Yani insanlar doğuştan dil
öğrenebilecek mekanizmaya
sahiptir.

Biyolojik olarak belli bir
olgunluk düzeyine geldiklerinde
tıpkı yürümeyi öğrendikleri gibi
konuşmayı öğrenirler.

1.
Bu kurama göre;
konuşmayı öğrenmede sözcüklerin
anlamını kavrama (düşünsel düzey-temel
yapı) ve
2.
anlamlı sesler çıkarma (konuşulan
sözcükler-yüzeysel yapı) olmak üzere iki
süreç vardır.
Dil gelişiminde kalıtımın yanında çevre
ile etkileşimde önemlidir.
CHOMSKY’e göre
Dil kazanımı 3 düzeyde gerçekleşir.
CÜMLE BİRİMLERİ
MORFEM
FONEM
ERGENLİK VE YETİŞKİNLİK
İKİNCİ DİL
SOSYAL VE BİLİMSEL
ETKİNLİKLER
İLK GRAMER
24-60 AY
GRAMER
YAKLAŞIK 300 KELİME
TELEGRAFİK KONUŞMA 18-24 AY
 2-3 SÖZCÜKLÜ CÜMLE
 TELGRAF (GRAMER YOK)
 AŞIRI KURALLAŞTIRMA
 YAKLAŞIK 50 SÖZCÜK
TEK SÖZCÜK 12-18 AY
 MORFEM (TEK SÖZCÜK)
 İLK ANLAMLI SÖZCÜK
 KRİTİK DÖNEM:Tek sözcük
AGULAMA 0-1 yas
 AĞLAMA(0-2 AY) ses
 BABILDAMA (2-6 AY) : EVRENSEL SESLER ses,sıra
 ÇAĞILDAMA (HECELEME) (6-12 AY); İLK ANLAMLI KELİMELER
ses,sıra,anlam
Çocuklarda dil gelişimi tablosu
Yaş
0-3 ay
3-6 ay
6-12 ay
Dil gelişimi
Seslere başını çevirir. Mırıldanma ve
gülümsemeyle karşılık verir.
Anlaşılmaz sesler çıkarır (bababa, gagaga).
İsmine yanıt verir. ”Ce" oyunu oynamaktan
hoşlanır
Sözcükleri taklit eder. "Hayır"a tepki verir.
"Anne" ,"baba” gibi sözcükleri söyleyebilir.
Kolay heceleri söyleyebilir (da, go, ga).
Yaş
12-18 ay
18-24 ay
24-36 ay
12-18 aylar arası
dil gelişiminde
kritik dönemdir.
Dil gelişimi
Sözcük dağarcığı 5-20 arasındadır. Basit
direktifleri takip eder. İsmine karşılık verir.
Bay bay yapmak. İki basit sözcükle basit
cümle kurar. Örneğin"Baba gitti".
İki ya da dört sözcükle cümle kurar.
Bilinen insanların, nesnelerin ismini bilir.
Yaklaşık 50 sözcük bilir.
İki aşamalı direktifleri takip eder.
("oyuncağını getir" ve "koltuğa koy.”) Dörtbeş sözcüklük cümleler kullanır. "Neden"
soru tipini kullanır, basit sorular sorar.
Yaş
3-4 yaş
Dil gelişimi
Çok sayıda sorular yöneltir. Kendine ait
öyküler uydurur ve yaptıklarını anlatır.
Yaklaşık beş- altı sözcüklü cümleler
kurar. Zamanı algılar (yarın, daha sonra,
gelecek hafta gibi)
4-5 yaş
Daha uzun ve içinde ailesinin de olduğu
öyküler yaratabilir. Beş sözcükten daha
fazla sözcük içeren cümleler kurar.
Gelecek zamanı kullanır (Örneğin; "Yarın
anaokuluna gideceğim.” gibi).
Konuşmayı geciktiren
öğeler;
 Duygusal
çatışma, sevgi, şefkat eksikliği
gibi.
 Münakaşa, dilin sürekli münakaşa etmek
için kullanılan ortamda büyüyen çocuklar.
 Aşırı düşkünlük, bu tür çevrede çocuğa
konuşmak için yeterince fırsat verilmez.
 İlgisizlik
 uyaran eksikliği
Dil Gelişiminde Etkenler













Çocuğa sevgi ve huzur dolu bir ortam hazırlamanız,
Çocuk ile ilgilenmeniz ve sevildiğini hissettirmeniz,
Çocuğun fiziksel ihtiyaçlarını eksiksiz karşılamanız,
Çocuğunuz ile her fırsatta konuşmanız,
Çoğunuz ile yaşına uygun oyun oynamanız,
Çocuğunuza zaman ayırmanız ve onunla daha çok zaman
geçirmeniz,
Yaşıtları ile oyun oynamasını sağlamanız,
Çocuğunuza masal ve hikayeler anlatmanız ,
Eline aldığı nesnelerin özelikleri hakkında bilgi vermeniz,
TV karşısında uzun süre kalmasına engel olmanız,
Onun düşüncelerine değer vererek, özgüvenini artırmak için
onay mekanizmanızı daima aktif durumda tutmanız,
Onun, sosyal ortamlara katılmasını sağlamanız,
Resimler, resimli hikayeler ile benzerleri üzerinde yorumlar
üreterek onun konuşmasını sağlamanız,