Transcript Doç. Dr. Celal DEMİR

Dil Öğretimi
Yöntem ve Teknikleri
Doç. Dr. Celal DEMİR
[email protected]
Planın Amacı
• Bu planda, Türkçe dil becerileri yetersiz olan
öğrencilerin aynı anda hem ilk okuma yazma
hem de sözlü iletişim becerilerinin
geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Genel Prensipler
• Dil öğretiminde benimsenen benimsenen
temel anlayış, eğitim öğretim sürecinde etkili
iletişimin sürekli olmasıdır.
• Amaç, hem doğru hem de anlaşılır ifade
biçimlerinin üretilmesidir.
• Bu yöntemde dil bilgisi öğretiminin sınırı,
öğrenenin iletişim ortamındaki ihtiyaçlarına
göre belirlenir.
• Öğrenmek için hedef dili iletişim ortamında
kullanmak gerekir.
• Sınıf içi etkinlikler, anlamlı ve işlevsel olmalıdır.
• Etkinliklerde, farklı dil becerileri birlikte
kullanılmalıdır.
• Öğrenme, yaratıcı yapılandırma sürecidir ve
deneme-yanılma içerir.
Planda Kullanılacak Öğretim Teknikleri
• Dilin doğru kullanımını ve etkileşimi sağlamak
için öğrencilerin aktif katılımını teşvik eden ilgi
çekici etkinlikler olmalıdır.
• Bunlar,
• dramatik oyun etkinlikleri,
• sanat etkinlikleri,
• müzik,
• hikâye vb. etkinliklerdir.
• Bu planın başarısı, aynı zamanda zengin, uyarıcı
ve teşvik edici bir ortamın oluşturulmasına
bağlıdır.
• Dili kullanmak ve dilin kullanımına olanak
sağlamak, tüm ilkelerin temelini oluşturmaktadır.
• Dil ediniminde teşvik edici bir çevrenin
oluşturulması, tek başına yeterli değildir.
• Bunun diğer tekniklerle zenginleştirilmesi gerekir.
• Öğrencilerin dikkatini sınıf ortamında dilsel
yapılara ve bu yapıların kullanımına çekmek
için farklı öğretim tekniklerine de ihtiyaç
vardır.
• Bu teknikleri şöyle sıralayabiliriz:
1. Yoğunlaştırılmış Uyaran Verme
(Gerçeğe Uygun Yaşantılar Oluşturma)
• Öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrenmeyi
kolaylaştırıcı yaşantıların oluşturulmasıdır.
• Bu yaşantılar, doğru / gerçeğe (Öğretilmek
istenen dil yapılarının ve kelimelerin
kullanıldığı ortama) uygun olmalıdır.
• “Dil doğal ortamında öğrenilir.”
• Sonuçta çocuğun istek ve gereksinimlerini
uygun kelimelerle ifade etmesi beklenir.
• Örneğin gerçek mekanlarda,
• İki arkadaşın telefon görüşmesi yapması
sağlanabilir.
• Bakkaldan alışveriş yapması sağlanabilir.
• Öğretmene soru sorması, açıklama istemesi…
• …
2 ) Yeniden Düzenleme ve Model Oluşturma
• Öğrenciler, hedef dilin kurallarına uygun olarak
konuşamayabilirler.
• Yeniden düzenleme, çocuğun kullandığı
ifadelerin anlamını bozmadan, cümlenin söz
dizimi ve diğer özelliklerini bozmadan biçim
birim kurallarına uygun olarak yeniden
söylenmesidir.
• Öğrencinin kurduğu cümleler üzerinde çalışılır:
• Bu cümleler, örnek olarak tahtaya yazılır.
• Cümlenin mevcut biçimi değerlendirilir ve
olması gereken biçimi birlikte oluşturulur.
• “Bize dediler idareli kullanın; gaz maskelerinin
yarası kalmamış!”
3) Genişletme ve Cümle Tamamlama
• Öğrencinin eksik bıraktığı ifadelerde eğitimcinin
cümleye yeni sözcükler ekleyerek veya eksiklikleri
tamamlayarak geri bildirim vermesidir.
• Öğrenciler, tek sözcüklü, hatalı ya da eksik sözcük
kullanarak cümle kurabilirler.
• Öğrenciler, bir etkinlikle meşgulken ya da oyun
oynarken olayı veya bir durumu genellikle tek
sözcüklü cümlelerle anlatma eğilimindedirler.
• Böyle bir durumda hedeflenen/ öğretilmek
istenen konuşma biçimini öğrenmeye olanak
sağlayıcı uygulamalar yapılır.
• Uygun ifade biçimine ulaşıldığında bu anlatım
kalıbı (cümle, söz, tamlama…) ifade
pekiştirilerek model oluşturulur.
• - Yarın pikniğe gidelim mi?
• - Gitmeyelim! (Doğrusu: Hava soğuk, yarın
gitmeyelim)
• - Arkadaşının ödevini beğendin mi?
• -Beğendim. (Doğrusu: Güzel bir ödev olmuş;
beğendim.)
• - Senden böyle bir şey istense ne yapardın?
• - yapardım. (Doğrusu: Seve seve kabul ederdim.)
4) Açık Uçlu Sorular
• Açık uçlu sorular, öğrenciye göre cevapları
değişen soru türleridir.
• Bu tür soruların cevapları çeşitlilik gösterdiği
için öğrenme ve öğretme malzemesi olarak
kullanılabilir. Ancak açık uçlu soruların doğru
seçilmiş olması gerekir.
•
•
•
•
•
•
•
•
Örneğin,
- Resimde neler yapıldığını bana anlatır mısın?
- Sen olsan neler yapardın?
- Niçin böyle yapılmış olabilir?
- Sence bunlar doğru mu? (Uygun bir soru değil)
- Bu konudaki düşünceni açıklar mısın?
- Ödevini yapmadın mı? (Uygun bir soru değil)
- Ödevini niçin yapmadın?
5) Model Olma
• Model olma, bir kişinin yaptığı davranışı veya
hareketi gözlemleyip onu taklit ederek yapma
ve öğrenmedir.
• Model olma, dil kazanımında hedeflenen
dilsel yapılar ve becerilerin kalıcı olmasını
sağlamada en etkili tekniklerden biridir.
• Model olma tekniği,
• hareketin ya da davranışın tamamının
yapılarak açıklanması,
• yönerge verilerek davranış ya da hareketin
başlatılması ve
• yalnızca yönerge verilerek çocuğun dili doğru
kullanmayı gerçekleştirmesi şeklinde aşamalı
olarak kullanılabilir.
6) İpucu / Yardım
• İpucu, öğrencinin nasıl davranması veya ne
yapması gerektiğine ilişkin hatırlatmada
bulunmadır.
• İpuçlarının temel amacı, ön bilgileri harekete
geçirmek ve öğrencinin dikkatinin dilsel
ifadelere yoğunlaştırmasını sağlamaktır.
Sözel İpucu
• Öğrenciden yapması istenilen bir durum ya da
davranışın sözle ifade edilmesidir.
• Sözel ipucu, çocuklar kendilerine söyleneni
anladıkları takdirde hareketleri yapmalarına yardım
eden kullanışlı bir tekniktir.
• Sözel ipucunun kullanıldığı etkinliklerde, verilen
ipuçları, öğrenen için anlamlı ve doğru olmalıdır.
• “Biz onu genellikle sevdiğimiz insanlara veririz.”
• “Yağmurda ıslanmayalım diye yanımızda ne
taşırız?”
İşaret İpucu
• Fiziksel temas olmadan çocuğun dikkatini bir
şeye çekmek için yapılan hareketlerdir.
• İşaret ipucuyla birlikte sözel açıklamalara da yer
verilebilir.
• Kalemi öğretmek için işaret dilinin kullanılması
• Tuzluğu öğretmek için işaret dilinin kullanılması
İşitsel İpucu
•
•
•
•
İşitsel ipucu, “bir nesnenin sesi” olabilir.
Anahtarı öğretmek için kilit sesi
Bardağı, sürahiyi öğretmek için su sesi
…
Görsel İpucu
• Görsel ipucu, gösterilen bir resim, nesne ya da
sembol olabilir.
• Varlığın kendisini göstermek en etkili öğretme
tekniğidir.
• Bilgisayar ve yansıtma cihazları kullanılabilir.
• Meyveler, eşyalar, hayvanlar…
7) Ödüllendirme (Pekiştireç)
• Ödüllendirme, istenen bir cevabın alınması ya
da başarıya ulaşılması sonucunda öğrencinin
sevebileceği bir davranışta bulunmaktır.
• Bu uygulamaya pekiştirme de denmektedir.
• Pekiştirme, istenen davranışın gösterilme
sıklığını artırmaktadır .
• Eğitim- öğretimde ödüllendirmenin
cezalandırmadan daha etkili bir uygulama
olduğu görülmüştür.
Sözel Pekiştireçler
• “Aferin, çok güzel söyledin, sen bunu yapabilirsin”
gibi söylenen sözler ya da övgüler sözel pekiştireç
(ödül) olarak değerlendirilmektedir.
• Sözel pekiştireçlerden biri olan övgü, çocukların
öğrenmesinde önemli bir yere sahiptir ve maddi
pekiştireçlerden daha etkili olduğu görülmüştür.
• Etkili övgüde, övgünün gözlemlenen duruma özgü
olması, bakış ya da sırta dokunma gibi övgülerin
de kullanılması ve çeşitlendirilmesi ödülü daha
etkili hale getirebilir.
Sosyal Pekiştireçler
• Sosyal pekiştireçler, alkışlama, başını okşama,
öpme, elini sıkma gibi ödüllerdir.