Transcript hmal ve *st*smara müdahale ve çocu*a yakla*ım

İHMAL VE İSTİSMARA MÜDAHALE
VE ÇOCUĞA YAKLAŞIM
Psikolog Doktor
Canan Gürsel
Cinsel istismar vakalarına müdahalenin
başlıca hedefleri şunlardır:
• 1.Çocuklara yönelik riskin değerlendirilmesi ve güvenli
bir aile ortamı sağlanması.
• 2.Cinsel istismarda bulunanların belirlenmesi ve
denetim altında tutulması ve toplumun korunması.
• 3.Cinsel istismarın yol açtığı psikolojik sonuçların
tedavisi. Uzun dönemde ortaya çıkabilecek olumsuz
sonuçlara yönelik riskin azaltılabilmesi için sağlıklı
gelişimin desteklenmesi. Bireysel vakaların koşullarına
göre, çocuğun korunması, yargıya başvurulması ve
tedaviye yönelik müdahalenin sağlanması.
Çocuğun Güvenliği ve Tedavini
Planlanması
• Cinsel istismara uğrayan bir çok çocuk bildikleri
veya bir şekilde bağlantılı oldukları kişiler
tarafından taciz edilmektedir.
• Kronik çocuk istismarı, olağan bakım ilişkilerinin
ciddi şekilde bozulduğu, ailevi sorunların ve ev içi
şiddetin de var olduğu ortamlarda daha çok
ortaya çıkmaktadır. Saldırganların önemli bir
kısmının aile içinde yakın akrabalardan biri olduğu
görülmektedir. Aile dışında ise yine komşu gibi
çocuğa yakın olabilecek kişiler olmaktadır.
• Öncelikle istismarın var olup olmadığı konusu
araştırılır. İstismarın varlığı anlaşılırsa, çocuk ile
istismarcının aynı ortamda yaşamasının
sakıncaları göz önüne alınarak çocuk,
istismarın gerçekleştiği ortamda uzaklaştırılır.
Çocuğu destekleyen ve istismarda
bulunmayan bir ebeveyn varsa, genellikle
istismarda bulunan kişinin uzaklaştırılması
tercih edilir.
Cinsel istismarın etkilerinin tedavisi, belli bir süre, genel
olarak birbirini izleyen aşamalarla yapılır. Bu aşamaları
şöyle sıralamak mümkündür:
• 1.Çocuğun istimara uğradığını söylemesi, istismarın
açığa çıkması. Bu aşamada istismarın çocuk
üzerindeki etkisi incelenir. Ayrıca istismarcı olmayan
ebeveynin çocuğu ne kadar koruyabileceğine bakılır,
gerekirse koruma ve destek sağlanır.
• 2.Ayrılma Süreci: Eğer suçlu ebeveyn ise, çocuğun
devam eden istismardan korunması için, fiziksel
olarak istismarcı ile aynı ortamda bulunmasının
engellenmesi gerekir.
3.Cinsel istismarın duygusal ve bilişsel etkilerinin
gözden geçirilmesi önemlidir.
• Fiziksel, cinsel saldırının kurbanı olmak ani ve
kaçınılmaz olarak yaşanan olayın yarattığı alt üst olma
hali şiddeti yaşam krizlerine dönüşebilir. Böyle
durumlarda çoğunlukla rastlanılan tepkiler şok,
yoğun sıkıntı, dehşet, aşağılanmışlık, güçsüzlük ve
incinme hissidir.
• Post travmayla birlikte gelen, istismarı hatırladığında
korku uyandıran belli duygusal durumların gözden
geçirilmesi ve bununla ilgili çocuğun konuşması
beklenir.
Çocuk Ve Ergenle Cinsel İstismar Şüphesi Hakkında
Konuşmak
• Çocuk ve gençle istismar edilmiş olduğuna dair
konuşmak oldukça hassas bir konudur.
• Görüşme sıcak ve destekleyici bir ortamda
yapılırsa eğer çocuklar çok daha doğru ifade
vermektedirler.
• Çocukla görüşmeye başlamak böyle bir istismarı
yaşamış çocuğu failden yeniden zarar görebileceği
için korkuya sürükleyebilir veya cinsel istismara
ait detaylı sorular utanç ve sıkıntıya sokabilir.
• Güvenilen öğretmen veya danışman çocuğun güven
duyarak cinsel istismarı anlatacağı ilk kişi olabilir.
Rehber öğretmen dinleme ve kolaylaştırma becerisine
sahip olmalı ve dikkatle gözleyip çocuğun ne söylediği
ve yaptığını izleyip not almalıdır.
• Çocukların aile ve akranları ile ilişkileri, okul başarıları
ve sosyalleşme süreci gibi anahtar işlev alanları her
zaman gelişimsel açıdan değerlendirilmelidir. Uzun
süreli zarar görmeye ilişkin en önemli koruyucu etken,
normal gelişimin desteklenmesidir.
Çocuk Cinsel İstismara Uğradığını
Söylediğinde Ne Yapmalı
•
1.Çocuğun anlattıklarına inanın çünkü çocuklar bu konuda yalan söylemezler.
•
•
•
•
2.Korkup kaygılanmasına neden olacak abartılı tepkiler vermeyin.
3.Bu durumun onun suçu olmadığını, her şeyin düzeleceğini söyleyin.
4.Kendine yardım edeceğinizi ve güvende olacağına dair güvence verin.
5.Konuyla ilgili konuşması için zorlamayın, ama çocuk konuyu konuşmak istiyor ve sık sık gündeme
getirme ihtiyacı hissediyorsa dinleyin.
6.Çocuğun anlattığı istismar öyküsüne hiçbir şekilde yorum yapmayın. Eğer çocuk kendisinin bu
olayı hak ettiğine dair çarpıtılmış inançlar geliştirmiş ise bunun hiçbir şekilde kendi suçu olmadığını
söyleyin.
7.Meraka dayalı sorular değil (Nerede oldu? Nasıl oldu? Ne zaman başladı ? vb ),duygularına dayalı
sorular sorun (Ne hissettin? Nasıl hissediyorsun? Duyguların neler? vb.).
8.Durum ortaya çıktıktan sonra neler olacağına dair bilgi vererek çocuğu olacaklara hazırlayın.
9.Çocuğun sosyal olarak damgalanmaması için durumu sadece bilmesi gereken kişiler arasında
tutun.
10.Sizin (öğretmenler, aile bireyleri) bu travmatik olaya yaklaşımınız çocuğun olayı kısa zamanda
atlatıp sağlıklı yaşam gelişimine devam etmesine yardımcı olacaktır. Çocukla kuracağınız sevgi,
şefkat ve güven içerikli bir ilişkinin iyileştirici gücü fazladır.
11.Çocuğa haklarının ne olduğunu, neler yapabileceğini ve yapmaya karar verdiği davranışın ne gibi
sonuçları olacağını bildirin.
•
•
•
•
•
•
Uzun Bir Süreçte Cinsel İstismara Uğramış Bir Çocuğa Nasıl
Davranmalıyız?
• 1. Güvende olma, dinlenme ve beslenme gibi fiziksel
ihtiyaçlarını her zaman karşılayın.
• 2. İhtiyacı olan sevgi, şefkat ve ilgiyi verme konusunda her
zaman sürekli ve istikrarlı olun.
• 3. Yaşadığı olayla ilgili tepkilerin (sizin ve başkalarının) her
zaman yargılayıcı ve suçlayıcı olmamasına dikkat edin.
• 4. Ev ve okula ilişkin sorumluluklarını aksatıyorsa bu
konularda beklentileri geçici bir süre erteleyin.
• 5. Çocuğa duygularını ifade edebilmesi, normal bir hayat
uyumu yakalayabilmesi için yapılandırılmış ama basit ev ve
rehabilitasyon uğraşlarına yönlendirin.
• 6. Sık sık düşünce ve duyguların sözel ve oyunla ifadesini teşvik edin.
• 7. Yaşadığı olayı anlatmak isterse konuşmasına izin verin ve dinleyin.
• 8. Çocuğun olay sonunda içinde olacağı ruhsal ve yasal süreç içinde her
daim destekleyin, yanında olun.
• 9. Cinsel istismarla ilgili yanlış anlama ve çarpıtmalarını düzeltin.
• 10. İstismarın etkisiyle bazı çocuklar duygusal, sosyal ve zihinsel olarak
gerileme gösterebilirler bu durumu anlayışla karşılamanız ve çocuğu
eleştirmemeniz çok önemlidir.
• 11. Bazı çocuklar yaşlarının çok ötesinde cinsel bilgiyi sözel olarak
gündeme getirip cinsel içerikli oyunlar oynamaya devam edebilirler. Fazla
tepki vermeden uygun bir yerde çocukla birebir bu yaptığının yaşadığı
olaydan kaynaklandığını diğer çocuk ve erişkinlerden olumsuz tepki
almaması için bu davranışlara dikkat etmesi gerektiğini söyleyin.
Ana Baba ile Çalışma
• Ebeveyn yeterliliğini artırmak ve onların stresini
azaltmak önemli müdahale hedefleri olabilir.
Ebeveynlere, çocuklarının tepkilerini anlamaya ve
bunları karşılamaya ayrıca kendi yaşadıkları stresle başa
çıkmaya yönelik tedavi de sağlanabilir. Ebeveynlere
çocuklarının tepkilerini ele alabilmeleri için etkili
davranış stratejileri de öğretilmelidir. Çocuklarının
davranışları hakkında nasıl düşündükleri, çocuk
hakkında gelişimine uygun beklentilere sahip olup
olmadıkları, onların bakış açılarını algılamaya gayret
gösterip göstermedikleri, uygun disiplin yöntemleri
kullanıp kullanmadıkları gibi konularda geliştirilip,
güçlendirilebilirler.
Çocuğun Cinsel İstismarının Önlenmesinde Okul ve Danışmanın
Rolü
• Okul danışmanlarının cinsel istismar vakalarının teşhis
edilmesinde önemli bir yeri vardır. Cinsel istismarın
belirtileri bunun hakkında ipucu verebilecek davranışları ve
travma belirtilerini anlama, cinsel istismara uğrayan
çocuğun güçlüklerinin okulda anlaşılmasına yardım
edecektir. Danışman cinsel istismara uğrayan çocukların
bilişsel, duygusal ve davranışsal örüntülerini cinsel istismara
bağlı travmanın sonuçları ve belirtilerin özellikle okul
ortamında nasıl kendini göstereceğini bilerek istismarı
tanımaya daha iyi hazırlanmış olacaktır.
• Rehber öğretmenin, cinsel istismarın belirtilerini
anlamasıyla ve uygun müdahale yöntemleriyle bu kolay
incinebilir grup, danışmanın rehberliğinde daha uygun
müdahaleler alabilir.
Rehber öğretmene bu konuda yapabilecekleri
konusunda öneriler:
• 1.Çocuk istismarı yapan saldırgandan
korunduğunu bilmek ihtiyacındadır. Danışman
çocuğun güvenliği açısından okul ile ilgili
önlemleri almak, gizliliği ve güvenliği sağlamak
durumundadır.
• 2.Çocuk terapisti ile iyileştirici bir ilişki
geliştirir. Çocuğun bu aşamada güçlenmesi ve
mümkün olduğunca özerkleşmesi önemlidir
• Sınıf içi rehberlikte, sorun çözme stratejileri,
gevşeme teknikleri, duyguların kontrollünün
eğitimi ve kendilik saygısının geliştirilmesini
destekleyip öğretecek yöntemlerin kullanılması ile
uyum mekanizmalarının geliştirilmesi sağlanabilir.
• Travmanın iyileşmesinin son aşamasında, kendine
ilişkin yeni fikirler oluşturur, başkaları ve dünyayı
kavramada daha aktiftir.
Rehber Öğretmenlere Öneriler
•
İstismarın farkına varılmasında ve ilk müdahalenin
yapılmasında okul ve öğretmenin büyük önemi vardır.
•
İstismar ve istismardan korunma konusunda çocuk ve
gençlerin bilgilendirilmesi ve bu becerilerinin geliştirilip
desteklenmesinde okul, rehber öğretmen ve öğretmenlerin
büyük katkısı olabilir. Önleyici müdahale olarak okulda
yapılabilecekler oldukça önemlidir.
•
Eğer çocuk istimara uğramışsa sağaltım sürecinde
okulda öğretmen ve rehber öğretmeniyle kuracağı, sevgi ve
güvene dayalı çocuk/genç ve yetişkin ilişkisi, kendine ve
yetişkinlere güveni kırılmış, örselenmiş olan çocuğun sağlıklı
gelişimi için yeni bağlanmalar kurmasını sağlayabilir. Bu
şekilde kurulan sağlıklı kişilerarası ilişkinin bile kendi başına
sağaltıcı etkisi bulunmaktadır.
TEŞEKKÜRLER