Transcript SUNU 1

+
Ölçme ve Değerlendirme
Yrd.Doç.Dr. Kerem KILIÇER
+
Eğitim Sistemi
SÜREÇ
GİRDİ



Öğrenci
Öğretmen
Programlar
.
.
.

Öğretim
etkinlikleri
DEĞERLENDİRME
(Kontrol)
ÇIKTI



Kazanım
Beceri
Tutum
.
.
.
+
Ölçme ve Değerlendirme Ne İşe
Yarar?

Hedef ve davranışların ne düzeyde gerçekleştirildiğinin
belirlenmesi

Öğrenme sürecinin etkililiğinin araştırılması

Öğrencinin gelişimi

Öğretmenin performansı

Eğitim programının başarısı
+
Ölçme nedir?

Bir niteliğin belirlenen bir ölçeğin birimi cinsinden
karşılaştırılarak sayılması işlemidir (Baki, 2008)

Belli bir niteliğin gözlemlenerek gözlem sonuçlarının
sayı ya da sembollerle ifade edilmesidir (Turgut, 1990)

Bir şeyin özelliğinin ve niteliğinin belirlenmesi işlemidir
(Tekin, 1993)

İnsanda var olan niteliklerin ve yapıların gözlemlenip,
gözlem sonuçlarının belli bir kurala göre sayı ve
sembollerle ifade edilmesi işlemidir (Çelik, 2000)
+
Ölçme işlemini yaparken;

Belli bir nesnenin veya olayın özellikleri veya nitelikleri

Bu özellikleri veya nitelikleri gözlemleme,

Bu özelliğe sahip olup olmama ve sahip olma derecesini
belirleme,

Bunun için bir araç kullanma,

Ve sonucu sayı ve sembollerle ifade etmek gerekir.
+
Ölçme sürecinin yanıt aradığı
sorular;
 Neyi
 Ne
ile ölçeceğiz? (Ölçme aracı)
 Kim
 Ne
ölçeceğiz? (Nitelik)
ölçecek? (Kişi veya Makine)
kadar? (Birim)
 Cm
Metre
Bilgisayar
 Ağırlık,
 Kg
 Uzunluk
Sayaç
Başarı Testi
 Newton
 Başarı…
Ölçek…
Saat…
 Dakika…
+
Ölçme ifadeleri;

6F sınıfındaki öğrenciler sayılmış, 38 kişi bulunmuştur,

Sami’nin boyu 152 cm dir,

Bu sabah okul bahçesindeki termometre 16 C
gösteriyordu,

Nermin tıp fakültesini 18. sırada girdi,

Merve güzel yazısından ötürü öğretmeninden (+) aldı,

Hasan koşu yarışmasında 2’inci oldu.
+
KPSS-2004
I. Öğrencilere puan vermek
II. Öğrencilerin geçmesine karar vermek
III. Geçmek için bir sınıf belirlemek
IV. KPSS den 70 almak
Yukarıda verilenlerden hangisinde ölçme işleminden
bahsedilmiştir?
A.
B.
C.
D.
E.
I – II
II – IV
III – IV
I – IV
II – III
+
Ölçme Türleri
Ölçme faaliyetinde bulunan bireyler ölçme konusu
olan özellikleri doğrudan veya dolaylı olarak
gözlemektedir. Buna göre ölçme;
A- DOĞRUDAN (TEMEL) ÖLÇME
B- DOLAYLI (GÖSTERGEYLE) ÖLÇME
C- TÜRETİLMİŞ ÖLÇME
+
Ölçme Türleri
A-Doğrudan Ölçme
Ölçmeye konu olan özelliğin kendisiyle aynı türden
bir araçla ölçülmesidir;

Uzunluğun metre adı verilen başka bir uzunlukla
ölçülmesi

Bir cismin kütlesinin kefeli terazide yine bir kütle
aracılığıyla ölçülmesi

Gözleyebildiğimiz miktar, renk, tür gibi fiziksel
özellikler de doğrudan ölçülebilir.
+
Ölçme Türleri
A-Doğrudan Ölçme
Örnekler;

Elif’in boyu 178cm dir,

Ahmet’in 10 kardeşi var,

Sınıfta 10 kız, 5 erkek öğrenci var,

Ali’nin kilosu 75kg dır,

Çantada 10 adet kitap var.
+
Ölçme Türleri
B-Dolaylı Ölçme
Ölçmeye konu olan özelliğin doğrudan
ölçülemeyerek, kendisiyle ilişkisi olduğu düşünülen
başka özellikler aracılığıyla ölçülmesidir;

Sıcaklığın termometredeki civanın genleşmesine
bağlı olarak ölçülmesi,

Akademik başarının bireyin tepkide bulunabileceği
birtakım sorulara vereceği yanıtlarla ölçülmesi,

Tutumların bireylerin tepkide bulunabileceği
birtakım ifadelere vereceği yanıtlarla ölçülmesi,
+
Ölçme Türleri
B-Dolaylı Ölçme
Örnekler;

Akademik başarı,

Sıcaklık,

Tutum,

İlgi,

Zeka,

Kişilik
+
Ölçme Türleri
C-Türetilmiş Ölçme
Dolaylı ölçmenin bir başka şekli olan türetilmiş
ölçme iki veya daha fazla değişken arasında yapılan
ilişkilendirme ile elde edilen ölçmedir;

Kişi başına düşen milli gelirin toplam gelir ve kişi
sayısına bağlı olarak ölçülmesi,

Yoğunluğun aynı maddeye ait kütle ve hacim
değerleri ile ölçülmesi,

Hızın zamana ve kat edilen mesafe ile ölçülmesi,

Geçme notunun vize notu ve final notu ile ölçülmesi.
+
Ölçme Türleri
Özet

Doğrudan ölçme ile geçerliği ve güvenirliği yüksek bir
ölçme elde edilir,

Dolaylı ölçmede, daha fazla hata kaynağı olması nedeniyle
daha çok hata yapılma olasılığı bulunmaktadır.

Eğitimde ölçme konusu olan özelliklerin (başarı, tutum,
ilgi…) çok azı doğrudan ölçülebilir. Bu nedenle eğitimde
genellikle doğrudan olmayan ölçüm yapılır.

Eğitimde performans testleriyle ölçüm yapma dolaylı
ölçümlerin ortaya çıkaracağı hataları da azaltacaktır.
+
KPSS-2006
Aşağıdaki öğrenci özelliklerinden hangisi doğrudan
ölçülebilir?
A.
B.
C.
D.
E.
Zeka puanı
Boy uzunluğu
Derse karşı tutum
Yetenek
Ders başarısı
+
KPSS-2008
Aşağıdakilerden hangisi ölçülürken dolaylı ölçme yapılır?
A.
B.
C.
D.
E.
Park yerindeki araçların sayısı
Bilgisayar masasının yüksekliği
Bir sepet elmanın kütlesi
Öğrencilerin dört işlem becerileri
Koridorun uzunluğu
+
Ölçmede Sıfır
Ölçmede sıfırın gerçek anlamı ölçülen özelliğin
gerçekte hiç olmadığıdır. Ancak yapılan ölçme
uygulamalarından elde edilen sıfır değeri her zaman
aynı anlamı taşımamaktadır. Bu bakımdan ölçmede
iki tür sıfırdan söz edilmektedir;
A- DOĞAL (GERÇEK, MUTLAK) SIFIR
B- TANIMLANMIŞ (BAĞIL, KEYFİ) SIFIR
+
Ölçmede Sıfır
A- Doğal Sıfır

Ölçülen özelliğin yokluğu anlamına gelmektedir,

Doğal sıfır varsa ölçülen özelliğin başlangıç ve bitiş
noktası bellidir,

Doğal sıfır bize hiçliği ifade etmektedir,

Doğrudan ölçmelerde kullanılan sıfır doğal sıfırdır.



“Sınıfta sıfır kişi var” dendiğinde sınıfta hiç kimsenin
olmadığı anlamına gelmektedir.
“Sıfır kilo” dendiğinde hiç ağırlık yok demektir.
“Otomobilin hızı sıfır” dendiğinde otomobil hareket
etmiyor demektir.
+
Ölçmede Sıfır
B- Tanımlanmış Sıfır

Ölçülen özelliğin yokluğu anlamına gelmez, yani
tanımlanmış bir sıfır noktası söz konusudur,

Eğitimde kullanılan ölçme araçlarından elde edilen sıfır
tanımlanmış sıfırdır

Tanımlanmış sıfır bize hiçliği ifade etmemektedir,

Dolaylı ölçmelerde kullanılan sıfır tanımlanmış sıfırdır.



“Deniz seviyesinden yüksekliği sıfır” dendiğinde hiç
yükseklik yok anlamına gelmez,
“Sıcaklık sıfır derece” dendiğinde sıcaklığın hiç olmadığı
anlamına gelmez,
“Kimya testinden sıfır aldı” dediğinde öğrencinin gerçekte
kimya ile ilgili hiçbir şey bilmediği anlamına gelmez.
+
KPSS-2007
Aşağıdaki örneklerin hangisinde sözü edilen ölçme işleminde
bağıl (keyfi, itibari) sıfır söz konusu değildir?
A. Ankara ili Çankaya ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği
870 metredir.
B. Öğrencilerin felsefe dersine karşı tutum puanları
ortalaması 207 dir.
C. Tarih sorularından en az dört tanesine doğru cevap
veremeyenler sıfır puan almıştır.
D. Bugün hava sıcaklığı 15 oC dir.
E. Bu kitabın ilk 4 sayfasında kitabın kapsamı tanıtılmaktadır.
+
Ölçmede Birim
Birimler ölçme sonuçlarını ifade etmekte kullandığımız,
ölçme araçlarının sayısal değerle ifade edebilecek en
küçük parçasıdır (Tekin, 1993). Birimler doğal ya da
tanımlanmış olabilir.

Beş santimetre,

Üç kilogram,

Yirmi beş derece,

Seksen dört puan,

Elli beş saniye,

Otuz beş öğrenci
 Cm
 Kg
 Derece (Santigrat)
 Puan
 Dakika
 Birey…
+
Ölçmede Birim
Birim ölçmede işlemin objektif olmasını ve ölçmenin
standart olmasını sağlamaktadır. Ölçme sonuçlarının
anlaşılır olması için birimlerde bulunması gereken
özellikler şunlardır;
A- EŞİTLİK
B- GENELLİK
A- KULLANIŞLILIK
+
Ölçmede Birim
A-Eşitlik
Eşitlik, ölçme aracının herhangi bir noktasında yer alan
bir birimin diğer bir noktadaki birimle eşit olmasıdır.
Örneğin bir metrelik bir uzunluk parçasının 35. ve 36.
santimetresi arasındaki bir santimetrelik uzunluk ile 44. ve 45.
santimetresi arasındaki uzunluğun birbirine eşit olması gibi.
 Ölçme aracında birimlerin eşitliği ölçüm sonuçlarının
benzerliğini gösterir. Örneğin 175cm boy uzunluğuna sahip
olan iki öğrencinin boy uzunluklarının eşit olduğu
söylenebilir.
 Ancak başarı testinden aynı puanı alan öğrenciler için aynı
düzey başarıya sahip olduğu söylenemez.

+
Ölçmede Birim
B-Genellik
Genellik, birimlerin bütün insanlar tarafından aynı
biçimde algılanmasıdır. Bir birimin genelliğinin yüksek
olması için çokça kullanımının yanında herkesçe aynı
anlamda kullanılmalıdır.
Örneğin puan, metre, gram sözcüklerinden bütün insanlar
aynı şeyi algılıyorsa birimlerin genellik özelliğine sahip
olduğu söylenebilir.
 “bir miktar şeker” dendiğinde insanların zihninde farklı
miktarlarda şeker canlanmaktadır. Ancak 1 m. kumaş denince
herkesin aklına hemen hemen aynı uzunluk gelir.

+
Ölçmede Birim
C-Kullanışlılık
Kullanışlılık ölçme sonuçlarını göstermek için en uygun
birimin seçilmesiyle ilgili bir durumdur.
Örneğin Ankara ile İstanbul arasındaki uzunluğun
santimetre yerine kilometre cinsinden bir birimle ifade
edilmesi,
 Bir evin ölçüsünü verirken 0,12 km2 yerine 120 m2
denmesi,
 Bir yaşındaki bir bebeğin boyuna ait ölçümü santimetre ile
ifade ederken (50 cm), bir yetişkinin boyuna ait ölçümü
metre (1,70 m) ile ifade edilmesi.

+
Ölçüt (Kriter) nedir?

Ölçme sonuçlarıyla karşılaştırılan ve değerlendirmeye
dayanak olan değerlere ölçüt denir,

Diğer bir ifadeyle ölçümler hakkında değerlendirme
yapmada kullanılacak kurallara ölçüt denir,

Örneğin,




Manken olmak için 172 cm boy uzunluğu gereklidir,
Öğretmen olmak için KPSS’den en az 75 puan alınmalıdır,
Dersi geçmek için ortalama en az 60 olmalıdır,
18 yaşından küçükler giremez.
+
Ölçüt Türleri
Ölçütler iki türlüdür;
A- MUTLAK ÖLÇÜT
B- BAĞIL ÖLÇÜT
+
Ölçüt Türleri
A- Mutlak Ölçüt
Ölçme işleminin yapılacağı grup için kesin, net ve
standart olarak belirlenmiş olan kritere mutlak ölçüt
denilmektedir.
Örneğin;
 Tarih
dersinden geçmek için 60 ve üzerinde puan
almak gereklidir,
 Şehir içi hız 50 km/h’dir,
 Emeklilik yaşı 65 yaştır,
 18 yaşından küçükler giremez.
+
Ölçüt Türleri
B- Bağıl Ölçüt
Ölçme sonuçlarına ve ölçme işleminin yapıldığı
gruba bağlı olarak elde edilen kritere bağılölçüt
denilmektedir.
Örneğin;
Sınıf ortalamasının üzerinde puan alan öğrenciler
dersten geçer,
 İlk 3’e gerenlere altın madalya verilecektir,
 Aritmetik ortalaması en yüksek 2 öğrenciye burs
verilecektir,
 İlk 10 kişiye hediye verilecektir.

+
KPSS-2006
I.
Matematik sorularının %75’ini, fizik sorularının da %60’ını
doğru cevaplayan öğrenciler bu dersi başarmış sayılır.
II. İlk iki sorudan alınabilecek en yüksek puan 25’tir.
III. Sınavda 65’in altında puan alan öğrenciler dersi tekrar
ederler.
IV. Türkçe ve matematik derslerinden başarısız olan
öğrenciler sonraki döneme devam edemezler.
Yukarıdakilerden hangileri birer değerlendirme ölçütünü ifade
etmektedir?
A. Yalnız I
B. Yalnız II
D. III ve IV
C. II ve III
E. I, III ve IV
+
KPSS-2009
Aşağıdaki değerlendirme süreçlerinin hangisinde bağıl ölçüt
kullanılmıştır?
A. Mezun olmak için diploma notunun 4 üzerinden en az 2
olması
B. Ortalamanın 10 puan üzerinde alanların sınıfı geçmesi
C. Askere ağırlığı 150 kg’nin altındaki erkeklerin alınması
D. Soruların %80’ini doğru cevaplayanların bilgi yarışması
elemelerine katılması
E. Yüksek lisansa girebilmek için yabancı dil sınavından en
az 70 puan alınması
+
Ölçek ve Ölçek Türleri
Ölçme sonuçlarının matematiksel niteliklerine
ölçek denir,

Ölçek, nesnelerdeki özellikleri ve farkları ortaya
çıkarmaya çalışan araçlardır,

Ölçek, incelenen özelliğin niteliğini veya niceliğini
belirlemek için kullanılan araçlardır

+
Ölçek Türleri
Hem günlük hayatta hem de eğitimde kullanılan dört
tür ölçek bulunmaktadır. Bunlar;
A- SINIFLAMA ÖLÇEKLERİ
B- SIRALAMA ÖLÇEKLERİ
C- EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLER
D- ORANLI ÖLÇEKLER
+
Ölçek Türleri
A- Sınıflama Ölçekleri
Bireyleri, nesneleri ya da olguları sahip oldukları
niteliklerin, herhangi bir matematiksel işlem
yapılmaksızın sadece kategoriler altında
sınıflandırıldığı ölçek türüdür.
Örneğin;
Zengin-fakir
 Uzun-kısa
 Esmer-sarışın-kumral
 Evli-bekar-dul
 İllerin telefon kodları
Türkiye’deki futbol klüpleri

+
Ölçek Türleri
A- Sınıflama Ölçekleri

Sınıflama ölçekleri ile yapılan ölçme sonuçları
sembol, sayı veya sıfatlara dönüştürülür.

Bu ölçekte nesnelere verilen sayıların sayısal
anlamları yoktur, miktar belirtmez.

Bu nedenle bu ölçekteki sayılarla hiçbir
matematiksel işlem yapılamaz

Ölçmenin basit, ilkel bir türüdür
+
Ölçek Türleri
B- Sıralama Ölçekleri
Belli bir özelliğe sahip oluş derecesine göre nesne,
olay ve insanların sıraya konulmasıyla elde edilen
ölçeklerdir.
Örneğin;
Başarı sırası
 Boy sırası
 Ligdeki takımların puan sıralaması

+
Ölçek Türleri
B- Sıralama Ölçekleri

Sıralama ölçekleri ile belirli bir nitelik
bakımından büyükten küçüğe ya da küçükten
büyüğe sıraya konulabilmektedir.

Kullanılan sayılar sıra sayılarıdır

Bir öğrencinin boy uzunluğu ya da başarı miktarı
bakımından grup içinde kaçıncı olduğu
belirlenebilir.
+
Ölçek Türleri
C- Eşit Aralıklı Ölçekler
Sınıflama ve sıralama ölçeklerinin tüm özelliklerini
taşıyan, keyfi olarak belirlenmiş bir başlangıç
noktası olan ve aralıkları eşit olarak
bölümlendirilmiş ölçeklerdir.
Örneğin;
 Takvimler
Zeka testleri
 Tutum ölçekleri
 Başarı testleri
 Sıcaklık ölçümleri

+
Ölçek Türleri
C- Eşit Aralıklı Ölçekler

Ölçme işleminde kullanılan birimler birbirine
eşittir,

Başlangıç noktası (sıfır noktası) bulunmaktadır,
ancak sıfır tanımlanmış (izafi) sıfırdır.

Sıfır noktası bulunduğu için bu tür ölçeklerle elde
edilen ölçme sonuçları üzerinde toplama ve
çıkarma işlemi yapılabilir, ancak çarpma ve
bölme işlemi yapılamaz.
+
Ölçek Türleri
D- Oranlı Ölçekler
Sınıflama ve sıralama ölçeklerinin tüm özelliklerini
taşıyan, başlangıç noktası mutlak (gerçek) sıfır
noktası olarak anılan ve aralıkları eşit olarak
bölümlendirilmiş ölçeklerdir.
Örneğin;
Metre
 Kilogram
 Saat

+
Ölçek Türleri
D- Oranlı Ölçekler

Ölçme işleminde kullanılan birimler birbirine
eşittir,

Başlangıç noktası (sıfır noktası) bulunmaktadır, ve
sıfır mutlak (gerçek) sıfırdır.

Sıfır noktası gerçek bir sıfır olduğu ve yokluğu
ifade ettiği için bu tür ölçeklerle elde edilen
ölçme sonuçları üzerinde her türlü matematiksel
ve istatistiksel işlemler yapılabilir.

Oranlı ölçekler ile yapılan ölçme sonuçları
arasında oranlama yapılabilir.
+
KPSS-2010
Bingöl’de bir kış günü saat 12:00’de hava sıcaklığı -15 oC ölçülürken
aynı gün ve saatte Eskişehir’de sıcaklık -5 oC olarak ölçülmüştür. Son
nüfus sayımlarında Bingöl’ün nüfusu yaklaşık 250000, Eskişehir’in
nüfusu yaklaşık 750000 olarak tespit edilmiştir. Bingöl’ün yüz ölçümü
8277 km2, Eskişehir’in yüz ölçümü ise 13925 km2 olarak ölçülmüştür?
Bu ölçümler ve kullanılan ölçekler düşünüldüğünde, aşağıdaki
ifadelerden hangisi yanlıştır?
A.
B.
C.
D.
E.
Bingöl’de hava Eskişehir’in üç katı soğuktur
Eskişehir’de sıcaklık Bingöl’den 10 oC daha yüksektir
Eskişehir’in nüfusu Bingöl’ün nüfusunun yaklaşık üç katıdır
Bingöl’ün nüfusu Eskişehir’in nüfusundan 500000 daha azdır
Eskişehir’de birim alana düşen kişi sayısı Bingöl’den daha fazladır
+
KPSS-2006
Yabancı dil sınavında Duru 80, Berke 40 puan almıştır.
Duru’nun yabancı dil bilgisinin Berke’nin yabancı dil bilgisinin iki
katı olduğunu öne süren bir kişi, bu ölçme sonuçlarının aşağıdaki
ölçek türlerinin hangisiyle elde edildiğini kabul etmektedir?
A.
B.
C.
D.
E.
Eşit aralıklı
Sıralama
Dereceleme
Sınıflama
Eşit oranlı
+
KPSS-2006
İşbirliğine dayalı bir öğrenme uygulamasında gruplar öğrencilerin
soyadlarının baş harfleri kullanılarak oluşturulmuştur.
Bu uygulamadaki gruplara ayırma, bir ölçme işlemi olarak kabul
edilirse kullanılan ölçek türü aşağıdakilerden hangisidir?
A.
B.
C.
D.
E.
Sıralama
Eşit oranlı
Sınıflama
Dereceleme
Eşit aralıklı
+
Değerlendirme nedir?

Ölçümlerin ölçüt veya ölçütlerle kıyaslanarak bir karara
varma işidir (Tan, 2009)

Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılması
sonucunda bir değer yargısına (karara)ulaşma işidir
(Turgut, 1990)

Bir ölçme işleminden elde edilen ölçme sonuçlarının
bir ölçüt veya ölçütler takımıyla karşılaştırılarak birey
veya nesnelerin ölçülen özellikleri hakkında bir karar
verme sürecidir (Özçelik, 1981; Turgut,1995; Baykul,
2000)
+
Değerlendirme Süreci
+
Değerlendirmenin Unsurları
Değerlendirme yapılabilmesi için;

Mutlaka bir ölçme sonucu olmadır,

Mutlaka bir ölçüt bulunmalıdır,

Karşılaştırma ve yargıya varma işi bulunmalıdır.

Bir öğrenci sınavdan 85 alsın. Öğrencinin 85 aldığının
belirlenmesi bir ölçme işlemidir. Sınıf geçme notu 60
olduğu düşünüldüğünde 60 bir ölçüttür. Öğrencinin aldığı
puanı ölçütle kıyaslayarak öğrenci hakkında sınıfı geçmiştir
kararı verildiğinde değerlendirme yapılmış olur.
+
Ölçme ve Değerlendirme
Arasındaki Farklılıklar
Ölçme
Değerlendirme
Ölçme bir gözlem faaliyetidir
Bir yorum, bir hüküm verme işidir
Ölçmede gözlenecek bir nitelik
vardır
Değerlendirmede değerlendirilecek
bir ölçüm sonucu vardır
Sayı ve sembollerle ifade edilir
Sonuç bir ölçütle kıyaslanarak bir
yargı ve karar olarak ortaya çıkar
Ölçme sonuçları değişmez, tektir
Değerlendirme kişilere göre
değişiklik gösterebilir
Ölçme değerlendirmenin ön
koşuludur
Değerlendirme ölçmeyi içine alacak
kadar kapsamlıdır
Objektiftir
Sübjektiftir
Ölçme bir betimleme işidir
Değerlendirme bir karar verme işidir
+
KPSS-2010
Aşağıdaki işlemlerin hangisi ölçme sonuçlarının bir ölçütle
karşılaştırılarak yargıya varma sürecine örnektir?
A. Bilim şenliği jüri üyelerinin seçimi için kullanılacak
özelliklerin belirlenmesi
B. Performans görevlerinin puanlarına göre sıralanması
C. Bilgi yarışmasında okulu temsil edecek öğrencilerin
seçilmesi
D. Kompozisyon sınavı için dereceli puanlama anahtarının
oluşturulması
E. Sözlü sınavların genel ortalamalardaki ağırlığının
belirlenmesi
+
Değerlendirme Türleri
(Amaca Göre)
Ölçme işleminde kullanılan ölçüt türüne ve yapılış
amacına bağlı olarak farklı değerlendirmeler
bulunmaktadır. Yapılış amacına göre
değerlendirmeler üç gruba ayrılmaktadır;
A- TANILAYICI (DIAGNOSTIC) DEĞERLENDİRME
B- BİÇİMLENDİRİCİ (FORMATIVE) DEĞERLENDİRME
C- DÜZEY BELİRLEYİCİ (SUMMATIVE) DEĞERLENDİRME
+
Değerlendirme Türleri
A- Tanılayıcı Değerlendirme
Öğrencilerin yetenekleri, ilgileri ve diğer özellikleri
yönünden tanımak amacıyla yapılan
değerlendirmedir.
Örneğin;
İngilizce hazırlık okuyacak öğrenciler için yapılan
seviye belirleme sınavı,
 Seviye tespit sınavlarından alınan sonuçlara göre
grupların oluşturulması,
LYS sınavından alınan puanlara göre üniversitedeki
bölümlere öğrenci yerleştirilmesi

+
Değerlendirme Türleri
B- Biçimlendirici Değerlendirme
Öğretim süreci içerisinde öğrenmeleri izlemek
amacıyla ve düzenli olarak yapılan değerlendirmedir.
Örneğin;
Matematik dersine ait öğrenmeleri izlemeye yönelik
olarak öğrencilerin öğrenme eksiklikleri ile onların bu
eksikliklerine sebep olan faktörlerin belirlenmesi ve
bunların giderilmesi için önlemler almak amacıyla not
vermek amacı olmaksızın yapılan izleme testleri veya ünite
testleri.

+
Değerlendirme Türleri
C- Düzey Belirleyici Değerlendirme
Öğretim süreci sonunda programın öngördüğü
hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığına bakılarak öğrenciye,
öğretmene ve programa ilişkin yapılan
değerlendirmedir.
Örneğin;
Matematik dersine ait öğrencilerin başarı durumlarını
değerlendirmek ve başarı notu vermek amacıyla öğretim
süreci içerisinde veya sonunda yapılan, verilen notun
önemli olduğu vize ve final sınavları.

+
KPSS-2009
Arif öğretmen, öğretim yılının başında, öğrencilerinin matematik
dersine karşı tutumlarının nasıl olduğunu belirlemek ve elde edilen
sonuçlardan hareketle öğretim uygulamalarına yön vermek
istemektedir. Bu amaçla 10 maddeden oluşan bir tutum ölçeğini
öğrencilerine uygulamış ve onların matematik dersine karşı
tutumlarını ölçmüştür.
Arif öğretmen bu uygulamasında hangi ölçme ve değerlendirme
türlerini kullanmıştır?
Ölçme
Değerlendirme
A. Dolaylı
Tanılayıcı
B. Doğrudan
Biçimlendirici
C. Türetilmiş
Tanılayıcı
D. Dolaylı
Düzey Belirleyici
E. Doğrudan
Düzey Belirleyici
+
Değerlendirme Türleri
(Ölçüte Göre)
Ölçüt türüne göre değerlendirmeler ise iki türlüdür;
A- MUTLAK DEĞERLENDİRME
B- BAĞIL DEĞERLENDİRME
+
Değerlendirme Türleri
A- Mutlak Değerlendirme
Ölçme işlemine tabi tutulmadan önce, üzerinde ölçme
işlemi yapılacak grubun tamamını kapsayacak şekilde
belirlenen kesin ve standart özelliğe sahip ölçütlere
göre yapılan değerlendirmedir.
Örneğin;
Yüksek lisansa başvurabilmek için ALES’ten en az 50
puan almak,
 100 sorudan 60 soruyu yapan dersi geçer
 Mülakat sınavından en az 70 puan alanlar başarılı sayılır.

+
Değerlendirme Türleri
B- Bağıl Değerlendirme
Ölçme işlemi yapıldıktan sonra ölçme sonuçları
dikkate alınarak bir gruba veya bireye göre
belirlenen ölçüte göre yapılan değerlendirmedir .
Örneğin;
Tarih dersinden başarılı olabilmek için sınıf
ortalamasından yüksek puan almak,
 Okulda ilk üçe giren öğrencilere burs verme,
 Sınav sonuçlarına göre üst %5’lik gruba giren
öğrencilere ödül verilmesi.

+
KPSS-2008
Değerlendirme, ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak
bir yargıya varma işidir. Aşağıdakilerden hangisi “mutlak
ölçüt”ün kullanıldığı değerlendirmeye örnektir?
A.
B.
C.
D.
E.
Bilgi yarışmasında en az puanla elenen kişi olma
Yüksek atlamada en iyi dereceyi yapma
Sınıfta başarı açısından ilk yüzde yirmilik grupta olma
100 sorudan 50’sini doğru cevaplama
Grup ortalamasının üzerinde performans gösterme
+
KPSS-2011
+
KPSS-2012
+
KPSS-2013
+
Ölçmede Hata ve Hata Kaynakları

Ölçülen bir özelliğin gerçek değeri ile ölçülen değeri
arasındaki farka hata denir.

Ölçme işleminde hatayı tamamen ortadan kaldırmak
mümkün değildir. İster fiziksel ister sosyal bilimlerdeki
ölçümlerde olsun ölçüm sonuçlarında mutlaka bir
miktar hata karışmaktadır.

Önemli olan ölçme işlemi sonucunda gerçeğe en yakın
değeri elde etmektir.

Bunun için ölçmeyi etkileyen hata türlerinin ve
kaynaklarının göz önünde bulundurulması gerekir.
+
Ölçmede Hata ve Hata Kaynakları
Ölçme sonuçlarına karışan hatalar;
1. Ölçmeciden,
2. Ölme aracından,
3. Ölçmenin yapıldığı ortamdan,
4. Ölçülen özellikten,
5. Ölçme yönteminden kaynaklanabilir.
+
Hata Türleri
Ölçme hataları kaynağı, yönü ve miktarı göz önünde
bulundurularak üç türde incelenmektedir;
A- SABİT HATA
B- SİSTEMATİK HATA
C- TESADÜFİ HATA
+
Hata Türleri
A- Sabit Hatalar
Ölçmeden ölçmeye hep aynı miktarda karışan hatalara
sabit hata denmektedir. Bir başka ifadeyle bir ölçmeden
diğerine miktarı hiç değişmeyen hatalardır.
Örneğin;
Öğretmenin her puanladığı sınav kağıdına fazladan 10
puan vermesi,
 Testteki sorulardan bir tanesinin yanlış olması,
 Terazinin her ölçümde ağırlığı 10gr fazla ölçmesi,
 Ucu 2cm kırık bir cetvelle ölçüm yapılması,
 Sınav süresinin uzunluğu nedeniyle 5puanlık bir soruyu
hiçbir öğrencinin cevaplayamaması

+
Hata Türleri
A- Sabit Hatalar
Sabit hatalarda hata miktarı her bir ölçüm için
değişmediği için ölçme işlemini aynı yönde
etkilemektedir.

Sabit hatalar ölçüm sonuçlarını gerçekten büyük ya da
küçük gösterebilir. Ancak ölçümlerin standart
sapmasını değiştirmemektedir.

Sabit hatalar ölçme işleminin geçerliğini düşürmekte
ancak güvenirliğini etkilememektedir.

+
Hata Türleri
B- Sistematik Hatalar
Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye veya ölçme koşullarına ve
belli bir duruma bağlı olarak miktarı değişen hatalardır.
Sistematik hatalarda yapılan hata miktarı herkes için
aynı değildir.
Örneğin;
Öğretmenin yazısı güzel olanlara 10 puan fazla vermesi,
 Öğretmenin kızlara 5 puan fazla vermesi,
 Bir bakkal terazisinin bazı ağırlıkları 3 kg fazla tartarken
bazı ağırlıkları 2 kg az tartması gibi.

+
Hata Türleri
B- Sistematik Hatalar
Ölçme işleminde yanlılık
nedeniyle oluşmaktadır.

Ölçümden ölçme hatalar
artar veya azalır.

 Tüm
ölçme işleminde
hata bulunmamakta,
bazılarında bulunmaktadır.
Ölçmenin önce
geçerliliğini daha sonra da
güvenirliğini düşürür.

+
Hata Türleri
C- Tesadüfi Hatalar
Ölçme sonuçlarına gelişi güzel karışan, kaynağı, miktarı
ve yönü kesin olarak bilinmeyen hatalardır.
Örneğin;
Öğretmenin dikkatsizliği nedeniyle okuduğu son yazılı
kağıtlarını yanlış okuması,
 Öğretmenin verdiği puanları toplarken hata yapması,
 Öğretmen okuduğu bir soruyu puanlarken dikkatsiz
davrandığı için 5 puan fazla vermesi

+
Hata Türleri
C- Tesadüfi Hatalar
Nereden kaynaklandığı, ölçmeyi ne yönde etkilediği
bilinmemektedir,


Bu hatalar çoğu kez bilinmeyen nedenlere bağlıdır,

Bu hatalarda kasıt yoktur,
 Testin
hem geçerliğini hem de güvenirliğini düşürür.
+
KPSS-2008
Bir sınavda her öğrenciye 5 puan fazla verilmesi ----- hataya
örnektir. Öğrencilerin puanlarını, aldıkları puanların yüzde
10’u kadar artırmak ise ---- hataya örnek olabilir.
Bu parçadaki boşluklara, aşağıdakilerin hangisindeki sözcükler
sırasıyla getirilmelidir?
A.
B.
C.
D.
E.
rastgele – sabit
rastgele – sistematik
sabit – sistematik
sabit – rastgele
sistematik - sabit
+
Hata Kaynakları
(Ölçmeyi yapan kişi)
Ölçmeyi yapan kişinin ölçme yaparken;

Dikkatsizliği,

Yorgunluğu,

Bilgi düzeyi,

Psikolojik durumu,

Duyu organlarının yeterlik düzeyi,

Bakış açısı,

Öznel puanlama eğilimi ölçme sonuçlarına hata
karışmasına neden olabilir.
+
Hata Kaynakları
(Ölçme aracı)
Ölçme aracının yapısından kaynaklı hatalardır;

soruların zor olması,

maddelerin iyi ifade edilmemesi (anlaşılmaması),

okunmaması,

kullanımının zor ve karmaşık olması,

ölçme aracının hatalı üretilmesi,

kapsamı yeterince örnekleyememesi,
+
Hata Kaynakları
(Ölçmenin yapıldığı ortam)
Test uygulanırken ortaya çıkan testin yapıldığı ortamla
ilgili bazı hata kaynakları testin sonucunu etkileyebilir;

sınav salonunun sıcaklığı,

Işık,

Havalandırma,

Gürültü,

Rahatsız edici ortam,

Sınav düzeninin kopya çekmeye uygun olması,
+
Hata Kaynakları
(Ölçmenin yapıldığı grup)
Ölçmenin yapıldığı gruba ait bireylerin bazı özellikleri
gerçek performanslarını ortaya koymalarını
engelleyebilir;

Tutumu,

Yorgunluğu, heyecanı, stresi, uykusuzluğu,

İsteksizliği,

Zeka,

Hazır bulunuşluğu,
+
Hata Nasıl Azaltılabilir
 Teknolojiden
yararlanılarak geliştirilen ölçme
araçlarının kullanılması,

Ölçme aracının dikkatli ve özenle hazırlanması,
Ölçme işlemini yapan kişinin yeterli bilgi ve donanıma
sahip olması,


Uygun zamanda ölçme yapma
Ölçme yapılacak ortamın düzenlenmesi gibi durumlar
ölçme işlemindeki hataları azaltmaya yardımcı olabilir.

+
KPSS-2003
Öğrenmelerin ölçülmesinde genellikle kağıt-kalem testleri
kullanılır.
Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bu testlerin sonuçlarına
karışabilecek hata kaynaklarından biri değildir?
A.
B.
C.
D.
E.
soruların öğrencilerin düzeyine uygun olmaması
puanlamayı yapan kişinin yansızlık derecesi
ölçme aracının ölçülecek davranışları kapsaması
ölçme yönteminin ölçülen davranışlara uygunluğu
öğrencilerin testteki soruları yanıtlamaya isteklilik derecesi
+
Ölçmenin Standart Hatası
Ölçmenin standart hatası; ölçülen özelliğin bireyde ya
da nesnede var olan gerçek değeri ile ölçme ile bu
özelliğe ilişkin belirlenen gözlenen değer arasındaki farkı
ifade etmektedir.

Bir başka ifadeyle ölçmenin standart hatası gözlenen
puanlar ile gerçek puanlar arasındaki farktan
kaynaklanmaktadır.

+
Ölçmenin Standart Hatası
+
Ölçmenin Standart Hatası
Bir ölçme işleminin gerçek değeri, kuramsal olarak bir
özelliğe ait sonsuz sayıda gözlenen değerin aritmetik
ortalamasıdır. Bu nedenle ölçme hatasını gerçek değere
göre tek bir ölçme kümesinde kestirebilmek için yani
ölçmenin standart hatasını bulabilmek için şu formül
kullanılır:


Se=Ölçmenin standart hatası

Sx=Test puanlarının
standart sapması

rx =Testin güvenirlik katsayısı
Se  Sx 1  rx
+
Ölçmenin Standart Hatası
(Örnek)
Gerçekleştirilen bir teste ait gözlenen puanların
dağılımına ilişkin standart sapma 10, testin güvenirlik
katsayısı 0,75 olarak hesaplanmış olsun. Bu ölçmenin
standart hatası kaçtır?
Sx=10
rx=0,75
Se=5
Se  10 1  0 , 75
+
KPSS-2004
Aşağıda standart sapması ve güvenirlik katsayısı verilen testlerden
hangisinin standart hatası en küçüktür?
A.
B.
C.
D.
E.
Standart Sapma
2
4
5
5
2
Güvenirlik Katsayısı
0,50
0,50
0,30
0,60
0,90
Standart Hata
1,41
2,83
4,18
3,16
0,63
+
Ölme Aracının Özellikleri
Bir ölçme aracında üç temel özelliğin bulunması
gerekmektedir. Bunlar;
A- GEÇERLİK
B- GÜVENİRLİK
C- KULLANIŞLILIK
+
Geçerlik
Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği
başka herhangi bir özellikle karıştırmadan doğru olarak
ölçebilme derecesidir.

Geçerlik, bir ölçme aracının amacı ne kadar
gerçekleştirdiği ile ilgili bir derecedir.


Geçerlik kısaca ölçme işleminin amaca uygunluğudur.
Ölçme işlemiyle ulaşılmak istenen amaca ne kadar
yaklaşırsa geçerlik yükselecek, amaçtan ne kadar
uzaklaşılırsa geçerlik düşecektir.

+
Geçerlik
Geçerlik, tesadüfi ve sistematik hatalardan
etkilenmektedir ve -1,00 ile +1,00 arasında değer
almaktadır.

Geçerlik test puanları ile ölçüt ya da ölçütler arasındaki
ilişkiyi göstermektedir.

-1,00 geçerliğin düşük olduğunu, +1,00 geçerliğin
yüksek olduğunu göstermektedir.

+
Güvenirlik
Güvenirlik, bir ölçme aracıyla aynı koşullarda
tekrarlanan ölçümlerde elde edilen değerlerin
kararlılığının bir göstergesidir.

Güvenirlik, ölçme aracının ölçme sonuçlarını hata
karıştırmadan ölçme yapabilmesidir.

Kısaca güvenirlik, ölçme aracının ölçülecek özelliği
doğru ölçmesidir.

Güvenilir bir ölçme aracı aynı özellikle ilgili olarak arka
arkaya yapılan ölçümlerde yaklaşık olarak aynı sayısal
sonucu verir.

+
Güvenirlik
Güvenilir bir ölçme aracı aynı özellikle ilgili olarak arka
arkaya yapılan ölçümlerde yaklaşık olarak aynı sayısal
sonucu verir.

Güvenirlik için ölçme aracı tesadüfi hatalardan arınık
olması gerekmektedir.

Güvenirlik katsayısı (rx) 0,00 ile 1,00 arasında değer
alan bir korelasyon katsayısıdır.

Güvenirlik katsayısı 1’e yaklaştıkça güvenirlik yüksek,
0’a yaklaştıkça güvenirlik düşük olarak değerlendirilir.

+
Geçerlik ve Güvenirlik
Bir ölçme aracının güvenilir olması geçerli olduğu
anlamına gelmeyebilir.


Bir test geçerli olmasa da güvenilir olabilir.

Güvenirlik geçerlik için gerekli fakat yeterli değildir.
Bu nedenle geçerlik güvenirliği de kapsayan ölçme
araçlarının önemli teknik özelliğidir.

+
KPSS-2006
Bir firmaya eleman almak amacıyla yapılan bir sınav için, “Oldukça
geçerli bir sınav yapıldı.” diyen bir uzman sınavın hangi özelliğini
ifade etmektedir.?
A.
B.
C.
D.
E.
Zor olduğunu
Adayların yeteneklerine uygun olduğunu
Objektif olduğunu
Kolay olduğunu
İşteki başarıyı yansıtacak yapıda olduğunu
+
Geçerlik Türleri
Eğitimde kullanılan ölçme aracının amacına bağlı olarak
en sık kullanılan geçerlik türleri şunlardır;

A- KAPSAM GEÇERLİĞİ
B- ÖLÇÜTE DAYALI GEÇERLİK
C- YAPI GEÇERLİĞİ
D- GÖRÜNÜŞ GEÇERLİĞİ
+
Geçerlik Türleri
(Kapsam Geçerliği)
Kapsam geçerliği, ölçme aracının ölçülecek özelliklerin
dışındaki konuları ölçme sürecine katmamasıdır.

Bir başka ifadeyle kapsam geçerliği, bir ölçme aracının
bu ölçme aracıyla ölçülmek istenen davranışları ne
derece kapsadığıyla ilgilidir.

Kapsam geçerliği, bir bütün olarak ölçme aracının ve
ölçme aracında yer alan her bir maddenin, ölçme
aracının amacına hizmet etme derecesidir.

+
Geçerlik Türleri
(Kapsam Geçerliği)
Kapsam geçerliğini belirlemek için iki farklı yöntem
kullanılmaktadır. Bunlar; mantıksal (yargısal) yaklaşım ve
istatistiksel yaklaşımdır.

Kapsam geçerliğini belirlemede en çok kullanılan
yöntem mantıksal yaklaşım içerisindeki uzman kanılarına
başvurmadır.

Bunun için ölçme aracındaki maddelerin dağılımının
ölçme aracının ölçmeye yöneldiği davranışları kapsayıp
kapsamadığına bakılmaktadır.

+
Geçerlik Türleri
(Kapsam Geçerliği)
Kapsam geçerliği belirlenirken izlenecek adımlar
şunlardır;

1) Ölçmeye konu olan ilgili kapsam alanını tanımlamak,
2) Ölçmeye konu olan kapsam alanında seçkin
uzmanların bir araya getirilerek panel oluşturmak,
3) Kapsama ilişkin belirlenen hedef davranışları ve
ölçme aracının maddelerini eşleştirebilmek için bir
çerçeve oluşturmak (belirtke tablosu),
4) Bu eşleştirme işlemine dayalı bilgi toplama ve
özetleme.
+
Geçerlik Türleri
(Kapsam Geçerliği)

Belirtke tablosu
+
Geçerlik Türleri
(Kapsam Geçerliği)
Kapsam geçerliği istatistiksel olarak, geliştirilen testle
aynı kapsamı ölçtüğü bilinen bir testin geliştirilen testle
aynı gruba uygulanarak iki testten elde edilen puanlar
arasındaki korelasyonla hesaplanmaktadır.

Bir başka yöntem ise uzmanların kapsam hakkında
verdiği görüşlerin dereceli bir ölçek ile alınarak
uzmanlar arasındaki görüşlerin uyuşum katsayısına
bakmaktır. Bunun için kapsam geçerliği için geliştirilen
farklı formüller kullanılabilir. Elde edilen sonuç +1’e
yaklaştıkça kapsam geçerliğinin yüksekliğini
göstermektedir.

+
Geçerlik Türleri
(Ölçüte Dayalı Geçerlik)
Ölçüte dayalı geçerlik, ölçülen özellikle ilgili olarak bir
ölçütün belirlenmesi ve ölçme sonuçları ile bu ölçüt
arasındaki ilişkinin hesaplanmasıdır. İki türlü ölçüte
dayalı geçerlikten söz edilebilir. Bunlar;

1) Zamandaş geçerlik
2) Yordama geçerliği
+
Geçerlik Türleri
(Ölçüte Dayalı Geçerlik - Zamandaş Geçerlik)
Bir ölçüte dayalı geçerlik belirlenirken, ölçütten elde
edilen puanlar, ölçme aracından elde edilen puanlarla aynı
zamanda veya daha önceden elde edilmişse bu puanlar
arasındaki korelasyona dayalı geçerliğe zamandaş geçerlik
adı verilmektedir.

Zamandaş geçerliği belirlemek için kullanılacak ölçüt
ölçme aracı ile aynı anda veya çok yakın zamanda verilen ve
benzer değişkenleri ölçtüğü bilinen bir testten alınan
puanlar, öğretmen görüşleri, daha önceki yıllara ait okul
başarısını temsil eden notlar olabilir.

(ÖSS’den elde edilen puanlarla OÖBP arasındaki korelasyon)
+
Geçerlik Türleri
(Ölçüte Dayalı Geçerlik – Yordama Geçerliği)
Ölçüt durumundaki puanlar, geçerliği belirlenecek ölçme
aracından elde edilen puanlardan daha sonra elde edilmişse,
bu puanlar arasındaki korelasyona dayalı geçerliğe yordama
geçerliği adı verilmektedir.

Ölçülen özellik açısından bireyin performansının
gelecekte ne olacağına karar vermek (yordamak) amacıyla
kullanılacaksa ve ölçüt puanlar testin uygulanmasından
sonra ileriki bir zamanda elde edilmek zorundaysa yordama
geçerliğine başvurulmaktadır.

(ÖSS puanları ile akademik başarı arasındaki korelasyon)
+
Geçerlik Türleri
(Yapı Geçerliği)
Bir testin ya da genel bir ifadeyle ölçme aracının yapı
geçerliği, ölçme aracının o araçla ölçülmek istenen kuramsal
yapıyı ortaya koyma derecesidir.

Kısaca yapı geçerliği, bir ölçme aracının teorik olarak
ölçmek istediği yapıyı ölçmeye uygun olup olmadığına dair
kanıt toplama çalışmasıdır.

 Yapı
geçerliği, genel olarak hem teori oluşturmada hem de
teori test etmede kullanılabilmektedir. Bu teorik yapılar
soyut değişkenler olan yaratıcılık, kişilik, zeka veya tutum
gibi özellikler olabilmektedir.
+
Geçerlik Türleri
(Yapı Geçerliği)
Bir ölçme aracına ait yapı geçerliğinin belirlenmesinde
farklı yöntemler kullanılabilmektedir. Bunlar;

1) Maddeler arasındaki ilişki
2) Diğer testlerle korelasyon (Benzer - Zıt)
3) Ölçme aracından elde edilen puanların kararlılığı
4) Faktör analizi (Açımlayıcı - Doğrulayıcı)
+
Geçerlik Türleri
(Görünüş Geçerliği)
Bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ne derecede
ölçebilir göründüğü görünüş geçerliğidir.

Bir başka ifadeyle ölçme aracının görünüşte ne derece
yeterli olduğuna yönelik yargıdır.

Örneğin, kapağında fizik testi yazılı olan bir testin içinde
fizik ile ilgili sorular varsa, söz konusu testin görünüş
geçerliği vardır denilmektedir.

+
KPSS-2003
Kapağında “Matematik Testi” yazılı olan bir testin içinde matematik
soruları varsa, söz konusu test aşağıdakilerden hangisine sahiptir?
A.
B.
C.
D.
E.
Kapsam geçerliği
Yordama geçerliği
Yapı geçerliği
Görünüş geçerliği
Ölçüt geçerliği
+
KPSS-2007
Pazarlama elemanları seçiminde kullanılmak üzere bir test
geliştirilmiş ve işe alımlarda bu test uygulanmıştır. Daha sonra, işe
alınan elemanların ilk aydaki başarılı satış sayıları ile girişte
aldıkları test puanları arasındaki uyum incelenmiştir.
Yukarıda belirtilen inceleme, uygulanan testin hangi özelliği
hakkında bilgi vermektedir?
A.
B.
C.
D.
E.
Yordama geçerliği
Yapı geçerliği
Kapsam geçerliği
İç tutarlığı
Puanlayıcı arası güvenirliği
+
KPSS-2007
+
KPSS-2007
+
KPSS-2010
+
KPSS-2011
+
KPSS-2013